Mikwasyi Mipati Iikamantene Mumulimo Wa Leza
Sintembauzyo Wakalemba Kuti: “Bana Ndukono Luzwa Kuli-jehova, Micelo Yabuntu Mbulumbu Bwakwe. Mbuli Mivwi Mujanza Lyasilumamba, Mbobabede Bana Muntu Mbazyala Mubwanike Bwakwe. Ngusicoolwe Uujisi Mukutu Uuzwide Bana.”—Intembauzyo 127:3-5.
INZYA, ibana inga caba coolwe kuzwa kuli Jehova. Mbubwena sibuta mbwakkomana naazyiba kugamika mivwi iili mucikutu cakwe, ibazyali balakkomana kapati nobayendelezya bana babo munzila iisololela kubuumi butamani.—Matayo 7:14.
Ikale-kale, mikwasyi iyakajisi bana banji yakalidumide akati kabantu ba Leza. Mucikozyanyo, amuyeeye myaka nobakali mubuzike ku Egepita: “Bana ba-Israyeli bakazyalisya akuvulisya, bakaba banji akujata inguzu loko loko, mane nyika yakazula mbabo.” (Kulonga 1:7) Ikweezyanisya myeelwe yabana Israyeli ibakanjila mu Egepita abaabo ibakapola kutondezya kuti imikwasyi iilaa bana bali kkumi yakali yansaizi!
Kumbele, Jesu wakazyookomenena mumukwasyi banji sunu ngobanga bati mmupati. Jesu ngowakali mutaanzi kuzyalwa, pele ba Josefa a Mariya bakajisi bana basankwa bambi bone abasimbi. (Matayo 13:54-56) Icitondezya kuti ba Mariya a Josefa bakajisi bana banji ncakuti nobakayumuka mulweendo lwakupilukila kuzwa ku Jerusalemu tiibakazyiba kuti Jesu tanaakali ambabo munkamu yabo.—Luka 2:42-46.
Mikwasyi Mipati Sunu
Sunu, Ibanakristo banji basala kucesya mikwasyi yabo akaambo katwaambo tujatikizya zintu zyakumuuya, mali, bukkale alimwi atumbi buyo. Nokuba boobo kubaa mikwasyi mipati cicili ncecilengwa muzisi zinji. Kweelana abbuku litegwa The State of the World’s Children 1997, kwaambwa kuti icooko nkobainda kuzyalana bantu nkuu Afulika, inkanda ya Sahara nkoyili kumusanza. Kubusena oko, imukaintu uuli woonse kanji-kanji uzyala bana bali cisambomwe.
Kubazyali Banakristo ibalaa mikwasyi mipati, cilakatazya kukomezya bana kuba bantu bayanda Jehova, pele ibanji bacikonzya. Ikuzwidilila kuyeeme aakukamantana kwamukwasyi mubukombi busalala. Imajwi aamwaapostolo Paulo ngaakalembela mbungano yaku Korinto acibeleka asunu kumikwasyi ya Banakristo. Wakalemba kuti: “Lino ndamukumbila, nubakwesu, . . . kuti mwaambe cintu comwe, kutabi mipampo mipampo akati kanu. Amube alukamantano lwamoyo omwe alwamiyeeyo yomwe.” (1 Ba-Korinto 1:10) Ino lukamantano luli boobo inga lwajanwa buti?
Bazyali Beelede Kuba Bantu Bazibikkila Maanu Zintu Zyakumuuya
Icintu cipati ncakuti bazyali beelede kuti kabalipede cakumaninina kuli Leza. Amuyeeye nzyaakaambila bana Israyeli Musa, wakati: “Swiilila, O Israyeli. Jehova ngu-Leza wesu, Jehova ngumwi. Uleelede kuyandisya Jehova Leza wako amoyo wako woonse, amuuya wako woonse, anguzu zyako zyoonse. Nkabela aya majwi ngendamulailila buzuba obuno abe amyoyo yanu. Muleelede kwaaiyisya bana banu, akwaambaula ngawo lyoonse, ciindi cakukala muŋanda aciindi cakweenda munzila, ciindi cakoona aciindi cakubuka.”—Deuteronomo 6:4-7.
Musa wakatondezya kuti milazyo ya Leza yakeelede kuba “amyoyo” yabazyali. Lilikke nobacita boobo ibazyali nobanga basungwaalila kuyiisya malailile aakumuuya lyoonse kubana babo. Ibazyali naa mbayumu munzila yakumuuya, banooyandisya kuyiisya bana babo makani aakumuuya.
Ikutegwa muntu abikkile maanu kuzintu zyakumuuya alimwi ayandisye Jehova amoyo wakwe woonse, cilayandika kapati kubala, kuyeeyesya alimwi akutobela caamba Jwi lya Leza lyoonse. Sintembauzyo wakalemba kuti imuntu uukondelwa mulawo wa Jehova alimwi uubala mulinguwo lyoonse “masiku asikati” uyooba “mbubonya mbuli musamu uuzikidwe kumbali atulonga twamaanzi, uuzyala micelo yawo kuciindi ceelede, uujisi matu aatayumi; zyoonse nzyacita ziyooba acoolwe.”—Intembauzyo 1:2, 3.
Mbubwenya buyo musamu mbouzyala micelo ikuti lyoonse kawiidwa, ayalo mikwasyi iilya kabotu munzila yakumuuya izyala micelo yabunaleza kukutembaula Jehova. Icikozyanyo cibotu nceeco camukwasyi okwa Uwadiegwu, uukkala ku West Africa. Nokuba kuti Uwadiegwu amukaintu wakwe bajisi bana bali lusele, boonse bobile mbapainiya baciindi coonse, naa mbabelesi baciindi coonse akati ka Bakamboni ba Jehova. Waamba kuti: “Imukwasyi wesu wazumanana kubaa ciiyo ca Bbaibbele camukwasyi calyoonse kwamyaka iyiinda ku 20. Twabayiisya Jwi lya Leza bana kuzwa ciindi nobakacili bavwanda, ikutali buyo notucita ciiyo camukwasyi pele anotuli mumuunda alimwi aziindi zimwi. Bana besu boonse mbaasikwaambilizya makani mabotu aa Bwami, elyo alikke musimbi musyoonto kwiinda boonse uulaamyaka iili cisambomwe nguutanabbapatizigwa.”
Ikubelekelaamwi
Ibbaibbele lyaamba kuti: “Ŋanda ilayakwa mubusongo.” (Tusimpi 24:3, BT) Mumukwasyi ibusongo buli boobo bukulwaizya kubelekelaamwi. “Sikweendelezya” mukwasyi ngu usyi; ngosilutwe waŋanda iwakabikkwaa Leza. (1 Ba-Korinto 11:3) Imwaapostolo Paulo iwakasololelwaa muuya wakakankaizya mbouli mukuli mupati kapati ikuba silutwe naakalemba kuti: “Na muntu tabambi basazinyina [munzila yakumubili ayakumuuya], kwaambisya bamuŋanda yakwe, wati oyo ulisowede lusyomo lwakwe, ulaindilila akuliyooyo uutazumina.”—1 Timoteo 5:8.
Kweelana alulayo olu luzwa Mujwi lya Leza, baalumi Banakristo beelede kubikkila maanu kukuyaambele kwabamakaintu babo munzila yakumuuya. Ikuti bamakaintu kabajisi milimo yaaŋanda minji iibaminya, inga bayaansi munzila yakumuuya. Mucisi cimwi mu Afulika, Munakristo umwi iwakazwide aakubbapatizigwa wakatongauka kubaalu bamumbungano yakwe kuti mukaintu wakwe wakali kulibonya kuti ulaalengaanina kapati makani aakumuuya. Ibaalu bakamulailila kuti mukaintu wakwe wakeelede lugwasyo muzintu nzyaakali kucita. Aboobo mulumi wakatalika kumugwasya kubeleka milimo yaaŋanda. Alimwi wakali kujana ciindi cakumugwasya kuti ayaambele mukubala alimwi amuluzibo lwakwe lwa Bbaibbele. Eci cakamugwasya kapati, alimwi lino mukwasyi woonse ulikamantene mumulimo wa Leza.
Bamausyi babana abalo beelede kubikkila maanu kubukkale bwabana babo munzila yakumuuya. Paulo wakalemba kuti: “Numawisi, mutanooluvukili bana banu, pele amubalele mulwiiyo lwa-Mwami amumilazyo yakwe.” (Ba-Efeso 6:4) Ibazyali nobalutobela lulayo lwakutanyemena bana babo alimwi amalailile aakubayiisya, ibana balimvwa kuti abalo mbamumukwasyi. Akaambo kaceeci, ibana balangilwa kuti inga banoogwasyanya akukulwaizyanya kuzwidilila mumbaakani zyabo zyakumuuya.
Ikubelekelaamwi cijatikizya kupa bana mikuli yakumuuya nobalibambilide kwiiyumuna. Muzyali umwi, mwaalu Munakristo uujisi bana bali 11, ulabuka cifwumofwumo akucitya ziiyo kuli bamwi akati kabo katanaya kuncito. Ibana bapati-pati, ibabbapatizidwe balabalana ikugwasya ibanabokwabo basankwa basyoonto abasimbi, calo cibikkilizya kutola lubazu mukubayiisya Bbaibbele. Bausyi balabeendelezya, balabalumbaizya kukusoleka kwabo. Ibali cisambomwe akati kabana aba balibbapatizidwe, alimwi bamwi balizumenene kusoleka kuzuzikizya mbaakani eyo.
Ikubandika Kubotu, Mbaakani Zikozyenye
Cintu ciyandika kapati kumikwasyi iikamantene nkubandika kwaluyando alimwi ambaakani zyakumuuya zikozyenye. Mwaalu umwi Munakristo wazina lya Gordon uukkala ku Nigeria, ujisi bana bali ciloba ibali amyaka yakuzyalwa kuzwaa 11 kusikila ku 27. Akati kabaaba ibali cisambomwe mbapainiya mbuli bazyali babo. Ikeela ikakazwaa kubbapatizigwa onoono lyoonse kalatola lubazu amukwasyi woonse mumulimo wakugwasya bamwi kuba basikwiiya. Ibasankwa bapati bobile mbakutausi mumbungano.
Gordon lwakwe ngowakacitya ziiyo zya Bbaibbele kumwana omwe-omwe. Kunze lyaboobo, imukwasyi oyu ujisi pulogilamu yakwiiya Bbaibbele iijatikizya zintu zinji. Imafwumofwumo abuzuba balabungana kulanga-langa lugwalo lwa Bbaibbele mpoonya balalibambila miswaangano yambungano.
Imbaakani yomwe akati kazimwi iibikkidwe kuli umwi aumwi wamumukwasyi nkubala zibalo zyoonse mumamagazini aa Ngazi Yamulindizi alimwi a Awake! Calino-lino, kububambe bwabo bakabikkilizyaa kubala Bbaibbele abuzuba. Ikwiinda mukubandika nzyobabala, banamukwasyi bakulwaizyanya kucizumanana cilengwa.
Iciiyo ca Bbaibbele camukwasyi cilisitikide kapati cakuti kwiina uuyandika kuyeezya—boonse inga bacilangila buya. Mumyaka iili mbwiibede yainda, iziyiigwa, inzila mboziyiisigwa alimwi aciindi citolwa caciiyo camukwasyi zyaindana-indana kweelana aciimo alimwi anzyobayandika bana. Imukwasyi waswenenena kapati kubabelesi ba Leza bambi basyomeka, alimwi eci cabagwasya kapati bana.
Balacita zintu caantoomwe mumukwasyi alimwi balajana ciindi cakulikondelezya. Ciindi comwe mumvwiki balabaa “ciindi cakusobana camukwasyi camangolezya,” kwalo nkobabuzyanya mibuzyo yampasulabalozi, kulabikana, ikucita masesya mabotu, ikulizya piano, ikwaana alimwi akulyookezya buyo. Muziindi, balaunka kunkomwe yalwaanje amusenga alimwi amasena aambi ngobayanda.
Ikusyoma Jehova
Kwiina zintu zyaambwa atalaawa izuubya-ubya mukuli wa kulela mikwasyi mipati. Munakristo umwi wakati: “Cilakatazya kapati kuba muzyali mubotu kubana bali lusele. Kuyandika zyakulya zyakumubili alimwi azyakumuuya izinji zyakubakomezya; ndeelede kubeleka canguzu kuti ndijane mali aayandika kubagwasya. Ibapati akati kabana aba bali aamyaka yakuzyalwa kuzwaa 13 kusika ku 19, alimwi boonse ibali lusele baciiya. Ndilizi kuti lwiiyo lwakumuuya lulayandika kapati, pele bamwi akati kabana bangu mbaasicinguni. Bandicisya moyo, pele ndilizi kuti zimwi ziindi kuli zintu nzyondicita izitakondezyi moyo wa Jehova, elyo ulandilekelela. Aboobo cakukkazika moyo ndeelede kuzumanana kunoobanyona bana bangu kusikila ciindi nobayooliyeeya.
“Ndilasoleka kutobela cikozyanyo ca Jehova mukuti ulitukkazikide moyo kapati nkaambo uyandisya kuti boonse beempwe. Ndilaiya amukwasyi wangu, alimwi bamwi akati kabana bangu bakanza kuyoobbapatizigwa. Kwiina nondiyaama aanguzu zyangu ndemwini kuti ndizwidilile; inguzu zyangu kwiina ncozinga zyacita ciyakoomoonga. Ndilasolekesya kuswenenena kuli Jehova mumupailo alimwi akutobela kasimpi kaamba kuti: ‘Syoma Jehova amoyo wako woonse; utalifunkizyi kumaanu aako omwini. Umuzibye munzila zyako zyoonse, nkabela uyooenzya myeendelo yako.’ Jehova uyoondigwasya kuzwidilila mukuyiisya bana bangu.”—Tusimpi 3:5, 6.
Mutatyompwi Pe!
Zimwi ziindi iikuyiisya bana inga kwaboneka kuba mulimo uunyina mpindu, pele mutabi nomulengaana pe! Amuzumanane! Ikuti bana banu kabatazitobeli nzyomusoleka kubayiisya ono, balakonzya kuyoocita obo kumbele. Citola ciindi cili mbocibede kuti mwana akomene akuba Munakristo uuzyala micelo yamuuya.—Ba-Galatiya 5:22, 23.
Monica, uukkala ku Kenya ngumwi mubana bali kkumi. Waamba kuti: “Bazyali bangu bakatuyiisya kasimpe ka Bbaibbele kuzwa ciindi notwakali bavwanda. Twakali kwiiya abataata mabbuku aa Bunakristo ansondo. Akaambo kamulimo wabo, iciiyo kwiina nocakali kucitwa mubuzuba bomwe lyoonse. Zimwi ziindi basika kuzwa kumilimo bakali kujana tulasobana anze elyo bakali kunga batwaambila kuti mumaminiti aali osanwe toonse twakeelede kunjila muŋanda kuti tucite ciiyo cesu ca Bbaibbele. Camana ciiyo cesu ca Bbaibbele, bakali kutukulwaizya kubuzya mibuzyo naa kubandika mapenzi amwi ngotwakajisi.
“Bataata bakabona kwaamba kuti tuyanzanaa bana banaleza. Lyoonse bakali kuunka kucikolo kuyoobuzya bamayi kujatikizya bukkale bwesu. Mukuswaya kumwi bakamvwa kuti banabokwesu bapati basankwa botatwe bakalwana abasankwa bambi akuti zimwi ziindi bakali basicisapi. Bataata bakabasubula basankwa aba akaambo kakutalilemeka kwabo, pele alimwi bakapandulula kuzwa mu Magwalo ncobakeelede kulilemeka munzila yabunaleza.
“Bazyali besu bakatutondezya mbokugwasya kujanika amiswaangano kwiinda mukutugwasya kulibambilila limwi zibeela zyamuswaangano. Twakayiisigwa kuba babelesi kwiinda mukwiinduluka nzyotuyooamba kubantu katucili kuŋanda. Kuzwa kubuvwanda twakali kuunkaa bazyali besu mumulimo wamumuunda.
“Sunu, banabokwesu basankwa bapati bobile mbapainiya baalubazu, musyoonto wangu musimbi mmupainiya waciindi coonse, alimwi aumbi mupati wangu imukaintu uukwetwe alimwi uujisi mukwasyi ngu Kamboni musungu. Ibasyoonto bangu basimbi bobile, umwi uujisi myaka yakuzyalwa iili 18 aumbi iili 16 mbaasikumwaya batanabbapatizigwa. Itusankwa tusyoonto tobile tuli mukuyiisigwa. Mebo ndabeleka aaofesi lyamutabi wa Bakamboni ba Jehova lyaku Kenya kwamyaka yotatwe. Ndilabayanda kapati alimwi ndabalumba cini-cini bazyali bangu akaambo kakuti mbantu babikkila maanu kuzintu zyakumuuya; bakatupa cikozyanyo cibotu kapati.”
Nomujisi bana banji buti, mutalengaani kubagwasya munzila iisololela kubuumi butamani. Jehova mbwanoolongezya kusoleka kwanu, munoyeeya majwi aamwaapostolo Johane kujatikizya bana bakwe bakumuuya aakuti: “Taakwe kubotelwa kumbi nkunjisi kupati kwiinda oku kwakumvwa kuti bana bangu baleenda mulusinizyo.”—3 Johane 4.