Mabanja nga Mpapi Yumoza Ngangaja Mwalikondwa!

1-3. Kumbi ndi vinthu wuli vo vachitiska kuti apapi anandi alerengi ŵija ŵana, nanga wo alera ŵija ŵana kweniso ŵana ŵawu, akwaskika wuli?

MAZUŴA nganu, mabanja nga mpapi yumoza nganandi ukongwa kuluska kali pacharu chosi. Ivi ve viyo, chifukwa ŵanthu anandi akutolana apatana, athaŵana, apatukana, ndipuso ato nthumbu zapadondu ndipu ivi vachitiska kuti apapi ndi ŵana anandi asuzgikengi.

² Munthukazi munyaki yo walera yija ŵana ŵaŵi, wangukamba kuti: “Nde choko cha vyaka 28. Ndisuzgika ukongwa maŵanaŵanu chifukwa ndikhumba cha kulera ndija ŵana ŵangu kwambula awiskewu. Ndiwona kuti ŵanthu wosi atinditoliyaku kanthu cha. Kanandi ŵana ŵangu atindiwona ndichiliya ndipu venivi vitiŵakwaska ukongwa.” Apapi wo alera ŵija ŵana asuzgika ukongwa chifukwa cha kukwiya, kujimba mulandu, phukwa, kugwira nchitu zakulembeka kweniso nchitu za panyumba. Mpapi munyaki wakukamba kuti: “Kulera wija ŵana nkhwakusuzga ukongwa. Ndipu ukhumbika kuchita phamphu kuti uyambi kuziŵiriya kugwira wija nchitu zakupambanapambana. Kweni asani wayamba kuziŵiriya, usaniya kuti maudindu nganyaki ngasazgikiyapu!”

³ Ŵana wo alereka ndi mpapi yumoza, nawu akumana ndi masuzgu. Yiwu asuzgika maŵanaŵanu chifukwa chakuti mpapi yumoza watuwapu pamwenga watayika. Mwaviyo, asani mpapi watuwapu pamwenga watayika, ŵana anandi asuzgika ukongwa.

4. Kumbi tiziŵa wuli kuti Yehova waŵanaŵaniya mpapi weyosi yo walera yija ŵana?

⁴ Bayibolo likonkhoska kuti kali napu kwenga mabanja nga mpapi yumoza. Malemba ngazumbuwa vakukwaskana ndi ‘mwana muranda’ kweniso “choko,” mwakuwerezgawerezga. (Chituwa 22:22; Marangu 24:19-21; Jobu 31:16-22) Yehova Chiuta waŵanaŵaniyanga ukongwa masuzgu ngo yiwu akumananga nangu. Wakulemba sumu munyaki wangukamba kuti Chiuta ndi “wiskewu wa ŵaranda, muvikiriyi wa vyoko.” (Sumu 68:5) Ivi vilongo kuti mazuŵa nganu napu Yehova waŵanaŵaniya apapi wo alera ŵija ŵana. Ndipu m’Bayibolo, musanirika fundu zo zingaŵawovya kuja mwalikondwa.

KUGWIRA NCHITU ZA PANYUMBA

5. Kumbi mpapi yo walera yija ŵana wakumana ndi masuzgu nanga?

⁵ Ŵanaŵaniyani nkhani yakugwira nchitu za panyumba. Pe vinthu vinandi vo vichitiska munthukazi kuŵanaŵana kuti munthurumi ngwakukhumbika. Mwakuyeruzgiyapu, asani nyumba yanangika, munthukazi wasoŵa chakuchita. Anthurumi wo apatana ndi awolu ŵawu pamwenga wo awolu ŵawu atayika, angasuzgika ukongwa kugwira nchitu za panyumba zo awolu ŵawu agwiranga. Ŵana atimbanyizgika ukongwa asani vinthu vitenda umampha cha panyumba.

6, 7. (a) Kumbi anthukazi angasambiranji kwa “muwolu wamampha” yo wakonkhoskeka m’buku la Nthanthi? (b) Kumbi kugwira nchitu mwaphamphu kungawovya wuli mpapi yo walera yija ŵana?

⁶ Kumbi nchinthu wuli cho chingawovya apapi wo alera ŵija ŵana? Awonani vo wachitanga “muwolu wamampha” yo wakonkhoskeka pa Nthanthi 31:10-31. Iyu wachitanga vinthu vakupambanapambana, nge kuguliska, kugula, kusona, kubika, kuphwere munda, kulima ndipuso kwendesa bizinesi. Kumbi nchinthu wuli chingumuwovya? Iyu wenga waphamphu, wayambanga kugwira nchitu mlenjilenji mpaka mazulu. Munthukazi uyu wenga warwana chifukwa wagaŵiyanga zinchitu amwali ŵaki ndipu nayu wagwiranga nchitu mwaphamphu kuti waphwere banja laki. Ndichu chifukwa chaki munthukazi uyu wanguthamikika!

⁷ Asani mulera mwija ŵana, muwonesesengi kuti mufiska kugwira nchitu za panyumba. Mukondwengi pakugwira nchitu izi chifukwa vitovya kuti ŵana ŵinu nawu akondwengi. Kweni kuti mufiski venivi, mukhumbika kunozgeke umampha. Bayibolo likamba kuti: “Maŵanaŵanu nga wakutakataka kwakuneneska ngalongozge ku vakuzala.” (Nthanthi 21:5) Munthurumi munyaki yo walera yija ŵana wakukamba kuti: “Ndibika pijapija asani nja yandiko.” Kweni chakurya cho chabikika mwakufwasa ndichu chinowa kuluska cho chabikika mwakuthaŵiriya. Mukhumbika so kusambira kugwira nchitu zinyaki. Chifukwa chakufumba anyawu kweniso ŵanthu anyaki, anthukazi anyaki wo alera ŵija ŵana afiska kugwira nchitu nge, kuŵeta viŵetu, kupenta nyumba, kusona vakuvwala, kuluka masokola ndipuso nchitu zinyaki.

8. Kumbi ŵana wo alereka ndi mpapi yumoza angawovya wuli mpapi wawu?

⁸ Kumbi kutuma ŵana nchitu zinyaki nkhunanga? Munthukazi munyaki yo walera yija ŵana wakukamba kuti: “Ukhumbika kwesesa kuchita vinthu vo vingawovya ŵana kuti aleki kudandawula kuti mpapi yumoza palivi.” Kutuma ŵana nchitu kutovya ukongwa chinanga kuti kanandi ŵana akondwa cha kugwira nchitu. Ŵana akopa Chiuta a kali, apaskikanga nchitu zo angafiska kugwira. (Chiyambo 37:2; Sumu ya Zisumu 1:6) Chinanga kuti mukhumbika cha kupaska ŵana nchitu zinandi, kweni mutenere kuŵapaska vakuchita nge kusuka mbali ndipuso kuphwere chipinda cho agona. Nyengu zinyaki mukhumbika kugwiriya limoza nchitu ndi ŵana ŵinu. Ndipu mosi mukondwengi ukongwa.

MO MUNGASANIRIYA VINTHU VAKUKHUMBIKA PA UMOYU

9. Nchifukwa wuli anthukazi wo alera ŵija ŵana akumana ndi masuzgu nga ndalama?

⁹ Apapi wo alera ŵija ŵana ndipuso anthukazi ambula kuyirwa wo ŵe ndi ŵana, asuzgika ukongwa kusaniya ndalama.a Asani muja m’vyaru vo mwe mawupu ngo ngatovya akusuzgika, nchinthu chazeru kukumana nawu kuti akuwovyeni kusaniya nchitu. Bayibolo likanizga cha Akhristu kuzomera kuwovyeka ndi mawupu ngenanga. (Ŵaroma 13:1, 6) Vyoko kweniso anthukazi akupatika, nawu akumana ndi suzgu lenili. Anandi wo achichizgika kwamba so kugwira nchitu zakulembeka pavuli pakuti ajanga ŵaka kwambula kugwira nchitu, asaniya nchitu za malipiru ngamanavi. Kuti alondiyengeku ndalama zinandi, anyaki asazgiyaku masambiru pamwenga asambira nchitu zinyaki kwa kanyengu kamanavi.

10. Kumbi munthukazi yo walera yija ŵana wangaŵakonkhoske wuli ŵana chifukwa cho wasankhiya kugwira nchitu yakulembeka?

¹⁰ Mungazizwanga cha pamwenga kujimba mulandu asani ŵana ŵinu aguŵa chifukwa chakuti mwayamba kugwira nchitu yakulembeka. M’malu mwaki, muŵakonkhoskiyengi chifukwa cho mwasankhiya kugwira nchitu ndipu muŵakambiyengi kuti Yehova wakukupaskani udindu wakuŵasaniliya vakukhumbika pa umoyu. (1 Timote 5:8) Mukuluta kwa nyengu, ŵana anandi atamba kuvwisa chifukwa cho apapi ŵawu agwiriya nchitu. Mwaviyo, muyesesengi kusaniya nyengu yakucheze nawu chinanga kuti mutangwamika. Kuchita ivi kungawovya kuti ŵana aleki kudandawula ukongwa chifukwa cha masuzgu nga ndalama ngo banja linu lakumana nangu.​—Nthanthi 15:16, 17.

KUMBI NDIYANI YO WATENERE KUPHWERE MUNYAKI?

11, 12. Kumbi ndi vinthu wuli vo apapi wo alera ŵija ŵana atenere cha kuchita, nanga atenere kuchitanji?

¹¹ Apapi anandi wo alera ŵija ŵana afwatukirana ukongwa ndi ŵana ŵawu ndipu kuchita ivi nkhunanga cha, kweni akhumbika kuphwere kuti angachitanga vinthu mwakujumpha mwesu cha. Mwakuyeruzgiyapu, m’banja mungaŵa masuzgu ngakulu asani munthukazi yo walera yija ŵana wakhumba kuti mwana waki munthurumi wachitengi vinthu nge mutu wabanja pamwenga asani wakonkhoske mwana waki munthukazi masuzgu ngaki ngosi. Kuchita ivi, nkhwambula kwenere ndipu kungachitiska kuti mwana watimbanyizgiki maŵanaŵanu.

¹² Musimikizgiyengi ŵana ŵinu kuti mbudindu winu kuŵaphwere. (Yeruzgiyani ndi 2 Ŵakorinte 12:14.) Nyengu zinyaki mungakhumbika ulongozgi pamwenga chovyu. Asani ve viyo, mutenere kukambiskana ndi ŵara mumpingu pamwenga anthukazi anyaki achikhristu wo ateŵete Yehova kwa nyengu yitali m’malu mwakukambiya ŵana ŵinu.​—Tito 2:3.

LUTIRIZGANI KUCHENYA ŴANA ŴINU

13. Kumbi ndi suzgu nili lo munthukazi yo walera yija ŵana wangakumana nalu?

¹³ Munthurumi wangasuzgika cha kuchenya ŵana kweni munthukazi wasuzgika ukongwa. Mpapi munyaki munthukazi yo walera yija ŵana wangukamba kuti: “Ŵana ŵangu anthurumi awoneka ndi kulongoro nge madoda. Nyengu zinyaki vitindisuzga kuchita vinthu vakulongo kuti nde mpapi wawu.” Kweniso, akhumba pa nyengu iyi vingaŵa kuti mweche kuliya nyifwa ya murumu winu pamwenga mweche ndi chitima chifukwa chakumala kwa nthengwa yinu. Ndipu asani nthengwa yikumala, mungafipa mtima kuti ŵana ŵinu angasankha kuchija ndi mpapi wawu munyaki. Ivi vingachitiska kuti musuzgikengi kuchenya ŵana mwakwenere.

14. Kumbi apapi wo alera ŵija ŵana angachita wuli kuti achenyengi ŵana mwakwenere?

¹⁴ Bayibolo likamba kuti “mwana wakumulekerezga watole soni anyina.” (Nthanthi 29:15) Yehova Chiuta watikuwovyani pakunozga marangu ndi pakuwonesesa kuti ŵana atingalondo, mwaviyo, mutenere cha kudandawula, kujimba mulandu pamwenga kopa. (Nthanthi 1:8) Mungalekanga cha kugwiriskiya nchitu fundu za m’Bayibolo. (Nthanthi 13:24) Mukhumbika cha kuchita vinthu mwakujumpha mwesu, kusinthasintha maŵanaŵanu ndipuso kuleka kuchita vinthu mwachiganga. Asani pajumpha nyengu, ŵana anandi asintha. Chinanga kuti ve viyo, mukhumbika kuchita nawu vinthu mwakuŵaŵanaŵaniya. Munthurumi munyaki yo walera yija ŵana wangukamba kuti: “Nditesesa kuŵachenya munthowa yakuti angaguŵanga cha chifukwa ŵeche ndi chitima cha nyifwa ya anyinawu. Nditesesa kukambiskana nawu asani ndasaniya mpata. Tikambiskana ‘nkhani zakukhosi’ asani tibika chakurya cha mazulu. Pa nyengu iyi ndipu afwatuka kundikambiya vakukhosi kwawu.”

15. Kumbi ndi vinthu nivi vo ŵanthu wo akupatana atenere cha kuchita?

¹⁵ Asani nthengwa yinu yikumala, mutenere cha kunyoza munthu yo mungutolana nayu chifukwa palivi cho mungayanduwapu. Asani ŵana mutiŵakambiya vinthu viheni vakukwaskana ndi mpapi wawu munyaki, vitiŵapweteka ukongwa ndipu vingachitiska kuti alekengi kutumbika mosi mwaŵaŵi. Mwaviyo, mukhumbika cha kukamba mazu ngakunyoza nge ngakuti: “Uheni mtima nge awusu!” Chinanga kuti munthu yo mungutolana nayu wakukuchitiyani vinthu viheni, mungaluwanga cha kuti weche mpapi wa mwana winu. Ndipu mwana winu wakhumbika chanju, chovyu kweniso kuchenyeka ndi mwapapi ŵaki mosi.b

16. Kumbi ndi vinthu nivi vo mpapi yo walera yija ŵana watenere kuchita kuti wachenyengi umampha ŵana ŵaki?

¹⁶ Nge mo tikusambiriya m’mitu yajumpha, kuchenya mwana kung’anamuwa kulanga pe cha kweni kusazgapu kusambiza ndi kulunguchizga. Mungakhwecha masuzgu nganandi asani musambira Mazu Ngaku Chiuta mwaphamphu. (Ŵafilipi 3:16) Chinthu chinyaki chakuzirwa ukongwa, nkhusanirika pa mawunganu ngachikhristu nyengu zosi. (Ŵahebere 10:24, 25) Kuchita Kusopa kwa Pabanja naku, nkhwakovya ukongwa. Kweni kuchita nyengu zosi nkhwakusuzga. Mpapi munyaki munthukazi yo watesesa kuchita kusopa kwa pabanja wakukamba kuti, “Asani wamunthu wavuka ndi nchitu, ukhumba ŵaka kupumuwa. Kweni nditesesa kunozgeka ndi mtima wosi kuti ndisambiri ndi mwana wangu, chifukwa ndiziŵa kuti ndivu nditenere kuchita. Mwana wangu wakondwa ukongwa pa nyengu yakusopa!”

17. Kumbi tingasambiranji kwa apapi aku Timote pa nkhani yakulera umampha ŵana?

¹⁷ Timote, yo wateŵetiyanga limoza ndi wakutumika Paulo wangusambizika fundu za m’Bayibolo ndi awiski cha, kweni ndi anyina kweniso ambuyaki anthukazi. Kweni Timote wanguzija Mkhristu wachivwanu chakukho. (Machitidu 16:1, 2; 2 Timote 1:5; 3:14, 15) Namwi mungazija ndi ŵana akwanja Chiuta asani mutesesa kuŵalera “mu kulanga ndi kuchichizga kwa Mbuya.”​—Ŵaefesu 6:4.

VO MUNGACHITA KUTI MULEKI KUCHITA PHUKWA

18, 19. (a) Kumbi nchinthu wuli cho chichitiska kuti mpapi yo walera yija ŵana wachitengi phukwa? (b) Kumbi ndi ulongozgi nuwu wo ungatiwovya kuti timalani ndi makhumbiru nga liŵavu?

¹⁸ Mpapi munyaki yo walera yija ŵana wangukamba kuti: “Asani ndafika panyumba, ndichita phukwa ukongwa chifukwa ndikumbuka kuti nde ndija, ndipu phukwa likuwa ukongwa asani ndasaniya ŵana agona.” Kukamba uneneska, apapi anandi wo alera ŵija ŵana asuzgika ukongwa ndi phukwa. Kukhumba kuja ndi munthu wakuti mumaliranengi vakukhosi kweniso kwanjika ndi murumu waku pamwenga muwolu waku, nkhunanga cha. Kweni kumbi munthu wakhumbika kuchita vinthu vambula kwenere ndi chilatu chakuti wamaliski phukwa? M’nyengu ya wakutumika Paulo, vyoko vinyaki vo venga veche vinamana vinguzomerezga kuti chiryokuryoku chakugonana chiŵatondekeski kuteŵete Khristu. (1 Timote 5:11, 12) Asani munthu wazomerezga kuti makhumbiru nga liŵavu ngatimbanyizgi ubwezi waki ndi Chiuta, wakumana ndi masuzgu ngakulu.​—1 Timote 5:6.

¹⁹ Munthurumi munyaki wachikhristu wangukamba kuti: “Chiryokuryoku chakugonana nchanthazi ukongwa kweni mungachimaliska. Asani mwayamba kuŵanaŵana vinthu viheni mungalutirizganga cha kuviŵanaŵaniya. Mutenere kuleke limu kuviŵanaŵana. Chinthu chinyaki cho chingakuwovyani, nkhuŵanaŵaniya mwana winu.” Mazu Ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Fwisani viŵaru vinu . . . ku chiryokuryoku chakugonana.” (Ŵakolose 3:5, NW) Tiyeruzgiyi kuti mupenja kuleka kumwa moŵa, kumbi mungalutiya dala ku mabala pamwenga kwanja kucheza ndi ŵanthu wo atumwa moŵa? Awa! Ivi viyanana ŵaka ndi vo tingachita kuti timalani ndi makhumbiru nga liŵavu.

20. (a) Kumbi wo aja pa chibwezi ndi ŵanthu ambula chivwanu angakumana ndi masuzgu nanga? (b) Kumbi ndi vinthu nivi vo Akhristu a m’nyengu ya akutumika kweniso a mazuŵa nganu achita kuti amalani ndi phukwa?

²⁰ Akhristu anyaki aja pachibwezi ndi ŵanthu ambula chivwanu. (1 Ŵakorinte 7:39) Kumbi kuchita venivi kutovya kuti suzgu lawu limali? Awa. Munthukazi munyaki wachikhristu yo nthengwa yaki yingumala wangukamba mazu ngakutcheŵeska kuti: “Kutolana ndi munthu wambula chivwanu, nchinthu chakofya ukongwa kuluska kuja pa umphara!” Vyoko va m’nyengu ya akutumika navu vitenere kuti vasuzgikanga ukongwa ndi phukwa, kweni vyoko vazeru vajitangwamiskanga ndi ‘kulonde alendu, kusambiska malundi nga akupaturika ndi kovya akusuzgika.’ (1 Timote 5:10) Mazuŵa nganu, Akhristu akugomezgeka wo aja vyaka vinandi kwambula kuto pamwenga kuyirwa kuti asaniyi munthu wakwanja Chiuta, nawu atijitangwamiska ndi nchitu zamampha. Choko chinyaki cha vyaka 68, chayendiyanga vyoko vinyaki asani chayamba kuchita phukwa. Choko ichi chingukamba kuti: “Ndawona kuti kwende vyoko vinyangu, kugwira nchitu zapanyumba ndipuso kusambira Mazu Ngaku Chiuta, kutindiwovya kuti ndilekengi kuchita phukwa.” Kusambiza ŵanthu vakukwaskana ndi Ufumu Waku Chiuta nkhwakovya so ukongwa.—Mateyu 28:19, 20.

21. Kumbi kuromba kweniso kucheza ndi ŵanthu a mijalidu yamampha kungawovya wuli munthu yo wachita phukwa?

²¹ Kukamba uneneska, phukwa lilivi munkhwala. Kweni Yehova wangakuwovyani kuti mumalani nalu. Mkhristu wangapunda suzgu ili asani waninizika “mumarombu usiku ndi msana.” (1 Timote 5:5) Kuninizika kung’anamuwa kuromba mwakutuliya pasi pamtima ndipuso kupempha chovyu mwakwesa kuliya. (Yeruzgiyani ndi Ŵahebere 5:7.) Kukambiya Yehova masuzgu nginu “usiku ndi musana” kungakuwovyani ukongwa. Kweniso phukwa lingamala asani mucheza ndi ŵanthu a mijalidu yamampha. Nge mo likonkhoske lemba la Nthanthi 12:25, ŵanthu a mijalidu yamampha angakukambiyani ‘mazu ngamampha’ ngakuchiska.

22. Kumbi ndi vinthu nivi vo vingakuwovyani asani kanandi musuzgika ndi phukwa?

²² Asani kanandi musuzgika ndi phukwa, mutenere kukumbuka kuti palivi yo waleka kukumana ndi masuzgu. Ziŵani kuti “ŵabali ŵinu ŵa m’charu,” nawu akumana ndi masuzgu ngenanga pamwenga so nganyaki. (1 Petro 5:9) Mungajaliyanga kuŵanaŵana vinthu vakuvuli cha. (Wakutawula 7:10) Muŵanaŵaniyengi vinthu vamampha vo mukondwa navu sonu. Chinthu chakuzirwa ukongwa cho mutenere kuchita, nkhulutirizga kuja akugomezgeka ndi kukondweska mtima waku Yehova.​—Nthanthi 27:11.

KUMBI ANYINU ANGAKUWOVYANI WULI?

23. Kumbi mbudindu wuli wo Akhristu ŵe nawu asani mumpingu mwe apapi wo alera ŵija ŵana?

²³ Akhristu atenere kovyana pa masuzgu. Lemba la Yakobe 1:27 likamba kuti: “Chisopa chikhovu ndi chambura banga paurongo paku Chiuta Awuskefwi nchenichi, kulereze ŵamasiya ndi vyoko mu suzgu yawu.” Fundu iyi yilongo kuti Akhristu ŵe ndi udindu wakovya apapi wo alera ŵija ŵana. Kumbi angachita wuli venivi?

24. Kumbi apapi wo alera ŵija ŵana mungaŵawovya wuli?

²⁴ Nthowa yinyaki so yo tingawovye apapi wo alera ŵija ŵana, nkhuŵapaska vakukhumbika va paumoyu. Bayibolo likamba kuti: “Kweni yosi yo we nachu chuma cha charu, ndipu wawona m’bali waki kuti wakavuka, ndi wamujariya lisungu laki, chanju cho chaku Chiuta chija wuli mwaku iyu?” (1 Yohane 3:17) Mazu nga Chigiriki ngo akungafwatuliya kuti “kuwona,” ngang’anamuwa kulereska ŵaka cha, kweni kuwona ndi chilatu chakukhumba kovya. Ivi vilongo kuti Mkhristu wachanju watenere kuziŵa vo vichitikiya mpapi yo walera yija ŵana kweniso masuzgu ngo wakumana nangu. Nyengu zinyaki angasoŵa ndalama. Anyaki angakhumbika kuŵanozge vinthu vinyaki panyumba. Anyaki angawonga so ukongwa kuŵadaniya chakurya pamwenga kuchicheza nawu kunyumba kwinu.

25. Kumbi Akhristu angalongo wuli kuti achitiya lisungu apapi wo alera ŵija ŵana?

²⁵ Kweniso, lemba la 1 Petro 3:8 likamba kuti: “Ndipu pakumaliya, mosi muŵi ŵakuyana mumtima, ŵakuvwiyapu pamoza, ŵakwanja ŵabali, ŵa chitima chamampha.” Mpapi munyaki munthukazi yo walera yija ŵana 6 wangukamba kuti: “Kulera wija ŵana nchinthu chakufyo ukongwa ndipu nyengu zinyaki nditimbanyizgika maŵanaŵanu. Kweni nyengu zinyaki abali pamwenga azichi anyaki atindikambiya kuti ‘Joan, utesesa limu. Ndipu ŵana ŵaku akuwengi umampha ukongwa.’ Kuziŵa kuti ŵanthu anyaki atikuŵanaŵaniya ndipuso atikwanja, nkhwakuchiska ukongwa.” Anthukazi ŵaraŵara achikhristu atenere kovya anthukazi achisungwana wo alera ŵija ŵana. Yiwu atenere kuvwisiya asani atiŵakonkhoske masuzgu ngo angatondeka kukonkhoske munthu munthurumi.

26. Kumbi anthurumi achikhristu angawovya wuli ŵana aranda?

²⁶ Anthurumi achikhristu nawu angawovya so m’nthowa zinyaki. Jobu yo wenga munthu wakugomezgeka wangukamba kuti: “Chifukwa ndingutaska . . . wambula awiski yo wengavi wakumovya.” (Jobu 29:12) Anthurumi anyaki achikhristu mazuŵa nganu atovya ŵana aranda ndi kuŵalongo chanju “chakutuwa mumtima.” (1 Timote 1:5) Nyengu zinyaki apangana ndi ampupuka ŵenaŵa kuti ayende limoza mu upharazgi, ndipu angaŵadaniya so kunyumba kwawu kuti akachitiyi limoza Kusopa kwa Pabanja pamwenga vakukondweska. Kweni ivi vitiŵachitiska kuti ajowongi mabanja ngawu cha. Kuchita ivi kungawovya ŵana aranda kuti aleki kuchita vinthu viheni.

27. Kumbi mbayani wo angawovya apapi wo alera ŵija ŵana?

²⁷ Kukamba uneneska, apapi wo alera ŵija ŵana akhumbika kunyamuwa ŵija “mphingu” yawu. (Ŵagalatia 6:5) Kweni yiwu akhumbika kulonde chanju kutuliya kwa abali ndi azichi ŵawu achikhristu kweniso Yehova Chiuta. Bayibolo likamba kuti Chiuta watovya “vyoko ndi ŵaranda.” (Sumu 146:9) Apapi wo alera ŵija ŵana angafiska umampha udindu wawu chifukwa chakuti Chiuta watiŵawovya mwachanju.