LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w14 2/1 map. 5-7
  • Mwini-mwini Uupa Kuti Kakuli Nkondo Alimwi Amapenzi

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Mwini-mwini Uupa Kuti Kakuli Nkondo Alimwi Amapenzi
  • Ngazi Yamulindizi—2014
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • CITONDEZYO CAMAZUBA AAMAMANINO
  • KUNYONYOONA MILIMO YA DIABOLOSI
  • Basimabbiza Bone​—Ino Mbaani?
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakubuleya)—2017
  • Mali Manji Kapati Akabelesyegwa Munkondo​—Sena Mali Buyo Alikke?
    Twaambo Tumwi
Ngazi Yamulindizi—2014
w14 2/1 map. 5-7

MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO | NKONDO IYAKACINCA ZINTU MUNYIKA

Mwini-mwini Uupa Kuti Kakuli Nkondo Alimwi Amapenzi

Mumwezi wa November 11, 1918, Nkondo Yakusaanguna Yanyika Yoonse yakamana. Makwebo akaima, bantu bakazyana kapati mumigwagwa. Pele kuzyana ooku, tiikwakazumanana pe. Kwakacitika ntenda aimwi iijaya kwiinda ntobolo—yalo iyakatobela nkondo yanyika yoonse.

Mu June 1918 basikalumamba baku France bakatalika kuciswa cilwazi cijaya citegwa Spanish flu. Tiikwakainda ciindi cilamfwu, cilwazi eeci cakalitondezya mbocakali cikali. Mucikozyanyo, mumyezi buyo misyoonto, cakajaya basikalumamba bana America kwiinda basinkondonyina mbobakali kukonzya kubajaya. Cilwazi eeci cakayambukila bantu munyika cakufwambaana alimwi aciindi nciconya eeci bakacitolelezya basikalumamba ibakali kujokela kuzisi zyabo niyakamana nkondo.

Kwakali nzala alimwi abucete mumyaka yakatobela, kaimanide nkondo. Zisi zinji mu Europe zyakanyina cakulya ciindi nkondo niyakamana mu 1918. Kusika mu 1923, mali aaku German taakacijisi nguzu naaceya. Nokwakainda myaka iili cisambomwe, makani aamali alimwi amakwebo aanyika yoonse akaya aansi kapati. Mpoonya mu 1939, nkondo yabili yanyika yoonse yakatalika—cakali buyo mbuli kuti mazwanga aanyika yoonse akazumanana alimwi. Ino ncinzi cakapa kuti zintu zibije boobo?

CITONDEZYO CAMAZUBA AAMAMANINO

Businsimi bwamu Bbaibbele bulatugwasya ikuzyiba cakapa kuti zintu zimwi zicitike, alimwi oobu mbocibede kujatikizya Nkondo Yakusaanguna Yanyika Yoonse. Jesu Kristo wakaambila limwi kuti “cisi ciyoobukila cisinyina” alimwi akuti kuyooba malwazi anzala munyika yoonse. (Matayo 24:3, 7; Luka 21:10, 11) Wakaambila basikwiiya bakwe kuti zintu zibyaabi eezyi zyakali kuyooba citondezyo camazuba aakumamanino. Twaambo tunji nkotuli mubbuku lya Ciyubunuzyo, twalo itutondezya mapenzi aacitika munyika mbwaaswaangene ankondo yakacitika kujulu.—Amubone kabbokesi kakuti “Nkondo Kujulu Alimwi Aanyika.”

Bbuku ndilyonya eeli lyamu Bbaibbele lilaamba kujatikizya basimabbiza bone. Basimabbiza botatwe bayubununa mapenzi ngaakaamba Jesu—nkondo, nzala, alimwi amalwazi. (Amubone kabbokesi kakuti “Sena Ncobeni Basimabbiza Bone Bali Mukweenda?”) Cilasalala kuti Nkondo Yakusaanguna Yanyika Yoonse yakatalisya mapenzi alo aaciliko asunu. Alimwi Bbaibbele lilamuyubununa Saatani kuti ngowakatalisya mapenzi aaya. (1 Johane 5:19) Sena uyoozumanana kuzibelesya nguzu zyakwe?

Bbuku lya Ciyubunuzyo alimwi litwaambila kuti Saatani ujisi buyo “kaindi kaniini.” (Ciyubunuzyo 12:12) Nkakaambo kaako ujisi bukali kapati alimwi upa kuti kube mapenzi aatambiki aano anyika. Aboobo manyongwe ngotubona munyika lino, ncitondezyo cakuti ciindi ncajisi Saatani caceya.

KUNYONYOONA MILIMO YA DIABOLOSI

Nkondo Yakusaanguna Yanyika Yoonse yakacinca zintu kapati. Yakapa kuti kakucitika nkondo, mazwanga aakuyanda kucinca mfwulumende alimwi akutasyoma baleli. Alimwi citondezya bumboni busalede bwakuti Saatani wakatandwa kujulu. (Ciyubunuzyo 12:9) Ooyu muleli wanyika uutalibonyi wakacita zintu mbuli muleli silunya uuzyi kuti wacaalilwa buyo mazuba masyoonto aakulela. Mazuba aaya aakumana, nkokuti mapenzi aakaboola akaambo ka Nkondo Yakusaanguna Yanyika Yoonse ayoomana.

Kweelana abusinsimi bwamu Bbaibbele ncobwaamba, tulijisi kaambo keelede kutupa kusyoma kuti Jesu Kristo, Mwami wesu wakujulu, ino-ino ‘uyoonyonyoona milimo ya Diabolosi.’ (1 Johane 3:8) Bantu banji balabupailila Bwami bwa Leza kuti buboole. Sena andinywe mulacita oobo? Tulalumba kujatikizya Bwami oobu nkaambo bantu basyomeka bayoobona nokuyoocitwa kuyanda kwa Leza anyika, ikutali kwa Saatani. (Matayo 6:9, 10) Mubulelo bwa Bwami bwa Leza, takukabi limbi nkondo yanyika yoonse naa nkondo iiliyoonse! (Intembauzyo 46:9) Amwiiye kujatikizya Bwami oobu alimwi akulangila kuyoopona ciindi nokuyooba luumuno nyika yoonse!—Isaya 9:6, 7.

Nkondo Kujulu Alimwi Aanyika

Myaka iili 1,900 kaitanatalika Nkondo Yakusaanguna Yanyika Yoonse, Saatani wakatondezya Jesu “mami oonse aamunyika.” (Matayo 4:8, 9) Jesu tanaakaazumina mami aaya, pele kumbele wakapandulula Diabolosi kuti “mweendelezi wanyika.” (Johane 14:30) Kuyungizya waawo, mwaapostolo Johane wakalemba kuti “nyika yoonse ili mumaanza aamubi”—1 Johane 5:19.

Kuti Saatani Diabolosi kajisi nguzu zinji zyakweendelezya nyika, sena inga tiiceelela ikwaamba kuti wakalijisi lubazu mukutalisya nkondo yakusaanguna yanyika yoonse alimwi azintu zyakatobela? Masimpe, bbuku lya Ciyubunuzyo litondezya kuti Saatani ulijatikizyidwe mukutalisya mapenzi aazumanana kucitika munyika kuzwa mu 1914. Lino, atubone mubufwaafwi zintu zilembedwe mubbuku lya Ciyubunuzyo caandano 12:

  • Kapango 7 Nkondo yatalika kujulu akati ka Mikayeli (Jesu Kristo) alimwi asimwaaba (Saatani).

  • Kapango 9 Diabolosi “ooyo weena nyika yoonse”, wawaalwa ansi, anyika.

  • Kapango 12 “Maawe kunyika alimwi akulwizi, nkaambo Diabolosi wamuselukila abukali bupati, mbwaanga ulizyi kuti ujisi buyo kaindi kaniini.”

Zintu zilembedwe mu Bbaibbele mbozyakali kutobelana kucitika alimwi azintu zicitika munyika, zyoonse zitondezya kuti Bwami bwa Leza bwakatalika kulela kujulu mu 1914.a Mumwaaka nguwena ooyu kwakatalika nkondo kujulu alimwi aanyika.

a Amubone cibalo 8 mubbuku lyakuti Ino Ncinzi Cini Bbaibbele Ncoliyiisya? ilyakamwaigwa abakamboni ba Jehova.

Sena Ncobeni Basimabbiza Bone Bali Mukweenda?

Bbiza lituba alimwi amwami wakujulu uulitantide

Bbiza lituba litantidwe amwami wakujulu. Mwami Jesu Kristo, ngonguwe uulitantide mukuleta bululami. (Intembauzyo 45:4) Mulimo wakusaanguna ngwapedwe ngwakutanda Saatani alimwi amadaimona aakwe kuti bazwe kujulu.—Ciyubunuzyo 6:2; 12:9.

Bbiza lisalala pyu alimwi abasikalumamba ibali munkondo

Bbiza lisalala pyu mbuli mulilo litantidwe ayooyo uujisi nguzu ‘zyakugusya luumuno anyika.’ (Ciyubunuzyo 6:4) Kuzwa mu 1914, nkondo yazumanana kupenzya bantu. Nokwakainda myaka iili 21 kuzwa ciindi Nkondo Yakusaanguna Yanyika Yoonse noyakamana, nkondo yabili yanyika yoonse yakatalika, alimwi yakajaya bantu banji kapati. Kwaambwa kuti Nkondo Yabili Yanyika Yoonse yakajaya bantu babalilwa ku 60 miliyoni. Kuzwa mu 1945, nkondo zyalikulwanwa muzisi alimwi zyazumanana kupenzya bantu. Basikulemba zyakacitika kaindi, baamba kuti bantu bainda ku 100 miliyoni bakajaigwa munkondo zyakacitika kutalikila mumwaka wa 1901-2000.

Bbiza lisiya alimwi abana banji ibatajisi cakulya

Bbiza lisiya, litantidwe ayooyo uujisi cikkelo mujanza lyakwe iciiminina nzala. (Ciyubunuzyo 6:5, 6) Ciindi cankondo yakusaanguna yanyika yoonse, basikalumamba bamuzisi ziindene-indene ibakali kukasya kuti zyakulya zitanjili mucisi ca Germany bakapa kuti bantu bali 750,000 bafwe akaambo ka nzala. Bantu bainda kumamiliyoni obilo mucisi caku Russia bakafwa anzala mu 1921, mpoonya eeci cakazumanana kucitika mumasena aamwi. Bantu ibakafwa akaambo kanzala kutalikila mumyaka yakuma 1901-2000, boonse antoomwe babalilwa ku 70 miliyoni. Mwaka amwaka, kulya zyakulya zinyina busani kupa kuti bana ibatasiki amyaka yosanwe bainda kumamiliyoni otatwe kabafwa.

Bbiza lituba-tuba alimwi abalwazi

Bbiza lituba-tuba, litantidwe ayooyo uuleta zilwazi zijaya. (Ciyubunuzyo 6:8) Cilwazi cijaya cakusaanguna mumyaka yakuma 1901-2000 cakali Spanish flu. Mweelwe wabantu ibakafwa acilwazi eeci uliindene-indene pele kwaambwa kuti cakajaya bantu babalilwa ku 50 miliyoni. Bbuku litegwa Man and Microbes lyaamba kuti: “Cilwazi eeci cakali cibi kapati kwiinda zintu zimwi zyakacitikila bantu mubuumi. Alimwi cilwazi eeci ca Spanish flu cakajaya bantu banji mukaindi kasyonto kwiinda cilwazi ca bubonic.” Kuli aamwi malwazi aakajaya bantu banji mumyaka yamuma 1901-2000 mbuli smallpox, ntuntumanzi alimwi akakweekwe.

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi