Ncobulongezegwa a Leza Bukombi Bwini-Bwini
“Aleluya! Lufutuko abulemu anguzu nzezya-Leza wesu. Ikuti mabeteko aakwe ngalusinizyo, aliluleme.”—CIYUBUNUZYO 19:1, 2.
1. Mbuti Babuloni Mupati mbwayoomaninina?
“WAWA Babuloni mupati” kubusyu bwa Leza, elyo lino ulangilwa kunyonyoonwa. Businsimi bwamu Bbaibbele butondezya kuti ooyu muvwuule wabukombi ino-ino uyoojaigwa abamambinyina bamapolitikisi; mamanino aakwe anooyoozwela-zwela buyo. Ciyubunuzyo ca Jesu kuli Johane cakajisi majwi aaya aabusinsimi aakuti: “Umwi angelo singuzu wakabweza ibbwe lili mbuli iziyo ipati, wakaliwaala mulwizi, wakati, Mbubonya obu mbuuyoocitigwa munzi mupati Babuloni. Uyoowisigwa bbu, tuukooyoojanwa limbi pe.”—Ciyubunuzyo 18:2, 21.
2. Mbuti babelesi ba Jehova mbubayoolimvwa kukunyonyoonwa kwa Babuloni?
2 Ikunyonyooka kwa Babuloni Mupati kuyoolilwa azibeela zimwi zyanyika ya Saatani, pesi kutali babelesi ba Leza, bakujulu naa baansi. Icakukondwa balo baya koongolola kuti: “Aleluya! Lufutuko abulemu anguzu nzezya-Leza wesu. Ikuti mabeteko aakwe ngalusinizyo, aliluleme, nkaambo wakabeteka sikuvuula mupati iwakabisizya inyika yoonse abwaamu bwakwe, wamubweedezezya lubeteko nkaambo kabulowa bwabazike bakwe.”—Ciyubunuzyo 18:9, 10; 19:1, 2.
Mmicelo nzi Bukombi Bwini-Bwini Njobweelede Kuzyala?
3. Mmibuzyo nzi iiyandika kwiingula?
3 Mbokunga nyika iyoosalazigwa bukombi bwakubeja, mbukombi buli buti ibuyoosyaala? Mbuti mbotunga twaziba sunu naa nimbunga ili yabukombi iiyoofwutuka kunyonyooka kwabwami bwa Saatani bwabukombi bwakubeja nyika yoonse mbwiizulwa? Mmicelo nzi mbunga eyi njoyeelede kuzyala? Kuli zyeelelo zisika kukkumi izyakwaandaanya bukombi bwini-bwini bwa Jehova.—Malaki 3:18; Matayo 13:43.
4. Nceelelo nzi cakusaanguna icabukombi bwini-bwini, alimwi mbuti Jesu mbwaakapa mukozyanyo mubotu kumakani aya?
4 Cakusaanguna icipati kwiinda, Banakristo beni-beni beelede kubuzuminizya bulelo Jesu mbwaakafwida—ibulelo bwa Wisi. Buumi bwakwe Jesu taakabupeda kaambo kalikoonse kamapolitikisi, kamusyobo, kamubala, naa kabukkale pe. Bwami bwa Wisi wakabubikka ambele lyamakanze oonse aci Juda aamapolitikisi naa aakuzangila bulelo. Saatani naakasola kumupa bwami bwanyika, wakaingula kuti: “Koya, uwe Saatani, nkaambo kulilembedwe kuti, Nguwe Jehova Leza wako ngoelede kukomba, nguwenya alike ngoelede kumanina milimo.” Wakalizi kuzwa mu Magwalo aa Cihebrayo kuti Jehova wakali ngo Mwami mwini-mwini wanyika yoonse mbwiizulwa. Nimbunga nzi itaindi ambali kukusumpula bulelo bwa Jehova kwiinda bwanzila ezi zyanyika zyamapolitikisi?—Matayo 4:10; Intembauzyo 83:18.
5. (a) Mbuti bakombi beni-beni mbobeelede kulanga zina lya Leza? (b) Ninzi citondezya kuti Bakamboni ba Jehova balalilemya izina elyo?
5 Iceelelo cabili ncakuti bukombi bwini-bwini bweelede kulemeka akusalazya zina lya Leza. Singuzu zyoonse wakaliyubununa zina lyakwe kuti ngu Jehova (ilisandulwidwe kuti Yahweh muma Bbaibbele amwi), kubantu bakwe bana Israyeli, alimwi lilabelesyegwa kusika kuzyuulu zyaziindi mu Magwalo aa Cihebrayo. Noliba nicatakaningasika ciindi eci, ba Adamu a Eva, alimwi abambi bakalilizi zina elyo, nokuba kuti talili lyoonse nobakali kulipa bulemu. (Matalikilo 4:1; 9:26; 22:14; Kulonga 6:2) Nokuba kuti basanduluzi ba Kristendomu abama Juda kanjikanji balikuliinda ambali zina lya Leza muma Bbaibbele abo, Bakamboni ba Jehova balalipa ciimo calyo abulemu mbolijisi mu New World Translation of the Holy Scriptures. Balalilemeka zina elyo, mbubonya bwakacita Banakristo bakusaanguna. Jakobo wakapa bumboni bwakuti: “Simoni wakaamba mbwaakatalika Leza kuyeeya bamasi, kuti asale kulimbabo bantu kuzina lyakwe. Aleelyo ijwi lileelene amajwi aabasinsimi, . . . Kuti bantu abasyeede bayandaule Jehova, abamasi boonse abaitwa ezina lyangu.”—Incito 15:14-17; Amosi 9:11, 12.
6. (a) Nceelelo nzi catatu icabukombi bwini-bwini? (b) Mbuti Jesu alimwi a Daniele mbubakabwaambisya bulelo bwa Bwami? (Luka 17:20, 21)
6 Icatatu ceelelo ncakuti bukombi bwini-bwini bweelede kusumpula Bwami bwa Leza ikuti bwelikke mbobweelede alimwi mbobukonzya kumana mapenzi aamuntu aajatikizya bulelo. Jesu wakacisalazya kuyiisya basikumutobela kukombela Bwami obo kuti buboole, kuti Leza atalike kweendelezya nyika. Daniele wakagwasigwa amuuya kuti asinsime kujatikizya mazuba aakumamanino, wakati: “Leza wakujulu uyoobusya bwami butakooyoonyonyoonwa. . . . Obo bwami buyoopwayaula akumanisya mami aya oonse[aamapolitikisi aanyika], alimwi bwalo buyooima nji kukabe kutamani.” Mbaani batondezya kwiinda mumicito njobasala mumwaanda wamyaka uno wa 20 kuti balabugwasilizya Bwami obo cakumaninina—sa nzikombelo zya Babuloni Mupati naa Mbaakamboni ba Jehova?—Daniele 2:44; Matayo 6:10; 24:14.
7. Mbuti bakombi beni-beni mbobalilanga Ibbaibbele?
7 Icane ceelelo cakuzuminwa a Leza ncakuti boonse babelesi ba Leza beni-beni beelede kulivwuninina Bbaibbele kuti nde Jwi lizwa kuli Leza. Aboobo inga tabakoozundwa aziyiisyo zyakuzumbauzya Bbaibbele, zyalo zisola kulisampula nkoliyooba lyamalembe buyo aabuntunsi aatakwe ankwaaya kwini-kwini mbuli zyoonse zyabuntunsi. Bakamboni ba Jehova balasyoma kuti Bbaibbele ndi Jwi lizwa kuli Leza, mbweena Paulo mbwaakalembela Timoteo kuti: “Magwalo aya oonse akazwa kuli-Leza, alikondede kukufundisya akukulaya, akukuolola akukupandulula makani aabululami, kuti muna-Leza alibambe, azulile kukumana milimo mibotu yoonse.”a Aboobo Bakamboni ba Jehova batobela busolozi bwa Bbaibbele, kuti ngamalailile aabukkale bwabuzubaa buzuba, alimwi akuti nkakasensa kabulangizi bwabo bwazyakumbele.—2 Timoteo 3:16, 17.
Bukombi Bwaluyando, Kutali Lusulo
8. Nceelelo nzi casanu icabukombi bwini-bwini?
8 Mbuti Jesu mbwaakabaandaanya basikumutobela beni-beni? Kwiingula kwakwe kutusisya aceelelo cipati icasanu. Jesu wakati: “Ndamupa mulao mupya wakuti, amuyandane umwi amweenzinyina, mbuli mbwendali kumuyanda, anywebo muyandane mbubonya. Kuliceeci bantu boonse bayoomuziba, kuti muli basikwiiya bangu, mwanooyandana umwi amweenzinyina.” (Johane 13:34, 35) Mbuti Jesu mbwaakalutondezya luyando lwakwe? Nkwiinda mukupa buumi bwakwe kuti cibe cinunuzyo. (Matayo 20:28; Johane 3:16) Nkaambo nzi luyando lwini-lwini ncecili cintu citasyaali mu Bunakristo bwini-bwini? Johane wakapandulula ategwa: “Nobayandwa, atuyandane, nkaambo kakuti luyando ndulwa-Leza, . . . Oyu uutayandi tamuzi Leza, nkaambo Leza nduluyando.”—1 Johane 4:7, 8.
9. Mbaani batondezya luyando lwini-lwini, alimwi munzila iili buti?
9 Mbaani mazubaano ibatondezya luyando lwamusyobo oyu, nobaba akati kalusulo lwamubala, cisi, naa musyobo? Mbaani baukonzya musunko mupati, kusikila nokuba kulufwu, kutegwa luyando lwabo luzunde? Sena inga twati mbapaizi abamasiite ba Katolika aabo basyomwa kuti bakalaa lubazu mumulandu wankondo yakumana musyobo iyakacitika mu Rwanda mu 1994? Sena mba Orthodox mu Serbia naa ba Katolika mu Croatia aabo batola lubazu “mukusalazya musyobo” alimwi amumicito imwi iitali yabunakristo munkondo yacisi yaku Balkans? Naa mbasololi babukombi ba Katolika naa ba Protestanti ibasosela mulilo walusalano alusulano mu Northern Ireland makumi aamyaka masyoonto aya aainda? Ikwaamba masimpe, Bakamboni ba Jehova tabakonzi kupegwa mulandu wakutola lubazu munkondo ezi. Bakapenga muntolongo amuzilabba zyankondo, nokuba akufwa, ikwiinda kuti balekelezye luyando lwabo lwa Bunakristo.—Johane 15:17.
10. Nkaambo nzi Banakristo beni-beni ncobatatoli lubazu muzintu zyanyika?
10 Iceelelo cacisambomwi cakuti bukombi butambulike kuli Leza ncakutabaa lubazu mumapolitikisi aanyika eyi. Nkaambo nzi Banakristo ncobeelede kutatola lubazu mumapolitikisi? Ba Paulo, Jakobo, alimwi a Johane balatupa kaambo kabotu ikakubaa ciimo eci. Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti Saatani “ngoleza waansi aano,” walo woofwaazya mizeezo yabatasyomi kabelesya nzila ili yoonse, kubikkilizya ayamapolitikisi. Siciiya Jakobo wakaamba kuti “kutangana buzwalani anyika, nkokulwana a-Leza,” alimwi mwaapostolo Johane wakaamba kuti “bantunsi boonse mba Mubi.” Aboobo Munakristo wini-wini takonzi kulekelezya bukombi bwakwe kuli Leza kwiinda mukutola lubazu munyika yalweeno ya Saatani yamapolitikisi anguzu.—2 Bakolinti 4:4, Ci; Jakobo 4:4; 1 Joni 5:19, Ci.
11. (a) Mbuti Banakristo mbubalanga nkondo? (b) Nkaambo nzi kamu Magwalo ikabapa kusala ciimo eeci? (2 Ba-Korinto 10:3-5)
11 Twalanga zyeelelo zyobile ezi zyainda, kulibonya buya kuti eci caciloba cilayandika, icakuti bakombi Banakristo beni-beni tabeelede kutola lubazu munkondo pe. Mbokunga bukombi bwini-bwini mbunyina bujatikizya nyika yoonse mbwiizulwa, kwiina cinga caandaanya naa cinga canyonganya “bunyina . . . bwakumasi oonse.” Jesu wakayiisya luyando, kutali lusulo; luumuno, kutali nkondo. (1 Petro 5:9; Matayo 26:51, 52) Nguwena “Mubi,” Saatani, walo wakayunga Kaini kujaya Abelo ulazumanana kusyanga lusulo mubantu akubusya mazwanga akutila kwabulowa ikuletwa akwaandaana kwamapolitikisi, bukombi, alimwi amisyobo. Banakristo beni-beni ‘tabaciiyi limbi nkondo,’ nokubaletela mapenzi buti oku kutaiya nkondo. Munzila yacikozyanyo, ‘bakafula kale mapanga aabo abe maamba aakulimya, amasumo aabo abe zizibyo zyamisamu.’ Balazyala micelo yamuuya wa Leza iiletela luumuno.—1 Johane 3:10-12; Isaya 2:2-4; Ba-Galatiya 5:22, 23.
Leza Ulakulongezya Kusalala Kwakulilemeka Akuyiisya
12. (a) Nceelelo nzi icalusele, pele nkuzandukana nzi kwabukombi nkomunga mwaamba? (b) Mbuti Paulo mbwaakacitondezya ceelelo eeci calusele?
12 Lukamantano lwa Bunakristo nceceelelo cabukombi bwini-bwini icalusele. Nokuba boobo, zikombelo zya Kristendomu izileta kwaandaana kwiina nozyagwasya pe mukaambo aka. Zinji zikombelo zipati zyazandukana akubamba tukamu-kamu twaandeene-andeene, eelyo kwaba kukopana kwamizeezo. Mucikozyanyo atulange cikombelo ca Baptist mu United States, calo cakazandukana kuba ca Northern Baptist (Zikombelo zya American Baptist mu U.S.A) aca Southern Baptist (Mbunga Yakumusanza Yacikombelo ca Baptist), alimwi atubunga-bunga twa Baptist ituzwa mukuzandukana. (World Christian Encyclopedia, peeji 714) Kwazandukana tubunga tunji akaambo kakwiindana mukuyiisya antela bweendelezi bwazikombelo (mucikozyanyo, Presbytarian [kweendelezegwa akabunga kabaalu], Episcopalian [kweendelezegwa abishope omwe], Congregational [kulyeendelezya kwambungano yomwe-yomwe]). Kuzandaukana kwa Kristendomu kweendelaamwi akwamuzikombelo zili anze lya Kristendomu—cibe cabana Buddha, ba Izilamu, naa ba Hindu. Ino mwaapostolo Paulo wakapa lulayo nzi ku Banakristo bakusaanguna? “Lino ndamukumbila, nubakwesu, muzina lya-Mwami Jesu Kristo, kuti mwaambe cintu comwe, kutabi mipampo mipambo akati kanu. Amube alukamantano lwamoyo omwe alwamiyeeyo yomwe.”—1 Ba-Korinto 1:10; 2 Ba-Korinto 13:11.
13, 14. (a) Ino ‘kusalala’ caamba nzi? (b) Ino mbuti bukombi bwini-bwini mbobubambwa kuti kabusalala?
13 Ino nceelelo nzi cafuka icakuti bukombi butambulike kuli Leza? Kuli njiisyo ya Bbaibbele iyaambwa ku Levitiko 11:45 ikuti: “Amusalale, nkaambo ndasalala mebo.” Mwaapostolo Petro wakaciindulula ceelelo eci ciindi naakalemba kuti: “Mbuli mbwasalala oyo uwakamwiita, anywebo nobeni amusalale mukweenda kwanu koonse.”—1 Petro 1:15.
14 Ino kusalala oku kuyandika caamba nzi? Caamba kuti bakombi ba Jehova beelede kusalala munzila yakumuuya amukulilemeka. (2 Petro 3:14) Tabapegwi cibaka pe basizibi bateempwi ibacita caali, aabo balo batondezya kwiinda mubukkale bwabo kuti balacinyansya cituuzyo ca Kristo cacinunuzyo. (Ba-Hebrayo 6:4-6) Jehova uyanda kuti mbungano ya Bunakristo ibambwe kiisalala. Mbuti eci mbocicitwa? Inzila imwi njalubeta lujatikizya kugwisya baabo ibanga biisofwaazya mbungano.—1 Ba-Korinto 5:9-13.
15, 16. Nkucinca nzi Banakristo banji nkobacitide mumaumi abo?
15 Nobatakaningaziba kasimpe ka Bunakristo, banji bakali kupona buumi bwabuyamba, bwanyika, bwakuliyanda. Pesi jwi lijatikizya Kristo lyakabacinca, alimwi bakalekelelwa zibi zyabo. Paulo wakacipandulula kabotu naakalemba kuti: “Ma! Sa tamuzi kuti bataluleme tabakonzyi kuyoovuba Bwami bwa-Leza? Mutalyeeni pe. Nibaba basibwaamu nibaba basikukomba mituni nibaba basimamambe nibaba batete kuzibi nibaba baalumi boona baaluminyina nibaba babbi nibaba basikulikumbuzya nibaba bakolwi nibaba basimatusi nibaba basilunyanzyo tabakooyoovuba Bwami bwa-Leza. Lino mbuboobo mbubakabede kale bamwi akati kandinywe, pele sunu mulisanzizidwe, mulisalazizidwe.”—1 Ba-Korinto 6:9-11.
16 Kulalibonya kuti Jehova ulabakkomanina aabo beempwa kumicito yabo iiteendelani amagwalo, ibanyona, akuba basikutobela Kristo aziyiisyo zyakwe ibeni-beni. Balabayanda ncobeni beenzinyina mbuli mbobaliyanda beni alimwi balalutondezya luyando olu munzila zinji, mbuli kwiinda mukuzumanana mumulimo ooyo uutambikizya mulumbe wabuumi kuli boonse aabo bayanda kuswiilila.—2 Timoteo 4:5.
“Bwini Buyoomunununa”
17. Nceelelo nzi cakkumi icabukombi bwini-bwini? Amupe zikozyanyo.
17 Nkocili acimbi ceelelo icakkumi Jehova ncajisilidi baabo bamukomba mumuuya amubwini—ziyiisyo zisalala. (Johane 4:23, 24) Jesu wakati kuli basikumutobela: “Muyooziba bwini, abwalo bwini buyoomunununa.” (Johane 8:32) Ibwini bwamu Bbaibbele bulatunununa kuzwa kuziyiisyo zisampula Leza, mbuli cakutafwa kwasoolu, mulilo wahelo, alimwi apuligatoliyo. (Mukambausi 9:5, 6, 10; Ezekiele 18:4, 20) Bulatunununa akwalo kucitazya cina Babuloni ca Kristendomu icitegwa “Butatu Busaante.” (Deuteronomo 4:35; 6:4; 1 Ba-Korinto 15:27, 28) Kumvwa bwini bwa Bbaibbele kupa bantu kuba basiluyando, basilweetelelo, basibuuya abasiluse. Bunakristo bwini-bwini kwiina nobwakakulwaizide kusubula bazangila cikombelo, kwiinda muli basimujosezya cibi, batalekeleli, mbuli Tomás de Torquemada, nobaba basinkondo basilusulo mbuli basima Crusade bokwa paapa. Kakuli walo Babuloni Mupati wazyala micelo iili boobu kuzwa kaindi, kuzwa kuciindi ca Nimrodi kusikila lino.—Matalikilo 10:8, 9.
Izina Lilibedelede
18. (a) Mbaani basika azyeelelo eezi zili kkumi izyabukombi bwini-bwini alimwi munzila iili buti? (b) Ncinzi umwi aumwi wesu nceelede kucita kutegwa akakone zilongezyo eezyo iziza kulindiswe?
18 Mbaani sunu ibazizuzikizya ncobeni zyeelelo eezi zili kkumi izyabukombi bwini-bwini? Mbaani bazizilwe alimwi ibabonwa abambi kuti mbantu basyomeka alimwi basiluumuno? Nyika yoonse mbwiizulwa, Bakamboni ba Jehova balizizilwe kuti ‘tabali bayeeyi nyika.’ (Johane 15:19; 17:14, 16; 18:36) Bantu ba Jehova balimvwa bulemu ikubaa zina lyakwe akuba Bakamboni bakwe, mbweena bwakali Jesu Kristo kamboni uusyomeka kuli Wisi. Eelyo zina lisalala, tulaliyumuna katuzi kuti litupa mukuli wakupona kweelana ancoliiminina. Alimwi mbotuli Bakamboni bakwe, ino tulaa bulangizi kaka kumbele oku! Oobu mbokuyooba akati kamukwasyi wabantu, uumvwa, uukamantene, uukomba Mwami Wazyoonse muparadaiso iipilusyidwe aano ansi. Kutegwa tukatambule zilongezyo zili boobu, atuzumanane kulizibya kuti tuli babukombi bwini-bwini alimwi akuyumuna zina lyakuti Bakamboni ba Jehova cakukondwa “[nkaambo] mabeteko aakwe ngalusinizyo, aliluleme!”—Ciyubunuzyo 19:2.; Isaya 43:10-12; Ezekiele 3:11.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Bwalo busanduluzi bwa Bbaibbele tabuzwi kuli Leza pe. Akaambo kambobubede, ibusanduluzi bulakonzya kulibonya kwiindana mukuteelela caambwa mumilaka yakusaanguna yakalembwa mu Bbaibbele.
Inga Mulaingula Buti?
◻ Mbuti babelesi ba Jehova mbobakulanga kunyonyoonwa kwa Babuloni Mupati?
◻ Nzyeelelo nzi zipati izyabukombi bwini-bwini?
◻ Mbuti bwini mbobumunununa?
◻ Mbulemu nzi bulibedelede mbutujisi to Bakamboni ba Jehova?
[Zifwanikiso izili apeeji 27]
Bakamboni ba Jehova balakambauka akuyiisya makani mabotu aa Bwami bwa Leza
[Cifwanikiso icili apeeji 28]
Banakristo beni-beni lyoonse teebajisi lubazu mumapolitikisi alimwi amunkondo zyanyika
[Kulumba]
Indeke: Twakazumizigwa aba Ministry of Defense, London