LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g 10/12 map. 26-27
  • Sena Cilikabotu Kubbida Kucikolo Kutegwa Upase?

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Sena Cilikabotu Kubbida Kucikolo Kutegwa Upase?
  • Sinsimuka!—2012
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Nkaambo Nzi Kubbida Ncikwavwula Kapati?
  • Nkaambo Nzi Muntu Ncateelede Kubbida?
  • Kusyomeka—Nenzila Iikonzya Kukupa Kuzwidilila
  • Ino Mbuti Kuti Kandifeela Kucikolo?
    Bakubusi Balabuzya
  • Sena Kuli Muntu Ngotukonzya Kusyoma?
    Sinsimuka!—2011
  • Nkaambo Nzi Ncociyandika Kusyomeka?
    Bakubusi Balabuzya
Sinsimuka!—2012
g 10/12 map. 26-27

Sena Cilikabotu Kubbida Kucikolo Kutegwa Upase?

SENA uli sicikolo? Ikuti kacili boobo, kweelede kuti ulibazyi basicikolonyoko babbida kutegwa bapase. Masimpe ngakuti, penzi eeli liliwandide kapati. Mumwaka wa 2008, bakabunga ka Josephson Institute bakavwuntauzya kuli basicikolo baku United States bali 30,000, mpoonya bakajana kuti basicikolo basika ku 64 pesenti bakaamba kuti bakabbida ciindi camisunko mumwaka ooyo. Nokuba boobo, bamwi baamba kuti mweelwe ooyo ulainda ku 75 pesenti.

Ku Europe, kubbida lyaba penzi lipati. Cibalo cakalembwa mumagazini yaa Intaneti iitegwa Digithum caamba kuti: “Ma Website aasambala mapepa aamisunko muzikolo kutegwa basicikolo kabapasa avwula kapati, alimwi eeci capa kulibilika kapati.”

Nkaambo nzi kubbida ncolyaba penzi lilibilisya kapati? Sena masimpe kubbida kulabagwasya aabo bakucita? Sena kusyomeka kulayandika nokuba kuti inga tiiwapasa kabotu?

Nkaambo Nzi Kubbida Ncikwavwula Kapati?

Kuceya kwazyeelelo zyakulilemeka. Magazini iitegwa American School Board Journal yakaamba kuti: “Bamayi banji baamba kuti bantu balabbida akaambo kabulyato alimwi akuti zyeelelo zyakulilemeka zyaceya kapati.” Sicikolo umwi wakaamba boobu kujatikizya basicikolonyina: “Toonse . . . twakabbida, ncitwakali kuyanda buyo nkupasa. Twakali basicikolo bali kabotu, alimwi balilemeka; tiitwakali mbuli bantu bamwi batalilemeki . . . Ncitwakali kuyanda buyo nkutambulwa kumayunivesiti mabotu.” Nobaba bazyali bamwi abalo “balaukkomanina” muzeezo ooyu. Bazyali balazumizya kuti bana babo kababbida akaambo kakuti balayanda kuti bana babo “bazwidilile,” calo capa kuti zyeelelo zyakulilemeka zyabana babo ziye ansi kapati.

Muuya wakuyanda kuzwidilila. Ba Donald McCabe, bapati bambunga iitwa kuti The International Center for Academic Integrity, bakaamba kuti basicikolo ibabbida bayeeya kuti kusyomeka takugwasyi, kayi bamwi balabbida pele tabajatwi.

Kubelesya kkompyuta. Kubelesya kkompyuta kwapa kuti basicikolo kababbida kapati kwiinda mukubelesya nzila zipya alimwi zyuuba-uba. Balakonzya kukkopa aa Intaneti mapepa aamusunko alimwi abwiinguzi bwamahomuwekki alimwi akwaabila beenzinyina. Kanji-kanji basyoonto buyo mbabajatwa, calo cipa kuti banji kabatayoowi kuti inga bajatwa.

Kuyungwa abantu batali kabotu. Kutasyomeka kwaduma akubantu bapati mazubaano—mumakwebo, mutwaambo twacisi, mumisobano, alimwi amumaanda mwalo bazyali mobatasyomeki caboola kukutela mitelo. Ba David Callahan, balembi babbuku lyakuti The Cheating Culture, bakaamba kuti: “Ikuti bantu bali mubweendelezi, naa aabo balemekwa kapati kabatasyomeki, inga capa kuti bakubusi abalo kabacibona kuti kutasyomeka kuliluzi.” Pele sena cililuzi? Sena masimpe kuti cili buyo kabotu kutasyomeka akaambo kakuyanda kupasa?

Nkaambo Nzi Muntu Ncateelede Kubbida?

Amulibuzye kuti, ‘Nkaambo nzi bantu ncobaunkila kucikolo?’ Sena tabaunkili kuyoojana luzyibo luyoobagwasya kulanganya mikuli iiboola kumbele mbuli, kubamba twaambo kumulimo? Basicikolo bajisi cilengwa cakubbida balakonzya kwaalilwa kujana luzyibo luyoobagwasya kumbele. Nkakaambo kaako, bantu bajisi cilengwa cakubbida balalyeena, alimwi balacisowa coolwe cakujana luzyibo luyoobagwasya mubuumi bwabo.

Kuyungizya waawo, ba Callahan bakaamba kuti “bantu ibasala nzila nguba-uba yakumana mapenzi mubuumi—mbuli kubbida kucikolo—balakonzya kucitolelezya cilengwa eeci akumilimo.” Munzila imwi bantu bali boobo bali mbuli nkoloko iilibonya mbuli kuti yakapangwa kabotu kakuli tiiyakapangwa kabotu calo cikonzya kutyompya kapati.

Masimpe ngakuti, aabo babbida kucikolo balimuntenda yakujatwa alimwi akulinjizya mumapenzi aaboola kumbele. Kumamanino, cilakonzya kubapa kuusa. Pele alimwi cilakonzya kupa kuti batandwe cikolo alimwi akupegwa cisubulo. Bbaibbele cakutainda mumbali lyaamba kuti: “Nkaambo kufwumbwa cintu muntu ncasyanga, ncencico eeco ncayootebula.” (Bagalatiya 6:7) Nokuba boobo, kuyoowa kujatwa takali nkakaambo kalikke ikeelede kukupa kusyomeka. Kuli twaambo tupati tunji tweelede kukupa kusyomeka.

Kusyomeka—Nenzila Iikonzya Kukupa Kuzwidilila

Bakubusi basongo balasoleka kuba abube buyandika ibuyoobagwasya, kutali buyo lyamisunko pele amubuumi bwabo boonse. Aboobo, balabeleka canguzu kucikolo alimwi akutondezya bube bwakulilemeka, buyookkomanisya basikubalemba milimo, alimwi buyoobaletela lukkomano lwini-lwini.

Bube oobu bulajanwa mu Bbaibbele, alimwi bakubusi bapona kweelana ambubo balikkomene. Mbubwenya mbuli lugwalo lwa 2 Timoteyo 3:16, 17 mbolwaamba, balaba bantu “[b]alibambilide cakumaninina kubeleka mulimo mubotu uuli woonse.” Sicikolo umwi wazyina lya Jorge uuli mugiledi 9 wakaamba kuti: “Basicikoloma balabbida akaambo kakuyanda buyo kupasa kakwiina kubeleka canguzu. Pele mebo ndiyanda kukkomanisya Leza. Mulugwalo lwa Tusimpi 14:2, Bbaibbele lyaamba kuti ‘Uuenda cakululama ulayoowa Jehova, pele uupilinganya inzila zyakwe ulamusampaula.’ Ndilizyi kuti kunyina ncotukonzya kumusisa Leza. Aboobo tandiyandi kubbida, alimwi tandigwasilizyi bantu kubbida.”

Basicikolo basola kupona kweelana amalailile aamu Bbaibbele inga kabatapasi kwiinda bamwi mukkilasi. Pele mbabasongo kwiinda, nkaambo baliyakila ntalisyo njumu yabuumi bubotu kumbele. (Intembauzyo 1:1-3; Matayo 7:24, 25) Ciinda kubota ncakuti, balamukkomanisya Mulengi wabo.

[Kabbokesi/Cifwanikiso icili apeeji 27]

NJIISYO ZYAKUYEEYESYA

● “Milomo iiamba lusinizyo ilakalilila lyoonse, pele lulimi lweena ndwakaindi kaniini buyo.”—Tusimpi 12:19.

● “Muntu uusyomeka ulaba azyoolwe zinji, pele uufwaamba kuvuba ulajana mulandu.”—Tusimpi 28:20.

● “Nkaambo Leza uyoobeteka milimo yoonse, amakani oonse aasisidwe naaba mabotu naaba mabi.”—Mukambausi 12:14.

● “Tuyanda kuti katusyomeka muzyintu zyoonse.”—Bahebulayo 13:18.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi