Mbomukonzya Kukaka

BUYUMUYUMU

Mwanaanu ulazumanana kulilila cintu ncayanda. Kufwumbwa buyo naa mwaamba kuti peepe, ulamukatazya cakuti mane mwaalilwa kukkazyika moyo. Kunyina ncomukonzya kumucitila cikonzya kumuumbulizya, mpoonya asyoonto-syoonto mulatalika kulimvwa kuti taakwe ncomukonzya kucita pele kumupa buyo eeco ncayanda. Akaambo kakuti mwatalikide kaindi kumukasya mwanaanu, nokuba kuti tamuyandi, kumamanino inga mwazumina buyo.

Mulakonzya kucimana cilengwa eeci cibyaabi. Pele cakusaanguna, amulange-lange twaambo tujatikizyidwe mukukasya mwanaanu.

NCOMWEELEDE KUZYIBA

Kukasya mwana taluli lunya pe. Bazyali bamwi balakonzya kukazya, ambweni kwiinda mukwaamba kuti mweelede kubandika amwanaanu, naa kumukombelezya buya. Pele tamweelede kumwaambila kuti peepe, akaambo buyo kakulibilika kuti inga wanyema.

Masimpe kuti bbala lyakuti “peepe” kumatalikilo lilakonzya kumutyompya mwanaanu. Nokuba boobo, ulaiya ciiyo ciyandika kapati—kuti mubuumi kuli minyinza bantu njobateelede kusotoka. Kulubazu lumwi, ikuti mwazumina, muubya-ubya nguzu zyanu zyakweendelezya alimwi muyiisya mwanaanu kuti kamweendelezya kwiinda mukulila ikuti naa kuli ncayanda. Mukuya kwaciindi, mbomukonzya kumwiingula inga kwapa kuti katamuyandi. Kwiinda waawo, sena mwana inga wamulemeka muzyali uutamweendelezyi kabotu?

Kumukasya mwanaanu inga kwaakumugwasya kumbele aakukomena. Inga waiya mbocigwasya-kuliimya. Alimwi imwana wakaiya munzila iili boobu, aakukomena talangilwi kuyooyungwa kubelesya misamu iikola naa kucita bwaamu.

Alimwi kwaambila mwana kuti peepe, cimugwasya kulibambila ciindi aakukomena. Ba Dr. David Walsh, bakaamba kuti: “Masimpe ngakuti swebo [tobapati] talili lyoonse notujana ncotuyanda. Aboobo, tabakakomeni kabotu bana besu ikuti lyoonse katubapa kufwumbwa ncobayanda.”a

NCOMUKONZYA KUCITA

Amubikkile maano kumbaakani yanu. Ncomuyanda ncakuti mwanaanu aakukomena akabe muntu uubikkila maano, uucikonzya kulyeendelezya alimwi uuzwidilide. Pele mulakonzya kwaalilwa kuzuzikizya mbaakani eeyo ikuti kamumupa kufwumbwa ncaalomba. Ibbaibbele lyaamba kuti muntu ‘uulendekezyegwa kuzwa kubwanike, kumamanino uyooba muntu uutalumbi.’ (Tusimpi 29:21) Aboobo, kwaamba kuti peepe, ninzila imwi yakupa lulayo. Lulayo luli boobo luyoomugwasya mwanaanu, ikutali kumucisa pe.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Tusimpi 19:18.

Ikuti mwaamba kuti peepe, mutacinci pe. Tamweelene amwanaanu. Aboobo, talili lyoonse nomweelede kumupandulwida buya mwanaanu ncomwamukasyila cintu cimwi mbuli kuti nguweelede kumusalila cakucita. Nokuba boobo, bana nobayaabukomena, ‘maano aabo ayelede kuyiisyigwa kwaandaanya ciluzi acitaluzi.’ (Bahebulayo 5:14) Aboobo, tacilubide kubandika amwanaanu. Pele, tamweelede kuti lyoonse kamuzwangana amwana uucili muniini kujatikizya kaambo ncomwaambila kuti peepe. Ikuti lyoonse mulazwangana amwanaanu, peepe wanu ulatalika kuubona mbuli kuti mubuzyo buyo ikutali mbuli kusala nkomutakonzyi kucinca.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Baefeso 6:1.

Amukakatile kumajwi aanu. Mwanaanu ulakonzya kumusunka kwiinda mukulila naa kumukombelezya. Ikuti eeci cacitika kamuli kuŋanda, ino inga mwacita buti? Ibbuku litegwa Loving Without Spoiling, likulwaizya kuti: “Amwaandaane amwanaanu. Amumwaambile kuti ‘Ikuti koyanda kulila, cilikabotu, pele mebo tandiyandi kukumvwa. Kozwa aawa. Ulakonzya kulila ooko kusikila mane uumune.” Kumatalikilo eeci inga camukatazya kucita alimwi awalo mwanaanu inga camuyumina kuzumina. Pele mukuya kwaciindi unooyaabuleka nkaambo ulazyiba kuti tamukoocinca pe.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Jakobo 5:12.

Kamunyoneka. Tamweelede kwaamba kuti peepe kutegwa mutondezye buyo kuti mulijisi nguzu zyakumweendelezya mwanaanu. Muciindi caboobo, “kunyoneka kwanu akuzyibwe.” (Bafilipi 4:5) Zimwi ziindi mulakonzya kumupa ncayanda mwanaanu, kufwumbwa buyo kuti ncayanda kacili kabotu, ikutali buyo akaambo kamacece.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Bakolose 3:21.