LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • bt cibalo. 25 map. 196-202
  • “Mulandu Ooyu Ndilomba Kuutola Kuli Kaisara!”

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • “Mulandu Ooyu Ndilomba Kuutola Kuli Kaisara!”
  • ‘Amupe Bumboni Cakulomya’ Kujatikizya Bwami bwa Leza
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • “Ndiimvwi Kumbele Lyacuuno Calubeta” (Milimo 25:1-12)
  • “Tiindakakaka Kutobela” (Milimo 25:13–26:23)
  • “Inga Wandisandula Kuba Munakristo” (Milimo 26:24-32)
  • Amubagwasye Bambi Ikuzumina Mulumbe Wa Bwami
    Ngazi Yamulindizi—2003
  • Amube Basicamba Jehova Mugwasyi Wanu
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2020
  • Kukwabilila Makani Mabotu Kumbele lya Balupati-pati
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2016
  • Paulo Watumwa ku Roma
    Ziiyo Nzyomukonzya Kwiiya Kuzwa mu Bbaibbele
Amubone Azimwi
‘Amupe Bumboni Cakulomya’ Kujatikizya Bwami bwa Leza
bt cibalo. 25 map. 196-202

CIBALO 25

“Mulandu Ooyu Ndilomba Kuutola Kuli Kaisara!”

Paulo wapa cikozyanyo cibotu mukukwabilila makani mabotu

Kweelana a Milimo 25:1–26:32

1, 2. (a) Ino muubukkale buli buti mwaalijana Paulo? (b) Ino kulomba kwa Paulo kwakuti atole mulandu kuli Kaisara kupa kubuzya mubuzyo nzi?

PAULO wazumanana kugatelwa cakubikkila maano kapati mu Kaisareya. Myaka yobilo musyule naakapiluka ku Judaya, mumazuba buyo masyoonto ba Juda bakasola kumujaya kwaziindi zyotatwe. (Mil. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Kusikila lino basinkondonyina tiibazwidilila pe, nokuba boobo tabajoki musyule. Ciindi Paulo naabona kuti ulakonzya kwaabwa kulimbabo, waambila Mweendelezi muna Roma Fesito kuti: “Mulandu ooyu ndilomba kuutola kuli Kaisara!”−Mil. 25:11.

2 Sena Jehova wakakuzuminizya kulomba kwa Paulo kwakutola mulandu kumweendelezi waku Roma? Bwiinguzi bulayandika kapati kulindiswe notupa bumboni cakulomya kujatikizya Bwami bwa Leza muciindi eeci camamanino. Tweelede kuzyiba naa tulakonzya kuciiya cikozyanyo ca Paulo caboola ‘kukukwabilila akusitikizya makani mabotu mumulawo.’—Flp. 1:7.

“Ndiimvwi Kumbele Lyacuuno Calubeta” (Milimo 25:1-12)

3, 4. (a) Nkaambo nzi ba Juda ncobakalombela kuti Paulo atolwe ku Jerusalemu alimwi mbuti mbwaakalweeleba lufwu? (b) Mbuti Jehova mbwabalanganya babelesi bakwe bamazuba aano mbubonya mbwaakacita kuli Paulo?

3 Nokwakainda mazuba otatwe kuzwa naakaba mweendelezi muna Roma mupya wacooko ca Judaya, Fesito wakaunka ku Jerusalemu.a Okuya wakalimvwida ciindi basilutwe babapaizi alimwi abantu balemekwa kabatamikizya Paulo milandu mipati. Bakalizyi kuti balupati-pati bamweendelezi ooyu mupya bakali kuyanda kuti abambe luumuno akati kabo alimwi aba Juda boonse. Aboobo bakalomba lugwasyo kuli Fesito kabati: Komuleta Paulo ku Jerusalemu kutegwa abetekelwe nkuko. Nokuba boobo, kuli makanze mabyaabi aakaliko mukulomba kwabo. Basinkondo aabo bakakanzide kumujaya Paulo munzila iizwa ku Kaisareya kuya ku Jerusalemu. Fesito wakabakakila akubaambila kuti: “Atuunke limwi abasololi akati kanu, bakamupe mulandu [ku Kaisareya] ikuti ncobeni kakuli cibi cili coonse ncaakacita mwaalumi ooyu.” (Mil. 25:5) Aboobo Paulo wakacikonzya alimwi kulweeleba lufwu.

4 Mumasunko aa Paulo oonse, Jehova kwiinda mu Mwami Jesu Kristo wakamuyumya. Amuyeeye kuti mucilengaano, Jesu wakaambila mwaapostolo wakwe kuti: “Koba acamba!” (Mil. 23:11) Mazuba aano, abalo babelesi ba Leza balajana buyumuyumu alimwi akukongwa. Jehova kunyina natukwabilila kupenzi lili lyoonse, pele ulatupa busongo alimwi anguzu kutegwa tuliyumye. Lyoonse tulakonzya kusyoma “nguzu zigambya iziinda zyabantu” eezyo Leza wesu siluyando nzyatupa.—2 Kor. 4:7.

5. Mbuti Fesito mbwaakamweendelezya Paulo?

5 Nokwakainda mazuba aali mbwaabede, Fesito “wakakkala acuuno cakubetekela” mu Kaisareya.b Paulo alimwi abasikumutamikizya bakaima kumbele lyakwe. Mukwiingula kutwaambo tutayi koomoonga ntobakali kumutamikizya, Paulo wakati: “Kunyina cibi cili coonse ncindakacita ku Mulawo waba Juda naa kutempele nokuba kuli Kaisara.” Mwaapostolo ooyu kunyina mulandu ngwaakajisi aboobo wakeelede kwaangununwa. Ino mbuti Fesito mbwaakali kuyookosola makani? Kayanda kukkomaninwa aba Juda, wakabuzya Paulo kuti: “Sena uyanda kuunka ku Jerusalemu kuyoobetekelwa nkuko kumbele lyangu kujatikizya makani aaya?” (Mil. 25:6-9) Eelo kaka ooyu wakali muzeezo mubyaabi kapati iwakapegwa! Ikuti Paulo naakatolwa kuyoobetekelwa ku Jerusalemu, basikumutamikizya mbabakali kuyooba babetesi bakwe alimwi cakutadooneka wakali kuyoojaigwa. Mubukkale oobu, Fesito wakali kusala nzila iyakali kuyoomuletela mpindu mutwaambo twamapolitikisi muciindi cakucita bululami bwini-bwini. Mweendelezi iwakaliko musyule, Ponto Pilato, wakacita mbubwenya mumakani aakali kujatikizya Jesu, mwaange iwakali kuyandika kapati. (Joh. 19:12-16) Abalo babetesi mazuba aano balakonzya kucita cakutalulama kutegwa bakkomanisye bantu bamwi. Aboobo taceelede kutugambya ciindi nkuta nozikosola makani aajatikizya bantu ba Leza munzila iindene abumboni buliko.

6, 7. Nkaambo nzi Paulo ncaakalombela kuti mulandu utolwe kuli Kaisara, alimwi wakasiya cikozyanyo nzi ku Banakristo bakasimpe mazuba aano?

6 Ikuyandisisya kukkomaninwa aba Juda kwa Fesito nokwakapa kuti Paulo ajaigwe. Aboobo Paulo wakalubelesya lwaanguluko ndwaakajisi lwakuba sicisi muna Roma. Wakaambila Fesito kuti: “Ndiimvwi kumbele lyacuuno calubeta ca Kaisara, aboobo aano mpondeelede kubetekelwa. Kunyina cibi ncindakacita kuba Juda, mbubonya mbobwene ayebo. . . . Mulandu ooyu ndilomba kuutola kuli Kaisara!” Ikuti naa muntu walomba kucita boobo, kanji-kanji tiicakali kukonzyeka kucinca. Fesito wakakakankaizya kaambo aaka naakaamba kuti: “Mbwaanga walomba kutola mulandu wako kuli Kaisara; kuli Kaisara nkotuunke.” (Mil. 25:10-12) Kwiinda mukutola mulandu kunkuta iisumpukide yamumulawo, Paulo wakasiya cikozyanyo ku Banakristo bakasimpe mazuba aano. Ciindi basikukazya nobasola kuleta “mapenzi kwiinda mukubelesya mulawo” Bakamboni ba Jehova babelesya nzila zyamumulawo kwiiminina makani mabotu.c—Int. 94:20.

7 Lino, nokwakainda myaka iinda kuli yobilo kaangidwe akaambo kamilandu njaatakacita, Paulo wakapegwa coolwe cakuyooliiminina ku Roma. Pele katanaunka, kuli mweendelezi aumwi iwakali kuyanda kumubona.

Bantu munkuta batondezya mbobalimvwa kujatikizya lubeta lwazwa aakupegwa. Mukwesu, bamaloya bakwe alimwi a Bakamboni banji ibajanika baluuside. Aabo batali Bakamboni balikkomene alimwi balumbaizya basimilawo ibali kubaiminina mumulandu uujatikizya mukwesu.

Notwatabetekwa bweelede, tulacita apiilu kunkuta zipati

“Tiindakakaka Kutobela” (Milimo 25:13–26:23)

8, 9. Nkaambo nzi Mwami Agripa ncaakaswaila ku Kaisareya?

8 Nokwakainda mazuba kuzwa ciindi Fesito naakamvwa kulomba kwa Paulo kuti mulandu utolwe kuli Kaisara, Mwami Agripa amucizyi wakwe Berenike bakaunka “kuyooswaya akwaanzya” mweendelezi mupya.d Kuciindi cabana Roma, cakali cilengwa buya kunkumenkume kuswaya akwaanzya beendelezi bapya ibakazwa aakusalwa. Kwiinda mukumulumbaizya Fesito akaambo kakusalwa ooko, cakutadooneka Agripa wakali kusola kuyumya cilongwe cabo calo icakali kuyoogwasya kumbele.—Mil. 25:13.

KUCITA APIILU KUJATIKIZYA BUKOMBI BWAKASIMPE MAZUBA AANO

Bakamboni ba Jehova zimwi ziindi balacita apiilu kunkuta zipati kabajisi bulangizi bwakugusya zisinkilizyo kumulimo wakukambauka makani mabotu aa Bwami bwa Leza. Amubone zikozyanyo zyobilo.

Mu March 28, 1938, Nkuta Mpati yaku United States tiiyakakuzumina kukosola makani kwankuta nsyoonto alimwi akwaangununa kabunga ka Bakamboni ibakaangidwe akaambo kakwaabila mabbuku aamba zyamu Bbaibbele ku Griffin, Georgia, U.S.A. Ooku kwakali kucita apiilu kwakusaanguna akati kamaapiilu manji akacitwa kunkuta mpati eeyo kujatikizya lwaanguluko ndobajisi Bakamboni lwakukambauka makani mabotu.g

Mulandu uumbi wakali kujatikizya Kamboni waku Greece wazina lya Minos Kokkinakis. Mumyaka iili 48, wakaangwa ziindi ziinda ku 60 akaambo “kakwaambila bambi nzyasyoma.” Ziindi zili 18, wakajaninwa mulandu munkuta. Wakakkala myaka minji muntolongo alimwi akutolwa kumasena aambi aali kulamfwu kunsumbu zili mu Lwizi lwa Aegean. Naakaangwa camamanino mu 1986, nkuta zipati zyamu Greece zyakamujanina mulandu Mukwesu Kokkinakis. Mpoonya wakacita apiilu kunkuta ya European Court of Human Rights (ECHR). Mu May 25, 1993, Nkuta eeyo yakakosola kuti cisi ca Greece cakanyonganya lwaanguluko lwabukombi ndwaakajisi Mukwesu Kokkinakis.

Bakamboni ba Jehova balacita apiilu kunkuta ya ECHR mumilandu minji, alimwi bunji bwanjiyo balazunda. Kunyina mbunga iimbi, yabukombi, iyazwidilila mukulwanina lwaanguluko ndobajisi bantu munkuta ya ECHR.

Sena kuli abambi bagwasyigwa kujatikizya kuzunda munkuta kwa Bakamboni ba Jehova? Syaazibwene wazina lya Charles C. Haynes wakalemba kuti: “Toonse tweelede kubalumba kapati Bakamboni ba Jehova. Tacikwe makani akuvwula kwaziindi nzyobasampaulwa, kutija mumadolopo nokuba kuumwa buya, balazumanana kulwanina lwaanguluko lwabo (alimwi buya alwesu) lwabukombi. Alimwi ciindi nobazunda, toonse tulazunda.”

g Amubone cibalo caamba mboyakakosola makani Nkuta Mpati yaku United States kujatikizya kwaanguluka kukanana, icakamwaigwa mu Sinsimuka! yamu Chikuwa yamu January 8, 2003, peeji 3-11.

9 Fesito wakaambila mwami kujatikizya Paulo, aboobo Agripa wakali kuyandisisya kumvwa kulinguwe. Buzuba bwakatobela, beendelezi aaba bobilo bakakkala azyuuno zyakubetekela. Pele nguzu zinji nzyobakajisi alimwi akulitukumuna tiizyakali kukonzya kweelana amajwi mwaange iwakali kumbele lyabo ngaakali afwaafwi kubaambila.—Mil. 25:22-27.

10, 11. Mbuti Paulo mbwaakamulemeka Agripa, alimwi ntwaambo nzi ntwaakaambila mwami kujatikizya mbwaakali kupona kaindi mwaapostolo ooyu?

10 Cabulemu Paulo wakalumba Mwami Agripa akaambo kakumupa coolwe cakuliiminina kulinguwe, akwaamba kuti mwami wakalizizyi kabotu ziyanza zyoonse alimwi amanyongwe aali akati kaba Juda. Mpoonya Paulo wakapandulula buumi mbwaakali kupona kaindi naakati: “Ndakali mu Farisi uuzitobela kapati njiisyo zyakakamu kabukombi bwesu.” (Mil. 26:5) Mbwaanga wakali mu Farisi, Paulo wakali kulangila kuboola kwa Mesiya. Lino mbwaanga wakali Munakristo, cabusicamba wakatondezya kuti Jesu Kristo ngonguwe iwakali kulindilwa kwaciindi cilamfwu. Njiisyo walo alimwi abasikumukazya njobakali kusyoma, nkokuti bulangizi bwakuzuzikizyigwa kwacisyomezyo ca Leza kuli bamausyi, nkakaambo kakapa kuti Paulo kabetekwa buzuba oobo. Bupanduluzi bwa Paulo bwakapa kuti Agripa abe aluyandisisyo kapati lwakumvwa nzyaakali kuyanda kwaamba Paulo.e

11 Kayeeya mbwaakali kubeendelezya calunya Banakristo, Paulo wakati: “Mebo lwangu, ndakalisinizyide kuti ndakeelede kucita zintu zinji zyakukazya Jesu muna Nazareta . . . mbwaanga ndakali abukali kapati kulimbabo [basikutobela Kristo], ndakasika nkondibatobela nomuba muminzi yeengelede kuyoobapenzya.” (Mil. 26:9-11) Aawa Paulo tanaakali kubeja buya pe. Bantu banji bakalizyi mbwaakabapenzya Banakristo. (Gal. 1:13, 23) Kweelede kuti Agripa wakali kulyaambauzya kuti, ‘Ino ncinzi cakapa kuti muntu ooyu acince?’

12, 13. (a) Mbuti Paulo mbwaakakupandulula kusanduka kwakwe? (b) Mbuti Paulo mbwaakali “kuzibbakela zibinzyo”?

12 Majwi aaya aa Paulo aatobela alapa bwiinguzi: “Cimwi ciindi nindakali kweenda kuya ku Damasiko kanditumidwe alimwi akupegwa nguzu zyoonse kuzwa kuli basilutwe babapaizi, munzila masyikati, O Mwami, ndakabona mumuni uumweka kapati kwiinda mumuni wazuba iwakamweka kuzwa kujulu kundizinguluka mebo alimwi abaabo mbotwakali kweenda limwi. Alimwi toonse notwakawida ansi, ndakamvwa jwi mumwaambo wa Chihebrayo kaliti: ‘Saulo, Saulo, ino undipenzyela nzi? Ulalicisa buyo omwini ikuti uzumanane kuzibbakela zibinzyo.’ Pele ndakati: ‘Ino nduwe ni, Mwami?’ Eelyo Mwami wakati: ‘Ndime Jesu ooyo ngopenzya.’”f—Mil. 26:12-15.

13 Kacitanacitika cintu eeci cigambya, Paulo munzila yamaambilambali wakali “kuzibbakela zibinzyo.” Mbubwenya munyama uunyamuna ntundu mbwaakali kukonzya kulicisa mwini kwiinda mukubbakela cibeela cibosya cacibinzyo, Paulo wakali kulicisa mwini kumuuya kwiinda mukukazya makanze aa Leza. Kwiinda mukulibonya kuli Paulo munzila yuunka ku Damasiko, Jesu iwakabusyigwa wakapa mwaalumi ooyu iwakasweekede kapati kuti acince mizeezo yakwe.—Joh. 16:1, 2.

14, 15. Ncinzi Paulo ncaakaamba kujatikizya kucinca nkwaakacita mubuumi bwakwe?

14 Mubwini Paulo wakacinca kapati mubuumi bwakwe. Naakali kubandika a Agripa, wakati: “Tiindakakaka kutobela cilengaano eeco cakujulu, pele kusaanguna abaabo bakali ku Damasiko, mpoonya abakali mu Jerusalemu alimwi amucooko coonse ca Judaya akuli bamasi, ndakatola mulumbe wakuti beelede kweempwa akusandukila kuli Leza kwiinda mukucita milimo yeendelana akweempwa kwabo.” (Mil. 26:19, 20) Kwamyaka minji, Paulo wakali kuzuzikizya mulimo ooyo Jesu Kristo ngwaakamupa mucilengaano camasyikati. Alimwi ncinzi cakacitika? Aabo ibakaatambula makani mabotu ngaakali kukambauka Paulo bakeempwa kubukkale bwabo bwakutalilemeka akutasyomeka alimwi akusandukila kuli Leza. Bantu bali boobo bakaba basicisi bali kabotu, ibakali kwiitobela milawo alimwi akucita zintu bweelede.

15 Nokuba boobo, zilongezyo zili boobu zyakanyina mpindu kuli basikukazya Paulo iba Juda. Paulo wakati: “Eeci ncicakapa kuti ba Juda bandijate mutempele akuyanda kundijaya. Pele akaambo kakuti ndakapegwa lugwasyo kuzwa kuli Leza, ndazumanana kusikila buzuba buno kupa bumboni kubantu-bantu buyo abapati.”—Mil. 26:21, 22.

16. Mbuti mbotukonzya kumwiiya Paulo ciindi notubandika ababetesi alimwi abeendelezi kujatikizya zintu nzyotusyoma?

16 Mbotuli Banakristo bakasimpe, tweelede kuti ‘katulibambilide lyoonse kwiiminina’ lusyomo lwesu. (1 Pet. 3:15) Ciindi notubandika ababetesi alimwi abeendelezi kujatikizya lusyomo lwesu, cilakonzya kutugwasya kapati kwiiya nzila njaakabelesya Paulo naakali kubandika a Agripa alimwi a Fesito. Kwiinda mukubaambila cabulemu kasimpe kamu Bbaibbele mbokabucinca buumi, nkokuti buumi bwesu abwabaabo ibautambula mulumbe wesu, tulakonzya kubasika amoyo bantu ibali mubweendelezi.

“Inga Wandisandula Kuba Munakristo” (Milimo 26:24-32)

17. Ino Fesito wakaamba nzi kumajwi aa Paulo, alimwi mbube nzi bukozyenye mbotubona mazuba aano?

17 Ciindi nobakali kuswiilila kubumboni Paulo mbwaakali kupa munzila iisika amoyo, beendelezi aaba bobilo bakajatikizyigwa kapati. Amubone cakacitika: “Lino Paulo naakali kulyaambilila makani aaya, Fesito wakaamba ajwi pati kuti: ‘Wasondoka Paulo! Lwiiyo lwaatala lwakupa kusondoka!’” (Mil. 26:24) Majwi Fesito ngaakaamba kanyemede alakonzya kutondezya kuti wakajisi bube mbotubona amazuba aano. Kubantu banji, aabo ibayiisya icini Bbaibbele ncolyaamba bababona kuti balaciindizya. Bantu babonwa kuti mbasongo munyika kanji-kanji cilabayumina kuzumina ncoliyiisya Bbaibbele kujatikizya bubuke bwabafwide.

18. Ino Paulo wakamwiingula buti Fesito alimwi eeci cakapa kuti Agripa aambe majwi nzi?

18 Pele mboobu Paulo mbwaakamwiingula mweendelezi: “Tandisondokede pe, Oolemekwa Fesito, pele ndaamba twaambo twamasimpe alimwi twamaano. Mubwini, imwami ngondaambila cakutayoowa ulaazyi kabotu makani aaya . . . Sena yebo, O Mwami Agripa, ulabasyoma Basinsimi? Ndilizyi kuti ulabasyoma.” Mpoonya Agripa wakati: “Muciindi cisyoonto buyo inga wandisandula kuba Munakristo.” (Mil. 26:25-28) Majwi aaya, kufwumbwa naa akali kuzwa ansi aamoyo naa pe, atondezya kuti bumboni bwa Paulo bwakamusika amoyo mwami.

19. Ncinzi ncobakabona ba Fesito a Agripa kujatikizya Paulo?

19 Mpoonya Agripa a Fesito bakanyamuka, ikutondezya kuti mubandi wasika kumamanino. “Nobakali kuzwa bakatalika kwaambaula akati kabo kabati: ‘Imwaalumi ooyu kunyina cintu ncacita iceelede kumupa kujaigwa naa kwaangwa.’ Mpoonya Agripa wakaambila Fesito kuti: ‘Imwaalumi ooyu naangununwa ikuti naatakalomba kuti mulandu wakwe utolwe kuli Kaisara.’” (Mil. 26:31, 32) Bakalizyi kuti mwaalumi iwakazwide aakuliiminina kumbele lyabo wakanyina mulandu. Ambweni lino bakali kuyoobabona munzila iili kabotu Banakristo.

20. Ino ncinzi cakacitika akaambo kabumboni bwa Paulo kubalupati-pati aaba?

20 Kunyina akati kabeendelezi basinguzu aaba bobilo uulibonya kuti wakaazumina makani mabotu aa Bwami bwa Leza. Sena cakali cabusongo kumwaapostolo Paulo kubandika kumbele lyabaalumi aaba? Bwiinguzi mbwakuti inzya. Ciindi Paulo ‘naakatolwa kubami akubeendelezi’ mu Judaya, eeci cakapa kuti bumboni busike kumasena aamfwulumende yabana Roma, cintu icatakali kulangilwa. (Lk. 21:12, 13) Kuyungizya waawo, zintu zyakamucitikila alimwi ambwaakasyomeka mumasunko cakabayumya Banakristonyina mulusyomo.—Flp. 1:12-14.

21. Ino mbubotu nzi mbotukonzya kujana kwiinda mukuzumanana mumulimo wakukambauka?

21 Ncimwi buyo amazuba aano. Tulakonzya kujana bubotu bunji kwiinda mukuzumanana amulimo wakukambauka Bwami nokuba kuti kuli masunko akukazyigwa. Tulakonzya kupa bumboni kubalupati-pati aabo ibakatazya kapati kusikila. Kuliyumya kwesu cakusyomeka kulakonzya kubakulwaizya bakwesu abacizyi Banakristo, calo mane cikonzya kubapa kutondezya busicamba kapati mumulimo ooyu wakupa bumboni cakulomya kujatikizya Bwami bwa Leza.

MWEENDELEZI MUNA ROMA PORIKIYO FESITO

Makani alikke ngotujisi aakaambwa amuntu wakalibonena ameso aajatikizya Porikiyo Fesito, ajanika mubbuku lya Milimo ya Baapostolo alimwi azilembedwe zya Flavius Josephus. Fesito ngowakanjila mubusena bwa Felike kali mweendelezi wa Judaya cakuma 58 C.E. alimwi kulibonya kuti wakafwa kali mubweendelezi naakamana kweendelezya kwamyaka buyo yobilo naa yotatwe.

Porikiyo Fesito.

Mubukkale bunji, kulibonya kuti Fesito wakali mweendelezi uubikkila maano alimwi musongo, ikwiindana ayooyo ngwaakalida zina, Felike alimwi awakamulida zina, nkokuti Alubino. Kumatalikilo aabweendelezi bwa Fesito, mu Judaya kwakazwide zigwebenga. Kweelana anzyaakaamba Josephus, “Fesito . . . wakalibikkila mbaakani yakusubula baabo ibakali kuleta manyongwe mucisi. Aboobo zigwebenga zinji zyakajatwa akujaigwa.” Naakali mweendelezi, ba Juda bakayaka bwaanda kutegwa Mwami Agripa katacikonzyi kubona zyakali kucitika mubusena bwatempele. Kumatalikilo Fesito wakabaambilide kuti babumwaye bwaanda. Nokuba boobo, nobakamulomba ba Juda, wakabazumizya kwaatola makani aayo ku Mweendelezi muna Roma wazina lya Nero.

Kulibonya kuti Fesito kunyina naakazungaana mukulwana zigwebenga alimwi abazangi. Pele mukuyandisya kuti azumanane kumvwana aba Juda, tanaakacita cabululami, ikapati munzila mbwaakamweendelezya mwaapostolo Paulo.

MWAMI HERODA AGRIPA II

Agripa iwaambidwe ku Milimo caandaano 25 wakali Mwami Heroda Agripa II, muzyukulu wa Heroda Mupati alimwi mwana wa Heroda ooyo iwakalwana mbungano yamu Jerusalemu myaka iili 14 musyule. (Mil. 12:1) Agripa ngowakali wamamanino akati kabasilutwe bana Heroda.

Mwami Heroda Agripa II.

Bausyi nobakafwa mu 44 C.E., Agripa iwakajisi myaka iili 17 wakali ku Roma, ooko nkwaakali kuyiila munkuta ya Mwami Muna Roma Kilaudiyo. Basikulaya mwami bakabona kuti Agripa wakacili mwana kukona bulelo bwabausyi; aboobo kwakasalwa mweendelezi muna Roma uumbi mubusena bwakwe. Nokuba kuti cakali boobo, Flavius Josephus wakaamba kuti, ciindi Agripa naakacili mu Roma, wakali kubalwanina ba Juda alimwi akubaiminina muzintu nzyobakali kuyandika.

Mumwaka wakuma 50 C.E., Kilaudiyo wakapa Agripa kuti keendelezya munzi wa Kalukisi alimwi mu 53 C.E., wakamupa kweendelezya Itureya, Trakoniti alimwi a Abilene. Kunze lyaboobo, Agripa wakapegwa kulanganya tempele mu Jerusalemu, akupegwa nguzu zyakusala bapaizi bapati ba Juda. Nero iwakanjila mubusena bwa Kilaudiyo wakakomezya cilawo cabulelo bwa Agripa kutegwa cibikkilizye zibeela zya Galilaya alimwi a Pereya. Ciindi naakaswaangana a Paulo, Agripa wakali mu Kaisareya amucizyi wakwe Berenike, ooyo iwakazwide kumulumaakwe, mwami wa Kilikiya.—Mil. 25:13.

Mu 66 C.E., naakaalilwa kuumuzya ba Juda ibakali kuzangila bulelo bwaci Roma, bazangi aaba bakatalika kubukila nguwe, aboobo akaambo kakuti cakamubula cakucita, wakaile kubasangana bana Roma. Ciindi buzangi bwaba Juda nobwakamana, mwami mupya wazina lya Vespasian, wakapa Agripa zilawo ziyungizyidwe kabuli bulumbu.

a Amubone kabbokesi kakuti “Mweendelezi Muna Roma Porikiyo Fesito.”

b “Cuuno cakubetekela” cakabikkidwe acibumbili. Busena oobu busumpwidwe bwakali kutondezya kuti nzila mbwaakosola makani mubetesi njiyakeelede kutobelwa alimwi akulemekwa. Pilato wakakkede acuuno cakubetekela ciindi naakali kwiilanga-langa milandu njaakapegwa Jesu.

c Amubone kabbokesi kakuti “Kucita Apiilu Kujatikizya Bukombi Bwakasimpe Mazuba Aano.”

d Amubone kabbokesi kakuti “Mwami Heroda Agripa II.”

e Mbwaakali Munakristo, Paulo wakamuzumina Jesu kuti ngu Mesiya. Ba Juda ibakamukaka Jesu, bakali kubona Paulo kuti ngusiluleyo.—Mil. 21:21, 27, 28.

f Kujatikizya majwi aa Paulo aakuti wakali kweenda “masyikati,” syaazibwene mumakani aamu Bbaibbele umwi wakati: “Ccita buyo kuti silweendo kabbaatidwe kapati, kanji-kanji wakali kulyookezya ciindi camasyikati nokwakali kupya kapati. Aboobo tulakonzya kubona Paulo mbwaakasungweede kapati mumulimo wakwe ooyu wakupenzya Banakristo.”

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi