LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g16 No. 5 map. 8-9
  • Kuyiisya Mwanaanu Kujatikizya Makani Aakoonana

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Kuyiisya Mwanaanu Kujatikizya Makani Aakoonana
  • Sinsimuka!—2016
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • BUYUMUYUMU
  • NCOMWEELEDE KUZYIBA
  • NCOMUKONZYA KUCITA
  • Amubandike Abana Banu Kujatikizya Makani Aakoonana
    Ngazi Yamulindizi—2011
  • Amubayiisye Kulilemeka Bana Banu
    Ngazi Yamulindizi—2011
  • Ino Bazyali Inga Babayiisya Buti Banu Babo Makani Aajatikizya Koonana?
    Mibuzyo Yamu Bbaibbele Yaingulwa
  • Mbuti Mbondikonzya Kukaka Kuyungwa Koonana?
    Bakubusi Balabuzya
Amubone Azimwi
Sinsimuka!—2016
g16 No. 5 map. 8-9
Banyina bayanika zisani antambo kumwi kababandika amwanaabo musimbi

LUGWASYO KUMUKWASYI | KUKOMEZYA BANA

Kuyiisya Mwanaanu Kujatikizya Makani Aakoonana

BUYUMUYUMU

Mwana musankwa ulanga nzila ziindene-indene mwakonzya kujana makani​—mu Bbaibbele, mubbuku, alimwi amutuncini

Myaka misyoonto buyo yainda, bazyali bakalijisi coolwe cibotu cakuba bataanzi mukubandika abana babo kujatikizya makani aakoonana. Aboobo bakali kukonzya kupandulula zintu kabotu-kabotu kweelana amyaka yamwana alimwi anzyaakali kuyandika.

Eeci cakacinca. Bbuku litegwa The Lolita Effect lyaamba kuti: “Bana balatalika kubala tugwalo twaamba makani aakoonana kabacili baniini kapati, alimwi azintu zijisi makani aakoonana izyakabambilwa bana kuti kabeebelela acipekupeku ziyaabuvwula.” Sena zintu eezyi zicitika zilabagwasya bana naa zilabanyonganya?

NCOMWEELEDE KUZYIBA

Makani aakoonana alajanika kuli koonse. Mubbuku lyabo litegwa Talk to Me First, ba Deborah Roffman bakalemba kuti: “Mibandi, kwaambilizya makwebo, mafilimu, mabbuku, majwi aali munyimbo, mapulogilamu aa TV, tugwalo, zisobano, zikwankwani, mafooni alimwi amakkompyuta azwide zifwanikiso ziletela muzeezo wakoonana, mwaambo, alimwi azintu zitali kabotu zyalo zikonzya kupa [bakubusi, aabo bali afwaafwi kuba bakubusi, alimwi abana] kuyeeya kuti koonana . . . ncecintu ciyandika kapati.”

Basikwaambilizya makwebo abalo balijatikizyidwe. Basikwaambilizya makwebo abasikusambala balakulwaizya alimwi akusambala zyakusama zyabana iziletela muzeezo wakoonana, kubayiisya kuzwa nobacili baniini kubikkila maano kapati mbobalibonya. Bbuku lyakuti So Sexy So Soon lyakaamba kuti: “Basikwaambilizya makwebo balizyi kuti bana balayanda kukkomaninwa abeenzinyina, aboobo balabanyonganya. Zyoonse zifwanikiso iziletela muzeezo wakoonana alimwi azintu zipangwa tazibambilidwe kusambala bana pe,” pele “kupa kuti bana kabayanda kuba azintu zipya.”

Luzyibo lulikke taluzulide pe. Mbubwenya mbokuli kwiindana akati kakuzyiba mboibeleka mootokala alimwi akuba namutekenya uubikkila maano, kuli kwiindana ikuliko akati kakuba aluzyibo kujatikizya makani aakoonana alimwi akulubelesya luzyibo kutegwa muntu asale cabusongo.

Masimpe ngakuti: Mazuba aano, kwiinda kaindi, mweelede kugwasya bana banu kuyiisya ‘maano aabo’ ikutegwa kabacikonzya “kwaandaanya ciluzi acitaluzi.”—Bahebrayo 5:14.

NCOMUKONZYA KUCITA

Amubandike ambabo. Tacikwe makani naa cimvwisya nsoni, mukuli wanu ikubandika abana banu kujatikizya makani aakoonana. Amuuzumine.—Njiisyo yamu Bbaibbele: Tusimpi 22:6.

Amubandike buyo kwaciindi cisyoonto. Muciindi cakuba amubandi omwe mulamfwu kujatikizya makani aakoonana, amubelesye zyoolwe nobalikwaide kubandika, ambweni nomuli buyo nyobilo mulweendo mumootokala wanu naa nomucita mulimo umwi waaŋanda. Kutegwa mumugwasye mwanaanu kulikwaya, amumubuzye mibuzyo iipa kuti aambe mbwalimvwa. Mucikozyanyo, muciindi cakwaamba kuti, “Sena kwaambilizya makwebo mbuli kookuya kuletela muzeezo wakoonana ulakukkomanina?” mulakonzya kwaamba kuti, “Ino uyeeya kuti nkaambo nzi basikwaambilizya makwebo ncobabelesyela zifwanikiso izili boobo kusambala zintu zyabo?” Amana kwiingula mwanaanu, mulakonzya kumubuzya kuti, “Ino yebo ulimvwa buti kujatikizya makani aaya?”—Njiisyo yamu Bbaibbele: Deuteronomo 6:6, 7.

Amubandike kweelana aciimo. Bana batanatalika kuunka kucikolo cagiledi 1 balakonzya kuyiisyigwa mazina eeni aazizo zyabasankwa abasimbi, alimwi ambobakonzya kulikwabilila kubantu bajata bana. Nobayaabukomena, bana balakonzya kwaambilwa makani aamasimpe kujatikizya mbobazyalwa bana. Ciindi nobakubuka, beelede kuti kabaamvwisya kabotu makani aakoonana kumubili alimwi amukulilemeka.

Amubaambile zyeelelo. Amutalike kuyiisya mwanaanu kacili muniini kujatikizya kusyomeka, alimwi abulemu. Mpoonya ciindi nomubandika makani aakoonana, munoojisi aakutalikila. Alimwi, amwaambe zyeelelo zyanu cakusalazya. Mucikozyanyo, ikuti kamubona kuti koonana kwabantu batanakwatana takuli kabotu, amwaambe oobo. Alimwi amupandulule kaambo ncocili cibi. Bbuku litegwa Beyond the Big Talk lyaamba kuti: “Bana ibaamba kuti balizyi kuti bazyali babo tabakuzumini koonana kwabakubusi nkace-kace kuti inga bajatikizyigwa mumakani aakoonana.”

Amube cikozyanyo cibotu. Amupone kweelana azyeelelo nzyomuyiisya. Mucikozyanyo, sena mulaseka kuti kwaambwa masesya aacisapi, kusama kuletela muzeezo wakoonana, alimwi akutondezya kuti muntu mulamuyanda kakuli tamujisi makanze aakukwatana amuntu ooyo? Kucita boobo kulakonzya kuubya-ubya zyeelelo zyakulilemeka nzyomusola kuyiisya bana banu.—Njiisyo yamu Bbaibbele: Baroma 2:21.

Amukubone munzila yeelede. Koonana ncipego kuzwa kuli Leza, mubukkale bweelede nkokuti mucikwati—kulakonzya kukkomanisya kapati. (Tusimpi 5:18, 19) Amumugwasye mwanaanu kuzyiba kuti mukuya kwaciindi uyookkomana acipego eeco, kakunyina kuusa alimwi akulibilika ikuboola akaambo kakoonana muntu katanakwata naa kukwatwa.—1 Timoteyo 1:18, 19.

MAGWALO AAYANDIKA

  • “Koyiisya mwana inzila njayelede kweendela; noliba leelyo aakukomena takazwi mulinjiyo pe.”—Tusimpi 22:6.

  • “Mweelede kwaakankaizya [malailile aa Leza] kubana banu.”—Deuteronomo 6:6, 7, bupanduluzi buyungizyidwe.

  • “Pele sena yebo ooyiisya umbi, toliyiisyi omwini?”—Baroma 2:21.

MUKULI WAMUZYALI

Tacikwe makani azintu nzyobaamba-amba, bana kubikkilizya abakubusi, kanji-kanji batobela zyaamba bazyali babo kutali beenzinyina. “Bana lyoonse balanga kubantu bapati mbobakkala limwi kutegwa babasololele alimwi akubapandulwida nyika mboibede munzila njobakonzya kumvwisya. Balaunka kumbi lilikke buyo kuti bazyiba kuti tatulibambilide kubagwasya. . . . Ncobutondezya buvwuntauzi bwacitwa kwamyaka minji taceelede kutugambya: mikwasyi iibandika makani mbuli aakoonana ilaba abana ibakomena kabotu ibasala camaano, ibabikkila maano akaambo kamicito yabo, ambweni ciinda zyoonse, ibatantamuka bukkale bukonzya kubaletela ntenda.”—Talk to Me First.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi