Amumuyiisye Mwanaanu Kuba Muntu Uulicesya

INO KULICESYA CAAMBA NZI?

Bantu balicesya balabalemeka bamwi. Tabalisumpuli alimwi tabalangili kuti bamwi kababeendelezya mbuli kuti balo mbabayandika kapati. Muciindi caboobo, muntu uulicesya ulababikkila maano bantu bamwi alimwi ulilyaabide kwiiya kulimbabo.

Bantu bamwi bayeeya kuti muntu uulicesya ulazilaika. Pele mubwini, bube oobu mbobugwasya bantu kuzyiba kuti abalo balalubizya alimwi akuzumina kuti balalezya.

NKAAMBO NZI KULICESYA NCOKUYANDIKA KAPATI?

• Kulicesya kuyumya zilongwe. Bbuku litegwa The Narcissism Epidemic lyaamba kuti: “Kanji-kanji, bantu balicesya cilabaubila kupanga zilongwe abamwi. Eeci cibapa kumvwana alimwi akuyanzana abantu.

• Kulicesya kupa kuti mwanaanu akomene kabotu. Kwiiya kulicesya kulakonzya kumugwasya mwanaanu lino alimwi akumbele, mucikozyanyo anooyandaula mulimo. Ba Dr. Leonard Sax bakalemba kuti: “Ikuti mukubusi kalisumpula alimwi kalibona mbuli kuti zyoonse ulizizyi, inga takonzyi kucita kabotu ciindi nabuzyigwa-buzyigwa kutegwa anjile mulimo. Pele ikuti mukubusi kabikkila maano kuli nzyobamwaambila basikunjizya mulimo, ulalangilwa kuti inga wanjila mulimo.”a

MBOMUKONZYA KUMUYIISYA KULICESYA

Amumuyiisye kulibona munzila yeelede.

NJIISYO YAMU BBAIBBELE: “Ikuti naa umwi uyeeya kuti ulayandika kapati kakuli kunyina ambwabede, ulalyeena lwakwe mwini.”—Bagalatiya 6:3.

• Mutani kumwaambili zintu zitakonzyi kucitika. Majwi mbuli aakuti “Zyoonse nzyoyanda zilakonzya kucitika” alimwi aakuti “Ulakonzya kuba kufwumbwa mboyanda” alakonzya kuboneka mbuli kuti majwi aakulwaizya, pele kanji-kanji zintu zili boobu tazicitiki mubuumi pe. Bana banu balalangilwa kuzwidilila ikuti naa balibikkila mbaakani zisikilika alimwi akubeleka canguzu kutegwa bazizuzikizye.

• Amumulumbaizye akaambo kazintu zigaminide. Ikwiile kwaambila mwanaanu kuti “ucita kabotu” takukonzyi kumukulwaizya kulicesya. Amumulumbaizye mumbazu zigaminide oomo mwacita kabotu.

• Amumukasye kuciindizya kubelesya Intaneti. Bunji bwaziindi, bantu a Intaneti bayandisya kwaamba bubotu mbobajisi alimwi azintu zipati nzyobakacita mubuumi. Pele kucita boobo takutondezyi kulicesya.

• Amumukulwaizye kufwambaana kulilekelela. Amumugwasye mwanaanu kuzyiba mpaalubizya alimwi akuzumina kulubizya kwakwe.

Amukulwaizye muuya wakulumba.

NJIISYO YAMU BBAIBBELE: “Amutondezye kuti mulalumba.”—Bakolose 3:15.

• Kulumba akaambo kazilenge. Bana beelede kwiiya kulumba akaambo kazilenge zyoonse nzyotubona alimwi akuzyiba mboziyandika kutegwa katupona kabotu. Tuyandika muya wakuyoya, maanzi aakunywa alimwi azyakulya. Amubelesye zintu eezyi kumugwasya kuba muntu uulumba alimwi akuzikkomanina zintu zitaliboteli nzyaakalenga Leza.

• Kulumba bantu. Amumuyeezye mwanaanu kuti bantu boonse balamwiinda munzila zimwi akuti muciindi cakubafwida munyono akaambo kazintu nzyobakonzya kucita, ulakonzya kwiiya cintu cimwi kulimbabo.

• Kutondezya kulumba. Amumuyiisye mwanaanu kwaamba kuti “ndalumba,” ikutali buyo mumajwi pele kuzwa ansi aamoyo. Kuba bantu balumba kulatugwasya kuzumanana kulicesya.

Amubayiisye bana banu kuti kuli bubotu mukubelekela bamwi.

NJIISYO YAMU BBAIBBELE: “Amucite zintu zyoonse cakulicesya akubona bamwi kuti balamwiinda. Mutabikkili buyo maano kuzintu nzyomuyanda nywebo zilikke, pele akuzintu nzyobayanda bamwi.”—Bafilipi 2:3, 4.

• Amumuyiisye mwanaanu kubeleka milimo yaaŋanda. Ikuti kamutamupi milimo yaaŋanda mwanaanu, ulakonzya kulimvwa kuti zintu nzyayanda kucita nzeziyandika kapati. Milimo yaaŋanda yeelede kusaanguna kucitwa katanaunka kukusobana. Amumwaambile milimo yaaŋanda mboibagwasya bamwi alimwi ambobakonzya kumulumba akumulemeka akaambo kakwiibeleka.

• Amumwaambile kuti kubelekela bamwi ncoolwe cipati. Kubelekela bantu bamwi kuyoobagwasya bana kusima mumizeezo. Aboobo, amumugwasye mwanaanu kuzyiba baabo ibayandika lugwasyo. Amubandike anguwe kujatikizya ncakonzya kucita kutegwa abagwasye. Amumulumbaizye alimwi akumugwasya mwanaanu ciindi nabelekela bamwi.