LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • bt cibalo. 19 map. 148-155
  • “Kozumanana Kwaambaula Alimwi Utaumuni Buyo Pe”

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • “Kozumanana Kwaambaula Alimwi Utaumuni Buyo Pe”
  • ‘Amupe Bumboni Cakulomya’ Kujatikizya Bwami bwa Leza
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • “Mulimo Wabo Wakali Wakupanga Matente” (Milimo 18:1-4)
  • “Bana Korinto Banji . . . Bakatalika Kusyoma” (Milimo. 18:5-8)
  • “Ndijisi Bantu Banji Mumunzi Ooyu” (Milimo 18:9-17)
  • “Ikuti Kakuli Kuyanda Kwa Jehova” (Milimo 18:18-22)
  • “Ndinyina Mulandu Wabulowa Bwabantu Boonse”
    ‘Amupe Bumboni Cakulomya’ Kujatikizya Bwami bwa Leza
  • Twaambo Tugwasya Mubbuku lya Incito
    Ngazi Yamulindizi—2008
‘Amupe Bumboni Cakulomya’ Kujatikizya Bwami bwa Leza
bt cibalo. 19 map. 148-155

CIBALO 19

“Kozumanana Kwaambaula Alimwi Utaumuni Buyo Pe”

Paulo wakali kubeleka mulimo wakuligwasyilizya, kumwi kasolozya mulimo wakukambauka

Kweelana a Milimo 18:1-22

1-3. Nkaambo nzi mwaapostolo Paulo ncaaboolela mu Korinto, alimwi mbuyumuyumu nzi mbwaajana?

NKUUMAMANINO aamwaka wa 50 C.E. Mwaapostolo Paulo uli mu Korinto, idolopo lidumide kapati mumakwebo mwalo mukkala ba Giriki, bana Roma alimwi aba Juda banji.a Paulo tanaaboolela kucita makwebo naa kuyandaula mulimo mudolopo eeli. Walo waboolela kucita mulimo uuyandika kapati, kukambauka kujatikizya Bwami bwa Leza. Nokuba boobo, Paulo weelede kujana kwakukkala, alimwi kunyina nalibambilide kunoolombelela mali kuli bamwi. Kunyina nayanda kulitondezya kuti ulangila kugwasyigwa abamwi akaambo kamulimo wakwe. Ino ulacita buti?

2 Kuli mulimo ngwazyi Paulo, kupanga matente. Kupanga matente tauli mulimo muuba-uba pe, pele ulilibambilide kuubeleka mulimo ooyu amaanza aakwe kutegwa kaligwasyilizya. Sena Paulo ulajana mulimo mudolopo eeli bantu mobajisi bubi kapati? Sena ulajana busena bweelela bwakukkala? Nokuba kuti Paulo wajana buyumuyumu oobu, walo ulikanzide kucita mulimo wakwe, wakukambauka.

3 Kweelana ambozyakacitika zintu, Paulo wakakkala kwaciindi cili mbocibede mu Korinto, awalo mulimo wakwe wakazyala micelo mibotu. Ncinzi ncotukonzya kwiiya kumilimo ya Paulo naakali mu Korinto calo cikonzya kutugwasya kupa bumboni cakulomya kujatikizya Bwami bwa Leza mucilawo cesu?

KORINTO—BUSENA BWAZITO ZYOBILO

Dolopo lya Korinto yansiku lyakali akanyika kasyoonto kapati ikakali kuswaanganya nyika yaba Giriki alimwi a Peloponnese. Mbwaanga kanyika aaka kakali kasyoonto kapati, nkokuti dolopo lya Korinto lyakali afwaafwi kapati alwizi, kumbo kakuli nkomwe ya Korinto mpoonya kujwe nkomwe ya Saronic. Aboobo eeci caamba kuti munzi wa Korinto wakajisi zito zyobilo kakuli lwizi lwiindene kulubazu lumwi alumwi. Munzi wa Lechaeum wakali kunkomwe ya Korinto, aawa mpaakali kwiinda mato aakali kuzwa alimwi akutozya kumbo ku Italy, Sicili, aku Spain. Ankomwe ya Saronic, kwakali munzi wa Kenkreya alo mpaakali kwiinda mato aakali kuzwa alimwi akutozya ku Aegean, Asia Minor, Syria alimwi a Egypt.

Mbwaanga azito izili kumusanza aa Peloponnese lyakali kubbubbula kapati guwo alimwi kwakali kukonzya kuba ntenda kweelana ambobwaca, basilweendo bakali kulombozya kubelesya zito zyobilo zyamu Korinto, kutegwa baselusye naa kukkwezyeka ntundu zyabo. Mato masyoonto-syoonto akali kukwelwa buya kuunka acizabukilo muciindi cakweenda mumbali-mbali aalwizi. Aboobo, mpolyakabede dolopo eeli, cakali kupa kuti kalidumide mukucita makwebo aazintu izyakali kuletwa amato mumasena aakujwe lwaambo, mpoonya amakwebo aazintu izyakali kuletwa mumigwagwa kunyika lwakumusanza. Akaambo kakuduma mumakwebo, mudolopo lya Korinto tiikwakali buyo buvwubi, pele kwakali kuboolelezya azilengwa zimwi zibyaabi izyakadumide muzito zinji.

Mumazuba aamwaapostolo Paulo, Korinto ndelyakali dolopo lipati mu Akaya, cooko cabana Roma alimwi mobakali kukkala beendelezi. Mudolopo eeli kwakali bukombi bwiindene-indene, akaambo kakuti kwakali tempele lyabami, malende amatempele aakali kubelesyegwa kukomba tuleza tunji twabana Giriki abana Egepita alimwi acikombelo caba Juda.—Mil. 18:4.

Kunze lya Mizundano Yaakati Kamasi, muzundano wakubalika iwakali kucitwa lyoonse kwainda myaka yobilo munsi-munsi acizabukilo ca Isthmia ngowakali wabili kukomena. Kulibonya kuti mwaapostolo Paulo wakali mudolopo lya Korinto ciindi cazisobano eezyi mu 51 C.E. Aboobo bbuku limwi lipandulula mabala aamu Bbaibbele lyaamba kuti, “kalalibonya kaambo ncaakabelesya cikozyanyo camuzundano wakubalika mulugwalo lwakwe lwakusaanguna kubana Korinto.”—1 Kor. 9:24-27.

“Mulimo Wabo Wakali Wakupanga Matente” (Milimo 18:1-4)

4, 5. (a) Ino Paulo wakali kukkala kuli ciindi naakali ku Korinto, alimwi mulimo nzi ngwaakali kucita? (b) Mbuti Paulo mbwaakaba sikupanga matente?

4 Nikwakainda ciindi kuzwa naakasika mu Korinto, Paulo wakabonana abanabukwetene basamausya, Akula imu Juda mwini-mwini amukaintu wakwe Purisila naa Purisika. Banabukwetene aaba bakalongela ku Korinto akaambo kakutobela mulawo wa Mwami Kilaudiyo wakuti, ‘ba Juda boonse bazwe mu Roma.’ (Mil. 18:1, 2) Ba Akula a Purisila tiibakamutambula buyo muŋanda yabo Paulo, pele mane bakatalika kubeleka anguwe. Tubala kuti: “Akaambo kakuti mulimo wabo awa Paulo wakalikozyenye, wakakkala aŋanda yabo, alimwi wakabeleka ambabo, nkaambo mulimo wabo wakali wakupanga matente.” (Mil. 18:3) Aŋanda yabanabukwetene aaba basamausya mpaakali kukkala Paulo ciindi camulimo wakwe mu Korinto. Ciindi Paulo naakali kukkala antoomwe a Akula a Purisila, kweelede kuti ndendilyo naakalemba magwalo alo kumbele aakaba cibeela ca Bbaibbele.b

5 Ino mbuti Paulo, mwaalumi ‘iwakali sicikolo wa Gamaliyeli,’ alimwi mbwaakali sikupanga matente? (Mil. 22:3) Ba Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna tiibakali kubona kuti cilasampuzya kuyiisya bana babo milimo imwi, nokuba kuti bana aabo bakali kuyiisyigwa milimo iimbi kuzikolo. Akaambo kakuti wakazwa ku Tarso, busena kwakali kuzwida mulembo wakupanzya matente wakuti cilicium, kweelede kuti Paulo wakawiiya mulimo ooyu naakali mwana. Ncinzi cakajatikizyidwe mukupanga matente? Ooyu mulimo wakali kubikkilizya kukosaula, kusuma, alimwi akuswaanganya mulembo muyumu. Kufwumbwa mbocakabede mulimo ooyu wakali muyumu.

6, 7. (a) Mbuti Paulo mbwaakali kuubona mulimo wakupanga matente, alimwi ncinzi citondezya kuti abalo ba Akula a Purisila bakali kubona mulimo ooyu mbuli mbwaakali kuubona Paulo? (b) Mbuti Banakristo mazuba aano mbobatobela cikozyanyo ca Paulo, Akula alimwi a Purisila?

6 Paulo kunyina naakali kubona mulimo wakupanga matente kuti nguuyandika mubuumi bwakwe. Wakali kuucita mulimo ooyu kutegwa aligwasyilizye mumulimo wakwe, iwakali kuyandika kapati wakwaambilizya makani mabotu “kakunyina kubbadelwa.” (2 Kor. 11:7) Ino ba Akula a Purisila bakali kuubona buti mulimo wabo? Mbuli Banakristo, tacidoonekwi buya kuti abalo bakali kubona mulimo wabo mbuli mbwaakali kuubona Paulo. Mubwini, ciindi Paulo naakazwa mu Korinto mu 52 C.E., abalo ba Akula a Purisila bakavwunga twabo akumutobela ku Efeso, okuya ŋanda yabo yakaba busena mpoyakali kuswaanganina mbungano yakokuya. (1 Kor. 16:19) Kumbele, bakajokela ku Roma kumane bakapiluka alimwi ku Efeso. Aaba banabukwetene basungu bakabikka ziyandika zya Bwami mubusena bwakusaanguna alimwi akulyaaba kubelekela bamwi calo cakabapa kukkomaninwa “ambungano zyoonse zyabamasi.”—Rom. 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

7 Banakristo bamazuba aano batobela cikozyanyo ca Paulo, Akula alimwi a Purisila. Babelesi basungu mazuba aano balabeleka canguzu kutegwa ‘batapi muntu naba omwe akati kabo mukuli uuminya.’ (1 Tes. 2:9) Cikkomanisya ncakuti, mazuba aano bunji bwabakambausi ba Bwami balabeleka milimo yamazuba buyo masyoonto naa milimo yaciindi buyo cisyoonto kutegwa kabaligwasyilizya mumulimo wabo uuyandika kapati, mulimo wa Bunakristo. Mbubwenya mbuli ba Akula a Purisila, bunji bwababelesi ba Jehova ibasamausya inga balilibambilide kutambula balangizi bamabazu mumaanda aabo. Aabo ibatobela ‘cilengwa cakusamausya beenzu’ balizyi mbocikulwaizya alimwi akuyumya-yumya kucita boobu.—Rom. 12:13.

MAGWALO AAKASOLOLELWA AMUUYA AAKULWAIZYA

Ciindi naakakkala mu Korinto myezi iili 18 cakuma 50-52 C.E., mwaapostolo Paulo wakalemba magwalo obilo alo kumbele akazooba cibeela ca Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki, nkokuti lugwalo Lwakusaanguna a Lwabili kubana Tesalonika. Kulangilwa kuti wakalemba lugwalo kubana Galatiya aciindi ncomunya eeci naa ciindi cisyoonto buyo kuzwa waawo.

Lugwalo Lwakusaanguna Kubana Tesalonika, ndolugwalo lwakusaanguna ilwakasololelwa amuuya ndwaakalemba Paulo. Wakaswaya ku Tesalonika cakuma 50 C.E., ciindi calweendo lwakwe lwabili lwakukambauka. Mbungano iyakatalisyigwa okuya, tiilyakalampa yakatalika kukazyigwa, calo cakapa kuti ba Paulo a Sila bazwe mudolopo. (Mil. 17:1-10, 13) Kalibilikide kujatikizya mbungano mpya, ziindi zyobilo Paulo wakasola kuti ajokele, pele ‘Saatani wakamusinkila nzila.’ Nokuba boobo, Paulo wakatuma Timoteyo kuyooumbulizya alimwi akuyumyayumya bakwesu. Kulangilwa kuti kumamanino aamwaka wa 50 C.E., Timoteyo wakamusangana Paulo mu Korinto akumuletela mulumbe mubotu kujatikizya mbungano yaku Tesalonika. Kuzwa waawo, ndendilyo Paulo naakalulemba lugwalo oolu.—1 Tes. 2:17–3:7.

Lugwalo Lwabili Kubana Tesalonika, kulangilwa kuti lwakalembwa mbolwakamanina buyo kulembwa lwakusaanguna ambweni cakuma 51 C.E. Mumagwalo oonse obilo, Timoteyo a Siluvano (naa Sila mubbuku lya Milimo) bakamusangana Paulo mukutumya myooni, pele kunyina aatondezya kuti aaba botatwe kuli nobakakkala antoomwe alimwi kuzwa ciindi Paulo naakali mu Korinto. (Mil. 18:5, 18; 1 Tes. 1:1; 2 Tes. 1:1) Nkaambo nzi Paulo ncaakalembela lugwalo oolu lwabili? Kweelede kuti wakatambula makani aambi mapya aajatikizya mbungano eeyi, ambweni kuzwa kumuntu ngweena wakatola lugwalo lwakusaanguna. Mulumbe ooyu wakapa kuti Paulo abalumbaizye bakwesu akaambo kaluyando alimwi akuliyumya mpoonya akululamika bana Tesalonika bamwi ibakali kuyeeya kuti buzuba bwa Mwami bulisikide kale.—2 Tes. 1:3-12; 2:1, 2.

Lugwalo lwa Paulo kubana Galatiya lutondezya kuti wakali baswaide ziindi zyobilo katanabalembela. Mu 47-48 C.E., Paulo a Barnaba bakaswaya ku Antiokeya yaku Pisidiya, Ikoniyo, Lustro alimwi a Derbe, masena oonse aaya akali mu Galatiya cooko cabana Roma. Mu 49 C.E., Paulo wakapiluka kubusena oobu kali antoomwe a Sila. (Mil. 13:1–14:23; 16:1-6) Paulo wakalemba lugwalo oolu akaambo kakuti ba Juda aabo ibakaboola musyule naakazwa, bakali kuyiisya kuti makani aakupalulwa alimwi akutobela Mulawo wa Musa kwakali kuyandika ku Banakristo. Cakutadooneka Paulo wakalembela bana Galatiya mbwaakamvwida buyo kujatikizya njiisyo zyakubeja eezyi. Kweelede kuti wakalulembela ku Korinto, pele alimwi kulalangilwa kuti wakalulembela ku Efeso, ciindi cisyoonto buyo ncaakakkala naakali kuzwa ku Antiokeya yaku Siriya, naa ku Antiokeya kwini buya.—Mil. 18:18-23.

“Bana Korinto Banji . . . Bakatalika Kusyoma” (Milimo. 18:5-8)

8, 9. Ino Paulo wakacita buti ciindi naakakazyigwa akaambo kakukambaukila ba Juda, alimwi ino wakaunka kuyookambaukila kuli?

8 Paulo wakatondezya kuti wakali kubona mulimo wakumubili kuti, wakali kumugwasyilizya buyo kuzuzikizya mulimo wakukambauka ciindi Sila a Timoteyo nobakasika kuzwa ku Makedoniya kabajisi azipego. (2 Kor. 11:9) Mpoonya-mpoonya, Paulo “wakatalika kubelesya ciindi cakwe coonse kukukambauka jwi lya Leza.” (Mil. 18:5) Nokuba boobo, busungu bwa Paulo mukukambaukila ba Juda, kwakapa kuti batalike kumukazya citaambiki. Kutondezya kuti walo wakanyina mulandu akaambo kakuti bakakaka kuutambula mulumbe uupa buumi uujatikizya Kristo, Paulo wakakunkumuna zisani zyakwe akwaambila basikumukazya ba Juda kuti: “Bulowa bwanu abube amitwe yanu. Mebo ndinyina mulandu. Kuzwa lino ndilaunka kubantu bamasi.”—Mil. 18:6; Ezk. 3:18, 19.

9 Ino nkuli lino Paulo nkwaakali kuyookambaukila? Kulangilwa kuti mwaalumi wazina lya Titiyo Jusito imu Juda musandule, walo iwakajisi ŋanda yakabambene acikombelo, nguwakapa Paulo ŋanda yakukkala. Aboobo Paulo wakalonga kuzwa kucikombelo akuyookkala kuŋanda ya Jusito. (Mil. 18:7) Muŋanda ya Akula a Purisila momumo Paulo mwaakali kukkala ciindi naakali mu Korinto, pele aŋanda ya Jusito mpaakaba busena mwaapostolo mpaakali kucitila mulimo wakwe wakukambauka.

10. Ncinzi citondezya kuti Paulo wakalilibambilide kukambaukila bantu boonse?

10 Sena majwi aa Paulo aakuti kuzwa lino wakali kuyoounka kukambaukila bamasi, akali kutondezya kuti wacilekela limwi kukambaukila ba Juda alimwi aba Juda basandule, nobaba baabo ibakali kuswiilila? Oobu tabusyi mbocakabede pe. Mucikozyanyo, “Krisipo, imweendelezi wacikombelo wakaba musyomi mu Mwami, antoomwe abamuŋanda yakwe boonse.” Cilalibonya kuti, bunji bwabaabo ibakali kunjila cikombelo bakamusangana Krisipo, nkaambo Bbaibbele lyaamba kuti: “Bana Korinto banji ibakaswiilila bakatalika kusyoma akubbapatizyigwa.” (Mil. 18:8) Ŋanda ya Titiyo Jusito mbobwakaba busena mpoyakali kuswaanganina mbungano ya Bunakristo mpya yamu Korinto. Kuti naa zintu zyaambidwe mubbuku lya Milimo zyakali kucitika cakutobelana kweelana ambwaakazilemba Luka, nkokuti kusanduka kwaba Juda naa ba Juda basandule kwakacitika naakamana kukunkumuna zisani Paulo. Alimwi cakatondezya aantangalala kuti mwaapostolo wakali kunyoneka.

11. Mbuti Bakamboni ba Jehova mazuba aano mbobacitobela cikozyanyo ca Paulo ciindi nobakambaukila baabo bazulilwa muzikombelo zya Bunakristo Bwanyika?

11 Mumasena manji mazuba aano, zikombelo zya Bunakristo Bwanyika zilidumide alimwi zilayandwa kapati abantu bazulilwa mumo. Mumasena aamwi munyika, bamisyinali ba Bunakristo Bwanyika bakabasandula bantu banji. Mbubwenya mbocakabede kuba Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna mu Korinto, aabo balitaminina kuba Banakristo kanji-kanji beendelezyegwa atunsiyansiya. Mbuli Paulo, swebo Tobakamboni ba Jehova cabusungu tulabakambaukila bantu bali boobu, kutegwa baamvwisye kabotu Magwalo. Nociba ciindi nobatukazya, naa kutupenzya basololi bazikombelo zyabo, swebo tatutyompwi pe. Akati kabantu ‘basungu kubelekela Leza, pele ikutali kweelana aluzyibo lwini-lwini’ inga kuli babombe myoyo banji ibeelede kuyandaulwa akujanwa.—Rom. 10:2.

“Ndijisi Bantu Banji Mumunzi Ooyu” (Milimo 18:9-17)

12. Ino nkuyumizyigwa kuli buti Paulo nkwaakatambula mucilengaano?

12 Kuti naa Paulo wakali kudooneka naa inga wazumanana kukambauka mu Korinto, kweelede kuti wakacileka ciindi Mwami Jesu naakalibonya kulinguwe mucilengaano akumwaambila kuti: “Utayoowi pe, pele kozumanana kwaambaula alimwi utaumuni buyo pe, nkaambo ndilaanduwe aboobo kunyina muntu uutiikulwane akukucisa; nkaambo ndijisi bantu banji mumunzi ooyu.” (Mil. 18:9, 10) Eelo kaka cakali kukulwaizya cilengaano eeci! Mwami lwakwe kumugama wakamukulwaizya Paulo kuti uyookwabililwa kuntenda alimwi akuti mumunzi kwakacili bantu banji beelela. Ino Paulo wakacita buti akaambo kacilengaano eeci? Tubala kuti: “Wakakkala ooko mwaka omwe amyezi iili cisambomwe, kayiisya jwi lya Leza akati kabo.”—Mil. 18:11.

13. Ncinzi ncaakali kuyeeya Paulo ciindi naakasika afwaafwi acuuno cakubetekela, pele nkaambo nzi eeco ncocatakali kulangilwa?

13 Naakakkala ciindi citandila kumwaka omwe ku Korinto, Paulo wakatambula cisinizyo acimbi calugwasyo lwa Mwami. “Iba Juda caantoomwe bakamubukila Paulo akumutola kucuuno calubeta” citegwa bema. (Mil. 18:12) Bamwi bayeeya kuti, eeci cakali cibumbili cili atala camubala wajulu alimwi abbweluuma lituba kumwi kacizekawidwe tuntu tumwi twakucibotya, alimwi kweelede kuti cakali munsi-munsi aakati kamusika wamu Korinto. Kumbele aacuuno eeci kwakali busena bupati cakuti kwakali kukonzya kukkwana nkamu yabantu iili mbwiibede. Zintu zyakavwukkulwa zitondezya kuti cuuno cakubetekela cakali munsi-munsi acikombelo alimwi aaŋanda ya Jusito. Ciindi Paulo naakasika afwaafwi acuuno ca beʹma, kweelede kuti wakayeeya makani aakujaigwa kwa Sitefano, walo zimwi ziindi iwaambwa kuti Munakristo wakusaanguna kujaigwa. Paulo, iwakali kwiitwa kuti Saulo, “wakakuzuminizya kujaigwa kwa Sitefano.” (Mil. 8:1) Lino sena cintu cikozyenye ciyanda kumucitikila Paulo? Peepe, kayi wakasyomezyegwa kuti, ‘kunyina muntu uutiikucise.”—Mil. 18:10.

Galiyo wabakakila basikutamikizya Paulo ibanyemede kulanganya kaambo kajatikizya Paulo. Basikalumamaba bana Roma basola kuumuzya nkamu yabaalumi banyemede.

“Mpoonya wakabatanda kuzwa kucuuno calubeta.”—Milimo 18:16

14, 15. (a) Ino ba Juda bakamutamikizya nzi Paulo, alimwi nkaambo nzi Galiyo ncaakauleka buyo mulandu ooyu? (b) Ncinzi cakacitika kuli Sostene, alimwi ino kweelede kuti cakamugwasya buti?

14 Ncinzi cakacitika ciindi Paulo naakasika kucuuno cakubetekela? Mubetesi aciindi eeco wakali mweendelezi waku Akaya, Galiyo, imupati wasyaabusongo muna Roma wazina lya Seneca. Ba Juda bakamutamikizya Paulo kabati “Muntu ooyu uyunga bantu kukomba Leza munzila iiteendelani amulawo.” (Mil. 18:13) Ba Juda bakali kwaamba kuti Paulo wakali kusandula bantu calo icatakali mumulawo. Nokuba boobo, walo Galiyo wakabona kuti Paulo kunyina “cibi” ncaakacita alimwi taaku ‘naakatyola mulawo’ pe. (Mil. 18:14) Galiyo kunyina naakali kuyanda kujatikizyigwa amakani aamanyongwe aaba Juda. Nkaambo, Paulo katanaamba bbala lili lyoonse kutegwa aliiminine, Galiyo wakalulesya lubeta. Eelo kaka eeci cakabanyemya basikutamikizya Paulo! Bakanyemena Sostene, walo ambweni iwakanjila mubusena bwa Krisipo kuba mweendelezi wacikombelo. Bakamujata Sostene “akutalika kumuuma kumbele lyacuuno calubeta.”—Mil. 18:17.

15 Nkaambo nzi Galiyo ncaatakamuvwuna Sostene kunkamu eeyi? Ambweni Galiyo wakali kuyeeya kuti Sostene wakali musololi wankamu eeyi iyakali kulwana Paulo alimwi akuti wakali kutambula bulumbu bumweelede. Kufwumbwa naa cakali buti, kuli bubotu bwakajanwa akaambo kaceeci icakacitika. Mulugwalo lwakwe lwakusaanguna kumbungano yaku Korinto, ndwaakalemba myaka iili mbwiibede kumbele, Paulo wakaamba zya Sostene umwi kuti mukwesu. (1 Kor. 1:1, 2) Sena ooyu ngo Sostene iwakaumwa mu Korinto? Kuti naa oobo mbocakabede, nkokuti oobu bukkale bucisa kapati bwakagwasya Sostene kuba Munakristo.

16. Ino majwi aa Mwami aakuti, “Kozumanana kwaambaula alimwi utaumuni buyo pe, nkaambo ndilaanduwe,” atugwasya buti mumulimo wesu?

16 Kamuyeeya kuti ciindi ba Juda nobakamana kuukaka mulumbe wa Paulo, ndendilyo Mwami Jesu naakakulwaizya Paulo kuti: “Utayoowi pe, pele kozumanana kwaambaula alimwi utaumuni buyo pe, nkaambo ndilaanduwe.” (Mil. 18:9, 10) Tatweelede kwaaluba majwi aaya, kwaambisya ciindi mulumbe wesu noukazyigwa. Kamuyeeya kuti Jehova ulakonzya kuzyiba zili mumoyo alimwi ulabakwela babombe myoyo kulinguwe. (1 Sam. 16:7; Joh. 6:44) Eelo kaka eeci citukulwaizya kuzumanana kujata bubi mumulimo wakukambauka! Mwaka amwaka bantu bainda ku 300,000 balabbapatizyigwa, caamba kuti buzuba abuzuba kulabbapatizyigwa bantu babalilwa ku 800. Kuli baabo ibaatobela malailile aakuti: “Mukayiisye bantu bazisi zyoonse kuti babe basikwiiya,” Jesu ubasyomezya kuti: “Ndilaandinywe mazuba oonse mane kusikila kumamanino aabweende bwazintu.”—Mt. 28:19, 20.

“Ikuti Kakuli Kuyanda Kwa Jehova” (Milimo 18:18-22)

17, 18. Ncinzi Paulo ncaakali kuyeeya ciindi naakali kuunka ku Efeso?

17 Tatuzyi naa Galiyo mbwaakabeendelezya basikumukazya Paulo ncecakapa kuti kube ciindi caluumuno kumbungano mpya ya Banakristo yaku Korinto. Kufwumbwa mbocakabede, Paulo ‘wakakkala mazuba manji’ katanalayana abakwesu baku Korinto. Lyacilimo mu 52 C.E., Paulo wakakanza kweenda abwato kuya ku Siriya kuzwa kucito caku Kenkreya, kwalo ikulampa makkilomita aali 11 kujwe aa Korinto. Nokuba boobo, katanazwa ku Kenkreya, Paulo “wakailulula masusu aakwe, nkaambo wakalikonkede.”c (Mil. 18:18) Kuzwa waawo, wakaunka a Akula alimwi a Purisila akuyootanta bwato mu Lwizi lwa Aegean kuunka ku Efeso mu Asia Minor.

18 Ciindi Paulo naakali mubwato kuzwa ku Kenkreya, kweelede kuti wakali kuyeeya ciindi naakali mu Korinto. Wakayeeya zintu zinji zibotu izyakamupa kukkomana kapati. Kayi myezi iili 18 njaakali kukambauka okuya kwakacitika zintu zibotu. Mbungano yakusaanguna iyakatalisyigwa mu Korinto, yakali kuswaanganina muŋanda ya Jusito. Akati kabantu ibakaba basyomi, kuli Jusito, Krisipo abamu ŋanda yakwe, alimwi abamwi banji. Paulo wakali kubayanda kapati aaba basyomi bapya, nkaambo nguwakabagwasya kuba Banakristo. Kumbele Paulo wakabalembela akubapandulula kuti bakali mbuli lugwalo lwakulumbaizya ilwakalembedwe amoyo wakwe. Andiswe mbotulimvwa oobo kubantu mbotwakaba acoolwe cakugwasya kuboola mubukombi bwakasimpe. Eelo kaka citupa kukkomana kubona bantu aaba ibali mbuli “magwalo aatulumbaizya”!—2 Kor. 3:1-3.

19, 20. Ncinzi ncaakacita Paulo mbwaakasikila buyo mu Efeso, alimwi ncinzi ncotwiiya caboola kukulibikkila mbaakani zyakumuuya?

19 Mbwaakasikila buyo ku Efeso, mpoonya-mpoonya Paulo wakazumanana amulimo wakwe. “Wakanjila mucikombelo akubandika aba Juda.” (Mil. 18:19) Aciindi eeci, Paulo wakakkala buyo asyoonto mu Efeso. Nokuba kuti bakamulomba kuti akkale mazuba manji “wakakaka.” Ciindi naakali kubalaya, wakaambila bana Efeso kuti: “Ndiyoopiluka alimwi kulindinywe ikuti kakuli kuyanda kwa Jehova.” (Mil. 18:20, 21) Tacidoonekwi buya kuti Paulo, wakalizyi kuti mulimo wakukambauka wakali mupati mu Efeso. Nokuba kuti Paulo wakakanzide kupilukila, pele wakasala kusiya makani oonse mumaanza aa Jehova. Eelo kaka eeci ncikozyanyo cibotu kulindiswe! Notuyanda kuzuzikizya mbaakani zyakumuuya, tweelede kusaanguna kubweza ntaamu. Nokuba boobo, lyoonse tweelede kusyoma busolozi bwa Jehova alimwi akusolekesya kucita zintu kweelana akuyanda kwakwe.—Jak. 4:15.

20 Naakabasiya ba Akula a Purisila ku Efeso, Paulo wakaunka kulwizi akuselemukila ku Kaisareya. Kumane “wakaunka” ku Jerusalemu akuyoojuzya mbungano mpati okuya. (Mil. 18:22; bupanduluzi buyungizyidwe) Kuzwa waawo, Paulo wakaunka kuŋanda nkwaakali kukkala ku Antiokeya yaku Siriya. Eelo kaka lweendo lwakwe lwabumisyinali lwabili lwakazwidilila! Ncinzi cakali kuyoomucitikila mulweendo lwakwe lwamamanino?

CIKONKE CA PAULO

Milimo 18:18 yaamba kuti ciindi Paulo naakali mu Kenkreya, “wakailulula masusu aakwe, nkaambo wakalikonkede.” Ino ncikonke cili buti ncaakakonkezya?

Mubwini, cikonke nkusyomezya Leza ikulyaaba kucita mulimo umwi, kumupa cintu cimwi naa kumubelekela munzila imwi yaalubazu. Bamwi bayeeya kuti Paulo wakaailulula masusu aakwe kutegwa azuzikizye cikonke cakwe cabu Naziri. Pele alo Magwalo atondezya kuti, ciindi naakali kumanizya kucita mulimo wa Jehova umwi waalubazu, mu Naziri wakali kugela masusu aakwe “kumulyango watente lyakuswaanganina.” Kulibonya kuti eeci cakali kucitilwa buyo mu Jerusalemu mulikke ikutali mu Kenkreya pe.—My. 6:5, 18.

Bbuku lya Milimo kunyina pe nolitwaambila ciindi Paulo naakakonkezya boobu. Kulangilwa kuti wakakonkezya katanaba Munakristo. Alimwi tatuzyi naa Paulo wakalombede Jehova cintu cimwi cacigaminina. Syaazibwene mumakani aamu Bbaibbele umwi wakaamba kuti, Paulo wakailulula masusu aakwe kutegwa atondezye “kulumba kuli Leza akaambo kakumukwabilila, calo cakapa kuti acikonzye kumanizya mulimo wakwe mu Korinto.”

a Amubone kabbokesi kakuti “Korinto, Busena Bwazito Zyobilo.”

b Amubone kabbokesi kakuti “Magwalo Aakasololelwa Amuuya Aakulwaizya.”

c Amubone kabbokesi kakuti “Cikonke ca Paulo.”

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi