Yehova Ndi Chiuta Yo Tikhumbika Kumuziŵa

KUMBI pe chinthu chinyaki chakukhumbika ukongwa cho yimwi mwatingi muyanduwengi nachu ukongwa mukachiziŵengi? Fumbu ili tingamuka kuti hinya asani muleka kumuziŵa umampha Chiuta. Ntchifukwa wuli tingakamba viyo? Chifukwa nge mo ŵanthu mamiliyoni nganandi awone, kuziŵa Chiuta yo wakulemba Bayibolu nkhwakovya munthowa zinandi. Chifukwa munthu uyanduwa sonu kweniso mpaka muyaya.

Yehova Chiuta, yo wakulemba Bayibolu wakhumba kuti timuziŵi. Yo wakulembaku buku la Masalimo wanguti: “Ŵanthu aziŵi kuti yimwi, yo zina linu ndimwi Yehova, yimwi mwija ndimwi Wapachanya Limu pacharu chosi chapasi.” Chiuta waziŵa kuti taŵanthu tingayanduwa ukongwa asani tingamuziŵa. Iyu wakukamba kuti: “Ini Yehova, ndini Chiuta waku, Yo watikusambiza kuti vinthu vikuyende umampha.” Kumbi tiyanduwa wuli chifukwa chakuziŵa Yehova Chiuta, Wapachanya Limu?—Salimo 83:18; Yesaya 48:17.

Asani tamuziŵa Chiuta tisaniya ulongozgi wo utitiwovya kumalana ndi masuzgu ngo tikumana nangu ndipuso tija ndi chilindizga ndi chimangu cha mumtima. Kweniso, kumuziŵa umampha Chiuta kutitiwovya kuti tije ndi maŵanaŵanu ngakwenere pa nkhani zakukhumbika ukongwa zo zikwaska ŵanthu anandi pacharu chapasi. Kumbi ndi nkhani nizi?

Kumbi Umoyu Winu we ndi Phindu?

Chinanga kuti ŵanthu aluta panthazi ndi lusu lakupanga vipangizu vamazuŵa nganu, kweni anandi ŵeche kujifumba mafumbu nge ngakuti: ‘Ntchifukwa wuli nde ndi umoyu? Kumbi ndamumaliya pani? Kumbi umoyu we ndi phindu wuli?’ Asani munthu wamukika cha mafumbu ngenanga, wawona kuti umoyu waki ulivi phindu. Kumbi ndimu nadi ŵanthu anandi awone? Hafu ya ŵanthu wo angufumbika pa kafukufuku munyaki ku Germany kukumaliya kwa vyaka va m’ma 1990, angumuka kuti nyengu zinyaki pamwenga nyengu zosi awona kuti umoyu ulivi phindu. Panyaki ndimu so ŵanthu atiwuwone umoyu muchigaŵa chinu.

Asani munthu wawona kuti umoyu ulivi phindu, waŵavi chifukwa cheneku chakujaliya ndi vilatu pa umoyu. Mwaviyo, anandi awona kuti mu kanyengu kamanavi ko ajengi ndi umoyu nkhanthu kuyesesa kuti aje ndi chuma chinandi. Kweni chinanga angachisaniya, asuzgika mbwenu maŵanaŵanu. Anyaki wo awona kuti umoyu ulivi phindu asuzgika ukongwa maŵanaŵanu mpaka aŵanaŵana kuti ajibayi waka. Venivi ndivu vinguchitikiya msungwana munyaki wakutowa yo magazini yinyaki yikamba kuti wanguwiya mu banja “la chuma chinandi ukongwa lo lenga ndi chechosi cho munthu wangakhumba.” (International Herald Tribune) Chinanga kuti kwawu kwenga vinthu vosi ivi, kweni iyu wajivwanga kuti we yija ndipu wawonanga kuti umoyu waki ulivi phindu. Iyu wangumwa munkhwala wakugonesa tulu ndipu angumusaniya kuti wafwa. Panyaki namwi mukumbuka so ŵanthu anyaki wo akujibaya chifukwa chakujivwa kuti ŵe ŵija.

Kumbi mukuvwapu ŵanthu achikamba kuti asayansi angatikambiya chechosi chakukwaskana ndi umoyu? Nyuzipepala yinyaki ya ku German yingukamba kuti: “Chinanga kuti vinyaki vo asayansi akamba vauneneska, kweni palivi cho akambapu pa nkhani ya uzimu kweniso mijalidu yamampha. Chisambizu chakuti vinthu vikwesa kusambuka ntchakupereŵere. Fundu yinyaki yo asayansi akujalikiska yo yiziŵika kuti quantum physics nayu yilivi fundu zakuchiska ndipuso zakovya.” (Die Woche) Vo asayansi asaniya vawovya ukongwa kuti tiziŵi mitundu yakupambanapambana ya vinthu vamoyu kweniso mo vinthu vitende muchilengedu kuti pacharu palutirizgi kusanirika vinthu vamoyu. Kweni asayansi atondeka kutikambiya kuti ntchifukwa wuli te ndi umoyu ndipuso kuti tamumaliya pani. Asani tingaŵika mutu wosi pa asayansi, tingamukika cha fumbu lakuti kumbi umoyu we ndi phindu ndipuso lakuti chilatu cha umoyu ntchinthu wuli? Chifukwa chakuthemba ukongwa sayansi, nyuzipepala yinyaki yingukamba kuti sonu “ŵanthu anandi akhumbika ulongozgi wakuti uŵawovyi.”—Süddeutsche Zeitung

Kumbi walipu munyaki yo wangatipaska ulongozgi wakovya kuluska Mlengi? Pakuti iyu ndiyu wakutiŵika pacharu, watenere kuti waziŵa chifukwa cho wakutipaskiya umoyu. Bayibolu likamba kuti Yehova wangulenga ŵanthu kuti abalani, azazi charu chapasi kweniso kuti achiphweriyengi. Ŵanthu akhumbikanga so kuyezga mijalidu yaki nge urunji, zeru kweniso chanju pakuchita vinthu. Asani taziŵa chifukwa cho Yehova wangutilenge, timukika fumbu lakuti ntchifukwa wuli te ndi umoyu.—Genezesi 1:26-28.

Kumbi Mungachita Wuli?

Kumbi mungachita wuli asani mukwamba kali kufufuza kweni mumukika cha mafumbu yanga: ‘Ntchifukwa wuli nde ndi umoyu? Kumbi ndamumaliya pani? Kumbi umoyu we ndi phindu wuli?’ Bayibolu likamba kuti mukhumbika dankha kumuziŵa umampha Yehova kuti mumukiki mafumbu ngakukhumbika ukongwa ngenanga. Pa fundu iyi, Yesu wanguti: “Azamusaniya umoyu wamuyaya asani aziŵa yimwi Chiuta yija wauneneska, ndi Yesu Khristu yo mungumutuma.” Mukhumbika so kutoliyaku mijalidu yo Chiuta wenayu, ukongwa chanju. Kweniso mukhumbika kusankha kuti namwi muje mugulu la ŵanthu wo azamulamulikanga ndi Ufumu waku Mesiya wo utuza. Asani mwachita venivi muwonengi kuti umoyu we phindu ndipu mujengi ndi chilatu pa umoyu kweniso mujengi ndi chilindizga chamampha.—Yohane 17:3; Wakutawula 12:13.

Kumbi pangaŵa phindu wuli asani mungamukika mafumbu ngakukhumbika ukongwa ngenanga? Munthu munyaki zina laki Hans wakuliwona phindu laki.a Mu vyaka vakuvuli, Hans wamuziŵanga umampha cha Chiuta, ndipu vo iyu waziŵanga vingumuwovyapu cha kuti wasinthi umoyu waki. Iyu wagwiriskiyanga ntchitu munkhwala wakutimbanyizga wongu, wachitanga ureŵi kweniso wabanga. Kweni iyu wanguti: “Chinanga kuti ndachitanga vosi venivi, kweni ndakondwanga cha ndipuso ndakhorwanga cha ndi umoyu.” Wati wafika vyaka pafufupi 25, Hans wangusankha kuti wamuziŵi umampha Chiuta ndipu wangwamba kuŵerenga Bayibolu. Hans wati wamuziŵa umampha Yehova kweniso wati wavwisa chilatu cha umoyu, wanguleka vinthu viheni vo wachitanga ndipu wangubatizika ndi kuja Kaboni waku Yehova. Iyu waja wachichita uteŵeti wanyengu zosi kwa vyaka 10 sonu. Hans wanguti: “Palivi chinthu chinyaki chamampha ukongwa pa umoyu kuphara kuteŵete Yehova. Kuziŵa Yehova kwandiwovya kuti ndichiziŵi umampha chilatu cha umoyu.”

Kusazgiyapu pa fumbu lakuti ntchifukwa wuli te ndi umoyu, pe so vinthu vinyaki vo vitiŵasuzga maŵanaŵanu ŵanthu. Po vinthu vilutirizga kuheneka mucharu, pe so chinthu chinyaki cho chitimbanyizga maŵanaŵanu ŵanthu anandi.

Ntchifukwa Wuli Venivi Vandichitikiya?

Asani kwachitika ngozi, kanandi yo yamukwaska wafumba fumbu lakuti: Ntchifukwa wuli venivi vandichitikiya? Asani munthu wamukika mwakuvwika umampha fumbu lenili, vitovya kuti wakunthiyepu ngozi yo yamuchitikiya. Kweni asani wamukika cha fumbu ili, iyu walutirizga kusuzgika maŵanaŵanu ndipu waguŵa ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, wonani vo vinguchitikiya Bruni.

Bruni yo sonu ndi munthukazi mura wangukamba kuti: “Vyaka vimanavi vo vajumpha, mwana wangu munthukazi wangufwa weche bonda. Pakuti ndagomezganga Chiuta, ndinguŵanaŵana kuti ndiluti kwa wasembi kutchalitchi ko ndapempheranga kuti nkhapembuzgiki. Iyu wangundikambiya kuti Chiuta wamutole kuchanya mwana wangu Susanne, ndipu sonu ndi mungelu. Yapa chechosi pa umoyu wangu chinguma kweniso ndingwamba kutinkha Chiuta chifukwa chakuti wangunditole mwana wangu.” Iyu wangulutirizga kuvwa urwirwi mumtima kweniso kusuzgika maŵanaŵanu kwa vyaka vinandi. Bruni wangukamba kuti: “Pati pajumpha nyengu vo Kaboni waku Yehova munyaki wangundilongo mu Bayibolu vingundiwovya kuziŵa kuti palivi chifukwa chakuti nditinkhiyi Chiuta. Ndingusambira kuti Yehova wangumutole kuchanya cha Susanne ndipuso fundu yakuti iyu sonu ndi mungelu yenga yaboza. Mwana wangu wangutama chifukwa chakuti taŵanthu te akubuda. Susanne wakugona tulu tanyifwa, ndipu walindizga Yehova kuti wazimuyuski. Ndingusambira so kuti Chiuta wakhumbanga kuti ŵanthu aje kwamuyaya muparadayisu pacharu chapasi, ndipu venivi vifiskikengi pambula kuswera yapa. Ndati ndayamba kuvwisa kuti Yehova ndi munthu wamtundu wuli, ndingwamba kuja nayu pa ubwezi ndipu urwirwi wo ndavwanga mumtima ungwamba kumala.”—Salimo 37:29; Machitidu 24:15; Aroma 5:12.

Ŵanthu mamiliyoni akumana ndi masuzgu ngakupambanapambana, nge ngozi, nkhondu, nja kweniso masoka ngachilengedu. Bruni wangupembuzgika wati waziŵa kutuliya mu Bayibolu kuti ndi Yehova cha yo wachitiska masuzgu, kweniso kuti iyu wakhumbanga cha kuti taŵanthu tisuzgikengi ndipu wamalisengi vosi ivi pambula kuswera. Masuzgu ngo ngachitika pacharu ntchisimikizu chakuti te “mu mazuŵa ngakumaliya” nga nyengu yinu. Pambula kuswera yapa vinthu visinthengi nge mo tosi tikhumbiya.—2 Timote 3:1-5; Mateyu 24:7, 8.

Vo Mungachita Kuti Muziŵi Chiuta

Hans ndi Bruni amuziŵanga umampha cha Chiuta. Mbuneneska kuti yiwu amugomezganga, kweni aziŵanga vinandi cha vakukwaskana ndi iyu. Ŵati ayamba kusambira kuti amuziŵi umampha Yehova, yiwu anguyanduwa ukongwa. Wosi ŵaŵi angumukika mafumbu ngakukhumbika ukongwa ngo titijifumba. Venivi vinguŵawovya kuti aleki kusuzgika maŵanaŵanu kweniso kuti aje ndi chilindizga. Pe ateŵeti aku Yehova mamiliyoni nganandi wo ŵenga nge ŵanthu ŵenaŵa.

Munthu wangamuziŵa umampha Yehova asani wasambira mwakuphwere Bayibolu, chifukwa lititikambiya vakukwaskana ndi iyu kweniso vo wakhumba kuti tichitengi. Venivi ndivu ŵanthu anyaki a munyengu ya akutumika anguchita. Luka yo wenga dokotala kweniso wakulemba mbiri wangukamba kuti Ayuda anyaki wo ŵenga mumpingu wa ku Bereya ku Girisi “angulonde mazu [kutuliya kwaku Paulo ndi Sila] mwakukhumbisiska ndipuso afufuzanga Malemba mwakuphwere zuŵa lelosi kuti asimikizi asani vinthu venivi venga nadi viyo.”—Machitidu 17:10, 11.

Akhristu a munyengu ya akutumika awungananga so mumipingu. (Machitidu 2:41, 42, 46; 1 Akorinto 1:1, 2; Agalatiya 1:1, 2; 2 Atesalonika 1:1) Venivi ndivu so vichitika mazuŵa nganu. Akaboni aku Yehova awungana mumipingu yawu yakupambanapambana kuti achiti maunganu ngo ngatiŵawovya kuti andere kufupi ndi Yehova kweniso kuti aje ndi likondwa chifukwa cha kumuteŵete. Mungayanduwa ukongwa asani mungawungana ndi Akaboni aku Yehova muchigaŵa chinu. Pakuti kamana ndi kamana ŵanthu atole mijalidu yaku Chiuta yo atimusopa, Akaboni aku Yehova nawu atesesa kulongo mijalidu yo Yehova wenayu. Mwaviyo, kuwungana ndi Akaboni kungakuwovyani kuti mumuziŵi umampha Yehova.—Aheberi 10:24, 25.

Mungafumba kuti, kumbi nadi ndikhumbika kuchita vinthu vosi ivi kuti ndiziŵi waka Munthu yumoza? Hinya pakhumbika nadi phamphu kuti timuziŵi Chiuta! Namwi so mungazomereza kuti tichita phamphu kuti tisaniyi vinthu vakupambanapambana pa umoyu. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani vo wo achita masaza akhumbika kuchita. Kaswiri munyaki wa masaza nga Olympic wa ku France zina laki Jean-Claud Killy, wangukonkhoska vo munthu wakhumbika kuchita kuti waje kaswiri wapacharu chosi. Iyu wanguti: “Ukhumbika kwamba kunozgeke kweche vyaka 10 chechendafiki chaka cho ukhumba kuchichitaku maphara, ndipu zuŵa lelosi uŵanaŵaniyengi zuŵa la maphara . . . Munthu wakhumbika kuŵikiyapu maŵanaŵanu kweniso nthazi zaki zosi pakunozgeke ndipu wakhumbika kuchita ivi zuŵa lelosi kwa chaka chosi.” Aŵanaŵaniyani waka, asani munthu wakhumbika kuchita vosi venivi pakunozgeke maphara nga zuŵa limoza ngo nyengu zinyaki ngakwana cha 10 minisi, sonu kwe wuli pa nkhani yakuziŵa Yehova ko nkhwakukhumbika ukongwa ndipuso kwamuyaya?

Ubwezi wo Ulutirizga Kukho

Kumbi ndiyani yo wangayanja kuja kwambula chinthu chakukhumbika ukongwa pa umoyu? Palivi. Mwaviyo, asani muwona kuti umoyu winu ulivi phindu, pamwenga asani mukhumba kuziŵa chifukwa cho taŵanthu tisuzgikiya, mbwenu yesesani kumuziŵa Yehova Chiuta yo wakulemba Bayibolu. Kusambira vakukwaskana ndi iyu kungasintha umoyu winu kwamuyaya.

Kumbi tazamuleka kusambira vakukwaskana ndi Yehova? Ŵanthu wo akwamba kali ukongwa kumuteŵete azizwa ndi vo akusambira vakukwaskana ndi iyu ndipuso vinthu vasonu vo alutirizga kusambira. Kusambira vinandi vakukwaskana ndi Chiuta kutitichitiska kuti tikondwengi ndipuso kutitiwovya kuti tije nayu pa ubwezi wakukho ukongwa. Tiyeni nasi tikoliyani ndi vo wakutumika Paulo wangulemba, iyu wanguti: “Mbunandi waki cha wa chuma chaku Chiuta, zeru zaki zapachanya ukongwa ndipu waziŵa vinthu ukongwa! Palivi yo wangafiska kufufuza vyeruzgu vaki kweniso palivi yo wangabowozga nthowa zaki! Pakuti ‘ndiyani yo waziŵa maŵanaŵanu ngaku Yehova, pamwenga ndiyani yo watimulunguchizga?’”—Aroma 11:33, 34.

[Mazu ngamumphata]

[Fundu yikulu]

Anandi ŵeche kujifumba mafumbu nge ngakuti: ‘Ntchifukwa wuli nde ndi umoyu? Kumbi ndamumaliya pani? Kumbi umoyu we ndi phindu wuli?’

[Fundu yikulu]

“Ndati ndayamba kuvwisa kuti Yehova ndi munthu wamtundu wuli, ndingwamba kuja nayu pa ubwezi”

[Fundu yikulu]

“Palivi chinthu chinyaki chamampha ukongwa pa umoyu kuphara kuteŵete Yehova. Kuziŵa Yehova kwandiwovya kuti ndichiziŵi umampha chilatu cha umoyu”