LAYIBULARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitonga (Malawi)
  • BAYIBOLU
  • MABUKU
  • MAUNGANU
  • w23 February pp. 26-30
  • Ndawona Ŵanthu Akugomezgeka Vinthu Vichiŵayende Umampha

Vidiyo yo mwasankha palivi.

Pepani, vidiyo iyi yikana kujula.

  • Ndawona Ŵanthu Akugomezgeka Vinthu Vichiŵayende Umampha
  • Chigongwi cha Mlinda Chakupharazga Ufumu Waku Yehova (Chakusambira)—2023
  • Mitu yimanayimana
  • Nkhani Yakuyanana
  • KU NORTHERN IRELAND KWACHITIKANGA VIWAWA UKONGWA
  • ABALI NDI AZICHI KU SIERRA LEONE ŴENGA AKUGOMEZGEKA CHINANGA KUTI ŴENGA AKAVU
  • KUSAMBIRA MUDAWUKU WASONU KU NIGERIA
  • KU KENYA ABALI ACHITANGA NANI VINTHU MWAKUZIKIRA
  • ABALI NDI AZICHI KU UNITED STATES MBAKUGOMEZGEKA CHINANGA KUTI MBAKUKHUPUKA
  • “Wo Atuvwa vo Usambiza” Azamutaskika
    Chigongwi cha Alinda Chakupharazga Ufumu Waku Yehova (Chakusambira)—2019
  • Asani Uchita Vo Yehova Wakhumba Utumbikika
    Chigongwi cha Alinda Chakupharazga Ufumu Waku Yehova (Chakusambira)—2017
Chigongwi cha Mlinda Chakupharazga Ufumu Waku Yehova (Chakusambira)—2023
w23 February pp. 26-30
Robert Landis.

MBIRI YA UMOYU WANGU

Ndawona Ŵanthu Akugomezgeka Vinthu Vichiŵayende Umampha

YIKUKAMBIKA NDI ROBERT LANDIS

PANYAKI mukumbuka nkhani yinyaki yakukhumbika ukongwa yo mungukambiskana ndi munyinu. Ini ndi mubwezi wangu munyaki tingukambiskanapu nkhani yinyaki yakukhumbika ukongwa vyaka 50 vo vajumpha, pa nyengu yo tawothanga motu pamalu nganyaki ku Kenya. Khungu lidu lingusintha chifukwa chakuti tajaliyanga ŵaka kwenda kwa myezi yinandi. Yapa takambiskananga filimu yinyaki yo yakambanga vakukwaskana ndi chisopa. Ndipu mubwezi wangu wangundikambiya kuti, Filimu iyi yikoliyana cha ndi vo Bayibolu lisambiza.

Wati wakamba venivi ndinguseka, chifukwa ndinguŵanaŵanapu cha kuti mubwezi wangu watanja vakusopa. Ndingufumba kuti, “Kumbi uziŵa chechosi chakukwaskana ndi Bayibolu?” Iyu wangundimuka nyengu yeniyo cha. Pakumaliya wangundikambiya kuti anyina Mbakaboni aku Yehova ndipu yiwu ndiwu angumusambiza vinthu vinyaki vakukwaskana ndi Bayibolu. Venivi vingundikwaska ndipu ndingumufumba kuti wandikambiyi vinandi.

Tingukambiskana usiku wosi. Mubwezi wangu mwenuyu wangundikambiya kuti Bayibolu likamba kuti Satana, ndiyu walamuliya charu. (Yoha. 14:30) Panyaki yimwi mwaja muchiziŵa fundu yeniyi kwambiya mweche anamana. Kweni kwaku ini venivi venga vachilendu kweniso vakuziziswa. Kanandi ndavwanga kuti Chiuta walisungu kweniso murunji, ndiyu walamuliya charu. Kweni venivi venga wakuvwika cha kwaku ini, chifukwa cha vo ndakumananga navu pa umoyu wangu. Chinanga kuti pa nyengu iyi ndenga ndi vyaka 26 pe, kweni ndakumananga ndi vinthu vinandi vo vandiguŵiskanga.

Ada ayendesanga ndegi ya asilikali ku United States. Mwaviyo, pa nyengu yo ndenga munamana ndaziŵanga umampha kuti nyengu yeyosi asilikali aphulisengi bomba la nyukiliya. Nkhondu ya ku Vietnam yinguchitika pa nyengu yo ndenga ku yunivesite ku California. Nani ndingwamba kuchita viwoneseru ndi ŵana asukulu anyangu. Apolisi angutidikisa ndi nduku, tichithaŵa tingukhwira kweniso tawonanga umampha cha chifukwa chakuti angutidiliya tiyegasi. Yenga nyengu ya chimtimbaheka kweniso kugaruka. Alongozgi andali angubayika ndipu ŵanthu achitanga viwoneseru kweniso viwawa. Weyosi wenga ndi maŵanaŵanu ngakupambana ndi munyaki pa vo vitenere kuchitika. Ndipu kwenga chimtimbaheka chakasaza cha.

Robert wama pafupi ndi njinga yaki yamotu ndipu walongo mapu ya mo wayende ulendu waki.

Kutuwa ku London kuluta ku Central Africa

Mu 1970, ndingwamba kugwira ntchitu kunkhondi kwa Alaska ndipu ndalondiyanga ndalama zinandi. Pavuli paki ndingukwera ndegi kuluta ku London. Ndingugula njinga ya motu ndipu ndinguselere kumwera kwambula kuziŵa kuti ndamumaliya pani. Pati pajumpha myezi ndingufika ku Africa. Munthowa ndingukumana ndi ŵanthu wo nawu akhumbanga kuti masuzgu ngawu ngosi ngamali.

Mwaviyo chifukwa cha vo ndinguwona ndi kuvwa ndinguvwana kuti Satana ndiyu walamuliya charu. Nanga asani Chiuta ndiyu cha walamuliya charu ndi vinthu wuli vo wachitanga? Ndakhumbanga kuziŵa.

Mu myezi yakulondopu ndingusaniya kwamuka kwaki. Pati pajumpha nyengu, ndingwamba so kuziŵa kweniso kwanja anthulumi ndi anthukazi wo angulongo kuti mbakugomezgeka kwaku Chiuta yumoza wauneneska chinanga kuti nawu akumananga ndi masuzgu ngakupambanapambana.

KU NORTHERN IRELAND KWACHITIKANGA VIWAWA UKONGWA

Ndati ndawere ku London, ndingukumana ndi anyina a mubwezi wangu ndipu angundipaska Bayibolu. Pavuli paki ndati ndaluta mutawuni ya Amsterdam ku Netherlands, Kaboni munyaki wangundiwona ndichiliŵerenga mwakugwiriskiya ntchitu magesi nga mumsewu. Iyu wangundiwovya kuti ndiziŵi vinandi. Pavuli paki, ndinguluta mutawuni ya Dublin, ku Ireland ndipu ndingusaniya Ofesi ya Akaboni aku Yehova. Ndingugogoda pa chisasa chakumasu kwa Ofesi yo. Kwenuku ndingukumana ndi Arthur Matthews, mubali wazeru kweniso wakuziŵa vinandi. Ndingumupempha kuti wasambirengi nani Bayibolu. Ndipu wanguzomera kuti wasambirengi nani.

Ndingwamba kusambira Bayibolu ndi mtima wosi ndipu ndakhumbisiskanga kuŵerenga mabuku ndi magazini nga Akaboni aku Yehova. Ndipuso ndaŵerenganga so Bayibolu. Venivi venga vakukondwesa ukongwa! Pa mawunganu, ndawonanga kuti chinanga mbana aziŵanga kwamuka kwa mafumbu ngo ŵanthu akusambira ajifumbanga kwa vyaka vinandi, nge: ‘Ntchifukwa wuli pacharu pachitika vinthu viheni? Kumbi Chiuta ndiyani? Ntchinthu wuli cho chichitika asani munthu wafwa?’ Abwezi wangu wosi ŵenga Akaboni aku Yehova. Penapa venga umampha ukongwa, chifukwa ndaziŵanga weyosi cha mucharu chosi cha Netherlands. Yiwu angundiwovya kuti ndiyanjengi Yehova kweniso kukhumba kumuteŵete.

Nigel, Denis, ndi ini

Mu 1972, ndingubatizika. Pati pajumpha chaka chimoza, ndingwamba kuteŵete nge mpayiniya ndipu ndingusamiya mumpingu umana mu tawuni ya Newry ku Northern Ireland. Ndachitanga lenti kanyumba kakuzengeka ndi mya, mumphepeti mwa phiri. Pafupi ndi nyumba yeniyi penga ng’ombi, ndipu ndayeseriyanga nkhani zangu pa masu pa ng’ombi zenizi. Izu zavwisiyanga mwakuphwere zichirya. Chinanga kuti ng’ombi izi zandipaskanga ulongozgi cha, kweni zandiwovyanga kuziŵa mo ndingalereske akuvwisiya asani ndikamba nkhani. Mu 1974, ndinguŵikika kuja mpayiniya wapade, ndipu ndachitanga uteŵeti wenuwu limoza ndi mubali Nigel Pitt, yo wanguja mubwezi wangu kwa nyengu yitali.

Pa nyengu yeniyi kungubuka masuzgu ngakulu ku Northern Ireland. Mwaviyo anyaki angudana charu cha Northern Ireland kuti, “Ntcharu cha mabomba ndi mpholopolu.” Venga vakuwanda kuwona kuti ŵanthu apumana mumisewu, alasika ndi futi kweniso magalimotu kuphulika chifukwa cha mabomba. Andali ndi avisopa, ndiwu kanandi achitiskanga masuzgu ngenanga. Kweni apurotesitanti ndipuso akatolika, anguziŵa kuti Akaboni aku Yehova achitaku cha ndali, mwaviyo tapharazganga mwawanangwa. Kanandi ŵanthu wo taŵapharazgiyanga aziŵanga nyengu kweniso ko kuchitikengi viwawa ndipu atitcheŵesanga kuti tileki kuŵika umoyu widu pangozi.

Kweni umoyu widu waŵanga mbwenu pangozi. Zuŵa linyaki ini ndi Denis Carrigan tapharazganga mutawuni yinyaki ya pafupi ko kwengavi Kaboni weyosi ndipu uwu wenga ulendu wachiŵi kukaku. Munthukazi munyaki wangukamba kuti te asilikali achisisi a charu cha Britain, panyaki chifukwa chakuti talongoronga chineneru cha Chiayirichi mwakupambana ndi ŵanthu akwenuku. Mwaviyo tinguchita mantha ukongwa. Asani utanjana ndi asilikali wabayikanga ndi futi pamwenga akulasanga ndi futi pagongonu. Tichilindizga basi tinguma pabwalu te tija, ndipu pa nyengu yeniyi kwaziziranga ukongwa. Pavuli paki, kunthazi kwa resitilanti ko ma yuwa wangukamba kuti te asilikali a charu cha Britain kunguma galimotu. Iyu wangutuwa mu resitilanti ndi kwamba kukambiskana ndi anthulumi ŵaŵi wo ŵenga mugalimotu uku walongo isi mwakukondwa. Anthulumi ŵenaŵa angwamba kwendesa galimotu kamanakamana kuluta ko kwenga isi ndipu angutifumba mafumbu ngamanavi ngakukwaskana ndi nyengu yo basi yijumphiyengi. Basi yati yafika angulongoro ndi dilayiva. Tavwanga cha vo akambiskananga. Mubasi yeniyi mwengavi munthu weyosi yo wangukweramu, mwaviyo tingusimikiza kuti yiwu apangananga vakuti akatibayi kubwalu kwa tawuni. Kweni angutibaya cha. Ndati ndasika mubasi yo ndingumufumba dilayivala kuti: “Kumbi ŵanthu ŵa afumbanga vaku isi?” Iyu wangumuka kuti: “Ndiziŵa kuti ndimwi Akaboni ndipu venivi ndivu ndaŵakambiya. Mungafipanga mtima cha. Mufwengi cha.”

Robert ndi Pauline pa zuŵa lawu la zowala.

Zuŵa lo tingukwatisiya mu March 1977

Mu1976 pa unganu wachigaŵa wo unguchitikiya mutawuni ya Dublin, ndingukumana ndi Pauline Lomax, mpayiniya wapade, yo wangutuwa ku England. Iyu wenga mzichi wauzimu, wakujiyuyuwa kweniso wachanju. Iyu ndi mzichi waki Ray, anguwiya mu uneneska. Chaka chakulondopu Pauline ndi ini tingutorana ndipu tingulutirizga kuchita upayiniya wapade mutawuni ya Ballymena ku Northern Ireland.

Kwa nyengu yitaliku ndenga wakuwonere dera, ndateŵetiyanga abali mutawuni ya Belfast ku Londonderry ndipuso kumalu nganyaki ngakofya. Tinguchiskika ndi chivwanu cha abali ndi azichi, wo anguleka visambizu va visopa vaboza, sankhu kweniso kutinkhana kuti ateŵete Yehova. Yehova wanguŵatumbika ukongwa kweniso kuŵavikiliya.

Ndinguja mucharu cha Ireland kwa vyaka 10. Pavuli paki, mu 1981 angutidana kuti tikasere sukulu ya Giliyadi, kilasi nambala 72. Tati tamaliza sukulu yeniyi angutitumiza ku Sierra Leone, kuzambwi kwa Africa.

ABALI NDI AZICHI KU SIERRA LEONE ŴENGA AKUGOMEZGEKA CHINANGA KUTI ŴENGA AKAVU

Tajanga munyumba ya amishonale ndi ŵanthu 11 amampha. Tosi tagwiriskiyanga ntchitu khichini limoza, vimbuzi vitatu, mabafa ngaŵi ngakusambiyaku, foni yimoza, machini ngamoza ngakuchapiya vakuvwala kweniso machini ngamoza ngakumilisiya vakuvwala. Magesi ngenga ngakuthembeka cha ndipu ngazimwanga kaŵikaŵi. Mbeŵa zakweranga kuchanya kwa nyumba ndipu njoka zayendangayendanga muchipinda chapasi.

Robert ndi anyaki limoza ndi njinga zawu zamotu ayambuka msinji.

Ndiyambuka msinji kuluta ku unganu wachigaŵa ku Guinea

Chinanga kuti kuja kwaki kwenga kwakusuzga kweni takondwanga ukongwa ndi uteŵeti. Ŵanthu alitumbikanga Bayibolu ndipu avwisiyanga ndi mtima wosi. Ŵanthu anandi angusambira Bayibolu ndipu anguja Akaboni aku Yehova. Ŵanthu akwenuku ini andidananga kuti “Mr. Robert” ndipu Pauline amudananga kuti “Mrs. Robert.” Kweni ndati ndayamba kumaliya nyengu yinandi kuteŵete pa Ofesi ya Nthambi, ndaserenga kaŵikaŵi cha mu uteŵeti. Mwaviyo, ŵanthu angwamba kumudana Pauline kuti “Mrs. Pauline” ndipu ini andidananga kuti “Mr. Pauline.” Pauline wakondwanga navu venivi.

Robert ndi Pauline ama pafupi ndi galimotu yawu.

Tiluta kuchipharazga ku Sierra Leone

Abali anandi ŵenga akavu, kweni nyengu zosi Yehova waŵapaskanga vakukhumbika pa umoyu, ndipu nyengu zinyaki wachitanga venivi mwakuziziswa ukongwa. (Mate. 6:33) Ndikumbuka mzichi munyaki yo wenga ndi ndalama zakuti waguliyi ŵaka chakurya chaki ndi cha ŵana ŵaki, kweni wanguto ndalama zenizi kupaska mubali yo wengavi ndalama yakuti waguliyi munkhwala wa maleriya. Pavuli paki, pa zuŵa lenili munthukazi munyaki wanguza mwamabuchibuchi ku mzichi mwenuyu kuti wamuluki sisi ndipu wangumulipira. Vinthu vakuyanana ndi venivi vachitikiyanga abali ndi azichi anandi.

KUSAMBIRA MUDAWUKU WASONU KU NIGERIA

Tinguja mucharu cha Sierra Leone kwa vyaka 9. Ndipu pavuli paki angutikambiya kuti tisamiyi ku Beteli ya ku Nigeria. Sonu tingwamba kuteŵete pa Ofesi ya Nthambi yikulu. Ndagwiranga ntchitu nge yo ndachitanga po ndenga ku Sierra Leone, kweni kwaku Pauline kwenuku kwenga kusintha kukulu ukongwa ndipuso vakusuzga. Iyu wamaliyanga maola 130 mwezi wewosi mu uteŵeti, ndipu wenga ndi masambiru nga Bayibolu ngakuluta panthazi. Sonu iyu wangupaskika uteŵeti wakusona malaya ndipu kwa mazuŵa nganandi wasonanga malaya ngakukeruka. Vingumutore nyengu kuti waziŵiliyi kweni wanguziŵa kuti ŵanthu anyaki awonganga ukongwa ntchitu yo wachitanga. Ndipu wayesesanga kuchita vosi vo wangafiska kuti wachiskengi abali ndi azichi wo wateŵetiyanga nawu limoza pa Beteli.

Mudawuku wa ku Nigeria wenga wachilendu kwaku isi ndipu takhumbikanga kusambira vinandi. Mwakuyeruzgiyapu, nyengu yinyaki mubali wanguza ku ofesi yangu kuzindilongo mzichi kuti wayambengi kuteŵete pa Beteli. Ndichimupaska moni wa pamanja iyu wangukotama pa maphazi ngangu. Ndinguzizwa ukongwa ndi venivi. Nyengu yeniyo ndingukumbuka malemba ngaŵi: Machitidu 10:25, 26 ndipuso Chivumbuzi 19:10. Ndingujifumba kuti, ‘Kumbi ndimukanizi kundisindamiya?’ kweni ndingukumbuka kuti wazomerezeka kuyamba kuteŵete pa Beteli, waziŵa vo Bayibolu lisambiza.

Pa nyengu yosi yo takambiskananga mu ofesi mwenumu ndinguchita soni. Pavuli paki, ndingufufuza venivi ndipu ndinguziŵa kuti mzichi mwenuyu, walondonga mudawuku wo wachitikanga muvigaŵa vinyaki va charu chenichi pa nyengu yo. Anthulumi nawu asindamanga asani atawuzgana ndi ŵanthu. Yeniyi yenga nthowa yakupereka ulemu ku ŵanthu. Kwenga kusopa ŵanthu cha. Mu Bayibolu mwe vakuwoniyapu vinyaki vange venivi. (1Sa 24:8) Ndingukondwa kuti ndingukamba chechosi cha cho chatingi chichitiskengi soni mzichi wangu chifukwa chakuti mudawuku wenuwu ndawuziŵanga cha.

Ndingukumana ndi abali ndi azichi anandi a ku Nigeria wo angulongo kuti mbakugomezgeka kwaku Yehova kwa vyaka vinandi. Yumoza mwa ŵanthu ŵenaŵa ndi Isaiah Adagbona.a Iyu wangusambira uneneska pa nyengu yo wenga mnyamata, kweni pavuli paki, angumusaniya ndi matenda nga makhati. Angumutumiza kuchigaŵa chinyaki ko kwajanga ŵanthu amakhati pe, ndipu iyu yija ndiyu wenga Kaboni kwenuku. Chinanga kuti wasuskikanga kweni wanguwovya ŵanthu akutama makhati akujumpha 30 kusambira uneneska ndipu kuchigaŵa chenichi kungujalikiskika mpingu.

KU KENYA ABALI ACHITANGA NANI VINTHU MWAKUZIKIRA

Ndakumana ndi mwana wa chipembeli ku Kenya

Mu 1996 angutikambiya kuti tikateŵetiyengi ku Ofesi ya Nthambi ya ku Kenya. Yaka kenga kachiŵi kufika mucharu cha Kenya nge mo ndakambiya kukwamba kwa nkhani iyi. Tajanga pa Beteli. Ndipu pa Beteli penapa payanjanga kuza apusi anandi. Asani awona pe kuti azichi apinga vipasu aŵaphanganga. Zuŵa linyaki mzichi munyaki wanguleka windu la chipinda chaki lambula kujala. Wati wawe ko wanguluta wangusaniya kuti apusi ŵe fwa kuchipinda chaki aturya chakurya. Iyu wangudaniriza ndipuso wanguthaŵa. Ndipu apusi wo, anguliya ndi kuthaŵiya pawindu.

Ini ndi Pauline tingwamba kuwungana mu mpingu wa Chiswahili. Pati pajumpha nyengu yimanavi, angundisankha kuti ndichitiskengi Sambiru la Buku la Mpingu (mazuŵa nganu lidanika kuti Sambiru la Bayibolu la Mpingu). Kweni ndachiziŵanga umampha cha Chiswahili. Ndanozgekiyanga kweche nyengu ndi chilatu chakuti ndikaŵerengengi umampha mafumbu. Kweni asani ndemanga za abali ndi azichi zapambanaku kamanavi ndi vo vikulembeka pabuku ndavwanga chechosi cha. Yapa vinthu venga umampha cha. Ndaŵalengiyanga lisungu abali ndi azichi. Kweni chakukondwesa ntchakuti mwakuzikira kweniso mwakujiyuyuwa abali ndi azichi angundizomereza kuti ndichitiskengi Sambiru la Bayibolu.

ABALI NDI AZICHI KU UNITED STATES MBAKUGOMEZGEKA CHINANGA KUTI MBAKUKHUPUKA

Ku Kenya tingujaku myezi yimanavi ŵaka. Pavuli paki, mu 1997 angutikambiya kuti tikateŵetiyengi ku Beteli ya ku Brooklyn, New York. Sonu tenga mucharu cho ŵanthu ŵe ndi vinthu vinandi. Ndipu venivi navu ve ndi masuzgu ngaki. (Nthanthi 30:8, 9) Chinanga kuti ve viyo, abali ndi azichi mbakugomezgeka ukongwa kwaku Yehova. Abali ŵidu agwiriskiya ntchitu nyengu yawu kweniso katundu wawu kuti akhupuki cha kweni kuti awovyi pa ntchitu yamampha ya gulu laku Yehova.

Kwa vyaka vinandi tawona kugomezgeka kwa abali ndi azichi akupambanapambana chinanga kuti vinthu vipambana pa umoyu wawu. Ku Ireland tinguwona kugomezgeka kwa abali chinanga kuti kwenga viwawa. Ku Africa abali ndi azichi mbakugomezgeka chinanga kuti mbakavu kweniso aja kumuzi. Ku United States abali ndi azichi mbakugomezgeka chinanga kuti mbakukhupuka. Yehova wakondwa ukongwa asani walereska pacharu chapasi ndi kuwona ŵanthu wo alongo kuti atimuyanja chinanga kuti vinthu vipambana pa umoyu wawu.

Nde ndi Pauline pa Beteli ku Warwick

Vyaka vatchimbiya “liŵi ukongwa kuphara chitungu cha munthu wakuluka salu.” (Yobu 7:6) Sonu tigwira ntchitu ndi anyidu ku likulu lidu ku Warwick, New York. Ndipu tikondwa kulutirizga kuteŵete limoza ndi ŵanthu wo atanjana ukongwa. Tikondwa kweniso kukhorwa pakuyesesa kuchita vo tingafiska kuwovya Fumu yidu, Khristu Yesu, yo pambula kuswera yapa wazamutumbika ŵanthu ŵaki anandi akugomezgeka.​—Mate. 25:34.

a Mbiri ya umoyu wa mubali Isaiah Adagbona ye mu Chigongwi cha Mlinda cha April 1, 1998, papeji 22-27. Iyu wakutayika mu 2010.

    Mabuku nga Chitonga (1996-2025)
    Tuwanipu
    Sereni
    • Chitonga (Malawi)
    • Tumizani
    • Vo Mukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Fundu zo Mutenere Kulondo
    • Nkhani Yakusunga Chisisi
    • Kusintha Vinthu Vachisisi
    • JW.ORG
    • Sereni
    Tumizani