LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w98 8/1 map. 12-17
  • Sena Mulinjide Mukulyookezya kwa Leza?

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Sena Mulinjide Mukulyookezya kwa Leza?
  • Ngazi Yamulindizi 1998
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Leza Wakalyookezya Kuzwa Kumulimo Wakwe
  • Ibana Israyeli Bakaalilwa Kunjila Mukulyookezya kwa Leza
  • Kuli Kulyookezya Kuciza
  • Amunjile Mukulyookezya kwa Leza
  • Ijwi lya Leza Lilaanguzu
  • Mibuzyo Yabasikubala
    Ngazi Yamulindizi—2001
  • Ino Kulyookezya Kwa Leza Caamba Nzi?
    Ngazi Yamulindizi—2011
  • Kuli “Ciindi” Cakubeleka Alimwi Acakulyookezya
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2019
  • Sena Banakristo Beelede Kubamba Sabata?
    Mibuzyo Yamu Bbaibbele Yaingulwa
Ngazi Yamulindizi 1998
w98 8/1 map. 12-17

Sena Mulinjide Mukulyookezya kwa Leza?

“Ooyo uunjila mukulyookezya kwa Leza walyookezya kuzwa kumilimo yakwe.”—BAHIBULU 4:10, BT.

1. Nkaambo nzi ncokuyandikila kulyookezya?

IKULYOOKEZYA. Ndibotu kaka bbala eli! Ibunji bwesu tulakonzya kuzumina kuti kulyookezya kusyoonto buyo kulayandika akaambo kakuti tukkede munyika iibindide sunu alimwi iilemya. Ibapati naa bana, bakwetwe naa batakwetwe tulakonzya kulimvwa kudyaamininwa alimwi akukatala akaambo buyo kabuumi bwabuzubaa buzuba. Ibuzuba bomwe-bomwe bulakatazya kuli baabo balemene naa baciswa. Mbubwenya bwaamba Magwalo “kusikila sunu zilenge zyoonse zilatongela akumyongwa antoomwe.” (Ba-Roma 8:22) Imuntu uulyokezya takonzya kwaambwa kuti mutolo. Ikulyookezya ncintu cimwi ncobayandika bantu iceelede kucitwa.

2. Ino Jehova walikulyookezya kuzwa lili?

2 Jehova Leza lwakwe wali kulyookezya. Kubbuku lya Matalikilo tubala kuti: “Ijulu anyika zyakamana, azyoonse zili mumo. Nkabela mubuzuba bwamusanu aabili Leza wakaleka milimo yakwe njaakacitide. Mubuzuba obo bwamusanu aabili wakalyokezya kuzwa kumilimo yakwe yoonse njaakacita.” Buzuba “bwamusanu aabili” bwakalaa bupanduluzi bwaalubazu kuli Jehova nkaambo makani aakazwa kuli Leza alazumanana kwaamba kuti: “Leza wakakondezya [wakaleleka] buzuba bwamusanu aabili akubusalazya.”—Matalikilo 2:1-3.

Leza Wakalyookezya Kuzwa Kumulimo Wakwe

3. Ntwaambo nzi tutali ntwaakalyookezyela Leza?

3 Ino nkaambo nzi ncaakalyookezezya Leza “mubuzuba bwamusanu aabili”? Aino taakalyookezyela kuti wakakatala. Jehova “ngusinguzu mpati” alimwi “takatali nikuba kuwizuka.” (Izaya 40:26, 28, BT) Alimwi Leza taakalyookezya akaambo kakuti wakali kuyandika kupumuna naa kucinca mbwabeleka mulimo wakwe nkaambo Jesu wakatwaambila kuti: “Mbubonya Taata mbwacibeleka ambuli sunu, amebo ncembeleka.” (Johane 5:17) Kayi “Leza ngo-Muuya” elyo tayendelezyegwi aamubili alimwi azintu zimwi ziyandika kuzilenge.—Johane 4:24.

4. Ino “buzuba bwamusanu aabili” bwakaandeene buti ayaayo amwi ‘mazuba’ aali cisambomwi?

4 Ino inga twakaziba buti kaambo ncaakalyookezyela Leza “mubuzuba bwamusanu aabili”? Nkwiinda mukubona kuti nokuba kuti wakazikkomanina kapati nzyaakali kubeleka ‘mumazuba’ aali cisambomwi aakulenga, “buzuba bwamusanu aabili” wakabugama buya kubulongezya alimwi wakabwaamba kuti ‘bulasalala.’ Concise Oxford Dictionary lipandulula bbala ‘lyakusalala’ kuti lyaamba “kulyaaba (kuli leza naa mulimo umwi wabukombi cakumaninina).” Aboobo ikulongezya nkwaakalongezya “buzuba bwamusanu aabili” Jehova akubwaamba kuti bulasalala citondezya kuti ibuzuba obo alimwi ‘akulyookezya’ kulimboziswaangene akuyanda kwakwe kusalala amakanze kwiinda zintu nzyayandika zili zyoonse walo. Ino nkuswaangana nzi oku?

5. Ncinzi ncaakatalisya kubeleka Leza ‘mumazuba’ aali cisambomwi aakusaanguna?

5 ‘Mumazuba’ aakulenga aamusyule aali cisambomwi Leza wakaitalisya kubeleka milawo yoonse yeendelezya nyika alimwi azyoonse ziizingulukide. Lino ibasayaansi balaiyiya mbuli mbuzyakabambwa kabotu zintu ezi. Nobwakaya kumamanino “buzuba bwamusanu abumwi” Leza wakalenga banabukwetene bakusaanguna elyo wakababikka mu “muunda kujwe ku-Edeni.” Mpoonya Leza wakaambilizya makanze aakwe kujatikizya mukwasyi wamuntu alimwi anyika mumajwi aaya aabusinsimi ategwa: “Amuzyalisye, muvule, muzuzye nyika akwiibombya. Amweendelezye inswi zyamulwizi abayuni bakujulu abanyama boonse baputauka ansi.”—Matalikilo 1:28, 31; 2:8.

6. (a) Kumamanino ‘aabuzuba bwamusanu abumwi’ wakalimvwa buti Leza kujatikizya nzyaakalenga? (b) Ino “buzuba bwamusanu aabili” busalala buti?

6 Nobwakamana “buzuba bwamusanu abumwi” bwakulenga, eci cibalo citwaambila kuti: “Leza naakabona zintu zyoonse nzyaakacita, wakabona kuti zyoonse zyabota loko.” (Matalikilo 1:31) Leza wakazikkomanina zyoonse nzyaakalenga. Aboobo wakalyookezya naa kuleka kucita milimo imbi yakulenga kujatikizya nyika. Pele, nokuba kuti muunda waparadaiso wakali londokede alimwi mubotu, bwakali buyo busena busyoonto alimwi kwakali buyo bantu bobile anyika. Nocaakutola ciindi kuti inyika alimwi amukwasyi wabantu usike aciimo ncaakakanzide Leza. Akaambo kaboobo, wakasala “buzuba bwamusanu aabili” ikutegwa zyoonse nzyaakalenga ‘mumazuba’ aali cisambomwi aamusyule zyeendelane akuyanda kwakwe kusalala. (Amweezyanisye Ba-Efeso 1:11.) ‘Ibuzuba bwamusanu aabili’ mbubuya kumamanino, inyika iyooba paradaiso yanyika yoonse mbwiizulwa iikkedwe mukwasyi wabantu uulondokede kusikila kutamani. (Isaya 45:18) ‘Ibuzuba bwamusanu aabili’ bulizandudwe naa kwaabwa kukubeleka alimwi akuzuzikizigwa kwakuyanda kwa Leza kujatikizya nyika abantu. Nkakaambo kaako ‘bulasalala.’

7. (a) Muunzila nzi mwaakalyookezya Leza ‘mubuzuba bwamusanu aabili’? (b) Ino zintu zyoonse ziyooba buti bwaakusika kumamanino “buzuba bwamusanu aabili”?

7 Aboobo Leza wakalyookezya “mubuzuba bwamusanu aabili” kumulimo wakwe wakulenga. Cili mbuli kuti wakalekezya akuzumizya zyeezyo nzyaakatalisya kubeleka kuti zimaninine. Ulasyoma kuti kumamanino aa “buzuba bwamusanu aabili” zyoonse ziyooba mbuli mbwaakakanzide. Nokuba kuti kwali zisinkilizyo, ziyoozundwa. Ibantu boonse bamvwa bayoogwasigwa kwaakucitika kuyanda kwa Leza. Kunyina ciyoolesya kuti citacitiki eci nkaambo Leza wakalongezya “buzuba bwamusanu aabili” alimwi wakabucita kuti ‘kabusalala.’ Mbubotu kaka bulangizi obu kubantu bamvwa!

Ibana Israyeli Bakaalilwa Kunjila Mukulyookezya kwa Leza

8. Ndilili alimwi muunzila nzi mobakatalika kutobela Sabata bana Israyeli?

8 Icisi ca Israyeli cakagwasigwaa bubambe bwamulimo alimwi akulyookezya kwa Jehova. Noliba ciindi katanabapa Mulawo bana Israyeli ku Mulundu wa Sinai, Leza wakabaambila kwiinda muli Musa kuti: “Amubone! Jehova wamupa buzuba bwa-Sabata. Nkaambo kako mubuzuba bwamusanu aumwi ulamupa zilyo zyamazuba obile. Muntu umwi aumwi akale mpoonya awo mpabede. Kutabi muntu uuzwa kubukalo bwakwe mubuzuba bwamusanu aabili.” Icakacitika ncakuti “bantu bakalyokezya mubuzuba bwamusanu aabili.”—Kulonga 16:22-30.

9. Nkaambo nzi ncokunyina kudooneka kuti bana Israyeli bakauyanda mulawo wa Sabata?

9 Ibubambe obu bwakali bupya kubana Israyeli balo bakazwaa kulubulwa kuzwa mubuzike mu Egepita. Nokuba kuti bana Egepita abamwi-bamwi bakali kupima ciindi mumazuba aali musanu kusika kukkumi, takulangilwi pe kuti bana Israyeli bazike bakali kuzumizigwa kulyookezya. (Amweezyanisye Kulonga 5:1-9.) Aboobo ncamaanu kuyeeya kuti bantu bamu Israyeli bakakukkomanina kucinca oku. Muciindi cakuti Sabata bailange kuti mukuli naa kuti nkubasinkilila, bakalikkomene kapati kwiitobela. Atwaambe, Leza wakabaambila kuti Sabata yakeelede kubayeezya buzike bwabo mu Egepita alimwi akubafwutula nkwaakabafwutula.—Deuteronomo 5:15.

10, 11. (a) Ikwiinda mukumvwa, ncinzi ncobakali kunga balangila bana Israyeli? (b) Nkaambo nzi ncobakaalilwa kunjila mukulyookezya kwa Leza bana Israyeli?

10 Ikuti nobakamvwa ibana Israyeli bakazwa mu Egepita a Musa nobakabaa coolwe cakunjila “kunyika iikunka malili abuci” iyakasyomezyedwe. (Kulonga 3:8) Okuya nobakalyookezya ncobeni ikutali mu Sabata mwalo, pele mubuumi bwabo boonse. (Deuteronomo 12:9, 10) Pele teecakaba boobo pe. Ikujatikizya mbabo, Imwaapostolo Paulo wakaamba kuti: “Ino balo abo abakamvwa akusumuna mbaani? Sena embo abo boonse abakazwa mu-Egepita abakagwisigwa Musa? Alimwi mbaani abo abakamukalazya Leza kumyaaka iili makumi one? Sena embo abo abakacita cibi abali amitunta iyakaalabana munkanda? Alimwi sena takuli kulibaabo abakali kuunduluzya, nkwaakakonka kuti tabakooyoonjila mukulyokezya kwakwe? Eno twabona kuti bakakakilwa kunjila mukulyo[o]kezya nkaambo kakutasyoma.”—Ba-Hebrayo 3:16-19.

11 Ncibotu kaka ciiyo eci kulindiswe! Akaambo kakutamusyoma Jehova, izyalani elyo kunyina nolyakakujana pe kulyookezya oku nkwaakabasyomezyede. Pele bakafwa munkanda. Bakaalilwa kubona kuti mbubakali baluzubo lwa Abrahamu bakali kweendelana kapati akuyanda kwa Leza mukupa zilongezyo kumasi oonse anyika. (Matalikilo 17:7, 8; 22:18) Muciindi cakuti babeleke kweendelanaa kuyanda kwa Leza, bakoongelezyegwaa zintu zyaanyika alimwi azyeezyo nzyobalombozya lwabo beni. Tutabi notutobela nzila iili boobu pe!—1 Ba-Korinto 10:6, 10.

Kuli Kulyookezya Kuciza

12. Mbulangizi nzi bwakaciliko ku Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna, alimwi bakalikunoobujana buti?

12 Paulo wakasandukila kubasyominyina naakamana kwaamba mbubakaalilwa bana Israyeli ikunjila mukulyookezya kwa Leza akaambo kakubula lusyomo. Mbuli mbutwabona kubbuku lya Bahibulu 4:1-5 (BT) wakabasyomezya kuti “cisyomezyo ca Leza cakuti tunjile mukulyookezya nkwaakatubambila nkocicili.” Paulo wakabakulwaizya kubaa lusyomo ‘mumakani mabotu’ nkaambo “swebo notusyoma lino twanjila mukulyookezya ooko.” Mbwaanga Mulawo wakalizwisidwe kale acipaizyo ca Jesu cacinunuzyo, Paulo tanaakali kwaamba kulyookezya kuzwa kumilimo kwalo kwakali kucitwa mu Sabata. (Ba-Kolose 2:13, 14) Ikwiinda mukuzubulula bbuku lya Matalikilo 2:2 alimwi alya Intembauzyo 95:11, Paulo wakali kukulwaizya Banakristo bana Hebrayo kuti banjile mukulyookezya kwa Leza.

13. Naakali kuzubulula ibbuku lya Intembauzyo 95 Paulo, nkaambo nzi ncaakabikkila maanu kumajwi aakuti “Sunu Buzuba Obuno”?

13 Imakani aakunjila mukulyookezya kwa Leza ayelede kuti akali “Makani Mabotu” ku Banakristo bana Hebrayo mbubwenya mbuli aa Sabata mbwaakali “Makani Mabotu” kubana Israyeli. Aboobo Paulo wakakulwaizya basyominyina kuti batakaciti mbubakacita bana Israyeli munkanda. Kaamba majwi aali kubbuku lya Intembauzyo 95:7, 8 lino, wakaambisya majwi aakuti “Sunu Buno Buzuba” nokuba kuti kwakaliindide ciindi kuzwa naakalyookezyede Leza kumulimo wakulenga. (Ba-Hebrayo 4:6, 7) Ino Paulo wakali kwaamba nzi? Wakali kwaamba kuti “buzuba bwamusanu aabili” bwalo Leza mbwaakazandula kutegwa makanze aakwe kujatikizya nyika abantu azuzikizigwe bwakacili kuya kumbele. Aboobo, cakali kuyandika kuti Banakristonyina bafwambaane kubeleka mukweendelanaa makanze ayo ikwiinda kujata bubi kuyandaula zintu zyabo buyo. Wakaindulula alimwi kucenjezya ategwa: “Mutanooyumya myoyo yanu.”

14. Ino Paulo wakatondezya buti kuti “kulyokezya” kwa Leza kwakacili kuza?

14 Kunze lyaboobo, Paulo wakatondezya kuti ‘ikulyookezya’ kwakasyomezyedwe teekwakali kwakuyakukkala buyo Munyika Yakasyomezyedwe mubweendelezi bwa Joshua pe. (Joshua 21:44) Paulo wakaamba kuti: “Nkaambo kakuti Joshua naakabapa kulyokezya, Leza naatakaamba abuzuba bumbi.” Akaambo kaboobo, Paulo wakayungizya kuti: “Nkokuti kucizida bantu ba-Leza kulyokezya kwa-Sabata.” (Ba-Hebrayo 4:8, 9) Ino “kulyokezya kwa-Sabata” ninzi?

Amunjile Mukulyookezya kwa Leza

15, 16. (a) Ino majwi aakuti “kukkala sabata” apandulula nzi? (b) Ino caamba nzi ‘kulyookezya kuzwa kumilimo yesu’?

15 Imajwi aakuti “kulyokezya kwa-Sabata” asanduludwe kubbala lya Cigiliki ilyaamba “kukkala Sabata.” (Kingdom Interlinear) Professor William Lane waamba kuti: “Aya majwi akabotezyegwa kuzwa kumalailile aa Sabata alo aakatalikila mubukombi bwaba Juda kwiinda mubbuku lya Kulonga 20:8-10, kwalo nkokukankaizigwa kuti ikulyookezya akutembaula zizwa kuntu komwe . . . Ikankaizya cibeela caalubazu cakupobola alimwi akukkomana ikutondezyegwa mukulemeka alimwi akutembaula Leza.” Aboobo ikulyookezya kwakasyomezyegwa takuli kwakutajata buyo mulimo. Nkucinca kuzwa kukucita mulimo uulemya uutakwe ampindu akucita mulimo uukkomanisya uuleta bulemu kuli Leza.

16 Eci cilalibonya mumajwi aatobela ngaamba Paulo aakuti: “Ooyo uunjila mukulyookezya kwa Leza walyookezya kuzwa kumilimo yakwe.” (Bahibulu 4:10, BT) Mubuzuba bwamusanu aabili Leza taakalyookezya akaambo kakuti wakakatala. Pele wakaleka mulimo wakwe wakulenga anyika ikutegwa mulimo wakwe ngwaakacitide uyekumbele akuba wabulemu bwini-bwini, ube mulimo uumutembaula alimwi akumulemeka. Mbotuli cibeela cakulenga kwa Leza, tweelede kunjila aswebo mububambe obu. Tweelede ‘kulyookezya kumilimo yesu’ nkokwaamba kuti tweelede kuleka kusola kulilulamika kumeso aa Leza katuyanda kuti tujane lufwutuko. Muciindi caboobo tweelede kusyoma kuti ilufwutuko lwesu luyeeme acipaizyo ca Jesu Kristo cacinunuzyo mwalo izintu zyoonse moziyooyendelanaa makanze aa Leza alimwi.—Ba-Efeso 1:8-14; Ba-Kolose 1:19, 20.

Ijwi lya Leza Lilaanguzu

17. Ninzila nzi njotweelede kutantamuka yalo yakatobelwaa bana Israyeli bakumubili?

17 Ibana Israyeli bakaalilwa kunjila mukulyookezya kwa Leza kwakasyomezyedwe akaambo kakutamvwa akubula lusyomo. Mpoonya Paulo wakakulwaizya Banakristo bana Hebrayo kuti: “Nkaambo kaako, atusungwaale kunjila mukulyokezya oko, kuti kutabi uucilila ciyanza nciconya eco cakuunduluzya.” (Ba-Hebrayo 4:11) Ibunji bwaba Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna teebakali kumusyoma Jesu alimwi ibanji bakapenzegwa kapati ciindi bweende bwazintu bwaba Juda nobwakamana mu 70 C.E. Cilayandika kapati kaka kuti katujisi lusyomo mujwi lya Leza ilisyomezya sunu!

18. (a) Ntwaambo nzi ntwaakapa Paulo itwakusyomena jwi lya Leza? (b) Ino mbuti jwi lya Leza ‘mbolibosya kwiinda ceba lyamabemba obile’?

18 Tulijisi twaambo twini-twini twakubedaa lusyomo mujwi lya Jehova. Paulo walemba kuti: “Ijwi lya-Leza lili abuumi, lili anguzu, lilabosya kwiinda iceba ilijisi mabemba obile, lilayasa mane kukwaanzaanya buumi amuuya, aalo maswaanganino aazifuwa amooma, alimwi lilabeteka kuyeeya akuyanda kwamoyo.” (Ba-Hebrayo 4:12) Ee, ijwi lya Leza naa mulumbe ‘ulabosya kwiinda panga lyamabemba obile.’ Ibanakristo bana Hebrayo bakeelede kuyeeya cakacitika kuli bamawisi. Akaambo kakusulaika mbeta zya Jehova izyakuti bayoofwa munkanda, bakasola kunjila Munyika Yakasyomezedwe. Pele Musa wakabacenjezya kuti: “Ba-Amaleki aba-Kanana nkubali oko kunembo lyanu. Muyoojazigwa ipanga.” Ibana Israyeli nobakazumanana cankazi “ba-Amaleki aba-Kanana ibakede mucilundu eco bakaseluka, babazunda akubatanda mane kusikila ku-Horima.” (Myeelwe 14:39-45) Ijwi lya Jehova lilabosya kwiinda panga lyamabemba obile alimwi woonse uulisulaika caali uyootebula bubozi.—Ba-Galatiya 6:7-9.

19. Ino jwi lya Leza ‘liyasa’ buti canguzu, alimwi nkaambo nzi ncotweelede kuzumina kuti tulaa mulandu kuli Leza?

19 Ijwi lya Leza lilaanguzu kaka “lilayasa mane kukwanzaanya buumi amuuya, aalo maswaanganino aazifuwa amooma!” Lilanjilauka mumizeezo alimwi amumiyeeyo yamuntu munzila imwi ikuyasa kusika kumooma mukati aazifwuwa mwini! Nokuba kuti bana Israyeli ibakaangululwa kuzwa kubuzike mu Egepita bakalizuminide ikutobela Mulawo, Jehova wakalizi kuti mubwini kuyina nobakazizi zipego zyakwe azintu nzyaakali kuyanda. (Intembauzyo 95:7-11) Muciindi cakucita kuyanda kwakwe, bakajisi bubi kulikkomanisya. Aboobo kunyina nobakanjila mukulyookezya kwa Leza, pele bakafwa munkanda. Tweelede kwayeeya makani ayo nkaambo “takukwe cintu cakalengwa icitabwenekede mumeso aakwe, pele zyoonse zilivumbulwidwe, zili antangalala, kulinguwe oyo ngutujisizi makani.” (Ba-Hebrayo 4:13) Aboobo atuzuzikizye kulyaaba kwesu kuli Jehova ‘akutapiluka cifwuteesule akufwa.’—Ba-Hebrayo 10:39.

20. Ncinzi ncotulangila kumbele, alimwi ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tunjile mukulyookezya kwa Leza?

20 Nokuba kuti “buzuba bwamusanu aabili”—ibuzuba bwakulyookezya kwa Leza—buciya kumbele, ulibikkide maanu kukubeleka kwamakanze akwe kujatikizya nyika abantu. Lino-lino, Imwami wabu Mesiya, Jesu Kristo uyootola ntaamu ikugwisya baabo boonse bakazya kuyanda kwa Leza anyika kubikkilizyaa Saatani Diabolosi. Mumyaka iili Cuulu ya Bulelo bwa Kristo, Jesu abasikulelanyina ibali 144,000 bayoocita kuti nyika abantu zikabe muciimo ncaakakanzide Leza. (Ciyubunuzyo 14:1; 20:1-6) Lino nceciindi cakusinizya kuti maumi esu ayeeme akucita kuyanda kwa Jehova Leza. Muciindi cakulilulamika kumeso aa Leza akusumpula kuyanda kwesu tobeni, lino nciindi cakuti ‘tulyookezye kuzwa kumilimo yesu’ akubeleka milimo ya Bwami camoyo omwe. Ikwiinda mukucita boobo alimwi akuzumanana kusyomeka kuli Taateesu wakujulu Jehova, tuyoobaa coolwe cakugwasigwaa kulyookezya kwa Leza lino kusikila kutamani.

Sena Inga Mwapandulula?

◻ Nkaambo nzi ncaakalyookezyela Leza ‘mubuzuba bwamusanu aabili’?

◻ Nkulyookezya nzi nkubakali kunga babaankuko bana Israyeli, pele nkaambo nzi ncobakaalilwa kunjila mukulyookezya oko?

◻ Ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tunjile mukuyookezya kwa Leza?

◻ Ino jwi lya Leza mbuti mbolili abuumi, nguzu alimwi akubosya kwiinda ceba lyamabemba obile?

[Cifwanikiso icili apeeji 16, 17]

Ibana Israyeli bakali kwiitobela Sabata pele kunyina nobakanjila mukulyookezya kwa Leza. Sena mulikazi kaambo ncocakabeda boobu?

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi