Chinanga Kuti Ndenga Wasoni Kweni Ndingufiska Kuteŵete nge Mumishonale

Ndikuwa mu 1951 ku Vienna mucharu cha Austria. Ndipu apapi ŵangu ŵenga Akatolika. Ndikuwa wasoni kweni ndagomezganga Chiuta ndipuso ndayanjanga kupemphera pakundija. Ada angwamba kusambira Bayibolu ndi Akaboni aku Yehova nde ndi vyaka 9, ndipu pavuli paki ama nawu angwamba kusambira.

Pati pajumpha kanyengu kamanavi, tingwamba kuwungana mu mpingu wa Döbling ku Vienna. Mu banja lidu tayanjanga kuchitiya vinthu limoza. Taŵerenganga kweniso kusambira Bayibolu, talutanga ku maunganu nga mpingu kweniso tajiperekanga kuwovyaku ntchitu zakupambanapambana pa maunganu ngakulungakulu. Pa nyengu yeniyi, ada angundiwovya kuti ndimuyanjengi ukongwa Yehova. Ndipu akhumbisiskanga kuti ini ndi mvurwa wangu tizije apayiniya. Kweni ini ndakhumbanga cha kuzichita upayiniya.

KWAMBA UTEŴETI WANYENGU ZOSI

Ndingubatizika nde ndi vyaka 14 mu 1965. Kweni ndasuzgikanga kwamba kukambiskana ndi ŵanthu mu uteŵeti. Kweniso kanandi ndawonanga kuti achinyamata anyangu mbapachanya ukongwa ndipu ndaŵakhumbiranga. Mwaviyo, pati pajumpha ŵaka kanyengu kamanavi kutuliya po ndingubatizikiya, ndingwamba kucheza ukongwa ndi ŵanthu wo ateŵetiyanga Yehova cha. Chinanga kuti ndakondwanga kucheza nawu, njuŵi yangu yandisuzganga. Kweni ndinguleka cha kucheza nawu. Kumbi ntchinthu wuli cho chingundiwovya kuti ndisinthi?

Pa nyengu yeniyi, mu mpingu widu mwenga mzichi munyaki wa vyaka 16 zina laki Dorothée. Iyu wayanjanga kupharazga kunyumba ndi nyumba ndipu ndinguchiskika ukongwa. Ini ndenga muraku ndi iyu kweni ndayanjanga kupharazga cha. Mumtima ndingukamba kuti: ‘Ini apapi ŵangu mbakaboni, kweni Dorothée walivi mubali waki weyosi yo ndi Kaboni. Iyu waphwere anyina wo atama kweni nyengu zosi waluta muupharazgi!’ Chakuwoniyapu chaki chamampha, chingundichiska ukongwa kuti ndiyambi kuchita vinandi pakuteŵete Yehova. Pati pajumpha ŵaka nyengu yimanavi, ini ndi Dorothée tingwamba kuchitiya limoza upayiniya. Tingwamba ndi upayiniya wakovya ndipu pavuli paki tachitanga upayiniya wanyengu zosi. Dorothée wakondwanga ukongwa kupharazga, ndipu nani ndingwamba kukondwa ndi upharazgi. Iyu wangundiwovya kwambisa sambiru langu la Bayibolu lakwamba. Pati pajumpha nyengu, ndingwamba kufwatuka kukambiskana ndi ŵanthu mu uteŵeti.

Ndechendamali chaka kutuliya po ndingwambiya upayiniya wanyengu zosi, mu mpingu widu munguza mubali munyaki wa ku Austria zina laki Heinz. Iyu wangusambira uneneska we ku Canada pa nyengu yo wanguluta kuchiwona mku waki yo wenga Kaboni. Heinz angumutumiza kuti wazichitengi upayiniya wapade mu mpingu widu ku Vienna. Ndati ndamuwona ŵaka, ndingumuyanja. Kweni chifukwa chakuti iyu wakhumbanga kuzija mumishonale ndipu ini ndengavi vilatu venivi, ndingulongo cha kuti nditimukhumba. Kweni pati pajumpha nyengu ini ndi Heinz tingupangana kuti titoranengi ndipu pavuli paki tingutorana nadi. Tati tatorana tingwamba kuchitiya limoza upayiniya ku Austria.

KUTEŴETE NGE AMISHONALE

Kanandi Heinz wakambanga kuti wakhumbisiska kuzichita umishonale. Chinanga kuti wandichichizganga cha, kweni wayanjanga ŵaka kundifumba mafumbu ngakundiwovya kuti ndiŵanaŵaniyepu. Iyu wandifumbanga kuti, “Pakuti tilivi ŵana, kumbi tingasazgiyaku cha vo tichita pakuteŵete Yehova?” Chifukwa chakuti ndenga wasoni, ndawopanga kuchita uteŵeti wa umishonale. Chinanga kuti ndafiskanga kuchita upayiniya kweni ndawonanga kuti kuchita umishonale ndi nkhani yikulu. Kweni Heinz wenga wakuzikira ndipu wangulutirizga kundiwovya kuti ndiyiŵanaŵaniyengi nkhani yeniyi. Iyu wandichiskanga kuti ndiŵanaŵaniyengi ukongwa mo ndingawovye ŵanthu mumalu mwakuŵanaŵaniya ukongwa mantha ngangu. Ulongozgi waki ungundiwovya ukongwa.

Kamana ndi kamana, ndingwamba kuwona kuti ndingakwanisa kuchita umishonale. Mwaviyo tingusayina mafomu ngakupempha kuti tikasere Sukulu ya Giliyadi. Kweni mubali yo wateŵetiyanga nge mteŵeti wa nthambi wangundikambiya kuti vingaja umampha asani ndingasambira dankha Chingelezi. Ndati ndasambira Chingelezi kwa vyaka vitatu, tinguzizwa kuti angutipempha kuti tikateŵetiyengi mu mpingu wa chineneru cha Chisebokurowesha ku Salzburg, ku Austria. Tinguteŵete mumpingu wenuwu kwa vyaka 7. Pa nyengu yeniyi, mulumu wangu wanguja wakuwonere dera ndipu kwa chaka chimoza tingwende mipingu ya chineneru chenichi. Chineneru ichi chenga chakusuzga, kweni tenga ndi masambiru nga Bayibolu nganandi.

Mu 1979 tingupempheka kuti tiluti ku “holidi” ku Bulgaria. Kwenuku ntchitu yidu yenga yakukanizika. Mwaviyo, tinguluta kuchipharazga cha kweni kuchipereka mabuku mwakubisa kwa azichi 5 wo ajanga mutawuni ya Sofia yo yenga likulu la charu ichi. Chinanga kuti ndenga ndi mantha, kweni Yehova wangundiwovya pa uteŵeti wenuwu. Ndati ndawona chiganga kweniso likondwa lo azichi yaŵa ŵenga nalu chinanga kuti boma latingi liŵamangengi, vingundiwovya kuti nani ndijengi ndi chiganga kuchita chechosi cho gulu laku Yehova landipempha.

Pati pajumpha nyengu, tingusayina so mafomu ngakupempha kuti tikasere Sukulu ya Giliyadi. Ndipu pa nyengu iyi angutidana. Taŵanaŵananga kuti tamusere sukulu ya Chingelezi ku United States. Kweni mu November 1981, Sukulu iyi yingwamba kuchitikiya so kuofesi ya nthambi ku Wiesbaden, Germany. Mwaviyo, tinguchisere sukulu yo yinguchitikiya mu chineneru cha Chijeremani ndipu ndasuzgikanga cha kuvwisa vo ndasambiranga. Kweni kumbi angutituma pani?

KUCHITEŴETE MUCHARU CHO MWACHITIKANGA NKHONDU

Angutituma kuti tikateŵetiyengi ku Kenya! Kweni ofesi ya nthambi ya ku Kenya yingutipempha kuti tikateŵetiyengi ku Uganda. Kweni vyaka vakujumpha 10 kuvuli, asilikali wo alongozgekanga ndi Idi Amin angulonda boma la Uganda. Pavuli paki, Idi Amin yo walamuliyanga mwankhaza wangubaya ŵanthu anandi kweniso ŵanthu anandi asuzgikanga ukongwa. Pavuli paki, mu 1979 ŵanthu anyaki anguphanga so boma. Kukamba uneneska, ndachitanga mantha kuchiteŵete mucharu chenichi. Kweni Sukulu ya Giliyadi yingutinozgekeresa kuti tithembengi Yehova. Mwaviyo tinguzomera.

Umoyu ku Uganda wenga wakusuzga ukongwa. Kwengavi maji nga mumipopi, magesi kweniso vinthu vinyaki vakukhumbika. Mafoni ngagwiranga ntchitu cha. Ŵanthu abayananga kweniso kubiyana, ndipu venivi vachitikanga ukongwa ndi usiku. Asani kwafipa, palivi yo wayingangayinganga, kweniso weyosi wajaliyanga ŵaka kupemphera kuti kunyumba kwawu kuleki kuza vigeŵenga kuziŵalonda vinthu pamwenga kuŵabaya. Chinanga kuti umoyu wenga wakusuzga viyo, abali ndi azichi ateŵetiyanga Yehova mwakukondwa!

Ini ndi Heinz tingufika mutawuni ya Kampala yo ndi likulu la charu cha Uganda mu 1982. Tingufikiya kunyumba ya mubali Sam ndi Christina Waiswa ndipu tingujaku kwa myezi yinkhondi. Yiwu ŵenga ndi ŵana 5 kweniso ajanga ndi abali ŵawu anyaki anayi. Kanandi banja la mubali ndi mzichi Waiswa aryanga kamoza pa zuŵa kweni ŵenga ndi mtima wakulonde alendu. Pa nyengu yo tajanga ndi banja la Mubali Waiswa, ini ndi Heinz tingusambira vinandi vo vingutiwovya po tachitanga umishonale. Mwakuyeruzgiyapu, tingusambira kusamba muliŵavu mwakugwiriskiya ntchitu maji ngamanavi ndipu pavuli paki maji ngo tasamba ndingu tagwejemuliyanga chimbuzi. Mu 1983, ini ndi Heinz tingusaniya nyumba kuchigaŵa chinyaki ko vinthu venga umamphaku ku Kampala kwenuku.

Takondwanga ukongwa ndi uteŵeti. Ndikumbuka kuti mu mwezi unyaki tingugaŵiya magazini ngakujumpha 4,000! Kweni takondwanga ukongwa kuwona kuti ŵanthu avwisiya uneneska. Yiwu amutumbikanga ukongwa Chiuta ndipu akhumbisiskanga kuti tikambiskanengi uthenga wa mu Bayibolu. Pa mwezi, ini ndi Heinz tachitiskanga masambiru nga Bayibolu kwambiya 10 mpaka 15 weyosi. Ndipu tingusambira vinandi kutuliya ku ŵanthu wo taŵasambizanga Bayibolu. Mwakuyeruzgiyapu, chinanga kuti ayendanga mtunda utali wapasi kuluta ku maunganu sabata yeyosi, yiwu adandawulanga cha kweni akondwanga nyengu zosi.

Ku Uganda kunguchitika so nkhondu kaŵi mu 1985 ndipuso mu 1986. Kanandi tawonanga ŵana wo aŵagwiriskanga ntchitu ya usilikali apinga zifuti kweniso amanga mumalodibuloku. Pa nyengu yeniyi tapempheranga kwaku Yehova kuti watiwovyi kuja akuwamu kweniso kuchita vinthu mwakuzika mu uteŵeti. Ndipu Yehova wamukanga mapempheru ngidu. Chifukwa kanandi asani takumana ndi munthu yo wakhumbisiskanga kuvwisiya uthenga wa Ufumu, taluwiyangaku limu kuti tija mucharu cho muchitika nkhondu.

Ku Uganda tapharazgiyanga so ŵanthu wo angutuliya kuvyaru vinyaki. Mwakuyeruzgiyapu, tingwamba kusambira ndi Murat kweniso muwolu waki Dilbar Ibatullin wo ŵenga a ku Tatarstan (ku Russia). Murat wenga dokotala. Banja ili lingubatizika ndipu leche kuteŵete Yehova mpaka sonu. Pati pajumpha nyengu ndingwamba so kusambira ndi Tatjana Vileyska yo wangutuliya ku Ukraine. Tatjana wakhumbanga kujibaya. Iyu wati wabatizika, wanguwere kwawu ku Ukraine ndipu pati pajumpha nyengu wanguchitapu uteŵeti wakufwatuliya mabuku ngidu.a

TINGUPASKIKA UTEŴETI UNYAKI

Mu 1991 ini ndi Heinz te pa holidi kwidu ku Austria, abali a kuofesi ya nthambi kwenuku angutikambiya kuti tapaskika uteŵeti unyaki wasonu ku Bulgaria. Boma lati lasintha ku Eastern Europe, ntchitu yidu nge Akaboni aku Yehova yinguzomerezeka ku Bulgaria. Nge po ndakambiyapu kali, nyengu yinyaki ini ndi Heinz tinguchiperekapu mabuku mwakubisa mucharu chenichi pa nyengu yo ntchitu yidu yenga yakukanizika. Kweni yapa sonu takhumbikanga kuchipharazga kwenuku.

Abali angutikambiya kuti tingaweriyanga so ku Uganda cha. Mwaviyo, tinguweriyaku cha ku Uganda kuti tikapakili katundu widu kweniso kuti tikalayilani ndi anyidu. Mumalu mwaki, tinguluta kuofesi ya nthambi ya ku Germany, tingupaskika galimotu ndipu tinguluta ku Bulgaria. Kwenuku angutikambiya kuti tikawovyengi kagulu ka apharazgi pafufupi 20 ku Sofia.

Ku Bulgaria naku tingukumana ndi masuzgu. Chakwamba, tachiziŵanga cha chineneru cha kwenuku. Chachiŵi, penga mabuku ngaŵi pe ngo ngangufwatulikiya mu Chibugariya, buku la Coonadi cimene cimatsogolera ku Moyo Wamuyaya ndipuso Buku Langu la Nkhani za m’Bayibolo. Kweniso tasuzgikanga kusaniya masambiru nga Bayibolu. Chinanga kuti takumana ndi masuzgu ngenanga, kagulu kidu kapharazganga mbwenu mwaphamphu. Tchalitchi la Orthodox lati lawona venivi, lingwambisa masuzgu nganyaki.

Mu 1994 boma lingukaniza so ntchitu ya Akaboni aku Yehova ku Bulgaria ndipu ŵanthu anandi awonanga nge kuti Akaboni aku Yehova nkhagulu kakofya ka chisopa. Mwaviyo, abali anyaki angumangika. Atolankhani awandisanga nkhani zaboza zakukwaskana ndi isi. Yiwu akambanga kuti Akaboni aku Yehova abaya ŵana ŵawu kweniso achiska anyawu kuti ajibayi. Ini ndi Heinz tasuzgikanga kupharazga kwenuku. Kanandi asani tipharazga, takumananga ndi ŵanthu wo atihoyanga, adananga apolisi kweniso ativachanga. Venga vakusuzga kupanga renti maholu ngakupangiyaku maunganu kweniso kulonde mabuku ngidu mucharu ichi. Nyengu yinyaki, apolisi angutitimbanyiza tichichita unganu wachigaŵa. Ini ndi Heinz tinguziŵiriya cha kuja kumalu ngo ŵanthu atitinkhanga ukongwa. Ku Uganda, ŵanthu atilondiyanga umampha kweniso anandi akondwanga kusambira Bayibolu. Sonu kumbi ntchinthu wuli cho chingutiwovya kuti tiziŵiriyi?

Takondwanga ukongwa kucheza ndi abali ndi azichi a kwenuku. Yiwu akondwanga kuti akusaniya uneneska ndipuso awonganga chovyu chechosi cho taŵapaskanga. Yiwu ayanjananga ukongwa kweniso awovyananga. Yapa, ini ndi Heinz tingusambira kuti tingalutirizga kukondwa ndi uteŵeti wewosi asani tiŵanaŵaniya ukongwa anyidu mumalu mwakuŵanaŵaniya ukongwa masuzgu ngo tikumana nangu.

Pati pajumpha nyengu, vinthu vingusintha. Akaboni aku Yehova anguzomerezeka so ndi boma mu 1998, ndipu pati pajumpha nyengu yimanavi mabuku ngidu nganandi ngangwamba kusanirika mu Chibugariya. Pavuli paki, mu 2004, ofesi ya nthambi yasonu anguyipatuliya kwaku Yehova. Sonu ku Bulgaria kwe mipingu 57 kweniso apharazgi 2,953. Chaka chamala cha uteŵeti, ŵanthu akujumpha 6,475 anguza ku Chikumbusu. Ndipu ku Sofia ko kwenga azichi 5 pe, sonu kwe mipingu 9! Tawona ndi masu ngidu ‘mumana ukongwa wachija ŵanthu 1,000.’—Yesa. 60:22.

KUKUNTHIYAPU MASUZGU NGANYAKI

Ndatamapu matenda ngakupambanapambana. Madokotala ngandisaniyapu ndi vakutupa kananandi ŵaka. Nyengu yinyaki angundisaniya ndi chakutupa muwongu. Ndingulonde munkhwala wanthazi ukongwa wakuti chakutupa chenichi chimali kweniso anguchindipanga opaleshoni kwa maola 12 ku India. Pavuli pa opaleshoni yeniyi, tinguja dankha kuofesi ya nthambi ya ku India kuti ndijeku umampha. Pavuli paki, tinguwere ku Bulgaria.

Pa nyengu yeniyi Heinz nayu wangwamba kutama matenda nganyaki ngakuwanda viŵi cha nga muwongu. (Huntington’s disease) Chifukwa cha matenda yanga, iyu wasuzgikanga kwenda, kulongoro kweniso liŵavu laki losi lasukunyikanga ŵaka. Matenda ngaki ngangukuwa ukongwa mwakuti ini ndini ndamupangiyanga chechosi. Nyengu zinyaki ndavukanga ukongwa ndipu ndawonanga kuti ndifiskengi cha kumuphwere. Kweni mubali munyaki wachinyamata zina laki Bobi, kanandi wayanjanga kuzimuto kuti akapharazgiyengi limoza. Bobi wachitanga soni cha kuti Heinz wasuzgikanga kulongoro kweniso kuti manja ndipuso malundi ngaki vajalikiskikanga cha. Bobi wandiwovyanga ukongwa kuphwere Heinz. Chinanga kuti ini ndi Heinz tikusankha kuleka kuja ndi ŵana mucharu chaku Satana ichi, kweni tiwona kuti Yehova wakutipaska Bobi kuja mwana widu!—Mariko 10:​29, 30.

Heinz wenga so ndi khansa. Vachitima kuti mulumu wangu wakwanjiwa wakutayika mu 2015. Ndipu nditimusoŵa ukongwa. Iyu wandiwovyanga kuti ndilekengi kufipa mtima. Vitindisuzga kuja ndija chifukwa ndinguziŵiriya. Kanandi asani nditimukumbuka, vija nge kuti weche ndi umoyu! (Luka 20:38) Kanandi ndikumbuka mazu ngakuchiska kweniso ulongozgi wamampha wo iyu wandipaskanga. Ndiwonga ukongwa kuti tenga ndi mwaŵi wakuteŵete limoza Yehova mwakugomezgeka kwa vyaka vinandi.

NDIWONGA UKONGWA CHOVYU CHAKU YEHOVA

Yehova wandiwovya ukongwa kuti ndikunthiyepu masuzgu ngosi ngo ndakumana nangu. Yehova wangundiwovya so kuja mumishonale yo wayanjanga ŵanthu chinanga kuti nde wasoni. (2 Timo. 1:7) Nditimuwonga Yehova chifukwa chakuti ini ndi mvurwa wangu tosi tichita uteŵeti wanyengu zosi. Iyu ndi mulumu waki atende dera la mipingu ya chineneru cha Chisebiya ku Europe. Yehova wakumuka mapempheru ngo ada apempheranga po tenga anamana!

Kusambira Bayibolu pakundija kutindiwovya kuti ndijengi ndi chimangu cha mumtima. Asani ndakumana ndi masuzgu ndipemphera “kutuliya pasi pa mtima” nge mo Yesu wachitiyanga. (Luka 22:44) Yehova wamuka mapempheru ngangu kuziya mwa abali ndi azichi a mumpingu wangu wa Nadezhda, ku Sofia wo atindiyanja ukongwa. Yiwu atindidana kuti tikachezi ndipu kanandi atindikambiya kuti atindiyanja ukongwa. Venivi vitindichitisa kuti ndikondwengi.

Kanandi ndiŵanaŵaniya za chiyuka. Ndiyeruzgiya kuti ndiwona apapi ŵangu ŵe kunthazi kwa nyumba yidu, awere so ku unyamata ndipu awoneka nge mo awonekiyanga ŵati atorana ŵaka. Ndiyeruzgiya kuti ndiwona mvurwa wangu wabika chakurya. Ndiwona so Heinz wama pafupi ndi hachi yaki. Venivi vitindiwovya kuti ndikondwengi, ndikunthiyengepu kweniso ndimuwongengi Yehova.

Asani ndiŵanaŵaniya vinthu vamampha vo vandichitikiya pa umoyu wangu kweniso vinthu vo ndilindizga kunthazi, ndikoliyana ndi mazu ngo Davidi wangukamba ngo ngasanirika pa Salimo 27:​13, 14, ngakuti: “Mphanyi nde pani asani ndengavi chivwanu chakuti ndiwonengi umampha waku Yehova mucharu cha ŵanthu amoyu? Lindizga Yehova; ja ndi chiganga kweniso khwima mtima. Hinya, lindizga Yehova.”