Mo Mungajaliya Akujiyuyuwa

KUMBI KUJIYUYUWA KUNG’ANAMUWANJI?

Ŵanthu akujiyuyuwa achita vinthu mwaulemu. Yiwu achita vinthu mwakujikuzga cha pamwenga kulindizga kuti ŵanthu aŵachitiyengi vinthu nge kuti mbapade ukongwa. M’malu mwaki, munthu wakujiyuyuwa wawona anyaki kuti mbakukhumbika ndipu wakhumbisiska kusambiraku vinthu.

Ŵanthu anyaki awona kuti munthu wakujiyuyuwa ngwakumaliyapu. Kweni uneneska ngwakuti, kujiyuyuwa kutovya kuti ŵanthu aziŵengi vo anangisa kweniso vo angatondeka kufiska.

NTCHIFUKWA WULI KUJIYUYUWA NKHWAKUKHUMBIKA?

• Kujiyuyuwa kutovya kuti musaniyi mabwezi. Buku lakuti The Narcissism Epidemic likamba kuti: “Viwoneka kuti ŵanthu akujiyuyuwa asuzgika cha kusaniya mabwezi.” Buku lenili likamba so kuti ŵanthu aviyo “asuzgika cha kucheza kweniso kwanjana ndi ŵanthu.”

• Kujiyuyuwa kwazakumuwovya mwana winu kunthazi. Asani mwana winu wasambira kuja wakujiyuyuwa sonu, wazamusuzgika cha kusaniya ntchitu kunthazi asani wakuwa. Dr. Leonard Sax wakulemba kuti: “Asani mwana winu watijiŵanaŵaniya ukongwa ndipu waziŵa cha vinthu vo watondeka kufiska, wangakwera cha ma intavyu. Kweni mwana yo wakhumbisiska kuziŵa vo munthu yo watimupanga ma intavyu wakhumba, wangasuzgika cha kusaniya ntchitu.”a

KUMBI MUNGAMUSAMBIZA WULI MWANA WINU KUJA WAKUJIYUYUWA?

Wovyani mwana winu kuti wangajiŵanaŵaniyanga ukongwa cha.

FUNDU YA M’BAYIBOLU: “Asani munyaki watijivwa kuti iyu ndiyu, penipo ndi munthu mweneku cha, watijipusika ŵaka.”​—Agalatiya 6:3.

• Mutenere cha kukamba vinthu vakuti vingachitika cha. Mungakambanga cha mazu nge ngakuti, “Ungachita chechosi cho wakhumba.” Mazu ngenanga ngangawoneka kuti ngakuchiska kweni kanandi venivi vichitika cha. Vinthu vingaziŵayende umampha ŵana ŵinu asani ŵe ndi vilatu vo angafiska ndipu atenere kuyesesa kuvifiska.

• Mukambengi chinthu chayichu cho wachita umampha. Kukambiya mwana winu kuti, “We mwana wamampha ukongwa” kungamuwovya cha kuti waje wakujiyuyuwa. Kweni mukambengi chinthu chayichu cho wachita umampha.

• Mwana winu wangachezanga ukongwa cha pa malu ngakucheze nga pa Intaneti. Kanandi malu ngakucheze nga pa Intaneti ngachitiska ŵanthu kuti ajiŵikengemu. Kumbi yiwu achita wuli venivi? Yiwu akambiya ŵanthu malusu ngo ŵe nangu kweniso vo afiska kuchita. Kweni munthu wakujiyuyuwa wachita viyo cha.

• Muwovyengi mwana winu kuti wapepesengi mwaliŵi. Asani mwana winu wachita chinthu chinyaki chiheni, mumuwovyengi kuti waziŵi cho wanangisa kweniso kuti wazomerezi.

Muwovyengi mwana winu kuti wawongengi.

FUNDU YA M’BAYIBOLU: “Longoni kuti muwonga.”—Akolose 3:15.

• Wawonengi kuti vinthu vo ve muchilengedu vakukhumbika. Ŵana awonengi kuti vinthu vo ve mu chilengedu vakukhumbika ukongwa ndipu vitovya kuti taŵanthu tije ndi umoyu. Mwakuyeruzgiyapu, tikhumbika mvuchi kuti titutengi, tikhumbika maji kuti timwengi ndipuso tikhumbika chakurya kuti tiryengi. Mugwiriskiyengi ntchitu vakuwoniyapu venivi kuti muwovyi ŵana ŵinu kuti awongengi kweniso kuti akondwengi ndi vinthu vo Yehova wakulenga.

• Wawonengi kuti anyaki atimuluska. Wovyani mwana winu kuziŵa kuti munthu weyosi watimuluska munthowa yinyaki. Kweniso, m’malu mwakuchita sanji chifukwa chakuti ŵanthu anyaki ŵe ndi malusu ndipuso afiska kuchita vinthu vinyaki, iyu watenere kusambira vinthu kwaku yiwu.

• Wawongengi. Musambizengi ŵana ŵinu kuti awongengi. Angakambanga waka pamulomu cha, kweni alongongi nadi kuti awonga kutuliya pasi pa mtima. Ŵanthu anyaki akamba kuti kuwonga kutovya kuti munthu wajengi wakujiyuyuwa.

Sambizani ŵana ŵinu kukhumbika kwa kuwovya ŵanthu anyaki.

FUNDU YA M’BAYIBOLU: “Kweni mwakujiyuyuwa, muwonengi kuti anyinu atikuluskani, ndipuso mungaŵanaŵaniyanga vakukhumba vinu pe cha, kweni va ŵanthu anyaki so.”—Afilipi 2:3, 4.

• Mwana winu wagwirengi ntchitu zapanyumba. Kukanizga mwana winu kugwira ntchitu zapanyumba, kungamuchitiska kuwona kuti vo iyu wakhumba kuchita ndivu vakuzirwa ukongwa. Kweni wakhumbika dankha kugwira ntchitu zapanyumba, pavuli paki ndipu wangaluta kuchiseŵe. Mumukonkhoskiyengi mo kugwira ntchitu kutovye ŵanthu anyaki kweniso mo ŵanthu wo angawonge ntchitu zo iyu wagwira.

• Mumukonkhoskiyengi kuti mbumampha kovya ŵanthu anyaki. Kuwovya ŵanthu anyaki ndi nthowa yimoza yo mwana wangalongore kuti wakuwa. Mwaviyo, muchiskengi mwana winu kuti wachitengepu kanthu kuti wawovyengi ŵanthu wo akhumbika chovyu. Mukambiskanengi nayu vo wangachita kuti waŵawovyi. Ndipu mumuwongengi asani watovya ŵanthu anyaki.