Mbubuti Bambi Mbobanga Bagwasya?
“NAA kakuli cimwi ncenga ndacita, inga mwandizibya buyo.” Eeci ncencico swebo tobanji ncotwaamba kumweenzuma naa musazima wazwaakufwidwa. Haye, tulisinizizye mukucaamba. Inga tulacita kufumbwa cintu kugwasya. Pele sena sikufwidwa ulatwiita akuti: “Ndayeeya cimwi cintu nconga wacita kundigwasya”? Tabamfwini pe. Ibusalede, tweelede kuliyeeyela ikuti naa ncobeni tumugwasye akumuumbulizya muntu uumbilwa.
Ikasimpi kamu-Bbaibbele kalaamba ategwa: “Mbuli micelo yangolida mucisuwo cansiliva, mbwaabede majwi aambwa kuciindi ceelede.” (Tusimpi 15:23; 25:11) Kuli busongo mukuziba zyakwaamba azyakutaamba, izyakucita azyakutacita. Njeeyi imwi mizeezo ya-Mumagwalo yalo bantu bamwi basikufwidwa njobajene kugwasya.
Izyakucita . . .
Amuswiilile: Amube “alubilo kuswiilila,” mboyaamba Jakobo 1:19, NW. Cimwi cintu cigwasya kwiinda ncomukonzya kucita nkuba alubazu mukucisa kwasikufwidwa kwiinda mukuswiilila. Bamwi basikufwidwa inga bayandika kwaambaula kujatikizya muyandwa wabo ooyo wafwa, ikujatikizya ntenda antela bulwazi bwakaleta lufu, antela kujatikizya kulimvwa kwabo kuzwa alufu. Aboobo amubuzye: “Sena inga mwayanda kuzyaambaula?” Amubalekele kusala. Kaibaluka ciindi lyakafwa bawisyi, mwaalumi umwi walwanalwana wakati: “Cakandigwasya loko ciindi bamwi nobakabuzya cakacitika bamane baswiilila ncobeni.” Amuswiilile cakukkazika moyo acalweetelelo kakutakwe akulimvwa kuti mweelede kupa kwiingula kumibuzyo antela bupanduluzi. Amubalekele kwaamba coonse ncobayanda kuzibya.
Amubasyomezye: Amubasyomezye kuti bakacita coonse cakali kukonzyeka (antela kufumbwa cimbi ncomuzi kuba cintu ciluzi acintu cigwasya). Amubasyomezye kuti oobo mbobalimvwa—kuusa, kunyema, mulandu, antela cimbi cazili kumoyo—inga cinooli cintu citali ceenzu nokuceya. Amubaambile zyabambi balo bakazwidilila kuyumya kuzwa mukusweekelwa kukozyenye. Aaya “majwi aabotezya” alo ‘alaponya mubili,’ mboyaamba Tusimpi 16:24.—1 Ba-Tesalonika 5:11, 14.
Amube bantu bajanika: Amujanike kutali buyo kwamazuba masyoonto mataanzi nobaliwo beenzinyina abasazinyina banji, pele niiba myezi yakumbele ciindi bambi nobapilukide kubukkale bwabo busitikide. Munzila yeeyi mulalitondezya kuba “mulongwe wini,” wamusyobo wiiminina mweenzinyina muciindi “camapenzi.” (Tusimpi 17:17, NW) “Beenzuma bakabona kuti mangolezya eesu akalizulide zyakucita cakuti teetwakayandika kukkala ciindi cilamfu amunzi tolikke,” mbwapandulula Teresea, walo wakafwidwa mwana muntenda yamootokala. “Eeci cakatugwasya kukuyumuna kulimvwa nkotwakajisi kwakubula.” Kwamyaka kuzwaawo, imazuba aciibalusyo, mbuli ciibalusyo camucado antela buzuba bwalufu, alakonzya kuba ciindi cikatazya. kulibasikucaala. Mbuti ino kweenga madeti aali boobo akkalenda yenu kutegwa ciindi naasika, inga mwalicita kuba bantu balaabujane, naa mwayandika, ikupa kugwasyilizya kwalweetelelo?
Kuti naa mwaziba cimwi ciyandika cinicini, mutalindili kwaambilwa—amulitalikile mbuli bweelede
Amulitalikile mbuli bweelede: Sena kuli milimo yeelede kukutaukwa? Sena kuyandika muntu wakulangilila bana? Sena beenzinyina abasazinyina baswaide bayandika busena kwakukkala? Ibantu bazwaakufwidwa kanji kanji balakopana cakuti mane tabacizibi ancobayandika kucita balo beni, ino bacikonzye buti kwalo kwaambila bambi mbobanga bagwasya. Aboobo kuti naa mwaziba cimwi ciyandika cinicini, mutalindili kwaambilwa; amulitalikile. (1 Ba-Korinto 10:24; amweelanyike 1 Johane 3:17, 18.) Mukaintu umwi wakafwidwa mulumi ulaibaluka: “Ibanji bakati, ‘Naa kakuli cimwi ncenga ndacita, inga mwandizibya.’ Pesi mweenzuma umwi takwe naakabuzya pe. Wakalulama kuya kuzyuli, wabuyalula bulo, amane wiisanzya milembo yalo yakabisyidwe alufu lwakwe. Uumbi wakabweza cibbeka, maanzi, azyakusanzizya akutalika kucumba cisani aawo mpaakalukilide mulumaangu. Insondo zyobile nozyakainda, umwi wabapati bambungano wakaboola muzisani zyakwe zyamilimo azibelesyo zyakwe akwaamba kuti, ‘Ndilizi kweelede kakuli cimwi ciyandika kubamba. Ncinzi?’ Wayandika mwaalumi uulya kumoyo wangu akaambo kakubambulula mulyango wakacengeme ahinjisi lyomwe akubambulula cibeela cimwi cibelesya magesi!”—Amweelanyike Jakobo 1:27.
Amube bantu basamausya: “Mutalubi kuba aluyando kubeenzu,” lilatwiibalusya Bbaibbele. (Ba-Hebrayo 13:2) Ikapati tuleelede kuyeeya kusamausya baabo bali mubuumba. Muciindi cakutamba kwakuti “inga mwaboola kufumbwa ciindi,” amubikke deti aciindi. Ikuti naa bakaka, citamuubili kuleka. Ikoongelezya kabotu kabotu ndiza inga kwayandika. Ndiza bakulengaana kutamba kwenu nkaambo bayoowa kukakilwa kweendelezya moyo wabo kumbele lyabantu. Antela inga balalipa mulandu wakukondwa mucilyo amukuvwelana aciindi cili mbuli ceeco. Amumuyeeye mukaintu mwaabi Ludiya walo waambwa mu-Bbaibbele. Naakamana kutambwa kumunzi wakwe, Luka ulaamba, “Wakaide kutuboozya.”—Incito 16:15, NW.
Amube bantu bakkedwe moyo abateelela: Mutagambwi ancobanga baamba basikufwidwa kumatalikilo. Amuyeeye kuti inga banooli balimvwide kunyema akuba amulandu. Ikuti bukali bwamumoyo bwagamikwa ali ndinywe, kuyooyandika busongo akukkazika moyo muli ndinywe kuti mutainguli cakucimwa. “Amulisamike moyo waluzyalo, buuya, lulifwiinsyo, lubombo, abusicamba,” mbulilailila Bbaibbele.—Ba-Kolose 3:12, 13.
Amulembe lugwalo: Icifwini kwiindwa ambali mbupati bwalugwalo lwakuumuzya antela kaadi yalweetelelo. Ibubotu bwandulo? Ulavwiila Cindy, walo wakazimininwa banyina akansa: “Mweenzuma umwi wakandilembela lugwalo lubotu. Eeco cakandigwasya nkaambo ndakali kukonzya kulubala alimwi ciindi aciindi.” Ilugwalo lwakukulwaizya luli boobo antela kaadi inga lwaanzwa “mumajwi masyoonto,” pesi lweelede kupa zili mumoyo wenu. (Ba-Hebrayo 13:22, NW) Lulakonzya kwaamba kuti mulipenzyedwe akuti mumwiibaluka limwi sikuzaya munzila imwi njiyona iilibedelede, antela lulakonzya kutondezya mbuli buumi bwenu mbubwakajatikizigwa amuntu ooyo wakafwa.
Amupaile ambabo: Mutabuubyi bupati bwakupaila kwenu antoomwe abasikufwidwa akujatikizya mbabo. Ibbaibbele lilaamba: “Kuli anguzu zinji loko kukomba . . . kwamuntu uululeme.” (Jakobo 5:16) Mucikozyanyo, ikumumvwa kamupaila kwiiminina mbabo kulakonzya kubagwasya kuzunda kulimvwa kwabo kutagwasyi kuli mbuli kwamulandu.—Amweelanyike Jakobo 5:13-15.
Izyakutacita . . .
Kuba kwenu kucibbadela inga kwabakulwaizya basikufwidwa
Mutatantamuki pe akaambo kakuti tamucizi cakwaamba antela cakucita: ‘Ndasyoma bayandika kuba balikke ciindi cino,’ mbotunga twalyaambila. Pele ndiza masimpe ngakuti tulitantamukide nkaambo tuyoowa kwaamba antela kucita cintu cilubide. Nokuba boobo, ikweelebwa abeenzinyina, abasazinyina, antela abasilusyomonyina inga kwamupa kwiindilila kulendelelwa sikufwidwa ooyo, ikuyungizya kucisa. Amuyeeye, imajwi amicito yaluse lwiinda kanji kanji ngayaalya aainda kuuba. (Ba-Efeso 4:32) Ikwalo kubawo kwenu kulakonzya kuleta kukulwaizya. (Amweelanyike Incito 28:15.) Ikwiibaluka buzuba bwakafwa mwanaakwe musimbi, Teresea ulaamba: “Mukati kawoola lyomwe, manjililo aacibbadela akazyula beenzuma; boonse bapati abamakaintu babo bakaliwo. Ibamwi bamakaintu bakacilaazikuti mumasusu, bamwi bakacili muzisani zyabo zyakumilimo. Bakaide kusiya zyoonse akuboola. Ibanji babo bakatwaambila kuti teebakazi cakwaamba, pele teecakali amakani pe nkaambo kalo kakuti bakaliwo.”
Mutabaatikizyi kuti bakuleke kuumbilwa: ‘Haye, haye, mutalili we ino,’ mbotunga twayanda kwaamba. Pele cilainda kugwasya kwiilekela kweenda misozi. “Ndiyeeya kuti ncintu cipati kulekela basikufwidwa kutondezya zili mumoyo akuzileta ncobeni anze,” mbwaamba Katherine, kaibaluka lufu lwamulumaakwe. Amucileke cilengwa cakwaambila bamwi mbuli mbobeelede kulimvwa. Alimwi mutapeekezyi kuti mweelede kusisa kulimvwa kwenu kutegwa mukwabilile kwabo. Mubusena bwaceeco, ‘amulilane abo balila,’ mbolilailila Bbaibbele.—Ba-Roma 12:15.
Mutabindi kubalailila kusowa zisani antela tuntu tuntu twakwe sikuzaya nobatana kulibambila: Inga twalimvwa kuti inga cainda kubota kuti basowe zintu ziibalusya nkaambo kuli mbozibulampya buumba. Pesi kaambyo kakuti “Citalibonyi, taciyeeyegwi” inga takakoobeleka awa pe. Sikufwidwa inga ulayandika kumulekezya sikuzaya buce buce. Amwiibaluke Bbaibbele mbolikupandulula kwiingula kwasyaanene waciindi Jakobo ciindi naakacitwa kuti akusyome kuti mwanaakwe musyoonto wakajaigwa acinyama camusyokwe. Icisani cilamfu ca-Josefa calo cakabijide bulowa nocakamana kutondezegwa kuli Jakobo, ‘wakalila mwanaakwe mazuba manji. Nkabela bana bakwe balombe abana bakwe basimbi boonse bakabuka kuti bamuumbulizye, pele wakakaka kuumbulizigwa.’—Matalikilo 37:31-35.
Mutaambi kuti, ‘Mulakonzya kuba amwana umbi’: “Bakali kundicima bantu bandaambila kuti ndakonzya kuba amwana umbi,” ulaibaluka mutumbu umwi wakazimininwa mwana mulufu. Inga banooli balilomenye mukwaamba, pele kumuzyali muumba, imajwi aapeekezya kuti mwana wazimina ulakonzya kwiimininwa aumbi alakonzya ‘kuyasa mbuli panga.’ (Tusimpi 12:18) Mwana omwe takonzyi kwiiminina umbi pe. Nkaambonzi? Nkaambo aumwi ulilibedelede.
Mutati muyandika kukweeleba kumubanda sikwaazwa: “Ibantu banji teebakali kunga balibanda zina lyamwanaangu Jimmy nokuba kumwaambaula,” ulaibaluka mutumbu umwi. “Ndeelede kuzumina kuti cakali kundicisacisa ciindi bambi nobakacita boobo.” Aboobo mutati muyandika kucinca makani ciindi zina lyasikuzaya lyabandwa. Amumubuzye muntu ooyo kuti naa uyandika kumwaambaula muyandwa wakwe.(Amweelanyike Jobu 1:18, 19 alimwi a-10:1.) Bamwi bantu basikufwidwa balakondwa kumvwa beenzinyina kabaamba bube oobo bwakali kubakonda loko muli sikwaazwa.—Amweelanyike Incito 9:36-39.
Mutabindi kwaamba kuti, ‘Lwagwasya akalyookezye’: Ikusola kujana cintu cimwi cakwaamba cigwasya kujatikizya lufu tacili cintu ‘cuumbulizya batyompedwe mumyoyo’ aabo baumbilwa lyoose pe. (1 Ba-Tesalonika 5:14) Kaibaluka ciindi lyakafwa banyina, nakalindu umwi wakati: “Ibambi bakali kunga ategwa, ‘Tabacipengede’ antela, ‘Mbubo mbobali muluumuno.’ Pele nseendakali kuyanda kucimvwa eeco pe.” Ikwaambaula kwamusyobo ooyo inga kwapandulula kwaamba kuti basikucaala tabeelede kulimvwa kusweekelwa pe antela kuti kusweekelwa ooko teekwakali kupati pe. Nokuba boobo, inga banooli balimvwide kuusa loko nkaambo balamuzimba caluyando muyandwa wabo.
Inga ndiza cainda kubota kutaamba kuti, ‘Ndilizi mbomulimvwide’: Sena ncobeni mulizi? Mucikozyanyo, sena kuli mbomunga mwaziba bulimvwa muzyali ciindi mwana nafwa kuti naa nywebo tamunacitikilidwe cili boobo lwenu? Anokuba kuti mulicitikilidwe, amuzibe kuti bambi inga banooli tabalimvwi mbubwena kubugama mbomwakalimvwide. (Amweelanyike Malilo 1:12.) Kulubazu lumbi, kuti kacibaanga cileelela, inga ndiza caba nocigwasya kwaamba mbuli mbomwakapona mukusweekelwa kwamuyandwa wenu. Mukaintu umwi wakajailwa mwana musimbi wakacijana kusyomezya ciindi banyina musimbi umbi wakafwide nobakamwaambila mbobakajoka kubukkale busitikide balo. Wakati: “Banyina musimbi mufu ooyo imakani aabo teebakaatalisya akuti ‘Ndilizi mbomulimvwide.’ Bakaide kundaambila mbuli mbozyakabede zintu kuli mbabo akundilekela kuti ndilyeeleke anzizyo.”
Ikugwasya muntu sikufwidwa kuyandika lweetelelo, busongo, aluyando lunji kuli ndinywe. Mutalindili kuti sikufwidwa mane aboole kuli ndinywe. Mutaambi buyo kuti, “Naa kakuli cimwi ncenga ndacita . . .” Amucijane eeco “cimwi” nobeni, mwamana mpoona mulitalikile mbuli bweelede.
Imibuzyo misyoonto nkwiicili: Mbuti ino bulangizi bwa-Bbaibbele bwabubuke? Ino inga bwaambanzi kuli ndinywe alimwi amuyandwa wenu wafwa? Ino inga twababuti masimpe kuti mbulangizi busyomeka?