NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 24
SUMU 98 Malemba Ngakulembeka Mwakulongozgeka ndi Chiuta
Vo Tisambirapu pa Mazu ngo Yakobe Wangukamba Wepafupi Kufwa—Chigaŵa 1
“Wunganani pamoza kuti ndikukambiyeni vo vazakukuchitikiyani mu mazuŵa ngakunthazi.”—GENE. 49:1.
FUNDU YIKULU
Vo tisambirapu pa mazu ngo Yakobe wangukambiya Rubeni, Simiyoni, Levi ndi Yuda pa nyengu yo wenga pafupi kufwa.
1-2. Kumbi Yakobe wanguchita wuli wepafupi kufwa, nanga ntchifukwa wuli? (Wonaniso chithuzi.)
PA NYENGU yo Yakobe wenga wakukota ukongwa, wangusama limoza ndi banja laki losi kutuwa ku Kanani kuluta ku Ijipiti. Kwenuku wangulutirizga kuteŵete Yehova mwakugomezgeka kwa vyaka pafufupi 17. (Gene. 47:28) Wati wafika ku Ijipiti, Yakobe wangukondwa ukongwa kukumana so ndi mwana waki wakwanjiwa Yosefi yo pakwamba waŵanaŵananga kuti wakufwa. Yapa sonu, Yakobe wenga so limoza ndi ŵana ŵaki wosi. Kweni Yakobe wati waziŵa kuti wepafupi kufwa, wangudana ŵana ŵaki kuti wakambiskani nawu vinthu vakukhumbika.—Gene. 49:28.
2 Mu nyengu yakali, kanandi da wadananga ŵanthu a mubanja laki kuti waŵapaski ulongozgi wechendafwi. (Yesa. 38:1) Ndipu pa nkhumanu iyi, wasankhanga so munthu yo walongozgengi banja losi asani iyu wafwa.
Yakobe we pafupi kufwa wakambiya ŵana ŵaki 12 vo vazakuŵachitikiya kunthazi (Wonani ndimi 1-2)
3. Mwakukoliyana ndi Genezesi 49:1, 2, ntchifukwa wuli mazu ngo Yakobe wangukamba ngakukhumbika ukongwa?
3 Ŵerengani Genezesi 49:1, 2. Kweni iyi yenga nkhumanu bweka cha. Tikamba viyo chifukwa Yakobe wenga mchimi. Pa nkhumanu yeniyi Yehova wangumuwovya ndi mzimu waki kuti wakambi vinthu vakukhumbika vo vazamuchitikiya banja laki kunthazi. Ndichu chifukwa chaki nyengu zinyaki mazu ngo Yakobe wangukamba ngaziŵika so kuti uchimi wo wangukamba wepafupi kufwa.
4. Kumbi tikambiskanengenji munkhani iyi? (Wonaniso bokosi lakuti, “Banja Laku Yakobe.”)
4 Munkhani iyi tikambiskanengi vo Yakobe wangukambiya ŵana ŵaki anayi: Rubeni, Simiyoni, Levi ndipuso Yuda. Penipo munkhani yakulondopu, tazamukambiskana vo Yakobe wangukambiya ŵana ŵaki anyaki 8. Yakobe wangukamba vakukwaskana ndi ŵana ŵaki pe cha, kweni wangukamba so vakukwaskana ndi azuku ŵaki wo anguzipanga mtundu wa Isirayeli. Nge mo tiwoniyengi, mbiri ya Ayisirayeli yititiwovya kusimikiziya kuti mazu ngo Yakobe wangukamba ngangufiskika nadi. Mazu yanga ngangatiwovya kuziŵa vo tingachita kuti tikondwesengi Awusefwi akuchanya a Yehova.
RUBENI
5. Kumbi Rubeni watenere kuti wakhazanga kuti walondiyengenji kutuliya kwa awisi?
5 Yakobe wangwamba kukambiskana ndi Rubeni, ndipu wangukamba kuti: “Rubeni, ndiwi mwana wangu wakwamba.” (Gene. 49:3) Nge mwana wakwamba, Rubeni watenere kuti wakhazanga kuti walondiyengi vigaŵa viŵi va chuma cha awisi. Iyu watenere kuti wakhazanga so kuti ndiyu wajengi mulongozgi wa banja losi asani awisi afwa. Panyaki chifukwa cha venivi, walindizganga so kuti nyengu zosi munthu wakutuliya mubanja laki ndiyu wazamulongozganga banja losi.
6. Ntchifukwa wuli Rubeni wangutaya mwaŵi wakulonde vitumbiku vo mwana wakwamba walondiyanga? (Genezesi 49:3, 4)
6 Kweni Rubeni wangutaya mwaŵi wakulonde vitumbiku vo mwana wakwamba walondiyanga. (1 Mbiri 5:1) Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti nyengu yinyaki kuvuli, iyu wangugonana ndi Biliha yo wenga mbilika ya awisi. Biliha wenga wantchitu waku Rakelu ndipu wangumupereka kwaku Yakobe kuti waje muwolu waki. Rubeni wachichita venivi ndipu Rakelu watayika kali. (Gene. 35:19, 22) Rubeni wenga mwana waku Leya yo wenga so muwolu waku Yakobe. Panyaki Rubeni wangugonana ndi Biliha chifukwa chakuleka kujiko. Pamwenga wanguchita venivi kuti Yakobe waleki kumuyanja Biliha kweni wayanjengi ukongwa anyina a Leya. Kwali iyu wanguchita venivi pa chifukwa wuli, kweni vo wanguchita vingumukondwesa cha Yehova kweniso vinguŵakondwesa cha awisi.—Ŵerengani Genezesi 49:3, 4.
7. Kumbi ntchinthu wuli cho chinguchitikiya Rubeni ndipuso ŵanthu a mu fuku laki? (Wonaniso bokosi lakuti, “Mazu ngo Yakobe Wangukamba Wepafupi Kufwa.”)
7 Yakobe wangukambiya Rubeni kuti: “Uŵaluskengi cha abali ŵaku.” Mazu yanga ngangufiskika nadi. Chifukwa palivi mu Bayibolu po tiŵerenga kuti munthu wakutuliya mu fuku laku Rubeni wangujapu fumu, wasembi pamwenga mchimi. Kweni Yakobe wangumutayiya limu cha mwana waki, chifukwa ŵana aku Rubeni nawu angupanga fuku lo laŵerengekanga pakati pa Ayisirayeli. (Yoswa 12:6) Rubeni wanguchita so vinthu vamampha pa umoyu waki ndipu palivi po tiŵerenga kuti iyu wanguchita so ureŵi.—Gene. 37:20-22; 42:37.
8. Kumbi tisambiranji pa nkhani yaku Rubeni?
8 Kumbi tisambiranjipu? Tikhumbika kuyesesa kuti tijikongi kweniso kukana kuchita ureŵi. Asani tiyeseka kuti tichiti ubudi, tiŵanaŵaniyengi mo vakuchita vidu vikwaskiyengi Yehova, ŵanthu a mu banja lidu kweniso ŵanthu anyaki. Tikhumbika so kukumbuka kuti “chechosi cho munthu wamija, ndichu so wazamuvuna.” (Aga. 6:7) Kweni nkhani yaku Rubeni yititikumbusa so lisungu laku Yehova. Chinanga kuti Yehova watitivikiliya cha ku masuzgu ngo tingakumana nangu chifukwa cha vo tingunangisa, kweni iyu watitigowoke ndipuso watititumbika asani talapa kweniso asani tiyesesa kuchita cho ntchakwenere.
SIMIYONI NDI LEVI
9. Ntchifukwa wuli Yakobe wanguchenya Simiyoni ndi Levi? (Genezesi 49:5-7)
9 Ŵerengani Genezesi 49:5-7. Pavuli paki, Yakobe wangwamba kukambiskana ndi Simiyoni ndi Levi ndipu wanguŵachenya mwanthazi ukongwa. Iyu wanguŵachenya chifukwa cha vo anguchita nyengu yinyaki kuvuli. Munthu munyaki zina laki Sekemu yo wenga waku Kanani wangukolere mwana munthukazi waku Yakobe zina laki Dina. Ŵana anthulumi wosi aku Yakobe angukwiya ukongwa kweni Simiyoni ndi Levi anguwuko cha mtima. Yiwu angulayizga ŵanthu a mutawuni ya Sekemu kuti achitengi nawu vinthu mwachimangu asani angadumulika ndipu yiwu anguzomera. Kweni anguŵayenda pasi! Vilonda vawu vechendapo, Simiyoni ndi Levi, “weyosi wanguto lipanga laki ndipu anguluta mutawuni yo mwamabuchibuchi ndipu angubaya munthulumi weyosi.”—Gene. 34:25-29.
10. Kumbi mazu ngo Yakobe wangukamba ngakukwaskana ndi Simiyoni ndi Levi ngangufiskika wuli? (Wonaniso bokosi lakuti, “Mazu ngo Yakobe Wangukamba Wepafupi Kufwa.”)
10 Yakobe wangukwaskika ukongwa chifukwa cha vinthu vachiwawa vo ŵana ŵaki ŵaŵi ŵenaŵa anguchita. Iyu wangukambiya limu kuti yiwu azamumbininika kweniso kuparanyika mucharu chosi cha Isirayeli. Mazu ngenanga ngangufiskika pati pajumpha vyaka vakujumpha 200. Ayisirayeli ŵati asere mu Charu Chakulayizgika, achigaŵa malu, fuku laku Simiyoni lingupaskika ŵaka tivigaŵavigaŵa mukati mwa chigaŵa cho ŵanthu a fuku laku Yuda angulonde. (Yoswa 19:1) Ndipu fuku laku Levi lingupaskika matawuni 48 muvigaŵa vakupambanapambana mucharu chosi cha Isirayeli.—Yoswa 21:41.
11. Kumbi ndi vinthu vamampha nivi vo ŵanthu a mu fuku laku Simiyoni ndi Levi anguchita?
11 Ŵanthu a mu fuku laku Simiyoni ndi Levi anguwerezapu cha vo Simiyoni ndi Levi anguchita. Alevi anandi asopanga Yehova mwakugomezgeka. Mwakuyeruzgiyapu, Mozesi wati walonde Dangu kutuliya kwaku Yehova pa Phiri la Sinayi, Ayisirayeli anandi angwamba kusopa mwana wa ng’ombi wagolidi. Kweni Alevi anguja kuchigaŵa chaku Mozesi ndipu angumuwovya kubaya ŵanthu wo asopanga ngoza mwenuyu. (Eki. 32:26-29) Yehova wangusankha ŵanthu a mu fuku laku Levi kuti ndiwu pe ajengi asembi. (Eki. 40:12-15; Nume. 3:11, 12) Pa nyengu yo athereskanga mitundu yo yenga mu Charu Chakulayizgika, ŵanthu a mu fuku laku Simiyoni anguwovyana ndi ŵanthu a mu fuku laku Yuda kuchita nkhondu kuti afiski khumbu laku Yehova.—Ŵeru. 1:3, 17.
12. Kumbi tisambiranji pa nkhani yaku Simiyoni ndi Levi?
12 Kumbi tisambiranjipu? Tisambirapu kuti tiwukongi mtima asani takwiya. Nkhunanga cha kukwiya asani yimwi pamwenga munthu yo mutimuyanja, ŵanthu anyaki amuchitiya vinthu vambula urunji. (Salimo 4:4) Kweni tikhumbika kukumbuka kuti Yehova wangakondwa cha asani tingalongoro mazu ngaheni pamwenga kuchita vinthu viheni chifukwa cha kuŵila ndi ukali. (Yako. 1:20) Asani munthu munyaki watichitiya vinthu vambula urunji, kwali wateŵete Yehova pamwenga cha, titenere kuchita vinthu mwakukoliyana ndi fundu za mu Bayibolu. Venivi vitiwovyengi kuti tileki kulongoro mazu ngaheni pamwenga kuchita vinthu vo vingapweteka anyidu. (Aro. 12:17, 19; 1 Petu. 3:9) Kweniso tisambirapu kuti asani apapi ŵinu achita vinthu vo vileka kukondwesa Yehova, mungatoliyangaku cha vo yiwu achita. Mutenere cha kuŵanaŵana kuti mungafiska cha kukondwesa Yehova. Yehova wakuwovyeningi kuchita cho ntchakwenere ndipu wakutumbikeningi chifukwa chakuchita venivi.
YUDA
13. Ntchifukwa wuli Yuda watenere kuti wangufipa mtima ukongwa nyengu yaki yati yafika?
13 Pavuli paki Yakobe wangwamba kukambiskana ndi Yuda. Yuda wati wavwa vo awisi angukambiya aku ŵaki, watenere kuti wangufipa mtima ukongwa. Ve viyo chifukwa chakuti nayu wangunangisapu vinthu vinyaki vikuluvikulu. Viwoneka kuti Simiyoni ndi Levi ŵati abaya ŵanthu a ku Sekemu, Yuda nayu wanguluta nawu limoza kuchiyola vinthu va ŵanthu a mutawuni yeniyi. (Gene. 34:27) Nyengu yinyakiso, iyu limoza ndi abali ŵaki angukoliyana kuti agulisi Yosefi kuti waje kapolu ndipu anguchipusika awisewu kuti wafwa. (Gene. 37:31-33) Pati pajumpha nyengu, iyu wangugonana ndi Tamara yo wenga mkumwana waki, wachiŵanaŵana kuti wagonana ndi huli.—Gene. 38:15-18.
14. Kumbi Yakobe wangumukambiyanji Yuda, nanga ndi vinthu vamampha nivi vo Yuda wanguchita? (Genezesi 49:8, 9)
14 Kweni Yakobe wangumutembapu cha Yuda, mumalu mwaki wangumutumbika ndipuso wangumulayizga vinthu vamampha. (Ŵerengani Genezesi 49:8, 9.) Ve viyo chifukwa chakuti Yuda wangulongo kuti waŵayanjanga ukongwa awisi wo ŵenga akukota. Kweniso wangumulongo lisungu mvurwa waki Benjamini mwakuti nyengu yinyaki wangujipereka kuti iyu ndiyu waje kapolu mumalu mwaku Benjamini.—Gene. 44:18, 30-34.
15. Kumbi vo Yakobe wangukamba vakukwaskana ndi Yuda vingufiskika wuli?
15 Yakobe wangukambiya limu kuti Yuda ndiyu wazamulongozganga abali ŵaki. Kweni pangujumpha nyengu yitali kuti uchimi wenuwu uyambi kufiskika. Pati pajumpha vyaka pafufupi 200, Ayisirayeli ŵati ayambuka Nyanja Yiyera, fuku laku Yuda ndilu lajanga panthazi muchipululu achiluta ku Charu Chakulayizgika ndipu mafuku nganyaki ngosi ngazanga muvuli mwawu. (Nume. 10:14) Pati pajumpha vyaka, fuku laku Yuda ndilu lalongozganga pa nkhondu yakuthereska ŵanthu wo ŵenga mu Charu Chakulayizgika. (Ŵeru. 1:1, 2) Kweniso penga mafumu nganandi ngo ngangutuliya mu fuku laku Yuda kusazgapu Davidi yo wenga fumu yakwamba yakutuliya mu fuku lenili. Kweni pe so vinyaki.
16. Kumbi uchimi wo usanirika pa Genezesi 49:10 ungufiskika wuli? (Wonaniso bokosi lakuti, “Mazu ngo Yakobe Wangukamba Wepafupi Kufwa.”)
16 Yakobe wangukamba kuti Fumu yo yazamulamuliya ŵanthu kwamuyaya yazamutuliya mu fuku laku Yuda. (Ŵerengani Genezesi 49:10 ndi mazu ngamumphata.) Fumu yeniyi ndi Yesu Khristu, yo Yakobe wangukamba kuti ndi Shilo. Pakukamba vakukwaskana ndi Yesu, mungelu wangukamba kuti: “Yehova Chiuta wazakumupaska mpandu waufumu wa awisi a Davidi.” (Luka 1:32, 33) Kusazgapu yapa, Yesu wadanika so kuti: “Nkharamu ya fuku laku Yuda.”—Chivu. 5:5.
17. Kumbi tingamuyezga wuli Yehova pa nkhani ya mo tiwone anyidu?
17 Kumbi tisambiranjipu? Yehova wangutumbika Yuda chinanga kuti wangunangisapu vinthu vinyaki vikuluvikulu. Kweni panyaki aku ŵaki ndi avurwa ŵaki ajifumbanga kuti ntchifukwa wuli Yehova wangumutumbika? Kwali venga wuli, kweni Yehova wanguwona vinthu vamampha mwaku Yuda ndipu wangumutumbika. Kumbi tingamuyezga wuli Yehova? Asani Mkhristu munyidu wapaskika udindu pamwenga uteŵeti unyaki, tingayamba kuŵanaŵaniya ukongwa vinthu vo munthu yo wanangisa. Kweni tingachita umampha kukumbuka kuti Yehova wakondwa ukongwa ndi mijalidu yamampha yo munthu yo we nayu. Yehova wawonamu vamampha mwa ateŵeti ŵaki. Nasi tiyeni tiyesesengi kuchita venivi.
18. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuja ŵanthu akuzikira?
18 Pa nkhani yaku Yuda tisambirapu so kukhumbika kwa kuja ŵanthu akuzikira. Nyengu zosi Yehova wafiska vo walayizga, kweni ndi nyengu zosi cha po wafiska pa nyengu pamwenga munthowa yo isi takhazanga. Ŵanthu a mu fuku laku Yuda angwamba nyengu yeniyo ndi yeniyo cha kulongozga ŵanthu aku Chiuta. Kweni awovyanga ndi mtima wosi munthu weyosi yo Yehova wasankha kuti walongozgengi pa nyengu yo, kwambiya Mozesi yo wenga Mlevi, Yoswa yo wenga wa mu fuku laku Efurayemu kweniso Fumu Sauli yo yingutuwa mu fuku laku Benjamini. Nasi tiwovyengi ndi mtima wosi ŵanthu wo Yehova wasankha kuti atilongozgengi mu nyengu yidu yinu.—Ahe. 6:12.
19. Kumbi mazu ngo Yakobe wangukamba wepafupi kufwa ngatitisambizanji vakukwaskana ndi Yehova?
19 Kufika yapa, kumbi tasambiranji kutuliya pa mazu ngo Yakobe wangukamba wepafupi kufwa? Tawona kuti “mo munthu wawone, ndimu Chiuta wawone cha.” (1 Samu. 16:7) Yehova wachita vinthu mwakuzikira kweniso ngwakugowoka ukongwa. Chinanga kuti walekere cha vinthu viheni, kweni wakhaza kuti ateŵeti ŵaki achitengi vinthu mwakufikapu cha. Tawona kuti iyu watumbika munthu weyosi chinanga ndi yo wanguchita ubudi ukulu, chikulu asani walapa ndi mtima wosi kweniso waleka kuchita vinthu viheni. Munkhani yakulondopu, tikambiskanengi vo Yakobe wangukambiya ŵana ŵaki anyaki 8.
SUMU 124 Tije Akugomezgeka Nyengu Zosi