LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g 6/15 map. 10-11
  • Galileo

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Galileo
  • Sinsimuka!—2015
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • SAYAANSI ABUKOMBI
  • Izili Mukati
    Sinsimuka!—2015
Sinsimuka!—2015
g 6/15 map. 10-11
Galileo

MAKANI AAJATIKIZYA BANTU BAKAINDI

Galileo

Akati kamwaanda wamyaka wa 14 a 16, basayaansi alimwi abasyaabusongo baku Europe bakatalika kumvwisya makani aajatikizya bubumbo munzila yakaindene anzyobakali kuyiisya ba Cikombelo ca Katolika. Mwaalumi umwi iwakaalanga-langa makani aajatikizya bubumbo wakali Galileo Galilei.

KATANAAVWUNTAUZYA makani aaya Galileo, bantu banji bakali kusyoma kuti zuba, mapulaneti alimwi anyenyeezi zyakali kuzinguluka nyika. Njiisyo eeyi yakali cibeela canjiisyo zyakali kulemekwa aba Cikombelo ca Katolika.

Nokuba boobo, kwiinda mukubelesya telescope, Galileo wakabona bumboni bwakaindene kapati anjiisyo zyasayaansi zyakali kusyomwa abantu banji. Mucikozyanyo, naakali kubona tubala-bala tusiya katweendeenda azuba, wakazyiba kuti izuba lilazinguluka aawo mpolibede. Makani aaya akapa bantu kuyungizya luzyibo ndobakajisi kujatikizya bubumbo, pele alimwi eeci cakapa Galileo kubonwa kuti ukazya njiisyo zya Cikombelo ca Katolika.

SAYAANSI ABUKOMBI

Galileo waambila bantu nzyaakajana mubuvwuntauzi bwakwe

Myaka minji kaatanazyibwa makani aa Galileo, sikwiiya mapulaneti Nicolaus Copernicus waku Poland wakatalisya njiisyo yakuti nyika izinguluka zuba. Galileo wakailanga-langa milimo ya Copernicus iijatikizya bweende bwazintu zili mujulu alimwi wakajana bumboni bwakali kweendelana anjiisyo eeyi. Kumatalikilo, Galileo wakawaya-waya kwaambilizya zintu nzyaakajana, kayoowede kuti cakali kuyoomunjizya muntenda. Pele akaambo kakubotelwa azintu nzyaakavwuntauzya, cakamwaalila kuujata moyo, aboobo wakazyibya bantu nzyaakavwuntauzya. Basayaansi bamwi tiibakabotelwa amakani aakwe alimwi kalitanalampa bafwundisi bakatalika kumukasya kukambauka mucikombelo.

Mu 1616, mufwundisi walupati-pati Bellarmine, “walo iwakali syaazibwene mumakani aabukombi aciindi eeco,” wakaambila Galileo kujatikizya mulawo mupya waci Katolika wakali kukasya njiisyo zya Copernicus. Wakamwaambila cakukankaizya Galileo kuti wakeelede kuutobela mulawo ooyo, mpoonya kwamyaka minji Galileo wakacileka kwaambila bantu mubuleya kuti nyika njenjiyo iizinguluka zuba.

Mu 1623, Pope Urban VIII, mweenzinyina wa Galileo wakatalika kulela. Aboobo, mu 1624, Galileo wakalomba paapa kuti augusye mulawo wakapangwa mu 1616. Muciindi caboobo, Urban wakaambila Galileo kuti apandulule kabotu kujatikizya njiisyo zyakali kukazyanya zya Copernicus alimwi a Aristotle kakunyina kuwida kulubazu kuli koonse.

Mpoonya Galileo wakalemba bbuku litegwa Dialogue on the Great World Systems. Nokuba kuti paapa wakaambila Galileo kuti atawidi kulubazu kuli koonse, pele bbuku lyakali kukulwaizya kapati njiisyo zya Copernicus. Tiikwakainda ciindi, basinkondonyina Galileo bakatalika kwaamba kuti bbuku lyakwe lyakali kusampaula paapa. Akaambo kakuti wakapegwa mulandu wakuti wakali kukazya zintu nzyobakali kuzuminizya banji alimwi akukongwa kupenzyegwa, Galileo wakazikaka njiisyo zya Copernicus. Mu 1633, ba Roman Inquisition bakamwaanga alimwi akulesya mabbuku aakwe. Galileo wakafwida muŋanda eeyo ku Arcetri, kufwaafwi aku Florence, mu January 8, 1642.

Pope John Paul II wakaamba kuti Cikombelo ca Katolika cakapa Galileo mulandu ngwaatakeelede kupegwa

Kwamyaka minji, milimo imwi ya Galileo yakalembwa kumulongo wamitwe yazibalo mumabbuku ngobatakazumizyidwe kubala ba Katolika. Pele mu 1979, cikombelo cakaalanga-langa alimwi makani aakakasyidwe aba Roman Inquisition myaka iili 300 musyule. Kumamanino mu 1992, Pope John Paul II wakaamba kuti Cikombelo ca Katolika cakapa Galileo mulandu ngwaatakeelede kupegwa.

MAKANI MUBUFWAAFWI

  • Galileo Galilei wakazyalwa mu 1564 ku Pisa, Italy, dolopo lizyibidwe kapati akaambo kangazi iili mumo. Wakayiisya a University of Padua, mpoonya wakalongela ku Florence, kwalo nkwaakali kukkala akubelekela.

  • Nokuba kuti Galileo talinguwe wakapanga telescope, wakaisumpula kapati akupa kuti kaibeleka kabotu.

  • Akaambo kamizeezo njaakajisi kujatikizya bubumbo, Galileo wakaitwa ziindi zyobilo akabunga ka Inquisition—basinkuta ba Katolika bakali kupa cisubulo kuli baabo bakali kukazya njiisyo zyacikombelo.

Sena ba Inquisition Bakamusubula Galileo?

Basikwiiya makani aakaindi bamwi baamba kuti ba Roman Inquisition andiza bakamusubula Galileo. Mulandu ngwaakapegwa waamba kuti kutegwa bazyibe makanze eeni aa Galileo, cakali kweelela kuti bamubuzye-buzye cakulomya. Mumwaambo waba Inquisition, kubuzya-buzya cakulomya cakali kwaamba kusubula, andiza kukonga muntu kuti ulasubulwa.

Basyaazibwene baamba kuti cisubulo cakali kwiindana-indana. Cakali kubikkilizya kumutondezya buyo zibelesyo zyakumupenzyela, kumusamununa zisani, kumwaangilila naa kumusubula kwini munzila iicisa. Mbwaakabuzyigwa-buzyigwa cakulomya Galileo, ncintu citazyibidwe kusikila sunu.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi