Vo Akuŵerenga Afumba
Kumbi khondi la nyumba yakusopiyamu yo Solomoni wanguzenga lenga litali wuli?
Khondi la nyumba yakusopiyamu lagwiriskikiyanga ntchitu nge pakuserere mu Malu Ngakupaturika nga nyumba yakusopiyamu. Bayibolu la Charu Chifya la Malemba Ngakupaturika lo likusindikizika chechendafiki chaka cha 2023, likamba kuti: “Khondi lo lenga kumasu lenga litali mamita pafufupi 9 mwakukoliyana ndi usani wa nyumba, ndipu kutuwa pasi kufika pachanya lenga 120.” (2 Mbiri 3:4) Mabayibolu nganyaki ngakamba so kuti khondi la nyumba ya kusopiyamu lenga “manja 120” mu utali, kung’anamuwa kuti lenga litali mamita 53!
Kweni Bayibolu la Charu Chifya lo likusindikizika mu 2023, likamba kuti khondi la nyumba yakusopiyamu yo Solomoni wanguzenga, “kutuwa pasi kufika pachanya lenga mamita pafupifupi 9.”a Tiyeni tikambiskani vifukwa vimanavi ŵaka vo vachitiska kuti tisinthi.
Utali wa khondi kutuwa pasi kufika pachanya uzumbulika cha pa 1 Mafumu 6:3. Mu vesi lenili, Yeremiya wazumbuwa ŵaka utali ndipuso usani wa khondi pe, kweni utali wa kutuwa pasi kufika pachanya watiwuzumbuwa cha. Ndipu mu chaputala chakulondopu wakonkhoska ukongwa vinthu vinyaki vo venga munyumba yakusopiyamu nge, Nyanja yachisulu chakusongono, vakupingapu 10 kweniso vipilala viŵi vamkuŵa vo vingumikika pakhondi la nyumba yakusopiyamu. (1 Mafu. 7:15-37) Sonu asani khondi lenili lenga nadi litali mamita ngakujumpha 50 kutuwa pasi kufika pachanya, ndipu lajumphanga nyumba yosi yakusopiyamu, ntchifukwa wuli Yeremiya wanguleka kuzumbuwa utali waki? Pati pajumpha vyaka vinandi, wo alembanga mbiri ya Ayuda angukamba kuti khondi ili lenga litali cha kujumpha nyumba yosi yakusopiyamu yo yinguzengeka ndi Solomoni.
Akaswiri anyaki akamba kuti vimati va nyumba yakusopiyamu vatingi vikhongi cha asani khondi ili lenga litali mamita 53 (manja 120) kutuwa pasi kufika pachanya. Vinthu vitalivitali ukongwa vakuzengeka ndi mya kweniso njerwa nge, mageti nga nyumba yakusopiyamu ku Ijipiti, vaŵanga visani ukongwa mumphata ndipu vajanga vifinyu kusongu. Kweni venga viyo cha ndi nyumba yakusopiyamu yo yinguzengeka ndi Solomoni. Akaswiri anyaki akamba kuti ukhomi wa vimati vaki wajumphanga cha mamita 2.7. Wakulemba mbiri munyaki zina laki Theodor Busink wangukamba kuti: “Mwakukoliyana ndi ukhomi wa chimati cha [khomu la nyumba yakusopiyamu], vatingi vichitikengi cha kuti khondi ili lije litali mamita 53 (manja 120) [kutuwa pasi kufika pachanya].”
Mazu nga pa 2 Mbiri 3:4 ngatenere kuti ngakukopeka umampha cha. Chinanga kuti mipukutu yinyaki yikamba kuti “120” pa vesi ili, kweni mipukutu yinyaki yakuthembeka yikamba kuti “mamita pafupifupi 9,” nge mpukutu wa Codex Alexandrinus wo ukulembeka vyaka 1,500 vo vajumpha kweniso mpukutu wa Codex Ambrosianus wo ukulembeka vyaka 1,400 vo vajumpha. Ntchifukwa wuli mlembi wangunangisa ndi kulemba kuti “120”? Mazu ngakuti “handiredi” kweniso “manja” ngawoneka ngakuyanana mu Chiheberi. Mwaviyo, panyaki mlembi wangulemba mazu ngakuti “handiredi” mumalu mwakulemba kuti “manja.”
Chinanga kuti tiyesesa kuti tivwisi vinthu venivi kweniso kuyesesa kuziŵa mo nyumba yakusopiyamu yo Solomoni wanguzenga yawonekiyanga, kweni tikhumbika kuŵika maŵanaŵanu ngidu ngosi pa vo nyumba yeniyi yimiya, kung’anamuwa nyumba yakusopiyamu yikulu yauzimu. Vakukondwesa ukongwa kuti Yehova wadana ateŵeti ŵaki wosi kuti amusopengi mu nyumba yeniyi!—Ahe. 9:11-14; Chivu. 3:12; 7:9-17.
a Mazu ngamumphata ngakonkhoska kuti, “Mipikutu yinyaki yakali yikamba kuti ‘120,’ penipo mipukutu yinyaki kweniso Mabayibolu nganyaki ngakamba kuti ‘mamita pafufupi 9.’”