Cibalo 43
Ikuyiisya Kabelesya Zikozyanyo
KULIBONYA kuti Jesu uli mu Kapernauma ciindi naasinsa ba Farisi. Mpoonya buzuba mbubonya, wazwa aŋanda waunka ku Lwizi lulaafwaafwi lwa Galilaya kwalo kwabungana makamu-makamu aabantu. Oko wanjila mubwato, wabutantamuma asyoonto mpoonya watalika kuyiisya bantu bali kunkomwe kujatikizya Bwami bwakujulu. Wacita obo kwiinda mukubelesya zikozyanyo acimwi kacaambwa kweelana anzyobazibide bantu.
Kusaanguna, Jesu waamba makani aasikuminza uuminza mbuto. Imbuto zimwi zyawida anzila nkabela bayuni bazilya. Imbuto zimwi zyawida mubulongo bulaa mabwe. Mbwaanga miyanda taijisi ivwu linji, minsonje yayuma noyabalwa zuba. Azimwi mbuto zyawida mumamvwa alo aasyanikizya minsonje noyamena. Mpoonya mbuto zimwi zyawida muvwu libotu elyo zyazyala micelo mwaanda, zimwi makumi aali cisambomwi, zimwi makumi otatwe.
Mucikozyano cimwi, Jesu ukonzyanisya Bwami bwa Leza amuntu uusyanga mbuto. Mukuya kwamazuba, muntu oyu nalede alimwi nalanga, imbuto zyakwe ziyaabumena. Imuntu tazi kuti muunzila nzi. Zilalikomenena akuzyala maila. Maila naapya, muntu oyu ulatebula.
Jesu waamba cikozyanyo catatu camuntu wasyanga mbuto mbotu pele “bantu nibakali kuona” sinkondo waboola waminza insaku akati kamaila. Ibazike bamuntu oyu babuzya kuti naa inga bazigwisya nsaku. Pele waingula kuti: ‘Peepe, mulajulilizya maila kuti mucite boobo. Amuzileke zikomenene antoomwe kusika kuciindi cakutebula. Mpoonya nzooambila batebuzi kuti balundike nsaku akuzyuumpa pele maila baayobole mubutala.’
Kacizumanana amakani aakwe kumakamu aabantu kunkomwe, Jesu wapa aazimbi zyobile zikozyanyo. Wapandulula kuti “Bwami bwakujulu” bulikozyene anseke yamusitada njabyala muntu. Ulaamba, nokuba kuti ninseke iiniini kwiinda nseke zyoonse, yamena ilakomena kwiinda zitewo zyoonse. Liba samu mwalo bayuni mubaboola akuyaka ziteente mumitabi yalyo.
Bamwi sunu balakazya kuti kuli nseke zisyoonto kwiinda yamusitada. Pele awa Jesu tayiisyi ciiyo cazisyango. Akati kanseke nzyobazibide bana Galilaya bakuciindi cakwe, inseke yamusitada njeyiniini kwiinda. Aboobo balikazi kaambo kakukomena kwanjiyo nkwatondezya Jesu.
Mpoonya Jesu ukozyanisya “Bwami bwakujulu” abumena mbwaabweza mwanakazi akubuvwundika munsuwo zyotatwe zyabusu. Ulaamba, muciindi bulanjila moonse-moonse.
Namaana kwaamba zikozyanyo ezi zili musanu, Jesu wamwaisya makamu elyo wapilukila kuŋanda nkwakkala. Kucimana baaposotolo bakwe ibali 12 abamwi-bamwi basika kulinguwe.
Ikugwasigwa a Zikozyanyo zya Jesu
Ciindi basikwiiya bakwe nobaboola kuli Jesu naamana kwaambaula kumakamu aabantu kunkomwe, balayandisya kuziba nzila yakwe yakuyiisya mpya. Bakalimumvwide kale kabelesya zikozyanyo pele kutali boobu. Aboobo babuzya ategwa: “Ino nkaambonzi ulabaambila muzikozyano?”
Kaambo kamwi nkacitila boobu nkuzuzikizya majwi aamusinsimi aakuti: “Nzoobbanuna amulomo wangu azikonzyano, nzooamba makani aasisidwe kuzwa kumalengelo aanyika.” Pele kuli zimbi ziinda waawa. Ikubelesya zikozyanyo nkwabelesya kugwasya kuyubununa ciimo camyoyo yabantu.
Mane bantu banji balamuyanda Jesu akaambo buyo kakuti bamubona kuti ngusitwaano uucibwene kapati alimwi uucita maleele, ikutali kuti mmuntu uukonzya kubelekelwa kuti Mwami akutobelwa cakulitakata. Tabayandi kunyonganizigwa pe munzila njobazilanga zintu naa nzila yabo yabuumi. Tabayandi kuti mulumbe ubanjile kusika aluzibo luli boobo.
Aboobo Jesu ulaamba: “Nkaambo kaako ndabaambila muzikozyano, nkaambo mukubona kwabo tababonesyi, amukumvwa kwabo tabamvwisyi. Nkabela mulimbabo kwacitwa ngaakaamba Isaya kuti, . . . Nkaambo myoyo yabantu aba yanenesya.”
Jesu wazumanana akuti: “Pele inywe meso aanu ali acoolwe, nkaambo alabona, aalo matwi aanu, nkaambo alamvwa. Ncobeni ndamwaambila kuti basinsimi banji abaluleme banji bakali kuyandisya kubona zintu nzimubona inywe, nekubaboobo teebakazibona pe, akumvwa zintu nzimumvwa, nekubaboobo teebakamvwa.”
Inzya, ibaapostolo bali 12 abaabo mbobali ambabo balaa myoyo iiteelela. Aboobo Jesu ulaamba: “Inywe mwapegwa kuziba aasisidwe aa-Bwami bwakujulu, balo tabapegwi.” Akaambo kakuyandisya kuteelela, Jesu wapanduluda basikwiiya bakwe ncocaamba cikozyanyo casikuminza.
Jesu ulaamba: “Imbuto ninkani ya-Leza,” elyo mavwu moyo. Kujatikizya mbuto zyakaminzwa munzila, wapandulula ategwa: “Wasika Saatani, wabanyanga makani mumyoyo yabo, kuti batasyomi akufutulwa.”
Kulubazu lumwi, mbuto zyakaminzwa muvwu lyamabwe caamba myoyo yabantu baatambula makani cakubotelwa. Nokuba boobo, akaambo kakuti majwi taanjilisyi mumyoyo iili boobu, aba bantu balawa ciindi cakusunkwa akupenzyegwa casika.
Jesu wazumanana ategwa, imbuto yakawida mumamvwa caamba bantu bamvwa makani. Nokuba boobo, aaba balayandisya zintu zyanyika, abuvwubi akuyandisya kulibotezya cakuti eezi zilabasyaanikizya, aboobo micelo yabo tiisimi.
Mpoonya, Jesu ulaamba, imbuto zyakaminzwa mumavwu mabotu, aaba mbabaabo banga baamvwa majwi baayobola mumoyo mubotu uuswiilila, aboobo balaajatisya anguzu kusikila bazyale micelo.
Elo balelekwa kaka aba basikwiiya bayandaula Jesu kuti bapanduludwe kuyiisya kwakwe oku! Jesu ukanza kuti zikozyanyo zyakwe zimvwigwe kutegwa zitole kasimpe kuli bamwi. Wabuzya ategwa: “Sa ilampi ilaletwa kuti libikwe kunsi lyalusuwo, nomuba mujungusi lyabulo?” Peepe, “Sa talibikwi acibikilo calampi?” Aboobo Jesu wayungizya kuti: “Nkaako amucenjele mbomumvwa.”
Balongezyegwa Amalailile Aayungizidwe
Nobamana kumvwa bupanduluzi bwa Jesu bwacikozyanyo casikuminza, basikwiiya bayanda kuziba azimbi. Balomba ategwa: “Tupandulwide cikozyano cansaku zyamumuunda.”
Elo nkwiindana ciimo cabasikwiiya acamakamu aabantu bali kunkomwe! Aabo bantu tabakwe luyandisisyo lwakwiiya ncozipandulula zikozyanyo, bakkomanina buyo mbuli mbwazyaamba. Kaandaanya nkamu eyo yakumbali aalwizi abasikwiiya bakwe bayanda kuziba ibaboola kulinguwe muŋanda, Jesu ulaamba:
“Ceelesyo ncimweelesya anywebo muyooelesegwa nciconya, alimwi muyootambula kwiindilila.” Basikwiiya beeleka luyandisyo alimwi akubikkila maanu kuli Jesu aboobo balongezyegwa kwiinda mukutambula malailile aayungizidwe. Aboobo mukwiingula kulomba kwabasikwiiya bakwe, Jesu wapandulula ategwa:
“Oyo uuminza imbuto imbotu ngu-Mwana a-Muntu, muunda ninyika, imbuto imbotu mbibana ba-Bwami, insaku mbibana ba-Mubi, sinkondo iwakaziminza ngu-Diabolosi, kutebula ngimamanino aaciindi, batebuzi mbibaangelo.”
Naamana kuzyibya cintu acintu zili mucikozyanyo, Jesu wapandulula ciyoocitika. Ulaamba kumamanino aabweende bwazintu batebuzi naa bangelo bayooandaanya Banakristo bali mbuli nsaku a “bana ba-Bwami” bakasimpe. Mpoonya “bana ba-Mubi” bayoonyonyoonwa pele bana ba Bwami bwa Leza “baluleme” bayoobala mu Bwami bwa Wisi.
Mpoonya Jesu walongezya basikwiiya bakwe bayanda kuziba azikozyanyo azimbi zyotatwe. Kusaanguna ulaamba: “Bwami bwakujulu bulikozyene acintu ciyandisi cisisidwe mumuunda, ncaakajana muntu akucisisa, elyo mukukondwa kwakwe ulainka kuyooulisya zyoonse nzyajisi kuti aule muunda oyo.”
Wazumanana ategwa: “Alimwi Bwami bwakujulu bulikozyene amuntu musambazi uuyandaula ingale imbotu, nkabela naakajana ingale yomwe injandisi loko, wakainka, wakaulisya zyoonse nzyaakajisi, wiiula.”
Jesu lwakwe mwini uli mbuli muntu wajana cintu ciyandisi alimwi uli mbuli musambazi wajana ingale imbotu. Cili mbuli kuti wakaulisya zyoonse, ikusiya cuuno cakwe cilemenede kujulu kuti azyoobe muntu buyo. Mpoonya kali muntunsi anyika, wafwubaazigwa akupenzyegwa kapati, kutondezya kuti uleelede kuba Mwami mu Bwami bwa Leza.
Abalo basikutobela Jesu bakulwaizigwa kuulisya zyoonse kutegwa bajane bulumbu bupati bwakuba basikulelaamwi a Kristo naa kuba balelwa ba Bwami anyika yaansi. Sena tuyoobona kuti kutola lubazu mu Bwami bwa Leza ncintu cimwi ciyandika kapati kwiinda zimwi ezi zyoonse mubuumi, ikuti ncintu ciyandisi naa ingale mbotu?
Mpoonya Jesu ukozyanisya “Bwami bwakujulu” alusabwe iluca inswi zyamisyobo misyobo. Ciindi nswi nozisalwa, izibi zilasoogwa, pele zibotu zilayobolwa. Aboobo Jesu ulaamba, mbociyooba kumamanino aabweende bwazintu; bangelo bayooandaanya babi kuzwa kubaluleme, babi bayoolindila kunyonyoonwa.
Jesu lwakwe mwini watalika mulimo oyu wakuzela, kaita basikwiiya bakwe bataanzi kuti babe “basikuzuba bantu.” Mubweendelezi bwabangelo, mulimo wakuzuba wazumanana kumana kwamyaanda yamyaka. Limwi ciindi casika cakuwaala “lusabwe” lwiiminina mbunga zyoonse anyika yaansi zitaminina kuba zya Bunakristo kubikkilizya ambungano ya Banakristo bananike.
Nokuba kuti inswi zimwi zisowelwa kukunyonyoonwa, tulalumba kuti ‘inswi zibotu’ zilayobolwa. Kwiinda mukutondezya luyandisisyo mbuli bwakacita basikwiiya ba Jesu kuti tujane luzibo luyungizidwe akuteelela, tatukalongezyegwi buyo kwiinda mukubaa malailile aayungizidwe pele Leza uyootulongezya abuumi butamani. Matayo 13:1-52; Marko 4:1-34; Luka 8:4-18; Intembauzyo 78:2; Isaya 6:9, 10.
▪ Nkuli alimwi ndilili Jesu naambaula kubelesya zikozyanyo kumakamu aabantu?
▪ Nzikozyanyo nzi zyosanwe nzyaambila makamu-makamu aabantu Jesu?
▪ Nkaambo nzi Jesu ncaambila kuti nseke yamusitada njeyiniini kwiinda nseke zyoonse?
▪ Nkaambo nzi Jesu ncaabelesyela zikozyanyo?
▪ Ino basikwiiya ba Jesu balitondezya buti kuti balaandeene amakamu aabantu?
▪ Mbupanduluzi nzi Jesu mbwaapa kucikozyano casikuminza?
▪ Ino basikwiiya ba Jesu baandeene buti amakamu aabantu bali kunkomwe?
▪ Nguni naa ncinzi ciimininwaa sikuminza, muunda, imbuto imbotu, sinkondo, butebuzi alimwi abatebuzi?
▪ Nzikozyanyo nzi zyotatwe azimbi Jesu nzyaamba alimwi ncinzi ncotunga twaiya kuli nzinzyo?