Kumbi Muziŵa?

Kumbi nduna ya ku Ifiyopiya yingukwera galeta la mtundu wuli pa nyengu yo yingukumana ndi Filipu?

MAZU nga chigiriki ngo mu Bayibolu la Charu Chifya akungafwatuliya kuti “galeta” ngangang’anamuwa magaleta ngakupambanapambana. (Machi. 8:​28, 29, 38) Kweni viwoneka kuti nduna ya ku Ifiyopiya, yingukwera galeta likulu kuluska magaleta ngo angagwiriskiyanga ntchitu ku nkhondu pamwenga pakuchita maphara. Tiyeni tiwoni vifukwa vo tikambiya viyo.

Nduna ya ku Ifiyopiya yenga munthu wakuzirwa yo wangwenda ulendu utali. Iyu yenga “ndi mazaza pasi paku Kandaki, fumukazi ya ku Ifiyopiya, kweniso . . . yawoneriyanga chuma chaki chosi.” (Machi. 8:27) Charu cha Ifiyopiya chakali chasazgangapu charu chosi cha Sudan cha mazuŵa nganu kweniso chigaŵa cha kumwera cha charu cha Egypt cha mazuŵa nganu. Chinanga kuti viwoneka kuti nduna yeniyi yingukwera galeta limoza pe cha pa ulendu wosi, kweni yitenere kuti yingupinga vinthu vinandi vakukhumbika pa ulendu utali wenuwu. Magaleta nganyaki ngo ŵanthu akweranga mu nyengu ya akutumika, ngenga ndi mateyala nganayi kweniso ngajanga ndi chakujala pachanya. Buku linyaki likamba kuti: “Magaleta ngaviyo, ngajanga ndi malu ngakukwana ngakupingamu vikwama ndi vinthu vinyaki, ndipu vawovyanga kuti ŵanthu ayendi mwambula kusuzga ulendu utali.”—Acts—An Exegetical Commentary.

Nduna ya ku Ifiyopiya yaŵerenganga pa nyengu yo Filipu wangukumana nayu. Lemba la Machitidu 8:30 likamba kuti:“Filipu wangutchimbiya mpaka kwamba kulongozgana nalu ndipu [wanguvwa nduna yichiŵerenga] buku la mchimi Yesaya.” Magaleta ngo ngapinganga ŵanthu angungapanga mu nthowa yakuti ngangatchimbiyanga cha. Chifukwa chakuti galeta lenili layendanga kamanakamana, vinguwovya kuti nduna yeniyi yifiski kuŵerenga kweniso kuti Filipu walisaniyi wapasi.

Munthu wa ku Ifiyopiya mwenuyu “wangupempha Filipu kuti wakweri mugaleta ndi kuja nayu mwenimo.” (Machi. 8:31) Asani munthu wakwera mugaleta lakuchitiya maphara, kanandi wamanga wima. Kweni galeta lo lapinganga ŵanthu, mwenga malu ngakukwana kuti nduna ya ku Ifiyopiya kweniso Filipu ajemu.

Mwakukoliyana ndi Machitidu chaputala 8 kweniso maukaboni nganyaki nga vinthu vakali, vithuzi vo vijambulika mumabuku ngidu mazuŵa nganu vilongo nduna ya ku Ifiyopiya yakwera galeta likulu kuluska galeta lakuchitiya nkhondu pamwenga maphara.