ZIKONZYA KUGWASYA MUPULI
Kwaambuuzyania Abana Atala Ankani Yabukande
“Twakasaanguna kwaambuuzyania aamwaneesu atala ankani yabukande kali aaminyaka iili 6. Zyakatugambya nzyakuti, wakazi zyiingi kwiinda nzitwakali kulangilila.”—Alexander.
Nzweelede kuziba
Kulayandikana kwaambuula aabana atala ankani yabukande. Utalindili kuti mwanaako akomene saansi nutazoomubuzye atala azyabukande. Khamit, waku-Russia wakati: “Nga ndalombozya kuti kaansinga twakaambuula aamwaneesu atala akubelesya bukande kuzwa kachili muniini. Ndakayiya mbukuyandikana kuchita oobo munzila njumu. Ndakabona kuti mwanaangu wakali wasaanguna kale kunywa bukande kali aaminyaka iili 13.”
Nkamboonzi nweelede kukataazikana?
Bantu mbayiyaabo kuchikolo azintu zigwisigwa muma TV zilakonzya kupa mwanaako ayandisye bukande.
Kweendelana azyakaambwa aba U.S. Centers for Disease Control and Prevention, bana banywa bukande kabatanasisya minyaka iili 18 balasika ku 11 pesenti mu-United States.
Eezi nzizyo zipa kuti balanga-langa zyabuumi bwabantu basungwaazye bazyali kuti bayiisye bana babo kuzwa kabachili baniini atala amapenzi aakonzya kuba akaambo kakunywa bukande. Kujana wazichita biyeni?
Nzukonzya kuchita
Yeeyela mibuzyo njakonzya kubaayo mwanaako. Bana baniini bali aachiyandisyo chakuziba alubo nga chazoyiindila biya kuti bakomena. Nkinkaako, kulayandikana kuti ulibambile mbukonzya kusandula. Muchikozyano:
Kuti mwanaako kali aachiyandisyo chakuyanda kuziba kuti bukande buli biyeni, ulakonzya kumubuzya kuti wayini ili mbuli muchelo uulweela alubo bukande bulalula.
Kuti mwanaako kayanda kulabila bukande ulakonzya kumubuzya atala abukande mbubupambanisya mubili wakwe. Wamba zintu zikonzya kuchitika akaambo kakunywa bukande: bukande bupa kuti muntu alimvwe kabotu, pesi kunywa zyiindilide kupa kuti muntu abe achizyungubwebwe, achite zintu chabufuba-fuba akwaamba zintu zikonzya kupa kuti azoolisole.—Tusimpi 23:29-35.
Liyiisye. Bbayibbili lyaamba kuti: “Muntu uucenjede ucita zintu caluzyibo.” (Tusimpi 13:16) Weelede kuziba zintu zikonzya kuchitika akaambo kakunywa bukande alubo uzibe milawu iili munyika yenu iili atala amuntu mpayeelede kugolela munkani zyakunywa bukande. Kuti wachita oobo, ulakonzya kugwasya mwanaako munkani zyabukande.
Bweza ntaamu kuti mwaambuuzyanie atala ankani eeyi. Umwi muzyali uutegwa Mark, waku-Britain wakati: “Kunywa bukande kulakonzya kupambanisya bana. Ndakabuzya mwanaangu ulaaminyaka iili 8 kuti aambe bubotu abubi bwakunywa bukande. Teendakamunyemena pe eezi zyakapa kuti aangunuke kwaamba maboneno aakwe.”
Ulabona mbuzigwasya kuti chiindi achiindi kamwaambuula atala ankani yabukande amwanaako. Kweendelana aminyaka njalaayo mwanaako, ambuulaawe nkani zili atala abukande kuswaanizya azimwi zintu zichitika mubuumi zili mbuli ntenda zyamumigwagwa ankani zyakoonana.
Ba chikonzyano chilikabotu. Bana bali mbuli chilembo chinywida maanzi, batobelezya zintu nzibabona alubo kweendelana akuyanduulisisya kwakachitwa bana batobelezya zichitwa aabazyali babo. Kuti wanywa bukande kuli aamakanze aakumaninsya kukataazikana, bana bako bazobonaanga kunywa bukande nkuko kumaninsya mapenzi. Nkinkaako, bachikonzyano chili kabotu. Baachoonzyo chakuti ubelesya bukande munzila iilikabotu.
Bana bako balayiya chikozyano chako kuzwa kunzila njubelesyaayo bukande