LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w15 1/15 map. 28-32
  • Sena Cilakonzyeka Kujana Luyando Lutamani?

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Sena Cilakonzyeka Kujana Luyando Lutamani?
  • Ngazi Yamulindizi—2015
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • LUYANDO LWINI-LWINI LULAKONZYEKA!
  • “LUYANDO NDOTONDEZYA NDUBOTU KWIINDA WAINI”
  • MUTASOLI KUBUSYA LUYANDO “CCITA MANE LULITALIKILE LWINI”
  • NABWIINGA WANGU “ULI MBULI MUUNDA UUKKIIDWE”
  • Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Lwiimbo lwa-Solomoni
    Ngazi Yamulindizi—2007
  • Izili Mubbuku lya Lwiimbo lwa Solomoni
    Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya
  • Sena Ncobeni Mulalumba Cipego Ca Leza Cacikwati?
    Ngazi Yamulindizi—2012
  • Musimbi Muna Sulamiwe​—Cikozyanyo Ncotukonzya Kwiiya
    Buumi Amulimo Wesu wa Bunakristo—Kabbuku Kamuswaangano (2016)
Amubone Azimwi
Ngazi Yamulindizi—2015
w15 1/15 map. 28-32
1. Banabukwetene bacembeede balikkomene; 2. Banabukwetene mbamunya ciindi nobakali kweebana, buzuba bwabwiinga bwabo, bajisi ciindi cibotu, baleenda antoomwe mumyaka yabucembele bwabo

Sena Cilakonzyeka Kujana Luyando Lutamani?

“Mabangabanga [aaluyando] mabangabanga aamulilo uuvwilima, inzya mabangabanga aa Ja.”—LWI. 8:6.

INO INGA MWAINGULA BUTI?

  • Ino nkaambo nzi luyando lwini-lwini akati kamwaalumi amukaintu ncolukonzyeka?

  • Ino ncinzi banabukwetene Banakristo ncobakonzya kwiiya ku Lwiimbo lwa Solomoni?

  • Ino ncinzi Banakristo batakwete naa batakwetwe ncobakonzya kwiiya kujatikizya kweebana alimwi akusala wakukwatana limwi?

1, 2. Ino mbaani bakonzya kugwasyigwa kwiinda mukulilanga-langa cakubikkila maano bbuku lya Lwiimbo lwa Solomoni, alimwi nkaambo nzi? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

‘EELO kaka cilakkomanisya kubona mbobalangana akujatana caluyando! Ino nguni uukonzya kwaamba kuti tabayandani!’ Aaya ngamajwi aali mumizeezo yamwaalu iwazwa aakukwatanya bantu bobilo. Eelyo banabukwetene nobeenda kabotu-kabotu abusena bwakuzyanina muŋanda iicitilwa pobwe lyabwiinga, mwaalu walyaambauzya kuti: ‘Sena cikwati cabo ciyakuzwidilila? Mboiyaabuya myaka, sena luyando lwabo luyakuzumanana naa luyakumena mababa akuuluka?’ Ciindi nolutazungaani alimwi noluzumanana, luyando akati kamwaalumi amukaintu masimpe lulakonzya kukkomanisya. Nokuba boobo, akaambo kazikwati zinji zili mukumana, cileelela kubuzya ikuti naa cilakonzyeka ncobeni kujana luyando lutamani.

2 Nomuba mumazuba aa Mwami Solomoni wa Israyeli yansiku, luyando lwini-lwini tiilwakali kujanika-janika. Naakali kwaamba mbobwakabede bukkale kujatikizya makani aakulilemeka mumazuba aakwe, Solomoni wakalemba kuti: “Ndajana mwaalumi omwe uululeme akati kabantu bali 1,000, pele kunyina mukaintu ngondajana akati kabo. Nceeci cilikke ncindajana: Leza mwini-mwini wakalenga bantu kabaluleme, pele balo bakaliyeeyela mizeezo minji iitaluzi.” (Muk. 7:26-29, bupanduluzi buyungizyidwe) Ikapati akaambo kakuyungwa abamakaintu beenzu ibakali kukomba Baala, kwakaba kutalilemeka kapati mumazuba aakwe cakuti Solomoni cakamuyumina kujana mwaalumi naa mukaintu uulilemeka kabotu.a Nokuba boobo, majwi aakweema ngaakalemba kakucili myaka iili 20, nkokuti Lwiimbo lwa Solomoni, atondezya kuti luyando lutamani lulakonzya kuba akati kamwaalumi amukaintu. Alimwi alatondezya kabotu-kabotu mbolubede luyando ambolukonzya kutondezyegwa. Bakombi ba Jehova banabukwetene alimwi abaabo ibatanakwata naa kukwatwa balakonzya kwiiya zinji kujatikizya luyando luli boobu kwiinda mukulilanga-langa cakubikkila maano bbuku eeli lyamu Bbaibbele.

LUYANDO LWINI-LWINI LULAKONZYEKA!

3. Ino nkaambo nzi luyando lwini-lwini akati kamwaalumi amukaintu ncolukonzyeka?

3 Amubale Lwiimbo lwa Solomoni 8:6. Mabala aakuti “mabangabanga aa Ja” aabelesyedwe kupandulula luyando nzinji kapati nzyaatondezya. Luyando lwini-lwini “mabangabanga aa Ja” mukuti Jehova ngonguwe Sikutalisya luyando luli boobo. Wakalenga muntu mucinkozya cakwe akumupa nguzu zyakutondezya luyando. (Matl. 1:26, 27) Ciindi Leza naakatola mukaintu wakusaanguna Eva, kumwaalumi wakusaanguna Adamu, majwi aakazwa mukanwa mwa Adamu akali majwi aakweema. Cakutadooneka, Eva wakalimvwa kuyandwa kapati kuli Adamu, ooko ‘nkwaakazwa.’ (Matl. 2:21-23) Mbwaanga Jehova wakapa bantu nguzu zyakutondezya luyando, cilakonzyeka kumwaalumi amukaintu kuba aluyando lutazungaani alimwi lutamani kuli umwi amweenzinyina.

4, 5. Amupandulule mubufwaafwi caano cili mu Lwiimbo lwa Solomoni.

4 Luyando akati kamwaalumi amukaintu lulijisi bube abumbi kunze aabube bwakubako lyoonse alimwi akuzumanana. Bumwi akati kabube oobu bulitondezyedwe kabotu mu Lwiimbo lwa Solomoni. Bbuku eeli lyakalembwa mbuli lwiimbo lukozyenye acisobano cilembedwe munzila yanyimbo, caano caamba luyando akati kamusimbi uuzwa kumunzi wa Sunemu, alimwi amweembezi ngwaakali kuyandisya kapati. Musimbi ooyu waletwa munkambi ya Solomoni akaambo kakuti Solomoni, iwakakkede afwaafwi amuunda wamisaansa ngwaakali kulinda musimbi ooyu, wakakwelelezyegwa abubotu bwakwe. Nokuba boobo, kuzwa kumatalikilo kwini, cilisalede kuti ulamuyanda mweembezi. Ciindi Solomoni naazumanana kusola kumoongelezya, musimbi ooyu cakwaanguluka watondezya mbwalombozya kuba amuyandwa wakwe. (Lwi. 1:4-14) Mweembezi wacikonzya kunjila munkambi, eelyo bantu aaba baambilana majwi mabotu aaluyando.—Lwi. 1:15–17.

5 Solomoni wapiluka ku Jerusalemu, akumubwezelezya musimbi; imweembezi wamutobela musimbi ooyu. (Lwi. 4:1-5, 8, 9) Kusolekesya koonse kwa Solomoni kuti amoongelezye musimbi kwaba kwabuyo. (Lwi. 6:4-7; 7:1-10) Kumamanino, mwami wamuleka musimbi kuti apiluke kwabo. Lwiimbo lwamana amajwi aamusimbi kalombozya muyandwa wakwe kuti ‘abalikisye mbuli nanja’ akuboola kayaabubalika kulinguwe.—Lwi. 8:14.

6. Ino nkaambo nzi ncocili ciyumu kuzyiba baambi mucisobano?

6 Nokuba kuti lulijisi bupanduluzi alimwi ndubotu “lwiimbo lwiinda nyimbo zyoonse” ndwaakalemba Solomoni, ikuzyiba baambi mumibandi, mukulyaambauzya, alimwi amuziloto mulwiimbo oolu tacili cuubauba pe. (Lwi. 1:1) Kweelana abbuku litegwa The New Interpreter’s Dictionary of the Bible, “zintu mbuli zibeela zyacisobano, cisobano cini, kuluula mboceenda cisobano, alimwi abajatikizyidwe tazili nzyezintu zibikkilwa maano kapati.” Aboobo kutegwa zitanyonganyi nzila mbokulembedwe kweema kwacaano, ambweni ncaakasiilwa mazina aabaambi. Nokuba boobo, muntu wakaamba majwi aamwi ulakonzya kuzyibwa kwiinda mumajwi aali mukwaambwa amuntu ooyo naa aabo baambilwa.b

“LUYANDO NDOTONDEZYA NDUBOTU KWIINDA WAINI”

7, 8. Ino ncinzi cikonzya kwaambwa kujatikizya majwi ‘aaluyando’ aali mu Lwiimbo lwa Solomoni? Amupe zikozyanyo.

7 Lwiimbo lwa Solomoni luzwide majwi ‘aaluyando’ akati kamusimbi alimwi amweembezi. Nokuba kuti majwi aayo atondezya bukkale bwakaliko kumasena aakumasi aa Kujwe myaka iibalilwa ku 3,000 yainda alimwi alakonzya kubagambya babali bamazuba aano, azwide bupanduluzi alimwi zintu nzyaasola kutondezya tazili zyeenzu pe kulindiswe. Mucikozyanyo, mweembezi utembaula meso aamusimbi imabotu alimwi aatuba kwiinda mukwaakozyanisya kuliyaayo “aanziba.” (Lwi. 1:15) Awalo musimbi ukozyanisya meso aamusankwa, ikutali kumeso aanziba, pele kunziba kuzigama. (Amubale Lwiimbo lwa Solomoni 5:12.) Mboni iisiya alimwi iizingulukidwe acibeela cituba yakali kulibonya kubota kulinguwe mbubonya mbuli nziba iisamba mumukupa.

8 Taali oonse majwi aaluyando aambidwe mulwiimbo aatondezya kubota kwakumubili. Amulange ncaakaamba mweembezi kujatikizya majwi aamusimbi. (Amubale Lwiimbo lwa Solomoni 4:7, 11.) Milomo yakwe yaambidwe kuti “ilosya mulolo wacimbulwe cabuci.” Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti mulolo wacimbulwe cabuci ulalweela kapati alimwi ulanunkilila kwiinda buci ibuli antangalala. “Buci amukupa zili kunsi aamulaka [wamusimbi],” nkokwaamba kuti mbubonya mbuli buci amukupa, majwi aakwe alakondelezya alimwi mabotu. Aboobo cilisalede kuti, ciindi mweembezi naambila musimbi kuti, “eelo kaka uli mubotu, . . . tojisi kampenda nokaceya,” mumizeezo yakwe upandulula zinji kwiinda buyo kubota kwamusimbi kwakumubili.

9. (a) Ino luyando akati kabanabukwetene lubikkilizya nzi? (b) Ino nkaambo nzi ncociyandika kapati kubanabukwetene kutondezyanya luyando?

9 Cikwati tacili mbuli cipangano buyo eeco citajisi luyando. Ikwaamba masimpe, luyando ngomusemu wacikwati ca Bunakristo. Pele ino nduyando luli buti oolu? Sena nduyando lweendelezyegwa anjiisyo zyamu Bbaibbele? (1Joh. 4:8) Sena lulabikkilizya aluyando lwakuzyalwa andulo—oolo banamukwasyi ndobajisi kuli umwi aumwi? Sena luyando oolu lubikkilizya akumvwana kapati ikujanika akati kabalongwe beni-beni? (Joh. 11:3) Sena nduyando ilujanika akati kamusankwa amusimbi? (Tus. 5:15-20) Mubwini, luyando lwini-lwini alimwi ilutamani akati kabanabukwetene lulabikkilizya misyobo eeyi yoonse yaluyando. Luyando lulalibonya kapati ciindi nolutondezyegwa. Eelo kaka cilayandika kapati kubanabukwetene kutalekela zintu zyabuzuba abuzuba kuti zibape kuti baleke kutondezyanya luyando! Kutondezyanya luyando kuli boobo kulakonzya kugwasya kapati kutegwa kube kuliiba alukkomano mucikwati. Mubukkale oomo zikwati mozibambwa abantu bambi alimwi oomo kanji-kanji musankwa amusimbi mobatabi aciindi cakuzyibana kabotu kabutanasika buzuba bwabwiinga, ikuti naa banabukwetene bazyiba mbociyandika kutondezyanya luyando mumajwi, ciyakubagwasya kutegwa luyando luzumanane akuti cikwati cabo cizwidilile.

10. Ino kuyeeya majwi aaluyando aakaambwa kugwasya buti?

10 Kuli bubotu abumbi bujanika ikuti banabukwetene kabatondezyanya luyando. Mwami Solomoni wakalyaaba kupangila musimbi muna Sulamiwe “zilisakatizyo zyangolida zibikkidwe nsiliva.” Wakamulumbaizya, akumwaambila kuti wakali “mubotu mbuli mwezi uuzwide, uusalala mbuli mumuni wazuba.” (Lwi. 1:9-11; 6:10) Pele musimbi wakazumanana kusyomeka kumuyandwa wakwe mweembezi. Ino ncinzi cakamuyumya akumuumbulizya ciindi nobatakali antoomwe? Mboobu mbwatwaambila. (Amubale Lwiimbo lwa Solomoni 1:2, 3.) Kwakali kuyeeya majwi ‘aaluyando’ aamweembezi. Kumusimbi ooyu, majwi aayo akali ‘mabotu kwiinda waini’ iikkomanisya moyo wamuntu, alimwi zina lyakwe lyakali kukkazika moyo mbuli “mafwuta aanunkilila aatilwa” amutwe. (Int. 23:5; 104:15) Inzya, kuyeeya majwi aaluyando aakaambwa kulakonzya kuyungizya luyando oolo ilutamani. Eelo kaka cilayandika kapati kuti kanji-kanji banabukwetene kabatondezyanya luyando!

MUTASOLI KUBUSYA LUYANDO “CCITA MANE LULITALIKILE LWINI”

11. Ncinzi ncobakonzya kwiiya Banakristo batakwete naa batakwetwe kucikonke camusimbi muna Sulamiwe ncaakakonkezya bamwi kutasola kubusya luyando lwakwe?

11 Lwiimbo lwa Solomoni alimwi lulijisi ziiyo ku Banakristo batali mucikwati, kwaambisya kuli baabo ibalangaula muntu wakukwatana limwi. Musimbi mukubusi kunyina naakali kumuyanda Solomoni. Kwiinda mukukonkezya bana basimbi bamu Jerusalemu, wakaamba kuti: “Mutasoli kubusya naa kukulwaizya luyando mulindime ccita mane lulitalikile lwini.” (Lwi. 2:7; 3:5) Ino nkaambo nzi? Nkaambo kakuti taceelede kubusya luyando kumuntu uuli woonse ngomwajana. Aboobo Munakristo uuyanda kukwata naa kukwatwa inga wacita cabusongo ikuti walindila kusikila wajana muntu ngwakonzya kuyanda amoyo woonse.

12. Nkaambo nzi musimbi muna Sulamiwe ncaakali kumuyanda kapati mweembezi?

12 Nkaambo nzi musimbi muna Sulamiwe ncaakali kumuyanda mweembezi? Masimpe, mweembezi wakali mubotu ciwa mbuli “nanja,” maanza aakwe akali mayumu mbuli “zibulunge zyangolida”; alimwi maulu aakwe akali mabotu alimwi mayumu mbuli “misemu yabbweluuma.” Pele tanaakali buyo muyumu akubota ciwa. “Mbubonya mbuli cisamu camaapele akati kazisamu zyamusyokwe” mbwaakabede ‘muyandwa wakwe akati kabana basankwa.’ Ikutegwa imusimbi ooyu iwakali kusyomeka kuli Jehova asike aakulimvwa boobu ikujatikizya musankwa, weelede kuti musankwa wakali kubikkila maano kapati kuzintu zyakumuuya.—Lwi. 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Nkaambo nzi mweembezi ncaakali kumuyanda kapati mwana musimbi?

13 Ino mbuti kujatikizya musimbi muna Sulamiwe? Nokuba kuti wakali kweebelwa nzoka mubwina cakuti wakabotelwa amwami iwakajisi “banamalelo bali 60 abamwanakasuwa bali 80 alimwi abasimbi batakonzyi kubalwa,” wakali kulibona mbuli “duba buyo lyasaferone lyamuzibanda zyakulwizi”—duba litakwe ankoye. Inzya, musimbi ooyu wakali kulibombya akulicesya kapati. Nkakaambo kaako ncaakali buyo mbuli “mpana akati kamamvwa,” wakali buyo muntu uutakwe ambwabede kumweembezi! Wakali kusyomeka kuli Jehova.—Lwi. 2:1, 2; 6:8.

14. Ncinzi ncobakonzya kwiiya Banakristo ibayanda kukwata naa kukwatwa kujatikizya luyando ilwaambidwe mu Lwiimbo lwa Solomoni?

14 Mu Magwalo kuli lulayo luyandika kapati lupegwa ku Banakristo lwakukwata naa kukwatwa “buyo mu Mwami.” (1Kor. 7:39) Imuntu uuyanda kukwata naa kukwatwa weelede kulikasya kuyandana amuntu uutasyomi. Muciindi caboobo, weelede kulangaula muntu wakukwatana limwi aakati kabantu basyomeka ibakomba Jehova balikke. Kuyungizya waawo, kutegwa mulangane azintu zicitika mubuumi kumwi kamubamba luumuno mucikwati alimwi akukamantana kumuuya, kuyandika kuba alusyomo akulyaaba kuli Leza—zintu iziyandika kapati izyeelede kulangwa mumuntu ngomuyanda kukwatana limwi. Eezyo nzyezintu mweembezi alimwi amusimbi nzyobakajana muli umwi amweenzinyina.

Mucizyi Munakristo watondezya kuti ulamuyanda musankwa uutasyomi

Banakristo balalikasya kuyandana abantu batasyomi (Amubone muncali 14)

NABWIINGA WANGU “ULI MBULI MUUNDA UUKKIIDWE”

15. Mbuti musimbi muna Sulamiwe mbwakonzya kuba cikozyanyo cibotu kubabelesi ba Leza batakwete naa batakwetwe?

15 Amubale Lwiimbo lwa Solomoni 4:12. Nkaambo nzi mweembezi ncaambila kuti muyandwa wakwe “muunda uukkiidwe”? Muunda uujisi bwaanda naa lubaya tuunjilwi amuntu uuli woonse pe. Muntu ukonzya buyo kunjila kubelesya mulyango nguwenya ooyo uukkiidwe. Musimbi muna Sulamiwe uli mbuli muunda ooyu nkaambo wakali kuyanda buyo musankwa ngwaakali kuyakukwatana limwi, nkokuti imweembezi. Kwiinda mukutazumina koongelezyegwa amwami, wakatondezya ncobeni kuti wakali mbuli “bwaanda” ikutali “cijazyo” icijaluka bukwazi. (Lwi. 8:8-10) Mbubwenya buyo, babelesi ba Leza batakwete naa batakwetwe bayobweda luyando lwabo kumuntu ooyo ngobayanda kuyakukwatana limwi kumbele.

16. Ino Lwiimbo lwa Solomoni luyiisya nzi kujatikizya makani aakweebana?

16 Ciindi mweembezi naakalomba musimbi muna Sulamiwe kuti beendeende ciindi camupeyo, ibanabokwabo basankwa bakamukasya musimbi kuti aunke. Muciindi caboobo, bakamupa mulimo wakulinda myuunda yamisaansa. Ino nkaambo nzi? Sena tiibakali kumusyoma? Sena ambweni bakali kuyeeya kuti bakali kuyanda kucita bwaamu? Masimpe ngakuti, bakali kukwabilila mucizyi wabo ikutegwa atajaniki mubukkale ibwakali kukonzya kumupa kuti asunkwe. (Lwi. 1:6; 2:10-15) Aboobo nceeci ciiyo ku Banakristo batakwete naa batakwetwe: Ciindi nomweebana, amutobele nzila zyakulikwabilila kutegwa cilongwe canu kacisalala. Tamweelede kujanika pe mubusena bumwi kamuli nyolikke. Nokuba kuti zitondezyo zyaluyando izyeelede zilakonzya kucitwa, amucenjele kuti mutajaniki mubukkale bukonzya kumupa kuti musunkwe.

17, 18. Ino mwagwasyigwa buti kwiinda mukulanga-langa Lwiimbo lwa Solomoni?

17 Kanji-kanji, banabukwetene Banakristo nobanjila mucikwati inga balayandana kapati. Mbwaanga bubambe oobu ibwacikwati Jehova wakabutalisya kuti kabutamani, cilayandika kapati kuti banabukwetene kabasoleka canguzu kukomezya luyando lwabo alimwi akuzumanana kuba mubukkale bukonzya kupa kuti luyando lukomene.—Mk. 10:6-9.

18 Ciindi nomuyandaula muntu wakukwatana limwi, inga muyanda kujana muntu ngomukonzya kuyanda ncobeni alimwi akuyumya luyando lutakonzyi kuzima, mbubwenya mbuli Lwiimbo lwa Solomoni mbolutondezya. Tacikwe makani naa muyandaula muntu wakukwatana limwi naa muli kale mucikwati, amube aluyando lwini-lwini iluli mbuli “mabangabanga aa Ja.”—Lwi. 8:6.

a Amubone Ngazi Yamulindizi yamu Chingisi ya January 15, 2007, peeji 31.

b Amubone “Izili Mubbuku Eeli” mubbuku lya Lwiimbo lwa Solomoni mu Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya, mapeeji 1096-1097.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi