Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Ndipuso Uteŵeti
SEPTEMBER 5-11
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | 1 MAFUMU 9-10
“Thamikani Yehova Chifukwa Chakuti Ngwazeru”
w99-CN 7/1 30 ¶6
Ulendo Umene Unali Wopindulitsa Kwambiri
Atakumana ndi Solomo, mfumu yaikaziyo inayamba kumuyesa ndi “miyambi yododometsa.” (1 Mafumu 10:1) Liwu lachihebri logwiritsidwa ntchito pano lingatanthauze “ndagi.” Koma izi sizitanthauza kuti mfumu yaikaziyo inali kucheza ndi Solomo nkhani zopanda pake. Chosangalatsa n’chakuti, pa Salmo 49:4, liwu lachihebri lomweli likugwiritsidwa ntchito pofotokoza za mafunso ofunika kwambiri okhudza uchimo, imfa, ndi chiwombolo. Choncho, kungakhale kuti mfumu yaikazi ya ku Seba inali kukambirana ndi Solomo nkhani zozama zimene zinayesa kuya kwa nzeru zake. Baibulo limati iye “anakamba naye zonse za m’mtima mwake.” Ndipo Solomo, “anamuyankha miyambi yake yonse, panalibe kanthu kobisika ndi mfumu kamene sanamufotokozera iye.”—1 Mafumu 10:2b, 3.
w99-CN 11/1 20 ¶6
Pamene Ambiri Akhala Ooloŵa Manja
Pozizwa ndi zimene anamva ndi kuona, mfumu yaikaziyo inayankha kuti: “Odala anyamata anu akukhala nthaŵi zonse pamaso panu, akumvaimva nzeru yanu.” (1 Mafumu 10:4-8) Sananene kuti anyamata a Solomo anali odala chifukwa chakuti anazingidwa ndi chuma chamwanaalirenji—ngakhale kuti zinalidi motero. M’malo mwake, anyamata a Solomo anali odala chifukwa chakuti nthaŵi zonse anali kumvetsera nzeru za Solomo zopatsidwa ndi Mulungu. Mfumu yaikazi ya ku Seba ili chitsanzo chabwino kwambiri kwa anthu a Yehova lerolino, awo amene azingidwa ndi nzeru ya Mlengi iyemwini ndi ya Mwana wake, Yesu Kristu!
w99-CN 7/1 30-31
Ulendo Umene Unali Wopindulitsa Kwambiri
Mfumu yaikazi ya ku Seba inachita chidwi ndi nzeru za Solomo komanso ulemerero wa ufumu wake kotero kuti “anakhululuka malungo.” (1 Mafumu 10:4, 5) Ena amati mawu ameneŵa amatanthauza kuti mfumu yaikaziyo “inabanika.” Katswiri wamaphunziro wina mpakana ananena kuti mwinamwake inakomoka! Zilizonse zimene zinachitikazo, mfumu yaikaziyi inadabwa ndi zimene inaona ndi kumva. Inatcha anyamata a Solomo kukhala odala popeza anali kumva nzeru za mfumu imeneyi, ndipo inayamika Yehova chifukwa chopatsa Solomo ufumu. Kenako mfumu yaikaziyi inapereka kwa mfumuyo mphatso zamtengo wapamwamba, golide yekha wokwana ndalama pafupifupi $40,000,000 malinga ndi ndalama za masiku ano. Nayenso Solomo anapereka mphatso, anapatsa mfumu yaikaziyo ‘chifuniro chake chonse chimene anapempha.’—1 Mafumu 10:6-13.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w08-CN 11/1 22 ¶4-6
Kodi Mukudziwa?
Kodi Mfumu Solomo inali ndi golide wochuluka bwanji?
Malemba amanena kuti Hiramu mfumu ya ku Turo, inatumiza matani anayi a golide kwa Solomo ndipo mfumukazi ya ku Seba inaperekanso matani anayi a golide. Komanso zombo za Solomo zinkabweretsa matani oposa 14 a golide kuchokera ku Ofiri. Baibulo limati: “Kulemera kwake kwa golidi anafika kwa Solomo chaka chimodzi kunali matalenti mazana asanu ndi limodzi mphambu makumi asanu ndi limodzi kudza asanu ndi limodzi a golidi.” Amenewa ndi matani oposa 22. (1 Mafumu 9:14, 28; 10:10, 14) Kodi zimenezi ndi zoona? Kodi panthawi imeneyo nkhokwe za golide za mafumu zinali zazikulu bwanji?
Zolemba zakale, zimene akatswiri amati ndi zodalirika, zimanena kuti Farao Thutmose III wa ku Iguputo (yemwe anakhalako zaka pafupifupi 3,500 zapitazo) anapereka matani pafupifupi 12 a golide ku kachisi wa Amun-Ra ku Karnak. Cha m’ma 700 B.C.E., mfumu ya Asuri Tigilati Pilesere III, inalandira matani anayi a golide kuchokera ku Turo ngati msonkho, ndipo Sarigoni II anaperekanso matani anayi ngati mphatso kwa milungu ya ku Babulo. Mfumu Filipo II ya ku Makedoniya (359-336 B.C.E.) akuti inkakumba matani oposa 25 a golide chaka chilichonse m’migodi ya Pangaeum ku Thrace.
Mwana wa Filipo, Alesandro Wamkulu (336-323 B.C.E.) atalanda mzinda wa ku Perisiya wotchedwa Susa, akuti anatenga matani pafupifupi 1,070 a golide. Iye anatenganso matani oposa 6,000 kuchokera ku Perisiya konse. Choncho, tikayerekezera ndi zitsanzo zimenezi, zimene Baibulo limanena zokhudza golide wa Mfumu Solomo si kukokomeza.
SEPTEMBER 19-25
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | 1 MAFUMU 13-14
“Ntchifukwa Wuli Tikhumbika Kuja Akujiyuyuwa Ndipuso Kukhorwa ndi vo Tenavu?”
w08-CN 8/15 8 ¶4
Khalani Okhulupirika ndi Mtima Wonse
Ndiyeno Yerobiamu anauza munthu wa Mulunguyo kuti: “Tiye kwathu, ukapumule, ndikupatse mphatso.” (1 Maf. 13:7) Kodi pamenepa mneneriyo akanatani tsopano? Kodi akanavomera kupita ku nyumba kwa mfumuyo atapereka uthengawo? (Sal. 119:113) Kapena kodi akanakana kupita ku nyumba kwa mfumu ngakhale kuti mfumuyo inali itazindikira kulakwa kwake? Yerobiamu anali wolemera moti akanatha kupatsa anthu mphatso zamtengo wapatali. Ngati mneneri wa Mulungu anali ndi kamtima kokonda chuma, mphatso zimene mfumuyo imafuna kum’patsa zikanakhala chiyeso chachikulu. Koma Yehova anali atauza mneneriyo kuti: “Usakadye mkate, kapena kumwa madzi, kapena kubwerera njira yomweyo unadzerayo.” Choncho, mneneriyo anayankha mfumuyo mwamphamvu kuti: “Mungakhale mundigawira pakati ndi pakati nyumba yanu, sindilowa kwa inu, kapena kudya mkate, kapena kumwa madzi kuno.” Ndipo mneneriyo atachoka ku Beteli anadzera njira ina. (1 Maf. 13:8-10) Kodi zimene mneneriyu anachita zikutiphunzitsa chiyani pankhani yokhulupirika ndi mtima wonse.—Aroma 15:4.
w08-CN 8/15 11 ¶15
Khalani Okhulupirika ndi Mtima Wonse
Kodi zimene mneneri wa ku Yuda analakwitsa zikutiphunzitsanso chiyani? Lemba la Miyambo 3:5 limati: “Khulupirira Yehova ndi mtima wako wonse, osachirikizika pa luntha lako.” M’malo moti mneneriyu akhulupirirebe Yehova monga amachitira kale, iye anayendera maganizo ake. Zimenezi zinam’phetsa komanso zinachititsa kuti asakhale ndi dzina labwino ndi Mulungu. Izi zikusonyezeratu kuti tifunika kukhala odzichepetsa ndiponso okhulupirika potumikira Yehova.
w08-CN 8/15 9 ¶10
Khalani Okhulupirika ndi Mtima Wonse
Mneneri wa ku Yuda akanatha kudziwa kuti mneneri wokalambayu amamunamiza. Iye akanadzifunsa kuti, ‘N’chifukwa chiyani Yehova watumiza mngelo kuuza munthu wina malangizo osiyana ndi amene anandiuza?’ Mneneriyu akanatha kupempha Yehova kuti am’fotokozere bwinobwino nkhaniyo, koma Malemba sasonyeza kuti iye anachita zimenezi. Komano, “anabwerera naye [munthu wokalambayo], nakadya kwawo, namwa madzi.” Koma Yehova sanasangalale ndi zimenezi. Mneneri amene ananamizidwayo akubwerera kwawo ku Yuda, anapezana ndi mkango panjira ndipo unamupha. Ntchito yake ya uneneriyo inathera pomwepo.—1 Maf. 13:19-25.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w10-CN 7/1 29 ¶5
Amaona Zabwino mwa Anthu
Chofunika kwambiri ndi chakuti mawu a pa 1 Mafumu 14:13 amatiphunzitsa mfundo ina yabwino kwambiri yokhudza Yehova ndiponso zimene amaona mwa ife. Kumbukirani kuti chinthu china chabwino ‘chinapezedwa mwa’ Abiya. Zikuoneka kuti Yehova anafufuza mumtima wa Abiya mpaka atapeza chinthu chabwino. Pomuyerekezera ndi anthu a m’banja lake, katswiri wina wamaphunziro ananena kuti Abiya anali “ngati mwala wamtengo wapatali womwe uli pamulu wamiyala wamba.” Yehova anasangalala chifukwa cha zabwino zimene Abiya anachita. Chifukwa cha zimenezi Mulungu anachitira chifundo munthu ameneyu, amene anali wabwino m’banja lawo lonse.
SEPTEMBER 26–OCTOBER 2
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | 1 MAFUMU 15-16
“Kumbi Muchita Vinthu Mwachiganga nge mo Asa Wanguchitiya?”
w12-CN 8/15 8 ¶4
“Mudzapeza Mphoto Chifukwa cha Ntchito Yanu”
Asa anayamba kulamulira mu 977 B.C.E. Nthawi imeneyi n’kuti Isiraeli ndi Yuda atagawikana kukhala maufumu awiri kwa zaka 20. Pa nthawiyi, kulambira konyenga kunali ponseponse mu Yuda. Nawonso anthu a maudindo mu ufumuwu ankalambira milungu ya ku Kanani imene ankati ndi yobereketsa. Ponena za Mfumu Asa, Baibulo limati: “Anachita zabwino ndi zoyenera pamaso pa Yehova Mulungu wake.” Iye “anachotsa maguwa ansembe achilendo, anagwetsa malo okwezeka, anaphwanya zipilala zopatulika ndi kudula mizati yopatulika.” (2 Mbiri 14:2, 3) Asa anachotsanso m’Yuda monse “mahule aamuna a pakachisi” amene ankagonana ndi amuna anzawo polambira milungu yawo. Koma pali zinanso zimene Asa anachita. Iye analimbikitsanso anthu kuti “afunefune Yehova Mulungu wa makolo awo ndi kutsatira chilamulo” chake.—1 Maf. 15:12, 13; 2 Mbiri 14:4.
it-1 184-185
Asa
Chinanga kuti nyengu zinyaki Asa waŵanaŵananga umampha cha kweni mijalidu yaki yamampha kweniso vo wanguchita pakumalisa kusopa kwaboza, vinguchitiska kuti ŵanthu aleki kuŵanaŵaniya vo wanangisanga. Iyu waziŵika kuti njumoza mwa mafumu ngakugomezgeka mu mzeri wa mafumu ngaku Yuda. (2Mb 15:17) Pa nyengu yo Fumu Asa yingulamuliya kwa vyaka 41 ku Yuda, ku Isirayeli kwenga mafumu 8 ngo ngangulamuliya pa nyengu yeniyi. Mafumu ngaki ndi Yerobowamu, Nadabu, Basha, Ela, Zimuri, Omuri, Tibini (yo walamuliyanga kachigaŵa ka Isirayeli pa nyengu yo Omuri nayu walamuliyanga kachigaŵa kaki), ndi Ahabu. (1Mf 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Asa wati wafwa mwana waki Yehosafati ndiyu wanguja fumu.—1Mf 15:24.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w98-CN 9/15 21-22
Kodi Mulungu Ali Weniweni kwa Inu?
Mwachitsanzo, taŵerengani za ulosi wonena za chilango choperekedwa kwa munthu amene adzayesa kumanganso Yeriko ndipo taŵerenganinso za kukwaniritsidwa kwake. Yoswa 6:26 amati: “Yoswa anawalumbirira nyengo ija, ndi kuti, Wotembereredwa pamaso pa Yehova munthu amene adzauka ndi kumanga mudzi uwu wa Yeriko; adzamanga kuzika kwake ndi kutayapo mwana wake woyamba, nadzaimika zitseko zake ndi kutayapo mwana wake wotsirizira.” Ulosiwu unakwaniritsidwa patapita zaka pafupifupi 500, popeza timaŵerenga pa 1 Mafumu 16:34 kuti: “M’masiku ake [a Mfumu Ahabu] Hiyeli wa ku Beteli anamanga Yeriko; pokhazika maziko ake anadzifetsera Abiramu mwana wake woyamba, poimika zitseko zake anadzifetsera Zegubi mwana wake wotsiriza; monga mwa mawu a Yehova amene ananenetsa Yoswa mwana wa Nuni.” Mulungu woona yekha ndiye angauzire maulosi otere nakwaniritsidwadi.
OCTOBER 3-9
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | 1 MAFUMU 17-18
ia 88 ¶15
Wanguvikiliya Kusopa Kwauneneska
Ivi vinguchitiska kuti achimi a Bala akwiyi ukongwa, “ndipu ŵangubongo ndi mazu nga mkankha ŵangujichekacheka ndi malipanga ndi vimayi kwakulingana ndi lusu lawu mpaka ndopa zinguchucha.” Vosi ivi vinguwa paŵaka chifukwa “kwengavi mazu; pengavi yumoza wangwamuka, pengavi yo wanguphwereku.” (1 Ŵakar. 18:28, 29, NW) Bala kwengavi nadi. Kusopa Bala yenga nthowa yo Satana wangunozga kuti ŵanthu wosi aleki kusopa Yehova. Kukamba uneneska, kusankha mbuya munyaki weyosi m’malu mwaku Yehova, kuguŵiska pamwenga so kulengeska.—Ŵerengani Sumu 25:3; 115:4-8.
ia 90 ¶18
Wanguvikiliya Kusopa Kwauneneska
Eliya wechendayambi kuromba, ŵanthu yaŵa atenere kuti alindizganga kuti awoni po Yehova watondekiyengi kumuka nge po wangutondeke Bala. Kweni Eliya wati wamaliza kuromba, weyosi wangukhorwa. Bayibolo likamba kuti: “Sonu motu wa Ambuya unguwa, ndi ungocha sembi yakocha, ndi nkhuni, ndi mya, ndi fuvu; ungunyanga maji ngo ngenga mungalandi.” (1 Ŵakar. 18:38) Yapa, Yehova wangumuka umampha ukongwa! Nanga ŵanthu anguchita wuli?
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w08-CN 4/1 19, bokosi
Anali Watcheru Ndiponso Anadikira
Kodi Panadutsa Nthawi Yotalika Motani Kuti Chilala cha M’masiku a Eliya Chithe?
Eliya, mneneri wa Yehova anauza Mfumu Ahabu kuti chilala chomwe chinatenga nthawi yaitali chinali chitatsala pang’ono kutha. Eliya ananena zimenezi mu “chaka chachitatu” kuchokera panthawi imene iye analengeza kuti kudzakhala chilala. (1 Mafumu 18:1) Ndipo Yehova anavumbitsadi mvula, Eliya atangolengeza kumene kuti chilalacho chitha. Choncho anthu ena angaganize kuti chilalacho chinatha m’kati mwa chaka cha chitatu ndipo zimenezi zingasonyeze kuti sichinathe zaka zitatu. Komabe, Yesu ndi Yakobe amati chilalacho chinatenga “zaka zitatu ndi miyezi isanu ndi umodzi.” (Luka 4:25; Yakobe 5:17) Kodi pamenepa Baibulo likudzitsutsa lokha?
Ayi, sichoncho. Monga mmene mwaonera, ku Isiraeli nyengo ya chilimwe inali yaitali ndithu mpaka miyezi 6. Mosakayikira Eliya anafika kwa Ahabu m’nyengo ya chilimwe kudzamuuza kuti kudzakhala chilala. Ndipo panthawiyi n’kuti chilala chitayamba kale chifukwa nthawi imene nyengo ya chilimwe imayenera kutha inali itapitirira. Ndipo zimenezi zikutanthauza kuti panali patapita pafupifupi miyezi 6 kuchokera pamene chilalacho chinayamba. Choncho, kuchokera pamene Eliya analengeza kuti kudzakhala chilala kufikira nthawi imene analengeza kuti chitha, panadutsa ‘zaka zitatu.’ Izi zikusonyeza kuti chilalacho chinatha zaka zitatu ndi theka. Motero, panthawi imene anthu anasonkhana ku phiri la Karimeli kudzaonerera zochitika za pakati pa aneneri a Baala ndi Eliya, panali patadutsa “zaka zitatu ndi miyezi isanu ndi umodzi.”
Taganiziraninso nthawi yoyamba imene Eliya anapita kukaonana ndi Ahabu. Anthu anali kukhulupirira kuti Baala ndiye “woyendetsa mitambo,” mulungu amene anali kubweretsa mvula kuti nyengo ya chilimwe ithe. Nyengo ya chilimwe ikatalika kwambiri, mwina anthu ankafunsa kuti: ‘Kodi Baala ali kuti? Kodi adzabweretsa liti mvula?’ Koma zimene Eliya analengeza zoti sikudzagwa mvula ngakhale mame mpaka nthawi imene adzalengezanso kuti mvula igwe, ziyenera kuti zinakhumudwitsa kwambiri anthu olambira Baala.—1 Mafumu 17:1.
OCTOBER 10-16
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | 1 MAFUMU 19-20
ia 103 ¶13
Chiuta Waki Wamuchiskanga
Kumbi muŵanaŵana kuti Yehova wanguvwa wuli pakuwona mteŵeti waki wakwanjiwa yo wangugona msina mwa kachimiti kamweyu mchipalamba, wachipempha kuti wafwi? Tiyeni tiwoni dankha vo vinguchitika kuti tiziŵi mo wanguvwiya. Eliya wati wagona tulu takufwa natu, Yehova wangumutumizgiya mungelu. Mungelu wanguyuska Eliya mwa kumusukunya kamanakamana ndi kukamba kuti: “Yuka . . . uryi.” Eliya wanguyuka nadi, ndipu mungelu wangumupaska chiŵandi chakufunda kweniso maji. Kumbi Eliya wangumuwonga mungelu uyu? Bayibolo likamba ŵaka kuti mchimi uyu wangurya ndi kumwa pavuli paki wanguwere pakugona. Akhumba wangutondeka kuwonga chifukwa watondekanga ndi kulongoro viyo. Kaya venga wuli, mungelu wangumuyuska so kachiŵi ndipu utenere kuti wenga mulenjilenji. Wangumukambiya so kuti: “Yuka . . . uryi,” ndipu wangusazgiyapu so mazu ngakuti, “Vinu ulendu ukakuŵiyanga uzitu.”—1 Ŵakar. 19:5-7.
ia 106 ¶21
Chiuta Waki Wamuchiskanga
Bayibolo lititikambiya kuti Yehova wenga mu vakuziziswa vanthazi vo wanguchita cha. Eliya waziŵanga kuti Yehova ndi Chiuta wauneneska ndipu wayananapu cha ndi Bala yo ŵanthu agomezganga kuti ndi chiuta “wakwendesa mitambu,” pamwenga yo wachitiskanga kuti vuwa yiwi. Yehova ndiyu Mweneku wanthazi zosi zo zisanirika m’chilengedu kweniso we ndi nthazi kujumpha chechosi cho wakulenga. Chinanga nkhuchanya naku wakwanaku cha. (1 Ŵakar. 8:27) Kumbi vosi vo Eliya wanguwona vingumuwovya wuli? Kumbukani kuti Eliya wangusanirika ku Horebe chifukwa cha mantha. Chifukwa chakuti Yehova Chiuta wenga nayu, kweniso wanguwona nthazi zakuziziswa zaku Yehova, pengavi chifukwa chakuti Eliya wawope Ahabu ndi Yezebelu.—Ŵerengani Sumu 118:6.
ia 106 ¶22
Chiuta Waki Wamuchiskanga
Motu wati wakapu, kunguti yii ndipu Eliya wanguvwa “mazu ngakuvwika kamanakamana.” Mazu yanga ngangumuwovya kuti wakonkhoski so kachiŵi vakukhosi kwaki. Akhumba ivi vingumuwovya so ukongwa. Tikayika cha kuti Eliya wanguchiskika so ukongwa ndi vo wanguvwa mu “mazu ngakuvwika kamanakamana.” Yehova wangusimikizgiya Eliya kuti ngwakukhumbika ukongwa. Kumbi wanguchita wuli venivi? Chiuta wangulongo chilatu chaki cha munthazi cha kumaliska kusopa Bala mu Yisraele. Ivi vilongole limu kuti nchitu yo Eliya wangugwira yinguwa paŵaka cha, chifukwa chilatu chaku Chiuta cha kumaliska kusopa Bala chingumaliya penipo cha. Pachanya paku cho, Yehova wangulutirizga kugwiriskiya nchitu Eliya nge mchimi waki chifukwa wangumutuma kuti wawere so kunchitu yaki ndipu wangumupaska ulongozgi.—1 Ŵakar. 19:12-17.
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w97-CN 11/1 31 ¶2
Chitsanzo cha Kudzimana ndi Kukhulupirika
Atumiki ambiri a Mulungu lerolino amasonyeza mzimu wofananawo wodzimana. Ena asiya “minda” yawo, njira zawo zopezera ndalama, kuti akalalikire uthenga wabwino kumagawo akutali kapena kukatumikira monga mamembala a banja la Beteli. Ena apita ku maiko achilendo kukagwira ntchito kumene Sosaite ikumanga. Ambiri alandira zimene zingatchedwe ntchito zapansi. Komabe, palibe kapolo wa Yehova amene akuchita utumiki waung’ono. Yehova amayamikira onse amene amamtumikira mofunitsitsa, ndipo adzadalitsa mzimu wawo wodzimana.—Marko 10:29, 30.
OCTOBER 17-23
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | 1 MAFUMU 21-22
“Muyezgengi mo Yehova Wachitiya ndi Mazaza ngo we Nangu”
it-2 21
Yehova wa Mizinda
Yoswa wati wawona mungelu pafupi ndi Yeriko wangumufumba asani wenga ku chigaŵa cha Ayisirayeli pamwenga cha arwani, iyu wangumuka kuti, “Awa, kweni ndaza nge mulongozgi wa gulu la nkhondu laku Yehova.” (Yos 5:13-15) Mchimi Mikaya wangukambiya Fumu Ahabu ndi Fumu Yehosafati kuti, “Ndinguwona Yehova waja pampandu waki waufumu ndipu mizinda yosi yakuchanya yinguma pafupi nayu, kumaryi ndipuso kumazge kwaki,” vo viwoneke limu kuti wakambanga ŵana auzimu aku Yehova. (1Mf 22:19-21) Mphakwenere kugwiriskiya ntchitu mazu ngakuti “Yehova wa mizinda” chifukwa angelu akonkhoskeka kuti ŵe mu magulu nga akerubi, aserafi ndi angelu pe cha (Yes 6:2, 3; Ge 3:24; Chv 5:11) kweni pe magulu nganyaki nganandi nga angelu. Yesu Khristu wangukamba va “angelu akujumpha magulu 12” ngo wangangadana kuti ngazi. (Mt 26:53) Pa nyengu yo Hezikiya wapemphanga chovyu kwaku Yehova, mu pempheru laki wangukamba kuti “Yehova wa mizinda, Chiuta waku Isirayeli, yimwi muja pampandu waufumu pachanya pa akerubi,” iyu watenere kuti wakambanga va bokosi la phanganu ndipu akerubi wo ŵenga pa chibenekeleru amiyanga mpandu waufumu waku Yehova. (Yes 37:16; yeruzgiyani ndi 1Sa 4:4; 2Sa 6:2.) Muteŵeti waku Elisha yo wenga ndi mantha wanguchiskika wati wawona chiwona. Iyu wanguwona chigaŵa chosi cha mapiri “chinguzaza ndi mahachi kweniso magaleta ngankhondu ngamotu,” ngo ngenga chigaŵa cha mzinda wa angelu aku Yehova.—2Mf 6:15-17.
it-2 245
Boza
Yehova wazomereza kuti ŵanthu wo atanja boza “alandizgiki, ndi chilatu chakuti agomezgengi boza” mumalu mwa uthenga wamampha waku Khristu. (2At 2:9-12) Venivi ndivu vinguchitikiya Ahabu fumu ya Ayisirayeli. Achimi aboza angukambiya Ahabu kuti wamuphara nkhondu yaku Ramoti-giliyadi, kweni mchimi waku Yehova Mikaya wangukamba kuti yiwu amuthereskeka. Nge mo Mikaya wanguwone mu chiwona, Yehova wanguzomereza chakulengeka chauzimu kuti chije “mzimu waboza” mumulomu mwa achimi aku Ahabu. Chakulengeka chauzimu chenichi ndichu chapangisanga kuti achimi yaŵa akambengi boza lo ŵeneku akhumbanga kukamba kweniso ndivu Ahabu wakhumbanga kuvwa. Chinanga kuti Ahabu wangutcheŵeskeka, kweni wangusankha kupusisika ndi maboza ngawu ndipu pakumaliya paki wanguvimyantha.—1Mf 22:1-38; 2Mb 18.
OCTOBER 24-30
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w05-CN 8/1 9 ¶1
Mfundo Zazikulu za M’buku la Mafumu Wachiwiri
2:11—Kodi “kumwamba” kumene ‘Eliya anakwera ndi kavulumvulu’ ndi kumwamba kuti? Kumeneku si kumalo kwinakwake m’miyambamu kotalikirana kwambiri ndi dziko lapansi, ndiponso si kumalo auzimu amene Mulungu ndi ana ake aungelo amakhala. (Deuteronomo 4:19; Salmo 11:4; Mateyu 6:9; 18:10) “Kumwamba” kumene Eliya anapita ndi mumlengalenga, osati kumwamba kwenikweni. (Salmo 78:26; Mateyu 6:26) Galeta la moto limene linatenga Eliya linayenda mumlengalenga n’kumupititsa ku mbali ina ya dziko lapansi, kumene anakakhala kwa kanthawi. Ndipotu patatha zaka zingapo, Eliya analemba kalata yopita kwa Yehoramu, mfumu ya Yuda.—2 Mbiri 21:1, 12-15.
OCTOBER 31–NOVEMBER 6
Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
it-2 697 ¶2
Mchimi
“Ŵana ŵa Achimi.” Nge mo buku la Gesenius’ Hebrew Grammar likonkhoske (Oxford, 1952, p. 418), mazu nga Chiheberi ngakuti ben (mwana waku) pamwenga beneh (ŵana aku) ngakamba va “ŵanthu wo ŵe mugulu limoza pamwenga aja muchigaŵa chimoza (pamwenga a fuku limoza, pamwenga so gulu linyaki lelosi la ŵanthu).” (Yeruzgiyani ndi Ne 3:8, po pakamba va “yumoza wa ŵanthu akupanga mafuta ngakununkhira,” mazu ngaki chayingu “mwana wa ŵanthu akupanga mafuta ngakununkhira.”) Mwaviyo, mazu ngakuti “ŵana ŵa achimi” ngakonkhoska va sukulu zo zaperekanga ulongozgi ku ŵanthu wo ajiwonanga kuti mbachimi pamwenga ngakonkhoska va wupu wa achimi. Bayibolu lizumbuwa kuti magulu nga achimi ngenanga, ngasanirikanga ku Beteli, Yeriko, ndi ku Giligala. (2Mf 2:3, 5; 4:38; yeruzgiyani ndi 1Sa 10:5, 10.) Samuyeli walongozganga kagulu kanyaki ku Rama (1Sa 19:19, 20), ndipu viwoneka kuti Elisha nayu walongozganga kagulu kanyaki mu nyengu yaki. (2Mf 4:38; 6:1-3; yeruzgiyani ndi 1Mf 18:13.) Bayibolu lilongo kuti yiwu azenganga nyumba zakuti ajengemu ndipuso likamba kuti abwerekanga vidya vakugwiriya ntchitu, vo vilongo kuti aŵanga ndi vinthu vimanavi paumoyu wawu. Chinanga kuti ajanga munyumba yimoza kweniso aryiyanga pamoza, kweni atenere kuti weyosi wapaskikanga ntchitu yaki yakuti wakachiti nge mchimi.—1Mf 20:35-42; 2Mf 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.