LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w97 10/1 map. 29-32
  • Sena Mwanaanu Weelede Kuya Kucikolo Nkobakkala Akoona Nkukonya?

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Sena Mwanaanu Weelede Kuya Kucikolo Nkobakkala Akoona Nkukonya?
  • Ngazi Yamulindizi 1997
  • Tutwe Twamakani
  • Ilwiiyo a Bukkale Munzila Yakumuuya
  • Ikuyunga Kwabana Bacikolo Bamwi
  • Ikuyunga kwa Bamaiyi
  • Kukasigwa Kulyeendela
  • Kubonwa Kuba Bantu Bayimpene
  • Imukuli Wabazyali
  • Sena Kuli Kusala Kumbi Kunga Kwacitwa?
Ngazi Yamulindizi 1997
w97 10/1 map. 29-32

Sena Mwanaanu Weelede Kuya Kucikolo Nkobakkala Akoona Nkukonya?

AMWEEZEEZYE kuti mukkala mudolopo lisyoonto mucisi cicisumpuka. Mulijisi ibana banji bacili kucikolo ca pulaimali, pele mbobatikabede aamyaka iili kkumi mwiibili, bayakuyandika kuya kucikolo ca sekondali. Mubusena momukkala, zikolo zyasekondali zilizwide abasicikolo, tazijisi zyakubelesya ziyandika alimwi bamaiyi baliko mbasyoonto alimwi tabacizyi kuyiisya kabotu pe. Ikutakata kwabamaiyi zimwi ziindi kupa kuti zikolo zijalwe kwansondo zili mbozibede niiba myeezi kwaciindi aciindi.

Umwi muntu wamupa ibroshuwa iiyebeka kapati yalo iipandulula cikolo cili mudolopo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya. Mwabona zifwanikiso zyabasicikolo, ibakkomene, ibasamide kabotu, ibayiila mumakkilasi mabotu, imuyiilwa kupanga misamu imubotu, amalaibbulali mabotu. Ibana bacikolo babelesya mincini yamakkompyuta nobaiya alimwi mumaanda mobalyookezezya akoona mulilondokede, mulayebeka. Mwabalaa kuti imakanze amwi aacikolo eci ngakugwasya bana bacikolo “kuti bazwidilile mukujana lwiiyo lwaajulu kapati kufwumbwa ndobanga bayanda.” Alimwi mumonya mwabala kuti: “Ibana bacikolo boonse bayandika kutobela milawo yakulilemeka iikozyenye amilawo iilangilwa kuba lyoonse mukati kamukwasyi uulemeka kulekelelana caluyando, kuseka-seka, kulemeka bazyali abapati, lukamantano, kutobela caambwa, luzyalo, kusyomeka alimwi abusongo.”

Imulombwana sicikolo uuseka-seka mucifwanikiso wazubululwa kaamba kuti: “Ibazyali bangu bakandipa coolwe cipati kapati cakwiiya acikolo cibotu mbuli ceeci.” Imusimbi awalo waamba kuti: “Kwiiya kucikolo kulaininizya akukkomanisya kapati. Aano acikolo kwiina ncotubula mukwiiya kwesu.” Sena mwana wanu mulombe naa musimbi inga mwamutuma kucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya kuli boobu?

Ilwiiyo a Bukkale Munzila Yakumuuya

Ibazyali boonse ibabikkila maanu kubana balayanda ikupa bana babo intalisyo mbotu mubuumi bwabo, aboobo ikutegwa bazwidilile, ilwiiyo lubotu alimwi ilweelede lulayandika. Kanjikanji lwiiyo lwakumubili lucitya kuti muntu atakapengi kujana mulimo wakumubili kumbele alimwi lulabagwasya bakubusi kukomena munzila yakukonzya kulibamba alimwi akubaa luzyibo lwakubamba mikwasyi yabo kumbele.

Pele mulakonzya mwabuzya kuti, ‘Ikuti cikolo basicikolo nkobakkala akoona cipa lwiiyo lubotu kubikkilizya amalailile amwi aakulilemeka, sena oko takuli nkokweelede kutolwa bana’? Mukwiingula mubuzyo oyo, ibazyali Banakristo beelede kulingaula kaambo ikayandika kapati kwiinda mumupailo—ibuumi bwabana babo munzila yakumuuya. Jesu Kristo wakabuzya kuti: “Nkaambo nimpindunzi njajana muntu anooli wavuba nyika yoonse nekubaboobo wasweekelwa buumi bwakwe?” (Marko 8:36) Aino, kwiina mpindu noiceya mukucita boobo. Aboobo kabatanasala kutuma bana babo kucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya, ibazyali Banakristo beelede kuyeeya ntaamu eyo mboinga yajatikizya bulangizi bwabana babo bwabuumi butamani kumbele.

Ikuyunga Kwabana Bacikolo Bamwi

Muzikolo zimwi zili boobu, ibana bacikolo bazwidilila balakonzya kabali banji. Pele ino kwalo kulilemeka kwabaabo baunka kuzikolo ezyo naa ndiza bamwi babaabo bayendelezya zikolo ezyo kuli buti? Kaamba zyamusyobo wabantu bakali kuzyi kuvwula mumazuba aano “aakumamanino,” mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Pele koziba kuti kumazuba aakumamanino kuyooba ziindi zikataazya. Nkaambo bantu bayooba basikuliyanda, basimuyanda mali, basimantumbwaambwa, basikakomokomo, basikasankusanku, batamvwi bamawisi, batalumbi, batakombi, basikancimwa, basimfundiilili, abasiluvuya lwakutaminizya, batalyeendeleli, basitunyetunyetu, batayandi bubotu, basimusuzyanya, basikainya, basikulisumpula, bayandisya misalo yaansi kwiinda Leza, balijisi ciwa cabukombi pele inguzu zyambubo balazikazya. Eno kobafutatila bali bobuya.”—2 Timoteo 3:1-5.

Munyika yoonse mboizulwa ikulemeka kuya bumana kubikkilizya akulemeka zintu zyakumuuya, aboobo eci cipa kuti ciyume kuli Bakamboni ba Jehova kuzumanana kutobela malailile aamu Bbaibbele. Nebaba basicikolo beenda buya abuzuba kuya kucikolo bajana kuti nokuba kuyanzana kwaciindi cisyoonto buyo abasicikolonyina batakombi, kubaletela penzi munzila yakumuuya. Ikuzunda penzi eli inga yababeda nkondo mpati bana ba Bakamboni, nokuba kuti balagwasigwa buzubaa buzuba munzila iijatikizya mbobalimvwa mumoyo alimwi ayakumuuya, kubikkilizya akulaililwa alimwi akukulwaizigwa abazyali babo.

Nkooko ono we, ino muuciimo nzi mobajanika bana ibatuminwa kuzikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya kuzwa kuminzi yabo? Balaandaanisigwa, balaimwa ilugwasilizyo lwalyoonse munzila yakumuuya ndobazyibide kutambula kuzwa kubazyali babo basiluyando. Mbwaanga lyoonse bakkala buyo abasicikolonyina buzuba boonse bumwi abumwi, myoyo yabo amizeezo iitana sima ilakonzya kuyungwa kutobela nzyobacita banabunji calo eci citalangilwi kucitika kuli basicikolo ibakkala kumaanda kumwi kabaiya. Umwi sicikolo wakaamba kuti: “Bukkale bwasicikolo uukkala akoona acikolo mpoona, bulalangilwa kunyonganizigwa buzuba bumwi abumwi mbobuceda kumakani aakulilemeka.”

Paulo wakalemba kuti: “Mutalyeeni. Mweenda abamineme, anywebo mulaminama.” (1 Ba-Korinto 15:33) Ibazyali Banakristo tabeelede kulyeena kutalika kuyeeya kuti bana babo mbayumu tabakayungwi kuleka nzila yakumuuya kuti lyoonse kabayanzana abaabo ibatabelekeli Leza. Mukwiinda kwaciindi cili mbocibede, ibana bakali kuzitobela njiisyo zyabunaleza balakonzya kuba zitiliba kuzyeelelo zya Bunakristo alimwi akuleka kubona zintu zyakumuuya kuba zintu zipati alimwi ziyandika. Zimwi ziindi eci inga tacilibonyi kubazyali, kuzyikuboneka nciindi ibana babo nobamanizya lwiiyo lwabo lwakucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya. Aboobo lyoonse inga kwaba kumuka kapati kuzilulamika zintu.

Icakacitikila Clement ncikozyano cibotu kumakani aaya. Mboobu mbwapandulula: “Kanditana kuya kucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya, ikasimpe ndaali kukayanda kapati alimwi ndakali kuunka mumulimo wamumuunda abakwesu. Ncindaali kukkomanina kapati nkutola lubazu muciiyo ca Bbaibbele camukwasyi wesu alimwi aaku Ciiyo Cabbuku Cambungano. Pele, mbondakazyikwiinkila buyo kucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya nondakali aamyaka iili 14, ndakaleka kweenda cakumaninina mukasimpe. Kwamyaka yoonse yosanwe kandili mucikolo eeci, kwiina buzuba nobuba bumwi nondakalyatide itende kumiswaangano. Akaambo kakuyanzanaa bantu batalomene, ndakatalika kubelesya misamu iikola, kufweba, akunywa bukoko kapati.”

Ikuyunga kwa Bamaiyi

Mucikolo cimwi acimwi takubuli bamaiyi bamwi ibatalilemeki balo ibabisya zyuuno zyabo zyabweendelezi. Bamwi babo mbaasilunya alimwi mbaasikakomokomo, kakuli bamwi babo mbaasikubisya basicikolo kwiinda mukoonana ambabo. Muzikolo basicikolo mobakkala akoona nkukonya imicito yabamaiyi iili boobu kanjikanji taizibwi nokuba kusika kubazyali.

Pele, ibunji bwabamaiyi bamwi cabusungu alimwi amoyo omwe balasoleka kuyiisya bana kuba ibantu bayandika alimwi ibasyomwa muciinga, ikutegwa bakakkale kabotu mbuli bamwi mbobakkala munyika iibazingulukide, ikutaindana kapati abantu bambi. Pele omu alimwi muli ipenzi limbi kubana ba Bakamboni. Izyeelelo zyabantu bamunyika talili lyoonse nozyeendelana amalalile aa Bunakristo. Nokuba kuti bamaiyi bakulwaizya bana bacikolo ikuba banyika iino, Jesu walo wakaambila limwi kuti basikumutobela bakwe balo “tabali banyika.”—Johane 17:16.

Ino mbuti kuti imapenzi abuka iciindi bana nobatobela malailile aamu Bbaibbele? Ikuti bana ibaiya kucikolo cinyenzi kabakkala akoona kumunzi, balakonzya kwaakanana makani aayo abazyali babo. Mpoona, ibazyali balakozya kubalailila ncobeelede kucita bana babo alimwi ndiza akubandika abaiyi bamwi. Kwiinda mukucita boobu, imapenzi alimwi akwiimpana naa kutamvwana kanjikanji zilakonzeka kulangwa cakufwambaana.

Ciliindene kapati akuzikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya. Ibana kuzikolo oku lyoonse bayendelezegwaa bamaiyi babo. Ikuti bana basala kutobela malailile aa Bunakristo, beelede kucita boobo kabanyina lugwasyo luzwa kubazyali lwabuzubaa buzuba. Zimwi ziindi, ibana balakonzya kuzumanana kusyomeka kuli Leza nomuba mubukkale buli boobu. Pele, iziindi zinji tabasyomeki pe. Imwana kanjikanji ulangilwa kutobela ziyanda baiyi bakwe kuti azicite.

Kukasigwa Kulyeendela

Cakwiimpana amayunivesiti, kwalo basicikolo kanjikanji nkobalikwaya kunjila akuzwa mulubuwa lwacikolo kakunyina akukasigwa, izikolo basicikolo nkobakkala akoona nkumunya balabakasya bana kulyeendela. Ibunji bwazikolo zili boobu tazizumizyi basicikolo kuzwa mumunyinza wacikolo ccita buyo mu Nsondo, pele zimwi zikolo moonse amu Nsondo tazyizumizyi pe. Sicikolo umwi wazina lyakuti Eru, iwakali kukkala akoona acikolo cimwi, uulaa myaka yakuzyalwa iili 11 waamba kuti: “Ibweendelezyi bwacikolo tabutuzumizyi kuunka kumiswaangano, nokuba kwiinka mumulimo wamumuunda. Mukati mucikolo kuli miswaangano, pele eyo miswaangano njiya Bakatolika aba Mozilemu buyo kwamana. Sicikolo umwi aumwi weelede kusala icikombelo comwe akati kazeezi zyobile naa kusala kukazigwa kuzwa kuli bamaiyi alimwi abasicikolonyina kuti tanaasala cikombelo. Basicikolo alimwi balasinikizigwa kwiimba ciimbo cacisi alimwi anyimbo zyazikombelo.”

Iciindi bazyali nobalembya bana babo mucikolo cili boobu, ino ncinzi ciboola mumizeezo yabana babo? Eci inga cilabatondezya kuti bazyali babo balalulemeka kapati lwiiyo lwakumubili kwiinda kuswaangana mukukomba alimwi akutola lubazu mumulimo wakucitya bamwi kuba basiciiya—alimwi akuti lulayandika kapati kwiinda kusyomeka kuli Leza.—Matayo 24:14; 28:19, 20; 2 Ba-Korinto 6:14-18; Ba-Hebrayo 10:24, 25.

Muzikolo zimwi basicikolo mobakkala akoona nkukonya, basicikolo ibana ba Bakamboni balacikonzya kwiiya Bbaibbele antooomwe, pele acalo eci kanjikanji cilakatazya. Mukubusi umwi wazyina lyakuti Blessing, uujisi myaka iili 16, waamba zeezi kujatikizya cikolo nciconya eeco walo nkwabede: “Buzubaa buzuba bantu ibalyaamba kuti Mbanakrsito balabungana kuti bapaile. Swebo toba Kamboni tulasoleka lyoonse kuti batuzumizye kubaa ciindi caciiyo cesu ca Bbaibbele, pele basicikolo bali kumbele lyesu batwaambila kuti imbunga yesu naa cikombelo tacizizyilwe pe. Mpoona batusinikizya kuti katukomba ambabo. Kuti naa twakaka, balatusubula. Kuya kwaamba kuli bamaiyi inga cilayindizya buyo kubija kwamakani. Bamaiyi balatwiita amazina kufwumbwa aazya kumoyo yabo, alimwi baambila basicikolo bali kumbele lyesu kuti kabatusubula.”

Kubonwa Kuba Bantu Bayimpene

Iciindi basicikolo baiya kucikolo nkobakkala akoona nkukonya nobazyibwa kabotu kuti mbaa Kamboni ba Jehova, eci inga cilabagwasya kapati. Ibweendelezi bwacikolo bulakonzya kuzumizya kuti kabatatoli lubazu mumicito yazikombelo zyakubeja iili yoonse acikolo eco boonse mobayelede kujatikizigwa, yalo iikazyanya alusyomo lwa Bakamboni. Basicikolonyina balakonzya kuleka kusoleka kubajatikizya mumicito alimwi amibandi mibyaabi. Coolwe cakukambauka kuli basicikolonyina alimwi abamaiyi cilakonzya kujanika. Kuyungizya waawa, aabo ibatobela malailile aa Bunakristo mubuumi kwiina nobanga balatamikizigwa kujatikizigwa mumicito mibi, alimwi zimwi ziindi balalemekwa abamaiyi alimwi abasicikolonyina.

Pele, talili lyoonse izintu nozyeenda boobo. Kubonwa kuti uliimpene abamwi kanjikanji kuletela mukubusi imapenzi aakupenzegwa akusekwa kuzwa kuli basicikolonyina alimwi abamaiyi boonse. Musankwa wazyina lyakuti Yinka, uulaa myaka iili 15, alimwi uuiya kucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya waamba kuti: “Kucikolo, ikuti wazyibwa kuti uli umwi wa Bakamboni ba Jehova, inga walyeetela kusekwa akupenzegwa lyoonse. Mbwaanga balizizyi zyeelelo zyesu zyakumuuya alimwi azyakulilemeka, lyoonse balatusunka kutegwa tucite nzyobacita, mpoona batusinse kabotu.”

Imukuli Wabazyali

Kwiina mwiiyi, cikolo, naa ikkoleji zinga zilayumuna mukuli iwakweenzya bana kuba babelesi ba Jehova balyaabide cakuzwidilila. Ooyu tauli mulimo wabo alimwi tauli mukuli wabo pe. Ijwi lya Leza litondezya kuti ibazyali lwabo mbabeelede kulanganya zintu bana babo nzyobayandika munzila yakumuuya. Paulo wakalemba kuti: “Numawisi, mutanooluvukili bana banu, pele amubalele mulwiiyo lwa-Mwami amumilazyo yakwe.” (Ba-Efeso 6:4) Ino bazyali inga balubelesya buti lulayo olu lwabuleza ikuti naa ibana babo bali kule kucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya kwalo kuswaya kwabazyali nkokuzumizigwa buyo ndiza ciindi comwe naa zyobile mumweezi?

Ibweende bwazintu buliindene kapati kumwi akumwi, pele ibazyali Banakristo balasolekesya kucita bwaamba kaambo aka kakasololelwaa muuya wa Leza kuti: “Na muntu tabambi basazinyina, kwaambisya bamuŋanda yakwe, wati oyo ulisowede lusyomo lwakwe, ulaindilila akuliyooyo uutazumina.”—1 Timoteo 5:8.

Sena Kuli Kusala Kumbi Kunga Kwacitwa?

Ncinzi ibazyali ncobanga balacita ikuti naa kuli buyo zintu zyobile zyakusala—icikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya alimwi acikolo cinyenzi pele cisampukide cinyina lwiiyo lubotu lupegwa? Bamwi ibakalijana muciimo eci balalibambila kujana muntu uunga unikubayiisya bana babo ziiyo zyaaŋanda kutegwa zibagwasilizye aalwiiyo lwabo lwaacikolo cinyenzi. Ibazyali bamwi balibikkila nsini iciindi cakuyiisya bana babo lwabo beni.

Zimwi ziindi ibazyali balaayeleba imapenzi kwiinda mukuyeeyela limwi kacitanasika ciindi ibana babo nobatikayandike kuya kucikolo casekondali. Ikuti naa mulaa bana basyoonto naa mulaa makanze aakubaa mukwasyi, muleelede kulingula naa kuli cikolo casekondali cibotu mubusena momukkede. Ikuti naa kwiina, mulakonzya kulongela kubusena bulaafwaafwi acikolo cimwi.

Mbubwena mbuli bazyali mbobazyi kabotu, iluzibo, busicamba, alimwi aciindi cinji cakumuyiisya mwana kuti atalike kumuyanda Jehova zilayandika kapati. Ikuti eci nciyumu iciindi mwana nacili aŋanda abazyali, ino kaka inga cayumina limwi buya naa mwana oyu waunka kuya kukkalila kubusena bumbi kule! Mbwaanga ibuumi butamani bwamwana bulijatikizidwe, ibazyali beelede kwaalangisya makani aya akusala kabotu-kabotu kwiinda mukulomba lugwasyo mumupailo kuti bazyibe naa ikutumina mwana wabo kucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya cili buyo kabotu. Ma! Ino inga kwaba kulubizya kupati kaka kupa kuti mwana asweekelwe munzila yakumuuya akaambo kabubotu bwalwiiyo lwacikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya. Kucita boobo inga cakozyanya akubalikila muŋanda iili mukupya kuti mukavwune kantu kaniini katakwe ambokabede—akuya kwiile kupida kumwi azisamu mucimbilimbili camulilo.

Ijwi lya Leza lyaamba kuti: “Muntu uucenjede, abona mapenzi, ulayuba, pele bataiyide balaindilila aboobo balapenga.” (Tusimpi 22:3) Ncibotu kulesya penzi kuti litacitiki kwiinda kulilulamika kalicitikide kale. Inga caba cintu camaanu ikuyeeya makani aaya alimwi iciindi nomulibuzya kuti, ‘Sena mwanaangu ndimutumine kucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya?’

[Kabbokesi kali apeeji 32]

Bakamboni Ibakubusi Balaamba Zyabukkale Bwakucikolo Basicikolo Nkobakkala Akoona Nkukonya

“Kucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya, ibana ba Bakamboni balaandaanisigwa cakumaninina akuyanzana kwakumuuya. Mbusena bubyaabi kapati buvwulide masunko aakucita zitaluleme.”—Rotimi, iwakali acikolo cili boobu kuzwa ciindi naakalaa myaka iili 11 kusikila wabaa myaka iili 14.

“Ikujanika amiswaangano ya Bunakristo cakali ncecintu ciindide kuyuma kucita. Ndakali kujanika buyo mu Nsondo, alimwi kutegwa eci cikonzeke, ndakali kwiile kuloboka iciindi basicikolo nobakali kwiima mulongo kuya kucikombelo. Kwiina buzuba neekakkomene, nkaambo kumunzi ndakazyibide kujanika amiswaangano yoonse, alimwi ndakali kuunka mumulimo wamumuunda mu Mujibelo amu Nsondo. Bukkale bwangu kucikolo kwiina nobwakandibotela nokuceya. Nzinji zintu zibotu zyakandiinda.”—Esita, musimbi iwakali kuumwa lyoonse abamaiyi akaambo kakutatola lubazu mukukomba kwazikombelo kwakali kucitikila acikolo.

“Ikukambaukila basicikoloma tiicaali cintu citete mucikolo basicikolo nkobakkala akoona nkukonya. Tacili cintu citete kulitondezya kuti yebo uliimpene abamwi. Ndakati tobele kabunga kabasicikolo kamwi. Ndiza neekaba sicamba neekali kujanika kumiswaangano alimwi akutola lubazu mumulimo wamumuunda. Pele ndakali kukonzya kucita boobo lilikke buyo ciindi notwajala zikolo, calo cakali kucitika iziindi zili buyo zyotatwe mumwaka. Ikuti naa ujisi lampi lijisi mungwimba musyoonto, mumuni ulaceya akuyanda kuzima. Oobu mbocakabede nindakali kucikolo eci.”—Lara, iwakali mucikolo basicikolo nkobakkala akoona kuzwa ciindi naakalaa myaka iili 11 kusikila naakabaa iili 16.

“Ono mbwaanga tandicili mucikolo basicikolo mobakkala akoona nkukonya, ndilikkomene kuti ndilakonzya kujanika amiswaangano yoonse, ndilatola lubazu mumulimo wamumuunda, alimwi akulingula lugwalo lwabuzubaa buzuba antoomwe abamukwasyi boonse. Nokuba kuti kukkala mucikolo kwakajisi bubotu bumwi, kwiina ciinda kubota akuyandika kwiinda bulongwe bwangu a Jehova.”—Naomi, walo iwakazumanana kwaambila bausyi kuti bamugusye mucikolo camusyobo ooyu kusikila mane bazumina.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi