LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w98 10/1 map. 18-21
  • Ikubandika Makani Aa Ciko Ceelede

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Ikubandika Makani Aa Ciko Ceelede
  • Ngazi Yamulindizi 1998
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Ijiisyo zya Bbaibbele Zyeelede
  • Ino Nguni Uulaamukuli Wakubandika Makani?
  • Ikutantamuka Tumpenda Tutali twa Bunakristo
  • Izikozyanyo Zyakutaciindizya
  • Impindu Zyakutaciindizya
  • Sena Mulizyi?
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2022
  • Mbomunga Mwalibambila Lukwatano Luzwidilila
    Inzila Yakujana Lukkomano Mumukwasyi
  • Mbomukonzya Kukkala Abamakwe Banu
    Ngazi Yamulindizi—2010
  • Cikwati—Ncipego Kuzwa Kuli Leza
    Mbomukonzya Kukkala Muluyando lwa Leza
Amubone Azimwi
Ngazi Yamulindizi 1998
w98 10/1 map. 18-21

Ikubandika Makani Aa Ciko Ceelede

SUNU mbubwenya mbuli kumazuba aa Bbaibbele, izilengwa zimwi nzyakuti ciko ceelede kulungwa imusankwa katana mukwata musimbi. Jakobo wakaambila Labani wakali kulangilwa kuba mukwaakwe ategwa: “Njookubelekela milimo myaka iili musanu aibili kuti nkapegwe Rakele mwanaako muniini.” (Matalikilo 29:18) Akaambo kaluyando ndwaakajisi Jakobo kuli Rakele, wakaamba kuti uyoolunga lubono lunji kapati—ilwakeelene akuvwola kwamyaka iili ciloba! Labani wakaluzumina lubono olo pele wakamweena Jakobo kwiinda mukusaanguna kumupa mwanaakwe mupati Leya. Ikweendelezya nkwaakali kweendelezya Jakobo, Labani kuzwa ciindi eco kwakali kwalweeno. (Matalikilo 31:41) Ilubono ndwaakayandisya Labani lwakapa kuti bana bakwe basimbi baleke kumulemeka. Bakabuzya ategwa: “Sa tatuli mbuli beenzu buyo mumeso aakwe? Nkaambo watuulisya, alimwi wamana kulya muulo wesu.”—Matalikilo 31:15.

Icuusisya ncakuti munyika eyi iiyandisya lubono, ibazyali banji bali mbuli Labani. Alimwi bamwi balaindawo. Ikweelana abwaamba pepa limwi lyamakani lyamu Afulika, makwatano amwi abandikilwa “buyo kuti bamausyi bahaacivwulemwangu balivwubye.” Ikaambo kambi nkakuyuma kwabukkale calo cipa kuti bazyali bamwi kabalanga bana babo basimbi kuti mbabakonzya kumana penzi lyamali.a

Bamazyali bamwi tababakwasyi kufwambaana bana babo basimbi nkaambo balindila muntu uuyakwaamba kuti ulalunga lubono lunji. Eci cilakonzya kuleta mapenzi mapati. Simubweza twaambo umwi uukkede mu Afulika nkwiili kujwe wakalemba kuti: “Ibakubusi balisalila buyo kutizya kutegwa batalungi lubono lunji ilwiitwaa bamakwaabo basinyonwa.” Ipenzi limwi liletwaa kudula kwaciko, mbumambi. Kunze lyaboobo bamaalumi bamwi bacili bana balacikonzya kulungila mukaintu pele balacaala azikwelelete zinji. Umwi mwaalumi uucita milimo iijatikizya buleya mu South Africa wakaamba kuti: “Bazyali tabeelede kuciindizya. Tabeelede kwiitila mali manji. Aba banabukwetene bapya bayandika mali aakuligwasya . . . Aboobo ninzi ncobamunjizila muzikwelete mwana musankwa?”

Ino bazyali Banakristo inga bapa buti cikozyanyo cakutaciindizya ciindi nobabandika makani aakulunga naa kutambula ciko? Aka kaambo nkapati nkaambo Bbaibbele lilailila kuti: “Butontozi bwanu abuzibwe kubantu boonse.”—Ba-Filipi 4:5.

Ijiisyo zya Bbaibbele Zyeelede

Naa bazyali Banakristo bayeeya kuti babandike makani aaciko naa tabaciti obo, ncintu ncobakonzya kulisalila. Ikuti naa basala kucita boobo imibandi iili boobu yeelede kucitwa kweendelana anjiisyo zya Bbaibbele. Ijwi lya Leza lyaamba kuti: “Buumi bwanu butabi bwakuyanda mali, pe.” (Ba-Hebrayo 13:5) Ikuti naa njiisyo eyi yataboneka mumibandi yalukwato, imuzyali Munakristo ulakonzya kutondezya kuti tali cikozyanyo cibotu pe. Ibaalumi balaamikuli mumbungano ya Bunakristo beelede ‘kuba batontozi,’ ikutali ‘basimuyanda mali’ naa ‘ibaunya kulubono lwaansi ano.’ (1 Timoteo 3:3, 8) Imunakristo uuyitila lubono lunji alimwi uuteempwi mane ulakonzya kugwisigwa mumbungano.—1 Ba-Korinto 5:11, 13; 6:9, 10.

Akaambo kamapenzi aaletwaa buhaacivwulemwangu, imfwulumende zimwi zyabikka milawo yaamba mpoceelede kugololela ciko. Mucikozyanyo, imulawo umwi mucisi ca Togo ku West Africa waamba kuti iciko “cilakonzya kulungwa kwiinda mulubono (mbuli ŋombe) naa mumali naa munzila zyoonse zyobile.” Oyu mulawo ulazumanana akwaamba kuti: “Imali taayelede pe kwiinda kumweelwe wa 10,000 F CFA (K40,000.00).” Ibbaibbele lilaindulula-indulula kulailila Banakristo kuti baleelede kuba basicisi batobela milawo. (Tito 3:1) Nokuba kuti mfwulumende yatasinikizya kutobela mulawo uli boobu, Imunakristo mwini-mwini uyooyanda kuutobela. Aboobo uyoozumanana kubaa manjezeezya mabotu kuli Leza alimwi takabi muntu uulebya bamwi pe.—Ba-Roma 13:1, 5; 1 Ba-Korinto 10:32, 33.

Ino Nguni Uulaamukuli Wakubandika Makani?

Mumasenaamwi ikubandikwa nkwaabandikwa makani aaciko kulakonzya kwiimpana anjiisyo imbi iiyandika kapati. Ikweelana a Bbaibbele, usyi ngulaamukuli wakulanganya makani aaŋanda yakwe. (1 Ba-Korinto 11:3; Ba-Kolose 3:18, 20) Aboobo abo balaa mikuli mumbungano beelede kuba baalumi “babalela kabotu bana babo akubamba maanda aabo kabotu kabotu.”—1 Timoteo 3:12.

Nokuba boobo, cilakonzya kacidumide mumunzi ikulekela basazinyinaa silutwe wamukwasyi kuti babandike makani aalukwato. Aboobo aba banamukwasyi balayanda cibeela cimwi kuzwa kuciko. Oyu musunko mupati kumaanda aa Bunakristo. Akaambo kakutobela zilengwa, bamwi basilutwe bamikwasyi balekela basazinyina batasyomi kuti bayitile lubono lunji kapati. Zimwi ziindi ikucita boobu kwapa kuti mwana musimbi Munakristo akwatwe kumuntu uutasyomi. Eco cilaandeene amalailile aakuti Banakristo beelede kukwata naa kukwatwa buyo ‘kumuna-Kristo.’ (1 Ba-Korinto 7:39) Silutwe wamukwasyi uuzumizya basazinyina batasyomi kuti basale kucita zintu izinyonganya bukkale bwabana munzila yakumuuya takonzyi kubonwa kuti “ubeenzya kabotu boonse bamuŋanda yakwe.”—1 Timoteo 3:4.

Mbubwenya mbuli mbucakabede kuli Abrahamu iwakali kuyoowa Leza, ino kuti usyi Munakristo watatola lubazu mumibandi yalukwato lwamwanaakwe umwi? (Matalikilo 24:2-4) Ikuti naa muntu umbi wapegwa mukuli oyu, usyi Munakristo weelede kubona kuti oyo sikubandika watobela malailile ayeendelana anjiisyo zya Bbaibbele izitaciindizyi pe. Kunze lyaboobo, imibandi yaciko yoonse kaitanatalikwa, ibazyali Banakristo beelede kwaayeeyesya makani aya akutalilekela kuyungwaa zilengwa zitagwasyi.—Tusimpi 22:3.

Ikutantamuka Tumpenda Tutali twa Bunakristo

Ibbaibbele talizumizyi kulidunda alimwi a “kulisumpula kwabuumi.” (1 Johane 2:16; Tusimpi 21:4) Pele bantu bamwi bayanzene ambungano ya Bunakristo batondezya tumpenda otu mumibandi yabo yalukwato. Bamwi bayiya nyika kwiinda mukulisumpula ciindi nobalungilwa naa kutambula lubono lunji. Pele, opesi limwi lyamutabi lya Watch Tower Society lyamu Afulika liluula kuti: “Bamaalumi bamwi tabatondezyi bulemu pe ciindi banamusimbi nobatabalungisyi lubono lunji, aboobo bamakaintu babo babalanga kuti bakalungilwa muulo ‘wampongo.’”

Ibulyatu bwakuyandisya lubono lunji lwaciko bwabajatikizya kapati Banakristo bamwi elyo bwaleta mapenzi. Mucikozyanyo, amubone lipooti eyi kuzwa kuopesi lyamutabi limbi lya Watch Tower Society: “Cilakatazya kapati kubakwesu batakwete ikujana wakukwata naa bacizi ikujana wakubakwata. Icicitika ncakuti mweelwe wabaabo bagwisigwa mumbungano akaambo kabumambi bwakomena. Ibakwesu bamwi baunka kumigoti kuya kuyandaula ngolida alimwi adayamondi zyalo nzyobakonzya kuuzya kutegwa bajane mali aakukwasya. Eci cilakonzya kubatolela mwaka omwe naa yobile naa iindaawo alimwi kanjikanji balalengaana munzila yakumuuya akaambo kakutayanzanaa bakwesu alimwi ambungano.”

Ikutegwa zintu zili boobu zitacitiki, ibazyali Banakristo beelede kutobela cikozyanyo cabaabo basimide mumbungano. Nokuba kuti mwaapostolo Paulo tanaakali muzyali, wakali kubeendelezya kabotu basyominyina. Kwiina naakali kubikka mikuli iiminya kumuntu uuli woonse. (Incito 20:33) Masimpe ibazyali Banakristo baleelede kucitobela cikozyanyo cakwe cakutaba mulyatu ciindi nobabandika makani aaciko. Atwaambe Paulo wakasololelwaa muuya ikulemba kuti: “Amwiiye ndime, bakwesu, alimwi amulangisye abo beenda mbubonya mbuli ceezyanisyo ncimubona mulindiswe.”—Ba-Filipi 3:17.

Izikozyanyo Zyakutaciindizya

Caboola kumakani aamibandi yalukwato, ibazyali banji Banakristo bali kupa cikozyanyo cibotu cakutaciindizya. Amubone bwakacita Joseph amukaintu wakwe Mae balo bali mumulimo wabukambausi bwaciindi coonse.b Bakkala kuliimwi ya Nsumbu zya Solomon kwalo ikuli buyumuyumu zimwi ziindi kumakani aamibandi yaciko. Ikutegwa batantamuke buyumuyumu obu, Joseph a Mae bakayeeya kuti mwanaabo musimbi Helen akwatilwe kunsumbu imbi iilaafwaafwi ankobakkala. Bakacita mbubonya akumwanaabo umbi Esther. Alimwi Joseph wakazumina kuti mukwaakwe Peter alunge lubono lusyoonto kapati. Naakabuzigwa ncaakacitila boobu, Joseph wakapandulula kuti: “Tiindakayanda kuti ndimuminye mukwaangu walo uuli ngupainiya.”

Ibunji bwa Bakamboni ba Jehova mu Afulika bapa cikozyanyo cibotu abalo cakutaciindizya. Mumasenaamwi basimukowa balangila kulungilwa mali manji kaatanatalika kubandikwa makani eeni-eni aaciko. Alimwi ikutegwa akonzye kumubweza nabwiinga, sikukwata ulakonzya kulangilwa kuti asyomezye kuti uyoolunga ciko camusyoonto wamusimbi wakwe musankwa.

Pele amubone cikozyanyo ca Kossi amukaintu wakwe Mara. Imwanaabo musimbi, Beboko wakazwaa kukwatwa lino-lino kumulangizi weedeenda wa Bakamboni ba Jehova. Katana kwatwa, ibasazinyina bakabakatazya kapati bazyali ikutegwa babe akabeela abalo mulubono. Nokuba boobo, aba banabukwetene bakayuma akubakakila kucita nzyobakali kuyanda. Pele bakabandika buya lwabo beni amukwaabo akulomba buyo lubono lweelede lwakuti alungilwe mwaanabo elyo bakapilusya cisela calubono kuli sikukwata anabwiinga wakwe kutegwa babelesye mukulibambila buzuba bwamucado wabo.

Icikozyanyo cimbi mucisi nciconya cijatikizya Kamboni uucili mwana wazina lya Itongo. Kukusaanguna ibamukwasyi wakwe bakali kuyanda buyo ciko ceelede. Pele basazinyina bakali kuyanda kuti lubono luyungizigwe. Izintu zyakabija kapati alimwi cakaboneka mbuli kuti basazinyina balazwidilila mucintu ncobakali kuyanda. Nokuba kuti wakali muntu muyoofwu, Itongo wakanyamuka akwaamba cabulemu kuti wakali libambilide ikukwatwa ku Munakristo musungu wazina lya Sanze mbubwenya mbuli mbukwakaambwa. Mpoonya cabusicamba wakaamba kuti, “Mbi ke” (nkokwaamba kuti “Mpaamanina makani awa”) mpoonya wakakkala. Bakavwiilizya banyina Banakristo ba Sambeko. Kunyina cimbi cakabandikwa elyo bana bakakwatana mbubwenya mbukwakabambidwe.

Kuli zintu nzyobalibilika bazyali Banakristo baluyando ikwiinda buyo mpindu yalubono. Imwaalumi umwi mu Cameroon upandulula kuti: “Ibamakwaangu bakaintu balandaambila kufwumbwa bajana ciindi kuti, eco ncindakali kuyanda kubapa kuti ndilunge lubono, ndeelede buyo kucibelesya kulanganya nzyaakali kuyandika mwanaabo.” Alimwi ibazyali basiluyando balalibilika kujatikizya bukkale bwabana babo munzila yakumuuya. Mucikozyanyo, amulange ba Farai a Rudo ibakkala ku Zimbabwe balo ciindi cabo cinji bacimanina mumulimo wakukambauka makani mabotu aa Bwami bwa Leza. Nokuba kuti tabavwoli, ibana babo bobile basimbi bakabakwasya alubono lusyoonto kapati kwiinda lulungwa lyoonse. Ino bapa kaambo nzi kakucita boobu? Bakali kuyanda kuti banababo bagwasigwe kwiinda mukukwatwa kubaalumi ibamuyanda Jehova cini-cini. Balapandulula ategwa: “Icintu ncotwakabona kuti nceciyandika kapati nciimo cakumuuya cabana besu alimwi abamakweesu.” Balakkazika moyo kaka! Ibamakwe ibabikkila maanu kubukkale bwakumuuya alimwi abwakumubili bwabana babo bakwetwe beelede kulumbaizigwa kapati.

Impindu Zyakutaciindizya

Joseph a Mae baku Nsumbu zya Solomon bakalongezyegwa akaambo kanzila mbotu alimwi yabwaabi njobakeendelezya zikwati zyabana babo basimbi. Aboobo bamakwaabo tiibakanjila muzikwelete. Pele aba banabukwetene boonse bakonzya kuba mumulimo waciindi coonse wakukambauka mulumbe wa Bwami kwamyaka minji. Ayeeya Joseph ulaambaa: “Ikusala nkundakasala mebo amukwasyi wangu kwatuletela zilongezyo zibotu kapati. Masimpe kuti kwakali buyumuyumu zimwi ziindi kuzwa kuli baabo batakali kuteelesya, pele manjezeezya aangu alasalala alimwi ndilakkomana ikubona bana bangu kabajisi bubi alimwi kabali bayumu ikubelekela Jehova. Abalo balikkomene alimwi mebo abakaintu bangu tuliindide kukkomana.”

Impindu imbi njakubaa cilongwe cibotu abamakwe. Mucikozyanyo, Zondai a Sibusiso babeleka mulimo wakulisungula kumutabi wa Watch Tower Society ku Zimbabwe antoomwe abamakaintu babo balo bali mbanabakwabo da lyomwe. Bausyizyala ba Dakarai bali mumulimo wabukambausi bwaciindi coonse alimwi tabavwoli. Nokwakali kubandikwa makani aaciko bakaamba kuti bakalilibambilide kutambula kufwumbwa ncobanga bakonzya kupa. Zondai a Sibusiso balaamba: “Tulabayanda kapati bamakweesu alimwi tulasolekesya kapati kubagwasya ikuti naa babaapenzi.”

Inzya, ikutaciindizya mumibandi yaciko ciletela lukkomano lwamukwasyi. Mucikozyanyo abo banabukwetene bapya tabakabi muzikwelete aboobo cilauba-uba kuti bafwambaane kuzibila mubuumi bwabo bwacikwati. Eci cabagwasya banabukwetene bacili bana ibanji ikucita milimo yakumuuya mbuli kubeleka ciindi coonse mumulimo uuyandika kufwambaana wakukambauka akugwasya bantu kuba basikwiiya. Mpoonya ikucita boobu kuletela bulemu kuli Sikutalisya lukwato, Jehova Leza.—Matayo 24:14; 28:19, 20.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Izilengwa zilaandeene mumasenaamwi. Basikukwata balangila ciko kuzwa kubazyali bamusimbi.

b Imazina acincigwa mucibalo eci.

[Kabbokesi kali apeeji 21]

BAKACIPILUSYA CIKO

Mumasenaamwi, nabwiinga abazyali bakwe balanyansigwa ikuti naa lubono lwalungwa kaluli lusyoonto. Aboobo ikulisumpula akulombozya kuti mukwasyi ube aampuwo zimwi ziindi nzyezipa kuti kwiitwe lubono lunji. Imukwasyi umwi mu Lagos ku Nigeria upa cikozyanyo cikkazika moyo. Imukwaabo Dele upandulula kuti:

“Ibamukwasyi wamukaintu wangu tiibakandilungisya mali manji aajatikizidwe muzilengwa zyaciko, mbuli kuula zyakusama zidula. Nociba ciindi mukwasyi wangu nowakatola lubono kulimbabo, sikubandika makani wakabuzya kuti: ‘Sena musimbi oyu muyanda kumubweza mbuli mukaintu naa mwanaanu?’ Bamukwasyi wangu bakaingula antoomwe ategwa: ‘Tuyanda kumubweza mbuli mwaneesu.’ Kumana waawo ilubono lwakapilusigwa kulindiswe mumvwulupu njiyonya.

“Ikusikila sunu ndilalumba mbuli mbubakaweendelezya mucado wesu bamakwaangu. Cakandipa kuti ndibalemeke kapati. Iciimo cabo cibotu cakumuuya cipa kuti kandibabona mbuli basazima beni-beni. Alimwi cakaijatikizya kapati nzila njindilanga mukaintu wangu. Ndilamulemeka kapati akaambo kanzila njindakalanganizigwa amukwasyi wakwe. Ikuti naa twaimpana, tandilekeli kuti elyo libe penzi pe. Kufwumbwa mbundauyeeyela buyo mukwasyi nkwazwa mukaintu wangu, ikwiimpana kulaceya-ceya.

“Imukwasyi wangu amukwasyi wakwe wakamantana kapati cabulongwe. Ikusikila sunu, myaka yobile kuzwa ciindi nokwakali mucado wesu, bataata bacituma zipego alimwi azyakulya kumukwasyi wamukaintu wangu.”

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi