VO ACHINYAMATA AFUMBA
Kukhumbana Nthengwa—Chigaŵa 2: Kumbi Nditenere Kukhazanji pa Nyengu yo Ndiziŵana ndi Munthu yo Ndikukhumbana Nayu Nthengwa?
Mwakopeka ndi munthu munyaki yo mwakumana nayu ndipu mosi mwakoliyana kuti muziŵani asani mungaja akwenere kuzitorana. Kumbi mutenere kukhazanji pa nyengu yo muziŵana ndi munthu yo mukukhumbana nayu nthengwa?
Fundu zo ze mu nkhani iyi
Mukhazengi kuti mukambiskanengi mwauneneska
Mungaziŵana umampha ukongwa ndi munyinu asani mucheze limoza. Mungaziŵa vinthu vinyaki vakukwaskana ndi munyinu mwa kuwona mo wachitiya vinthu pa vakuchitika vakupambanapambana.
Kweni pe vinthu vinyaki vo mosi mwaŵaŵi mukhumbika kukambiskana mwambula kubisa. Po muchita venivi, yesesani kuja ndi maŵanaŵanu ngakwenere ndipu mungazomerezanga cha kuti musankhi vakuchita chifukwa cha mo muvwiya.
Nkhani zo mungakambiskana zisazgengepu:
Ndalama. Kumbi mwe ndi ngongoli? Kumbi mukwanja kusakaza ndalama? Asani mwazitorana, kumbi yimwi ndi munyinu yo mwazamuchitanga wuli pakugwiriskiya ntchitu ndalama?
Matenda. Kumbi mutamatama cha? Kumbi mukutamapu matenda nganyaki ngakulu?
Vilatu. Kumbi mukhumba kuzichitanji pa umoyu winu? Kumbi vilatu vinu viyanana ndi va munyinu yo? Asani mwazitorana, kumbi mwazamulutirizga kukondwa asani vilatu vinu vatondeka kufiskika chifukwa cha mo vinthu vilili pa umoyu?
Banja. Kumbi pasonu panu mwe ndi ŵanthu wo mutiŵaphwere? Kumbi muwona kuti munthazi mwazamuja ndi ŵanthu anyaki wo mwazakuŵaphweriyanga? Kumbi mukhumba kuzibala ŵana? Asani ndi viyo, mukhumba kuzibala ŵana alinga?
Asani mukambiskana nkhani zenizi mukhumbika kukamba mwauneneska kwambula kubisa kanthu. Kubisa kanthu kekosi cha pamwenga kugwentha kuti mukondwesi ŵaka munyinu.—Aheberi 13:18.
Vo mutenere kuŵanaŵaniya: Kumbi ndi vinthu wuli vo mukhumbika kuziŵa vakukwaskana ndi munthu yo mukukhumbana nayu nthengwa? Kumbi iyu wakhumbika kuziŵanji vakukwaskana ndi yimwi? Kumbi kuleka kubisa kanthu kungazikuwovyani wuli kuti muzikambiskanengi mwauneneska asani mwazitorana?
Fundu ya mu Bayibolu: “Weyosi wakambiyi munyaki uneneska.”—Aefeso 4:25, New Century Version.
“Msungwana wangaŵanaŵana kuti, ‘Yechendajumphi miyezi 6 tipanganengi vakutorana,’ kweni mnyamata wangaŵanaŵana kuti pajumphi chaka. Asani vaŵa viyo, msungwana wangaguŵa kweniso kutimbanyizika maŵanaŵanu chifukwa chakuti wakhaza kuti mutorani liŵi. Vingaŵa umampha kuti weyosi waziŵengi vo munyaki waŵanaŵana pa nkhani yo.”—Ariana, yo waja pa nthengwa kwa chaka chimoza.
Mukhazengi kuti muwonengi vinthu mwakupambana
Ŵanthu ŵaŵi angayanana cha. Mwaviyo, mungaŵanaŵananga cha kuti mukoliyanengi pa chechosi kweniso kuti muwonengi vinthu mwakuyanana. Mwakuyeruzgiyapu, vinthu nge mdawuku kweniso mo mukulereke vingachitiska kuti muwonengi vinthu mwakupambana.
Vo mutenere kuŵanaŵaniya: Asani mwapambana maŵanaŵanu patinthu timanatimana, kumbi mosi muzomereza kwende maŵanaŵanu nga munyinu kuti paŵi chimangu, chikulu visuskana cha ndi fundu ya mu Bayibolu?
Fundu ya mu Bayibolu: “Ŵanthu wosi aziŵi kuti mwe akoloŵa.”—Afilipi 4:5.
“Chinanga kuti mungawona kuti ‘muyeneriyana ukongwa’ kweni pe vinthu vinyaki vo mupambanengi. Chinanga kuti kuyeneriyana nkhwakukhumbika, kweni mijalidu yo weyosi walongo asani mwapambana maŵanaŵanu ndiyu yakukhumbika ukongwa.”—Matthew, yo waja pa nthengwa kwa vyaka 5.
Mukhazengi kuti musuzgikengi kuchita vinthu vinyaki
Asani mwakhumbana nthengwa ndi munthu munyaki, tikayika cha kuti mukhumbikengi nyengu yakuchitiya vinthu vinyaki ndi munyinu ndipu venivi vingachitiska kuti mufipengi mtima. Kumbi ntchinthu wuli cho chingakuwovyani?
Mujiŵikiyengi mphaka. Mungajaliyanga ŵaka kuŵanaŵaniya vakukwaskana ndi munthu yo mukukhumbana nayu nthengwa cha, mpaka kuleke limu kuphwere maudindu nginu pamwenga so kuleka kucheza ndi ŵanthu anyaki. Alana, yo waja pa nthengwa kwa vyaka 5 wangukamba kuti: “Mwazakuŵakhumba mbwenu anyinu asani mwato pamwenga kuyirwa ndipu nawu azakukukhumbani mbwenu. Kuleka cha kucheza nawu sonu, ŵaka pakuti mwasaniya munthu yo mukhumba kuzitorana nayu.”
Kumbukani kuti asani mwazitorana, mukhumbika kuzigaŵa umampha nyengu kweniso nthazi zakuchitiya vinthu venivi. Mwaviyo mungachita umampha kuyambiyapu limu kuchita venivi pa nyengu yeniyi.
Vo mutenere kuŵanaŵaniya: Kumbi mukhumba ŵaka kuti nyengu zosi muchezengi kweniso kuti munyinu yo waŵikengi ŵaka maŵanaŵanu paku yimwi pe? Kumbi mutijivwa kuti watikupemphani vinthu vinandi ukongwa? Kumbi mungachita wuli vinthu mwambula kujumpha mwesu kuti mosi mulekengi kuvuka pamwenga kuyanjana ukongwa mpaka kufika pakuŵingiriyana?
Fundu ya mu Bayibolu: “Chinthu chechosi che ndi nyengu yaki yakuŵikika, Chakuchitika chechosi che ndi nyengu yaki.”—Wakutawula 3:1.
“Asani ŵanthu vo akukhumbana nthengwa ajaliya ŵaka kuchita masaza pe, asani azitorana angaziguŵa. Vingaŵa umampha kuti ŵanthu wo akupangana kuti atoranengi achitiyengi limoza vinthu chayivu va zuŵa ndi zuŵa, nge kugula vinthu, kugwira ntchitu zapanyumba kweniso kusope limoza. Venivi vingawovya kuti anozgeke umampha kuzigwiriya limoza ntchitu mu nthengwa yawu.”—Daniel, yo waja pa nthengwa kwa vyaka viŵi.
Kumbukani kuti nyengu yakuziŵiya nja kanyengu kamanavi, ndipu yingawovya kuti musankhi kuzitorana pamwenga kulekana. Chigaŵa 3 cha nkhani izi chazamukonkhoska vo mukhumbika kuŵanaŵaniya pakusankha vakuchita pa nkhani yeniyi.