CHAANDAANO 10
Lukwatano Nchipo Chizwa Kuli Leza
‘Kakole kayindulwidwe tutatu takafwambaani kudunsuka.’—MUKAMBAUSI 4:12.
1, 2. (a) Bantu bachikwatana balangililaanzi? (b) Njiili mibuzyo njitutalange-lange muchaandaano eechi?
ATUYEEYE atala amulombe amusimbi mubuzuba nibakwatana. Baliboteledwe atala abuumi bwabo bwakunembo azintu zyoonse nzibapeekezya. Balangilila kuti banoobotelwa chiindi choonse mulukwatano lwabo.
2 Bantu bakwatana batalika kababotelwa pesi kunembo ngazyachincha. Kuti bakkale kababotelwa beelede kuzulwidwa aLeza. Kwalino atulange-lange nzilyaamba Bbayibbele atala amibuzyo iitobela: Nkamboonzi bantu nibasala kunjila mulukwatano? Kujana wamusala biyeni muntu uulikabotu wakukwatanaawe? Kujana wachita biyeni kuti ube mwaalumi naakuti mukayintu uulikabotu? Niinzi chiyoomugwasya kuti mukkale kamubotelwa mulukwatano lwanu?—Bala Tusimpi 3:5, 6.
NDEELEDE KUNJILA MULUKWATANO NA?
3. Nichoonzyo na kuti muntu weelede kunjila mulukwatano kuti abotelwe? Pandulula.
3 Bamwi bantu bayeeya kuti kunjila mulukwatano nkuko kupa kubotelwa. Pesi teembukubede pe. Jesu wakaamba kuti kutakwata naakuti kutakwatwa kweeta zilongezyo. (Matayo 19:11, 12) Alubo mwaapostolo Pawulu wakaamba bubotu bujanika kuti muntu katakwete naakuti katakwetwe. (1 BaKorinto 7:32-38) Muntu nguwe uulisalila kunjila mulukwatano. Toyelede kuzumizya beenzinyokwe, bamumpuli aziyanza zyankumukkala kuti zikusungilizye kunjila mulukwatano.
4. Mbuubuli bubotu bweetwa akaambo kakunjila mulukwatano?
4 Bbayibbele litondeezya kuti lukwatano nchipo chizwa kuli Leza alubo litubuzya atala azilongezyo zyeetwa akaambo kakunjila mulukwatano. Jehova wakaamba atala amuntu wakusaanguna Adamu kuti: “Tacili cibotu kuti muntu akale alike pe. Atumucitile sikumugwasya uumweelede.” (Matalikilo 2:18) Jehova wakalenga Eva kuti abe mukayintu waAdamu alubo bakaba mpuli yakusaanguna. Kuti bantu bakwetene baba abana, beelede kubakomezya kabotu. Pesi kuba abana teenkuko akulikke kupa kuti bantu basale kunjila mulukwatano.—Intembauzyo 127:3; BaEfeso 6:1-4.
5, 6. Niinzi chikonzya kupa kuti lukwatano lube mbuuli ‘kakole kayindulwidwe tutatu’?
5 Mwaami Solomoni wakalemba kuti: ‘Bantu bobilwe mbabotu, nkaambo balajana impindu imbotu kumilimu yabo. Na umwi wawa, mweenzinyina ulamubusya. Pele maawe kuli yooyo uuwa alikke, uubula sikumubusya . . . . Kakole kayindulwidwe tutatu takafwambaani kudunsuka.’—Mukambausi 4:9-12.
6 Bantu babotelwa mulukwatano balamvwanana, balagwasyania, balawumbulizyania akukwabililana. Nikuba kuti luyando lupa kuti bantu bakwetene babotelwe pesi kuti mwaalumi amukayintu kabakomba Jehova lukwatano lwabo lulakonzya kusima. Alubo lulakonzya kuba mbuuli ‘kakole kayindulwidwe tutatu.’ Kakole kayindulwidwe tutatu kalisimide kwiinda kayindulwidwe tubili. Lukwatano lulakonzya kusima kuti boonse kabayanda Jehova.
7, 8. Ngaali makani ngakaamba Pawulu atala alukwatano?
7 Bantu nibakwatana balakonzya kuzuzikizya ziyandwa awumwi mumakani aakoonana. (Tusimpi 5:18) Pesi kuti muntu wasala kunjila mulukwatano akaambo kakuyanda kuzuzikizya zisusi eezi, ziyoopa kuti atasali munzila yabusongo muntu wakukwatanaawe. Nkinkaako, Bbayibbele lyaamba kuti muntu weelede kunjila mulukwatano kali wiinda aachiindi ‘chakukubuka,’ nkaambo kuti katanakubuka ngatanakonzya kuuyendelezya kabotu mubili wakwe. (1 BaKorinto 7:36) Kulagwasya kunjila mulukwatano kuli wiinda aachiindi eechi. Alubo kupa kuti ukonzye kusala munzila yabusongo.—1 BaKorinto 7:9; Jakobo 1:15.
8 Kuti muntu kayanda kunjila mulukwatano weelede kuziba kuti taakwe lukwatano lutakwe mapenzi. Pawulu wakaamba kuti, “abo bakwatana bayoojana mapenzi aakunyama.” (1 BaKorinto 7:28) Nikuba bantu baboneka kababotelwa mulukwatano balakonzya kuswaana mapenzi. Nkinkaako, kuti kuyanda kunjila mulukwatano weelede kusala munzila yabusongo muntu ngutakwatanaawe.
KUJANA WAMUSALA BIYENI MUNTU UULIKABOTU WAKUKWATANAAWE?
9, 10. Niinzi chichitika kuti muntu wakwatana aamuntu uutakombi Jehova?
9 Amwi malayilile ayandikana nguyelede kuyeeya nuyanda kusala wakukwatanaawe ngakuti: ‘Mutabi nimusungwa mujoko antoomwe abaabo batali bazumini.’ (2 BaKorinto 6:14) Chikozyano eechi cheendelana abanyama babelesegwa kukulimya. Muntu uulima takonzyi kubelesya banyama babili basiyene kuti balime antoomwe. Kuti wachita oobo banyama aaba tabakokonzya pe kubeleka. Nkinkaako, kukwatana amuntu utakombi Jehova kweeta mapenzi. Aboobo Bbayibbele litupa malayilile agwasya akuti tukwatane ‘amuKristu.’—1 BaKorinto 7:39.
10 Bamwi maKristu ngabasala kuti bakwatane amuntu uutakombi Jehova kwiinda kuti bakkale kabatakwe ngubatakwetenaawe. Pesi kutaswiilila malayilile aamuBbayibbele kweeta mapenzi akutabotelwa. Mbutuli bakombi baJehova, bukombi bwesu tububona kuti nchiichintu chiyandikana. Niinzi chikonzya kuchitika kuti wakwatana amuntu uutakonzyi kukugwasya muzintu zyabukombi? Bamwi bakasala kutanjila mulukwatano nkaambo tabayandi kukwatana amuntu uutakombi Jehova.—Bala Intembauzyo 32:8.
11. Weelede kuchitaanzi kuti ujane muntu wakukwatanaawe uulikabotu?
11 Eezi tazyaambi kuti kufumbwa muKristu ulikabotu kukwatanaawe. Weelede kuyanduula muntu nguyanda alubo nguzi kabotu. Weelede kulindila kusikila ukamujane muntu uuli azipeekezyo zikozyenie azyako alubo kayanda Jehova. Weelede kubala akuyeeyesesya atala amakani alukwatano ajanika mumabbuku aagwisigwa amuzike uusyomekede.—Bala Intembauzyo 119:105.
12. Chikozyano chamuBbayibbele chibayiisyaanzi bazyali atala ankani yakuyandwiida mwana muntu wakukwatanaawe?
12 Kumasena amwi bazyali mbabo bali amukuli wakuyandwiida bana babo muntu wakukwatanaawe. Bachita oobo nkaambo bayeeya kuti bazyali balakonzya kumusalila kabotu mwanaabo. Nikuba chiindi bakali kuchitobelezya chiyanza eechi. Kuti bazyali basala kuchita oobo balakonzya kutobelezya malayilile aamuBbayibbele kuti bazibe nzibeelede kulanga kumuntu ngubasala. Muchikozyano, chiindi Abrahamu naakali kuyandwiida mwanaakwe Izaka mukayintu taakali kubikkila maanu kubunoti ambubapona bakuli mbabo pesi wakalanga kuti uyanda Jehova na.—Matalikilo 24:3, 67; langa Makani Aakumamanino 25.
KUJANA NDALIBAMBILA BIYENI KUNJILA MULUKWATANO?
13-15. (a) Kujana walibambila biyeni mulombe uuyanda kukwata? (b) Kujana walibambila biyeni musimbi uuyanda kukwatwa?
13 Kuti kulikuyeeya kunjila mulukwatano, weelede kulibambila. Kulakonzeka kuti walibona kuti wakalibambila pesi atulange-lange kuti kulibambila kuswaanizyaanzi. Nzutayiye zilakonzya kukugambya.
Weelede kubala akuyeeyesesya makani aali atala alukwatano ajanika muBbayibbele
14 Bbayibbele litondeezya kuti baalumi abakayintu bali amikuli iisiyene mumpuli. Nkinkaako, mulombe amusimbi beelede kulibambila kabotu kuti bazuzikizye mikuli yabo mulukwatano. Kuti mulombe kayanda kukwata weelede kubona kuti uyookonzya choonzyo kuzulwida mpuli yakwe. Jehova uyanda kuti mwaalumi asanine mpuli yakwe akwiikwabilila. Chiyandikana kapati nchakuti mwaalumi weelede kuzulwida mpuli yakwe muzintu zyabukombi. Bbayibbele lyaamba kuti mwaalumi uutasanini mpuli yakwe ‘mubi kwiinda uutasyomi.’ (1 Timoteo 5:8) Kuti kuyanda kukwata, weelede kutobelezya malayilile aakuti: “Bamba milimo yako anze, bamba zintu zyoonse mumyuunda, wamana obo yaka ing’anda yako.” Nkinkaako, kutanakwata, weelede kuba achoonzyo chakuti uyookonzya kuzulwida mpuli yako munzila njayanda Jehova.—Tusimpi 24:27.
15 Musimbi ulikuyanda kukwatwa weelede kubona kuti walibambila na kuzuzikizya milimu iichitwa abakayintu iiswaanizya kukomezya bana. Bbayibbele lipandulula milimu mibotu iichitwa amukayintu uuli kabotu. (Tusimpi 31:10-31) Mazubaano bantu biingi bayeeya atala azintu zyeelede kuchitwa amuntu ngubakwetenaawe kutali nzibeelede kuchita. Pesi Jehova uyanda kuti tuyeeye zintu nzitukonzya kuchitila muntu ngutukwetenaawe.
16, 17. Nziizili zintu nzibeelede kuyeeyesesya bantu bayanda kunjila mulukwatano?
16 Kutananjila mulukwatano, yeeyesesya atala azintu Jehova nzyayanda kuti baalumi abakayintu bachite mumpuli. Mwaalumi tayelede kwiijata munzila yalunya mpuli yakwe akaambo kakuti nguyizulwida. Mwaalumi weelede kutobelezya chikozyano chaJesu nkaambo ulabayanda akubafwida luzyalo bantu mbazulwida. (BaEfeso 5:23) Alubo mukayintu weelede kubona kuti uyookonzya na kubelekelaamwi amulumaakwe mukusala zyakuchita. (BaRoma 7:2) Weelede kubona kuti walibambila na kunooswiilila mulumaakwe nikuba kuti tamaninide. Kuti katakonzyi kuchita oobo weelede kuleka kunjila mulukwatano muchiindi eecho.
17 Mwaalumi amukayintu beelede kubikka ziyandwa awumwi mubusena bwakusaanguna kwiinda nzibayanda. (Bala BaFilipi 2:4.) Pawulu wakalemba kuti: “Mwaalumi umwi aumwi akati kanu ayande mukaakwe mbuli mbwaliyanda mwini, alakwe mwakanazi alemye mulumi wakwe.” (BaEfeso 5:21-33) Beelede kuyandana akulemekana. Pesi kuti lukwatano luzwidilile, mwaalumi weelede kubona kuti ulalemekwa kumukayintu wakwe alakwe mukayintu weelede kubona kuti ulayandwa kumulumaakwe.
18. Nkamboonzi bantu bayandana nibeelede kulijata?
18 Chiindi chakuyandana kwamulombe amusimbi cheelede kuba chiindi chibotezya nkaambo ngabayabuzibana kabotu. Alubo nchiindi chakubona kuti balibambila na choonzyo kuzookkalaamwi. Achiindi eechi, boonse beelede kuziba mbubeelede kwaambuuzyania kabotu akuziba mbabede umwi. Kuzibana kabotu kuyoopa kuti bayandane kazizwa aansi amoyo. Pesi beelede kuziba mpubeelede kugolela mukutondeezyania luyando kuti batachiti bwaamu. Kutondeezya luyando lwachoonzyo kuyoobagwasya kuti balijate akuti batachiti kufumbwa chintu chiyoopa kuti batamvwanani akuti batabi abweenzinyina bulikabotu aJehova.—1 BaTesalonika 4:6.
Musimbi amulombe nibachiyandana beelede kuziba mbubeelede kwaambuuzyania kabotu
NIINZI CHIYOOMUGWASYA KUTI MUKKALE KAMUBOTELWA MULUKWATANO LWANU?
19, 20. MaKristu balubona biyeni lukwatano?
19 Mabbuku amamuvi miingi amana kaatondeezya bantu bayandana kabakwatana. Pesi kukwatana matalikilo luzutu. Jehova wakatalisya lukwatano kuti lube lujatano lutamani akati kamwanakazi amwaalumi.—Matalikilo 2: 24.
20 Bantu biingi babonaanga lukwatano ndwachiindi chifwiifwi. Babonaanga nkuuba kunjila mulukwatano akulekana kuti zintu zyabija. Bamwi bayeeya kuti balakonzya kulekana amuntu ngubakwetenaawe kuti kwaba kutamvwanana. Pesi tweelede kuyeeya atala achikozyano chili muBbayibbele chitondeezya mbukasimide kakole kayindulwidwe tutatu. Kakole kali boobo takadunsuki pe nikuba kuti kwaba buyumu-yumu. Kuti twatobelezya malayilile aaJehova tulakonzya kukkala katubotelwa mulukwatano. Jesu wakaamba kuti: “Abo mbaakakakatizya Leza muntu atabapambukanyi.”—Matayo 19:6.
21. Niinzi chikonzya kugwasya bantu bakwetene kuti bakkale kabayandana?
21 Toonse tulaazintu nzituchita kabotu anzitutakonzyi kuchita kabotu. Nkinkaako, nkuuba kubikkila maanu kuzintu nzyabisya muntu ngukwetenaawe kutali kuzintu nzyachita kabotu. Kuti mwachita oobo tamukabotelwi pe. Pesi mulakonzya kubotelwa kuti mwabikkila maanu kubube bulikabotu mbwalaabo muntu ngumukwetenaawe. Zilakonzeka na eezyo kumuntu uutamaninide? Zilakonzeka choonzyo! Muchikozyano, Jehova talangi zintu zibi nzituchita pesi ulanga zibotu. Kwayinooba biyeni kaansinga tachiti oobo? Sintembawuzyo wakati: “O Jehova, nowakabika moyo wako kuzibi zyesu, ngwani wakali kunoopona, O Mwami?” (Intembauzyo 130:3) Bantu bakwetene balakonzya kutobelezya chikozyano chaJehova kwiinda mukulanga zibotu zichitwa amuntu ngubakwetenaawe akufwambaana kulekelelana.—Bala BaKolose 3:13.
22, 23. Nkamboonzi Abrahamu aSara nibali zikozyano zilikabotu kubantu bakwetene?
22 Kuti bantu bakwetene bakkala kwachiindi chilamfu lukwatano lwabo lulakonzya kusima. Abrahamu aSara bakakwetene kwachiindi chilamfu alubo bakali kubotelwa. Kweelede kuti Sara wakali waba aminyaka iisika ku60 chiindi Jehova naakabuzya Abrahamu kuti bazwe mumuunzi waUri. Kulakonzeka kuti Sara kwakali kumuyumina kusiya muunzi wabo mubotu akuyookkala mumatente. Pesi Sara wakali kumugwasya Abrahamu alubo wakali kumulemeka. Nkinkaako, wakabelekelaamwi amulumaakwe kwiinda mukutobelezya nzyaakali kusala.—Matalikilo 18:12; 1 Petro 3:6.
23 Nikuba boobo, bantu babotelwa mulukwatano balakonzya kutamvwanana chimwi chiindi. Chimwi chiindi Abrahamu naakatali kuyanda kuswiilila nzyaakali kwaamba Sara, Jehova wakamubuzya kuti: “Swiilila ijwi lyakwe.” Abrahamu wakaswiilila mpawo zintu zyakabeendela kabotu. (Matalikilo 21:9-13) Toyelede kumana manguzu kuti kamutazuminani muzintu zimwi. Chiyandikana nkuti mweelede kwiinkilila kunembo kamutondeezyania luyando akulemekana.
24. Kujana twachita biyeni kuti lukwatano lwesu lupe kuti Jehova alemekwe?
24 Mumbungano zyachiKristu mazubaano, mpuli zyiingi zilabotelwa. Kuti kulikuyanda kunjila mulukwatano, utalubi kuti weelede kusala munzila yabusongo muntu nguyanda kukwatanaawe. Weelede kutobelezya malayilile aaJehova nkaambo nzusala zilakonzya kuswaanizya buumi bwako boonse. Kuti wachita oobo, uyookonzya kusala munzila yabusongo, uyoolibambila kabotu kunjila mulukwatano, uyoobotelwa mulukwatano alubo lukwatano lwako luyoopa kuti Jehova abotelwe.
Amubelesye Jwi lyaLeza nimunjila mulukwatano