SENA CAKALENGWA BUYA?
Ciindi Ncoipona Nyenze
NYENZE, nzyuuka izijanika muzisi zinji nyika yoonse kuleka buyo muzisi izili mu Antarctica. Nokuba boobo, America nkoili kunyika lwaajwe, kuli nyenze zilibedelede zyalo zyalikukkomanisya basayaansi kwaciindi cilamfwu.
Amulange-lange cicitika: Ciindi cacilimo nceciindi nyenze zinji nozilibonya cakutayeeyelwa kwansondo zisyoonto buyo. Ciindi cisyoonto nozili muzuba zilalikwama, kulila cakusabila, kuuluka, kuzyalana, mpoonya akufwa. Cigambya ncakuti, izyalani litobela lilalibonya kwainda myaka iili 13 naa 17, ciya buyo amusyobo. Ino ncinzi cicitika kuzyuuka eezyi mumyaka eeyi nozitako?
Kutegwa tujane bwiinguzi, tweelede kumvwisya buumi bulibedelede bwanyenze. Kwainda buyo nsondo yomwe ciindi nozyalibonya nyenze, nyenze zipati zilayaana kumane zisimbi zilatula mayi aabalilwa ku 400 kusika ku 600 mututabi twazisamu. Kwainda buyo ciindi cisyoonto, nyenze zipati zilafwa. Kwansondo zisyoonto zitobela, mayi alakonkonwa mpoonya twana tuli muciimo camvwunyu tulaloka ansi, akubbila mubulongo, mpoonya tulatalika kupona mubulongo, mwalo motunyoka musinza wamiyanda yazisamu kwamyaka minji. Kwainda myaka iili 13 naa 17, izyalani lipya limwi lilazwa mubulongo akutalika kupona anyika.
Kweelana acibalo cili mumagazini iitegwa Nature, buumi bwanyenze eezyi ibukatazya kumvwisya “bwabanyonganya basayaansi kwamyaanda yamyaka. . . . Noliba lino, basyaazibwene mulwiiyo lwazyuuka bacisoleka kumvwisya mbobucinca buumi bwazyuuka eezyi.” Ncintu cikatazya kumvwisya mbocicitika muzilenge.
Ino muyeeya buti? Sena ciindi ncoipona nyenze cakabako akaambo kakusanduka kwazintu naa cakabako akaambo kakulengwa?