LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • bsi07 cibalo. 38 map. 28-30
  • Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 38—Zekariya

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 38—Zekariya
  • “Magwalo aya Oonse” Alasyomeka Alimwi Alagwasya, Volyumu 15
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • NCOLIGWASYA
  • Nkalaki Amusini Zilamukwabilila
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2017
  • Twaambo Tupati–Pati Kuzwa Mubbuku lya Hagai a Zekariya
    Ngazi Yamulindizi—2007
  • Sena Mulazyibona Nzyaakabona Zekariya?
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2022
  • Mbozimujatikizya Zilengaano Nzyaakabona Zekariya
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2017
Amubone Azimwi
“Magwalo aya Oonse” Alasyomeka Alimwi Alagwasya, Volyumu 15
bsi07 cibalo. 38 map. 28-30

Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 38—Zekariya

Mulembi: Zekariya

Busena Nkolyakalembelwa: Jerusalemu

Nolyakamana Kulembwa: 518 B.C.E.

Ciindi Cijatikizidwe: 520 kusikila mu 518 B.C.E.

ULIIMIDE! Mbozyakabede zintu oobo kujatikizya mulimo wakuyaka tempele lya Jehova ku Jerusalemu eelyo Zekariya naakatalika kusinsima. Nokuba kuti Solomoni wakayaka tempele lyakusaanguna mumyaka iili ciloba acisela (1 Bam. 6:37, 38), bama Juda bakapilusigwa bakali mu Jerusalemu kwamyaka iili 17 pele tempele lyakacili kule kutegwa limanisigwe. Mulimo woonse wakaimina limwi naakaulesya Aritasasta (Bardiya ambweni Gaumata). Pele lino, nokuba kuti mulimo wakalilesedwe, wakatalika alimwi kuyaambele. Jehova wakali kubelesya Hagai a Zekariya kukulwaizya bantu kuutalika alimwi mulimo wakuyaka akuzumanana kusikila umane.—Ezr. 4:23, 24; 5:1, 2.

2 Mulimo ngobakeelede kubeleka wakali kulibonya kukomena kapati. (Zek. 4:6, 7) Bakali basyoonto, pele basikubakazya bakali banji, alimwi nokuba kuti bakalijisi mweendelezi kuzwa mumulongo wa Davida, Zerubabeli, tiibakajisi mwami alimwi bakacili kusololelwa abamuzwakule. Elo kaka cakali cuuba-uba kutolwaala akuba amuuya wakuliyanda, kakuli ciindi cini cakali kuyanda lusyomo luyumu akubeleka canguzu! Zekariya wakabelesegwa kuti abayubunwide makanze aa Leza aaciindi eeco azilongezyo zipati zitaliboteli zyakumbele, aboobo bakayumizigwa kuti mulimo baubeleke. (8:9, 13) Tiicakali ciindi cakuba mbuli bamakaapanyina batalumbi.—1:5, 6.

3 Ino Zekariya wakali ni? Kuli bantu basika ku 30 baambidwe mu Bbaibbele ibajisi zina lya Zekariya. Pele mulembi wabbuku ilijisi zina eeli uzibidwe kuti ngu “Zekariya mwana wa-Berekiya mwana wa-Ido, musinsimi.” (Zek. 1:1; Ezr. 5:1; Neh. 12:12, 16) Izina lyakwe (mu Cihebrayo, Zekhar·yahʹ) lyaamba kuti “Jehova Wayeeya.” Ibbuku lya Zekariya lilacisalazya kuti “Jehova wamakamu” ulabayeeya bantu bakwe, akubeendelezya kabotu akaambo kazina lyakwe. (Zek. 1:3) Madeeti aambidwe mubbuku atondezya ciindi cijatikizidwe kuti cisika kumyaka yobile. Mwakali “mumwezi wamusanu aitatu, mumwaka wabili wa-Dariyo” (October/November 520 B.C.E.) nowakatalikwa alimwi mulimo wakuyaka tempele alimwi Zekariya naakatalika kusinsima. (1:1) Alimwi bbuku lyaamba zya “buzuba bwane bwamwezi wamusanu aine, nkukuti mwezi wa-Kisilevi,” “mumwaka wane wamwami Dariyo” (kuma December 1, 518 B.C.E.). (7:1) Aboobo businsimi bwa Zekariya cakutadooneka bwakaambwa akulembwa mumyaka ya 520-518 B.C.E.—Ezr. 4:24.

4 Basikwiiya babbuku lya Zekariya balajana bumboni bunji butondezya mbolisyomeka. Amubone kaambo kajatikizya Turo. Cakatola myaka iili 13 kausaalidwe amwami muna Babuloni Nebukadinezara nkokuya munzi wa Turo unyonyoonwe. Pele eeci tiicakali kwaamba mamanino aa Turo. Kwiinde myaka minji, Zekariya wakasinsima kunyonyoodwa limwi kwa Turo. Wakali munzi waansumbu ya Turo ooyo Alesandro Mupati ngwaakazunda naakabelesya bbiliki lidumide ndyaakayaka; wakauumpa calunya, ikuzuzikizya businsimi bwa Zekariya bwakaambidwe myaanda yamyaka yobile musyule.a—Zek. 9:2-4.

5 Pele kaambo keni-keni kapati ikatondezya kuti bbuku lyakasololelwa a Leza, kajanika mubusinsimi buli mumo bwakazuzikizigwa muli Mesiya, Jesu Kristo, mbubonya mbokukonzya kubonwa kwiinda mukweezyanisya Zekariya 9:9 a Matayo 21:4, 5 alimwi a Johane 12:14-16; Zekariya 12:10 a Johane 19:34-37; alimwi Zekariya 13:7 a Matayo 26:31 a Marko 14:27. Kuyungizya waawo, kuli kukozyanya ikujanwa akati ka Zekariya 8:16 a Ba-Efeso 4:25; Zekariya 3:2 a Juda 9; alimwi a Zekariya 14:5 a Juda 14. Elo kaka kweendelana kuliko mu Jwi lya Leza kulakondelezya!

6 Kuli basikukazya Bbaibbele bamwi ibaamba kuti ikucinca mundembelo kuzwa kucaandaano 9 kuya kumbele kutondezya kuti cibeela eeco tiicakalembwa a Zekariya. Pele ikucinca mubulembe takali kaambo kalimvwisya kapati kwiinda kucinca kaambo kali mukwaambwa. Nokuba kuti zyaandaano zili lusele zyakusaanguna zyaamba twaambo twakali kuyandika aaciindi eeco kubantu bakali kupona kuciindi ca Zekariya, kucaandaano 9 kusikila ku 14 musinsimi ubikkila maano kuzintu zyakali kuyoocitika kumbele. Bamwi balabuzya ikaambo Matayo ncazubulula Zekariya pele katondezya kuti majwi aayo akaambwa a Jeremiya. (Mt. 27:9; Zek. 11:12) Kulibonya kuti zimwi ziindi Jeremiya wakali kubonwa kuba wakusaanguna akati ka Basinsimi Bakumbele (muciindi ca Isaya, mbuli mbokutondezedwe muma Bbaibbele ngotubelesya); aboobo Matayo, naakaamba Zekariya kuba “Jeremiya,” ulakonzya wakali kwiile kutobela cilengwa caba Juda cakubikkilizya cibeela coonse ca Magwalo ansi azina lyabbuku lyakusaanguna mucibeela eeco. Jesu kumugama wakabelesya bbala lyakuti “[I]ntembauzyo” ikwaamba mabbuku oonse aategwa Malembe.—Lk. 24:44.b

7 Kusikila kucaandaano 6, kapango 8, ibbuku lijisi mulongo wazilengaano zili lusele, zikozyenye kuli zeezyo zya Daniele a Ezekieli, ziswaangene kapati kukuyakululwa kwatempele. Eezi zilatobelwa amilumbe abusinsimi bujatikizya bukombi busalede, kupilusigwa alimwi abuzuba bwa Jehova bwankondo.

NCOLIGWASYA

23 Boonse ibaiya akuzinzibala kuyeeya businsimi bwa Zekariya bayoogwasigwa mukujana luzibo iluyumya lusyomo. Kwaziindi ziinda ku 50 Zekariya waamba zya “Jehova wamakamu” kuti ngonguwe uulwanina akukwabilila bantu bakwe, ikubapa nguzu kweelana anzyobayandika. Ciindi kukazigwa kupati nokwakapa kuti cikatazye kumanizya kuyaka tempele, Zekariya wakaambilizya kuti: “Ngaaya majwi aa-Jehova ngaambila Zerubabeli. Cintu cipati teensi inguzu, teensi bukozu, ngu-Muuya wangu, mbwaamba Jehova wamakamu. Nduweni, O cilundu cipati? Kubusyu bwa-Zerubabeli uyooba ibanda buyo.” Itempele lyakamanizigwa kwiinda mulugwasyo lwamuuya wa Jehova. Ncimwi buyo asunu, buyumuyumu bulakonzya kumanizigwa kwiinda mukusyoma Jehova. Cili buyo mbuli Jesu mbwaakaambila basikwiiya bakwe kuti: “[Naa] mulijisi lusyomo mbuli inseke yamusitada, mulaambila cilundu eci kuti, Zyuka awa, uye okuya, nkabela cilazyuka ncobeni. Taakwe cintu ncimuyookacilwa.”—Zek. 4:6, 7; Mt. 17:20.

24 Mucaandaano 13, kapango 2 kusikila ku 6, Zekariya ulakasalazya kaambo kakusyomeka aako kusikila sunu kazibya mbunga ya Jehova. Ooku kweelede kwiinda cilongwe cabantu cili coonse, mbuli ceeco ciliko akati kabanamukwasyi. Ikuti naa wamumukwasyi wasinsima cakubeja muzina lya Jehova, nkokuti, kwaamba ciimpene amulumbe wa Bwami alimwi cakulubizya wasola kuyunga bamwi mumbungano yabantu ba Leza, basazinyina bamuntu ooyo cakusyomeka beelede kuzuminizya lubeta luli loonse ndwakonzya kupegwa ambungano. Intaamu njiyona yeelede kutondezegwa kumulongwe uuli woonse uusinsima cakubeja, kutegwa agunwe alimwi cimucise kumoyo akaambo kakulubizya kwakwe.

25 Mbubonya mboyatondezya mincali yesu yakusaanguna, ikunjila kwa Jesu mu Jerusalemu kali mwami waambwa kuti, “ulibombede, ulitantide ambongolo,” ikwaabwa kwakwe “[a]mali aansiliva aali makumi otatwe,” ikumwaika kwabasikwiiya bakwe aciindi eeco, alimwi akuyaswa asumo acisamu abasikalumamba zyoonse zyakasinsimwa a Zekariya kakunyina kwiimpya. (Zek. 9:9; 11:12; 13:7; 12:10) Alimwi businsimi bwaamba “Mutabi” kuti mmuyaki watempele lya Jehova. Ikweezyanisya Isaya 11:1-10; Jeremiya 23:5; alimwi a Luka 1:32, 33 kutondezya kuti ooyu ngu Jesu Kristo, ooyo “uyooendelezya ŋanda ya-Jakobo mane kukabe kutamani.” Zekariya upandulula “Mutabi” kuti ‘mmupaizi acuuno cakwe cabwami,’ iceendelana amajwi ngakaamba Paulo aakuti: “Jesu . . . [waba] Mupaizi Mupati walyoonse kuciyanza cili mbuli ca-Melkisideke” alimwi akuti, “uukede kululyo lwacuuno ca-Bupati bwa-Leza kujulu.” (Zek. 6:12, 13; Heb. 6:20; 8:1) Aboobo businsimi butondezya kuti “Mutabi” Mmupaizi Mupati alimwi Mmwami kujanza lya Leza lyakululyo kujulu, aciindi ncimunya bwaambilizya Jehova kuba Mwami Wakoonse-koonse kuzintu zyoonse nobuti: “Nkabela Jehova uyooba mwami wanyika yoonse mubuzuba obo. Jehova uyooba omwe alike, azina lyakwe liyooba lyomwe.”—Zek. 14:9.

26 Kaamba ciindi eeco, imusinsimi ulakainduluka kaambo kakuti “mubuzuba obo” ziindi zisika ku 20, alimwi nkakali kumamanino aabusinsimi bwakwe. Ikukalanga-langa mumbazu zinji mokajanika kutondezya kuti mbuzuba Jehova nayoonyonyoona mazina aazikozyanyo akugwisya basinsimi bakubeja. (13:2, 4) Mbuzuba Jehova nayoolwana masi aalunya akubapyopyonganya munkambi zyabo mbwazumanana kubanyonyoona akupa ‘mumpata wazilundu zyakwe’ kuba mayubilo aabantu bakwe. (14:1-5, 13; 12:8, 9) Masimpe, “Jehova Leza wabo uyoobavuna nkaambo nimbelele zyabantu bakwe,” alimwi bayootambana umwi amweenzinyina mucimvule camusaansa acamukuyu. (Zek. 9:16; 3:10; Mik. 4:4) Mbuzuba bukondelezya eelyo Jehova wamakamu ‘nayookkala akati’ kabantu bakwe alimwi “kuyookunka maanzi maumi kuzwa ku-Jerusalemu.” Majwi aaya aa Zekariya atondezya zintu eezyo “mubuzuba obo” kuba matalikilo buyo aa “ijulu ipya anyika impya” zya Bwami busyomezedwe.—Zek. 2:11; 14:8; Ciy. 21:1-3; 22:1.

27 Jehova ubuzya kuti: “Nguni uusampaula buzuba bwazintu zisyoonto?” Amulange! Ikuzwidilila ooku kuyoocitika nyika yoonse mboizulwa: ‘Misyobo minji anzubo ziyumu ziyooboola kukuyandaula Jehova wamakamu mu Jerusalemu, alimwi bantu bali ikkumi bazwa kumisyobo yoonse akumyaambo yoonse bayoojata cikobela camuntu mu Juda, bayooti, Atweende anywebo, nkaambo twamvwa kuti Leza mpali akati kanu.’ “Mubuzuba obo” noiba milangu yambizi inoojisi mabala aakuti “Kusalalisya kwa-Jehova.” Businsimi oobu bukkazika moyo bulagwasya kapati kubulanga-langa, nkaambo butondezya kuti izina lya Jehova masimpe liyoosalazigwa kwiinda Mulunyungu lwakwe lwa Bwami!—Zek. 4:10, BT; 8:22, 23; 14:20.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Insight on the Scriptures, Bbuku 2, mapeeji 531, 1136.

b Encyclopaedia Judaica, 1973, Bbuku 4, col. 828; Insight on the Scriptures, Bbuku 1, mapeeji 1080-1.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi