LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • bsi07 cibalo. 28 map. 11-12
  • Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 28—Hosea

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 28—Hosea
  • “Magwalo aya Oonse” Alasyomeka Alimwi Alagwasya, Volyumu 15
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • NCOLIGWASYA
  • Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Hosea
    Ngazi Yamulindizi—2007
  • Businsimi Bwa Hosea Butugwasya Kweenda A Leza
    Ngazi Yamulindizi—2005
  • Amutobele Cikozyanyo Cabasinsimi—Hosea
    Mulimo Wesu wa Bwami—2013
  • Amweende A Leza Kutegwa Mujane Zibotu
    Ngazi Yamulindizi—2005
Amubone Azimwi
“Magwalo aya Oonse” Alasyomeka Alimwi Alagwasya, Volyumu 15
bsi07 cibalo. 28 map. 11-12

Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 28—Hosea

Mulembi: Hosea

Busena Nkolyakalembelwa: Samariya (Cooko)

Nolyakamana Kulembwa: Musyule amwaka wa 745 B.C.E.

Ciindi Cijatikizidwe: Kautana mwaka wa 804 kusikila musyule aa 745 B.C.E.

MABBUKU aamamanino aali 12 mu Magwalo aa Cihebrayo mmafwaafwi-fwaafwi. Takuli kuti mabbuku aaya ajisi mulimo muniini pe, nokuba kuti oonse kwaabikka antoomwe mmafwaafwi kuli lya Isaya naa Jeremiya. Mu Bbaibbele lya Cihebrayo, akali kubonwa kuti ndibbuku lyomwe alimwi akali kwiitwa kuti “Aali Kkumi Mwaabili.” Kubikkwa antoomwe ooku kweelede kuti kwakali kwakuyanda kwaayobola, mbwaanga cakali cuuba kuti bbuku lisyoonto lyomwe livwungidwe lisweeke. Mbubonya mbuli mbwaabede oonse, lyakusaanguna lyuulikidwe zina lyamulembi walyo, Hosea, izina lyakafwiinsigwa kuzwa kuli Hosaya, ilipandulula kuti “Kufwutulwa a Jehova; Jehova Wafwutula.”

2 Mubbuku lijisi izina lyakwe, mmasyoonto makani aambwa kujatikizya Hosea, cita buyo kuti wakali mwana wa Beeri. Businsimi bwakwe bujatikizya Israyeli kapati, Juda waambwa buyo asyoonto; alimwi nokuba kuti Jerusalemu taambwi a Hosea, Efraimu imusyobo mupati mu Israyeli ulaambwa kwiinda mukubandwa zina ziindi zili 37, a Samariya idolopo lipati lya Israyeli lilaambwa ziindi zili 6.

3 Kapango kakusaanguna mubbuku eeli katwaambila kuti Hosea wakabeleka kali musinsimi wa Jehova kwaciindi cilamfwu kapati, kutalikila kufwaafwi amamanino aakulela kwa Mwami wa Israyeli Jeroboamu Wabili kusikila mubulelo bwa Hezekiya Mwami wa Juda. Eeli lyakali kautanainda mwaka wa 804 B.C.E. kusikila musyule aamwaka wa 745 B.C.E., myaka iitaleli ku 59. Kakunyina akudooneka, imulimo wakwe wabusinsimi wakazumanana kwamyaka iili mbwiibede amumazuba abweendelezi bwa Jeroboamu Wabili a Hezekiya. Mumazuba aaya, Amosi, Isaya, Mika a Odedi bakali basinsimi ba Jehova ibambi basyomeka.—Am. 1:1; Is. 1:1; Mik. 1:1; 2 Mak. 28:9.

4 Ikusyomeka kwabusinsimi oobu kulasinizigwa nkaambo bulazubululwa kwaziindi zili mbozibede mu Magwalo aa Bunakristo aa Cigiliki. Jesu lwakwe wakazubulula Hosea 10:8 naakali kwaamba lubeta lwakali kuyoosikila Jerusalemu kuti: “Ndilyonya bayootalika kwaambila malundu kuti, Amutuwide, akutulundu kuti, Amutuvumbe.” (Lk. 23:30) Kapango nkamunya aaka kalazubululwa asyoonto ku Ciyubunuzyo 6:16. Matayo uzubulula Hosea 11:1 natondezya kuzuzikizigwa kwabusinsimi bwakuti: “Ndakaita mwanaangu kuzwa ku-Egepita.” (Mt. 2:15) Businsimi bwa Hosea bwakupilusigwa kwabana Israyeli boonse bwakazuzikizigwa mukuti ibanji kuzwa kubwami bwamisyobo iili kkumi ya Israyeli bakajokela kuli Juda katanatolwa mubuzike, alimwi baluzubo lwabo bakali akati kabaabo bakapiluka nobwakamana buzike. (Hos. 1:11; 2 Mak. 11:13-17; 30:6-12, 18, 25; Ezr. 2:70) Kuzwa kumazuba aa Ezara, ibbuku eeli lyali mubusena bweelede mumulongo wamagwalo aa Cihebrayo kalili “jwi lya-Jehova kuli-Hosea.”—Hos. 1:2.

5 Ino nkaambo nzi Jehova ncaakatuma Hosea kuba musinsimi wakwe kuli Israyeli? Kakali kaambo kakutasyomeka akulisofwaazya kwa Israyeli abukombi bwa Baala, ikutyola cizuminano ca Jehova. Mu Nyika Yakasyomezyegwa, bana Israyeli bakaba balimi, pele mukucita boobo tiibakaiya buyo kupona mbuli bana Kanana, pele bakaiya anzila zyabo zyabukombi zibikkilizya akukomba Baala, leza wiiminina nguzu zyakuzyalana kwazilenge. Mumazuba aa Hosea, Israyeli wakalizwide cakumaninina kubukombi bwa Jehova, akutalika zilengwa zibyaabi alimwi zyabukolwi zyakali kubikkilizya koonana abavwuule bamu tempele. Israyeli wakali kubona kuti kuzwidilila kwakazwide kuli Baala. Tanaakali kusyomeka kuli Jehova, alimwi tanaakaceelede, aboobo wakeelede kusubulwa. Jehova wakali kuyoomutondezya kuti lubono lwakwe tiilwakali kuzwa kuli Baala, aboobo wakatuma Hosea kuyoocenjezya Israyeli cakali kuyoocitika akaambo kakuteempwa. Musyule aakufwa kwa Jeroboamu Wabili, Israyeli wakanjila muciindi cikatazya kwiinda. Bweendelezi oobo buyoosya, ibaleli bali mbobabede nobakali kujaigwa, bwakazumanana kusikila lyakutolwa mubuzike abana Asuri mu 740 B.C.E. Mumazuba aaya, tubunga tobile twakali kulwana, komwe kakali kuyanda kutangana cilongwe a Egepita, kamwi a Asuri. Kunyina kakali kusyoma Jehova.

6 Hosea ulemba munzila iiyubununa zinji. Ziindi zinji utondezya lweetelelo akubikkila maano mumajwi aakwe alimwi cakwiinduluka-induluka ukankaizya luzyalo aluse lwa Jehova. Ulabikkila maano kapati kukweempwa kuli koonse nkwabona nokuceya. Majwi aakwe zimwi ziindi alakosokezya. Kulezya kwakwe mumajwi kulazundwa naambaula canguzu. Ulatondezya kapati mbwalimvwa, alimwi ulacinca makani cakufwambaana.

7 Naakatalika mulimo wakwe wabusinsimi, Hosea wakaambilwa kukwata “mwanakazi muvuule.” (1:2) Mubwini, kuli kaambo Jehova nkaakajisi mukumulailila kucita boobo. Kuli Jehova, Israyeli wakazikuba mbuli mwanakazi wakaleka kusyomeka, iwakali kucita bwaamu. Pele wakali kumutondezya luyando akusola kumubweedezya. Mukaintu wa Hosea, Gomeri, wakali kukonzya kuba cikozyanyo cibotu mumakani aaya. Kuzizilwe kuti musyule aakuzyalwa kwamwana mutaanzi, wakaleka kusyomeka alimwi kweelede kuti wakazyala bana bambi mubumambi. (2:5-7) Eeci cilalibonya izilembedwe nozyaamba kuti “wakamuzyalila [Hosea] mwana mulombe” pele musinsimi taambwi kujatikizya kuzyalwa kwabana bambi bobile. (1:3, 6, 8) Imakani aali kucaandaano 3, tupango 1-3, alibonya kwaamba kuti Hosea wakapilusya Gomeri alimwi, ikumuula mbuli muzike, alimwi eeci cileendelana abwakacita Jehova naakapilusya bantu bakwe nobakeempwa kubukkale bwabo bwabwaamu.

8 Bwami bwa Israyeli bwakunyika bwamisyobo iili kkumi, imajwi aa Hosea nkwaagamide kapati, bwakali kwiitwa kuti Efraimu, izina lyamusyobo mupati mubwami boonse. Imazina aaya aakuti Israyeli a Efraimu, alabelesyegwa ikwaamba cintu comwe mubbuku eeli.

NCOLIGWASYA

14 Ibbuku lya Hosea liyumya lusyomo mubusinsimi bwa Jehova bwakasololelwa amuuya. Zyoonse Hosea nzyaakasinsima kujatikizya Israyeli a Juda zyakacitika. Israyeli bakamuccija basimamambe bakwe ibakali akati kamasi aakali mufwaafwi anguwe aakali kukomba mituni, alimwi wakanyonyoonwa cakufwambaana munzila igambya abana Asuri mu 740 B.C.E. (Hos. 8:7-10; 2 Bam. 15:20; 17:3-6, 18) Pele, Hosea wakasinsimide kuti Jehova wakali kuyoofwida Juda lubomba akumufwutula, pele kutali kwiinda munguzu zyalumamba. Eeci cakazuzikizigwa ciindi mungelo wa Jehova naakajaya bana Asuri bali 185,000 ibakali kuyanda kulwana Jerusalemu. (Hos. 1:7; 2 Bam. 19:34, 35) Nokuba boobo, Juda wakalibikkilizidwe mulubeta luli kuli Hosea 8:14 lwakuti: “Pele njootuma mulilo kuminzi yabo, elyo maanda aabo aabwami ulaatenta,” ibusinsimi bwamapenzi mapati ibwakazuzikizigwa ciindi Nebukadinezara naakanyonyoona Juda a Jerusalemu mu 609-607 B.C.E. (Jer. 34:6, 7; 2 Mak. 36:19) Businsimi bunji bwa Hosea bwakupilusigwa bwakazuzikizigwa ciindi Jehova naakayobolola antoomwe Juda a Israyeli, ‘alimwi bakazwa munyika’ yabuzike mu 537 B.C.E.—Hos. 1:10, 11; 2:14-23; 3:5; 11:8-11; 13:14; 14:1-9; Ezr 2:1; 3:1-3.

15 Makani ngobakazubulula balembi ba Magwalo aa Bunakristo aa Cigiliki kuzwa kubusinsimi bwa Hosea aalo alatugwasya kapati mazuba aano naa twaalanga-langa. Mucikozyanyo, Paulo waamba kaambo kapati kujatikizya lugwalo lwa Hosea 13:14, (NW) nabandika makani aabubuke nati: “We, lufu! luli kuli luzundo lwako? We, lufu! luli kuli lumoola lwako?” (1 Kor. 15:55) Mukukankaizya luzyalo Leza ndwajisi kuzilongo zyeelelwa luse, Paulo uzubulula kuzwa kuli Hosea 1:10 alimwi a 2:23 kuti: “Mbubonya obo mbwaamba muli-Hosea, kuti, Abo batakali bantu bangu nzoobaamba bantu bangu, Ayooyo iwatakali kuyandwa, nzoomwaamba muyandwi wangu. Nkabela oko nkubakaambilwa kuti, Tamuli bantu bangu, Nkukonya nkubayooambwa kuti mbana ba-Leza muumi.” (Rom. 9:25, 26) Petro ulatufwiinsya tupango ootu ntumunya kuzwa kuli Hosea naamba kuti: “Kalekale teemwakali cisi, pele sunu muli cisi ca-Leza. Kalekale teemwakafwididwe lweetelelo, pele sunu mulifwididwe lweetelelo.”—1 Pet. 2:10.

16 Aboobo, ibusinsimi bwa Hosea bulalibonya kuti tiibwakazuzikizigwa buyo mukupiluka kwabasyeede mumazuba aa Zerubabeli, pele amukubunganya kwa Jehova caluse ibasyeede bakumuuya ibaba ‘bana bayandisi ba Leza muumi.’ Kwiinda mukusololelwa amuuya, Hosea wakazibona zyeelelo zyabaaba. Takuli kulibonya kuti mbakombi kwakucita zilengwa zimwi zyaciindi coonse, pele mumajwi aali kuli Hosea 6:6 (Jesu ngaakainduluka kuli Matayo 9:13 alimwi a 12:7) kuti: “Ncinjanda nduzyalo, tacili cipaizyo pe. Kuziba Leza kulayandwa kwiinda zituuzyo.”

17 Cikozyanyo camukaintu muvwuule cakacitikila Hosea citondezya kuti Jehova tabayandi aabo bamufwutatila akutobela nzila zyakukomba mituni abukombi bwakubeja, ikucita bwaamu bwakumuuya. Aabo ibalubizya beelede kupiluka kuli Jehova cakweempwa kwini ‘akuleta micelo yamilomo yabo.’ (Hos. 14:2; Heb. 13:15) Aaba balakonzya kukkomana antoomwe abasyeede babana ba Israyeli bakumuuya, ikuzuzikizya cisyomezyo ca Bwami cili kuli Hosea 3:5 cakuti: “Pele musule lyayaaya bana ba-Israyeli bayooboola akuyandaula Leza wabo a-Davida mwami wabo. Bayooyoowa Leza abubotu bwakwe mumazuba aaciza.”

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi