LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w18 October map. 3-5
  • 1918, Myaka Iili 100 Yainda

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • 1918, Myaka Iili 100 Yainda
  • Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2018
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • BANTU BAKALI KUBANDIKA ZYALUUMUNO
  • BASIKUKAZYA BASIKWIIYA BBAIBBELE BAKAZUNDWA
  • MBOBAKALIMVWA BAMWI KUJATIKIZYA BBUKU LYAKUTI THE FINISHED MYSTERY
  • KWAANGWA!
  • MULIMO WAKUKAMBAUKA WAKAZUMANANA
  • MISWAANGANO YACOOKO
  • NCINZI CAKATOBELA?
  • Bakaanguluka Kuzwa Kubukombi Bwakubeja
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2016
  • 1920—Myaka Iili 100 Yainda
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2020
  • 1919​—Myaka Iili 100 Yainda
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2019
  • Myaka Iili 100 Iyainda​—1917
    Bbuku Lyaamwaka lya Bakamboni ba Jehova Lyamu 2017
Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2018
w18 October map. 3-5
Tubeela tuzwa mumiteende itwaamba kujatikizya mbobakakazyigwa Basikwiiya Bbaibbele

1918 Myaka Iili 100 Yainda

Ngazi Yamulindizi yamu January 1, 1918, yakatalika amajwi aakuti: “Ncinzi citicitike mumwaka wa 1918?” Nkondo Mpati yakalibbebbede mu Europe, pele zintu zyakacitika kumatalikilo aamwaka zyakapa bulangizi bubotu kuli Basikwiiya Bbaibbele alimwi akubantu boonse.

BANTU BAKALI KUBANDIKA ZYALUUMUNO

Mu January 8, 1918, Muleli Woodrow Wilson, mumubandi wakwe ku Nkamu iibamba twaambo ku U.S. wakaamba twaambo ituli 14 walo ntwaakabona kuti twakali kuyandika kutegwa kube “bululami alimwi aluumuno.” Wakapa muzeezo wakukamantanya zisi kwiinda mukubandika cakulikwaya, kucesya-cesya zilwanyo, alimwi akutalisya mbunga iikulwaizya “lumvwano lwazisi” calo cikonzya kugwasya “zisi zipati alimwi azisyoonto.” “Twaambo Twakwe Ituli 14” kumbele twakali kuyoobelesyegwa kupanga Ciinga Calukamantano Lwazisi alimwi Cizuminano caku Versailles, calo cakapa kuti Nkondo Mpati imane.

BASIKUKAZYA BASIKWIIYA BBAIBBELE BAKAZUNDWA

Nokuba kuti kwakali manyongwe mumwaka wakainda,a abalo Basikwiiya Bbaibbele bakajisi bulangizi bwakuti kulaba luumuno, kweelena abumboni bwakatondezyegwa muzintu zyakacitika kumuswaangano waamwaka wa Watch Tower Bible and Tract Society.

Kumuswaangano ooyu, iwakacitwa mu January 5, 1918, bamaalumi banji ibakajisi mikuli ibakatandidwe a Beteli bakali kusola kulwanina kuti kabeendelezya mbunga. Mukwesu Richard H. Barber, mulangizi weendeenda uusyomeka, wakajalula muswaangano amupailo. Noyakamana kupegwa lipooti yamulimo yamwaka wakainda, bubambe bwakusala beendelezi ibwakali kucitwa mwaka amwaka bwakacitwa. Mukwesu Barber wakasala Joseph Rutherford alimwi abakwesu bambi bali cisambomwe. Mpoonya loya iwakali kulubazu lwabasikukazya wakasala baalumi bambi ibali ciloba, kubikkilizya abaabo ibakatandidwe ku Beteli. Pele bakazundwa. Bantu banji, ibakajatikizyidwe mumuswaangano ooyu bakasala Mukwesu Rutherford alimwi abakwesu bambi basyomeka ibali cisambomwe kuti kabeendelezya.

Bakwesu banji ibakaliko kumuswaangano ooyu bakawaamba kuti “muswaangano iwakalongezyegwa kapati kwiinda miswaangano yoonse njobakaswaangana kale.” Pele lukkomano lwabo lwakali buyo lwaciindi cisyoonto.

MBOBAKALIMVWA BAMWI KUJATIKIZYA BBUKU LYAKUTI THE FINISHED MYSTERY

Kwamyezi minji, Basikwiiya Bbaibbele bakali kumwaya bbuku lyakuti The Finished Mystery. Basikubala babombe myoyo bakakakkomanina kasimpe kamu Bbaibbele ikakali mubbuku eeli.

E.  F. Crist, mulangizi weendeenda kucisi ca Canada, wakaamba kujatikizya banabukwetene ibakabala bbuku lyakuti The Finished Mystery alimwi ibakatambula kasimpe munsondo zyosanwe buyo! Mulangizi weendeenda wakaamba kuti: “Boonse bobilo mulumi alimwi amukaintu balilyaabide alimwi batondezya kuyaambele ikukkomanisya kapati.”

Mwaalumi wazyiba kuti cintu camuwida akumuuma ndibbuku lyakuti The Finished Mystery, ndyaakabala

Mwaalumi umwi iwakatambula bbuku eeli wakaambila beenzinyina kujatikizya makani aali mumo mbwakalitambwida buyo. “Wakaumwa” amulumbe iwakali mubbuku eeli. Mwaalumi ooyu wakaamba kuti: “Ndakali kuyaabweenda munzila iitegwa Third Avenue [mpoonya] ndakamvwa cintu cakanduuma mumakuko mane ndakayeeya kuti ambweni ncitina, pele lyakali bbuku litegwa ‘The Finished Mystery.’ Ndakalitola kuŋanda akulibala lyoonse. . . . Mpoonya ndakamvwa kuti mukambausi . . . iwakalifwusa awindo kumwi kanyemende . . . Kwiinda mukucita boobo kwaciindi comwe buyo, bantu banji bakaiya kasimpe kuzwa mubbuku eeli lyalo mukambausi ndyaakafwusa awindo, kwiinda mulumbe iwakapegwa amukambausi uuli woonse. . . . Akaambo kukunyema kwamukambausi ooyu lino tulamutembaula Leza.”

Ncaakacita mukambausi ooyu tiicakali kugambya. Mu February 12, 1918, mfwulumende yaku Canada yakakasya kuti bbuku eeli kalimwaigwa kwiinda mukwaamba kuti bbuku eeli lyakajisi makani aatondezya kuti basikulimwaya tabayandi nkondo alimwi bakulwaizya bantu kuzangila mfwulumende. Muciindi buyo cisyoonto, ayalo mfwulumende yaku United States yakacita mbubwenya. Babelesi ba mfwulumende bakatalika kulangaula bbuku lya The Finished Mystery mu Ŋanda ya Beteli alimwi amumaofesi ku New York, Pennsylvania, aku California, akubuzya baabo ibasololela mbunga. Mu March 14, 1918, bamu Dipatimenti Ilanganya Zyalubeta mu United States bakakasya kuti bbuku eeli kalimwaigwa, bakaamba kuti kumwaigwa kwandilyo kusinkila makanze aankondo, calo cityola mulawo uutegwa Espionage Act.

KWAANGWA!

Mu May 7, 1918, bamu Dipatimenti Iilanganya zya Lubeta bakazumizya kuti bakwesu aaba bajatwe, ba Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison, Joseph Rutherford, William Van Amburgh, alimwi aba Clayton Woodworth. Bakatamikizyigwa “kutyola mulawo acaali akutalemeka muleli, kutasyomeka akukaka mulimo wabusikalumamba alimwi akutaba kulubazu lwakulwanina cisi ca United States.” Mulandu wabo munkuta wakatalika mu June 3, 1918, pele tiibakali kuyeeyela kuti inga baangwa. Nkaambo nzi?

Attorney general waku United States wakaamba kujatikizya mulawo ngobakatamikizyigwa kutyola, mulawo uutegwa Espionage Act, “cilwanyo cibeleka kabotu calweeno” icakulwana cisi. Mu May 16, 1918, bamu Ŋanda ya Milawo bakakukaka kucinca kwamulawo ooyu ikwakali kunookwabilila baabo ibakali kumwaya “cintu camasimpe, kabajisi makanze mabotu, alimwi atwaambo tulimvwisya.” Ibbuku liitwa kuti The Finished Mystery ncecakali cibeela cipati camubandi wabo. Kujatikizya ndilyo, makani aakalembwa abamu Ŋanda ya Milawo baku U.S. aamba kuti: “Nzila imwi yalweeno iinda kubija kapati ndibbuku liitwa kuti ‘The Finished Mystery’ . . . Makanze aabbuku eeli ngakupa basikalumamba kuubya-ubya bubambe bwakulemba bantu mulimo wabusikalumamba mu USA.”

Mu June 20, 1918, basinkuta bakajanina bakwesu bali lusele milandu. Buzuba bwakatobela, mubetesi wakaakosola makani. Wakaamba kuti: “Lweeno ndobakulwaizya alimwi akumwaya bantu aaba . . . ndubi kapati kwiinda nkamu yabasikalumamba bana German. . . . Beelede kusubulwa citaambiki.” Nokwakainda nsondo zyobilo, bakwesu aaba ibali lusele bakaangwa akutolwa kuntolongo yamfwulumende yaku Atlanta ku Georgia, bakapegwa milandu iiyandika kwaangwa myaka iitalikila a 10 kusika ku 20.

MULIMO WAKUKAMBAUKA WAKAZUMANANA

Aciindi eeci, Basikwiiya Bbaibbele bakakazyigwa kapati. Ba Federal Bureau of Investigation (FBI) bakali kwiilingula cakulomya milimo yaba Sikwiiya Bbaibbele aaba, calo cakapa kuti kube mapepa manji. Makani aaya atondezya kuti bakwesu bakaliyandide kapati kuzumanana kukambauka.

Mulugwalo ndwaakalembela ba FBI, sikutola magwalo waku Orlando, Florida, wakalemba kuti: “[Basikwiiya Bbaibbele] balaunka kuŋanda aŋanda mudolopo lyoonse alimwi balacita oobo ikapati masiku. . . . Bayanda kuzumanana kukambauka, nokuba kuti balakazyigwa.”

Mupati wabasikalumamba mu Dipatimenti Iilanganya Zyankondo wakalemba lipooti yamilimo yaba Frederick W. Franz, balo ibakazoobeleka mu Kabunga Keendelezya. Mupati wabasikalumamba wakalemba kuti: “F. W. Franz . . . wakali kubeleka cabusungu mukusambala mavolyumu manji aabbuku lyakuti ‘Finished Mystery’.”

Ba Charles Fekel, abalo ibakazoobeleka mu Kabunga Keendelezya, bakapenzyegwa citaambiki. Beendelezi bakabaanga akaambo kakumwaya bbuku lyakuti The Finished Mystery alimwi bakali kwaalanga-langa magwalo aabo oonse ngobakali kutambula ciindi nobakali muntolongo. Bakaangwa ku Baltimore, Maryland, kwamwezi omwe, bakabikkwa citondezyo cakalembedwe kuti “sinkondo waku Austria.” Ciindi nobakapa bumboni cabusicamba kuli baabo ibakali kubabuzya-buzya, bakayeeya majwi aa Paulo aali kulugwalo lwa 1 Bakorinto 9:16, aamba kuti: “Maawe kulindime ikuti naa kanditaambilizyi makani mabotu!”b

Kuyungizya abusungu bwabo mukukambauka, Basikwiiya Bbaibbele ciindi aciindi bakali kumwaya cipepa icakajisi mulumbe wakulomba kuti bakwesu ibakali muntolongo ku Atlanta bazwe. Anna K. Gardner wakaamba kuti: “Lyoonse twakali kucita cintu cimwi. Ciindi bakwesu nobakali muntolongo, mulimo wesu wakali wakuyandaula basikusaina cipepa eeco. Twakali kuunka kuŋanda aŋanda. Alimwi bantu banji bakacisaina! Twakali kubaambila bantu kuti aaba baalumi Mbanakristo bakasimpe alimwi akuti bakaangwa kabanyina mulandu.”

MISWAANGANO YACOOKO

Muciindi eeci icakali kukatazya, miswaangano yacooko yakali kucitwa ziindi zinji kutegwa iyumye bunyina bwanyika yoonse kumuuya. Ngazi Yamulindizi yakaamba kuti: “Miswaangano iinda ku 40 . . . yakacitwa mumwaka . . . Malipooti aatondezya kuyungizyika akatambulwa kumiswaangano eeyi. Lyoonse miswaangano yoonse yakali kucitwa ziindi zyobilo naa zyotatwe mumwaka, pele aciindi eeci yakali kucitwa mwezi amwezi.”

Babombe myoyo bakacili kwaatambula makani mabotu. Kumuswaangano umwi ku Cleveland, Ohio, bantu ibali 1,200 bakajanika alimwi ibali 42 bakabbapatizyigwa, kubikkilizya amwana musankwa “iwakatondezya kulumba Leza alimwi akulyaaba, calo icikonzya kupa nsoni kubapati banji.”

NCINZI CAKATOBELA?

Ciindi mwaka wa 1918 nowakaswena afwaafwi, Basikwiiya Bbaibbele bakanyina bulangizi bwakumbele. Mayake aamwi ku Brooklyn akasambalwa alimwi maofesi mapati akalongela ku Pittsburgh, Pennsylvania. Ciindi aabo ibakali kweendelezya nobakali muntolongo, muswaangano waamwaka uumbi wakacitwa mu January 4, 1919. Ino ncinzi cakacitika?

Bakwesu bakakakatila kumulimo wabo. Bakajisi lusyomo lwakuti balazwidilila cakuti bakasala lugwalo lwabo lwamwaka wa 1919 ilwakuti: “Kunyina cilwanyo cipangilwa kulwana nduwe iciyoozwidilila.” (Is. 54:17) Bakalilibambilide kujatikizya kucinca kuli koonse ikwakali kunooba muciindi cisyoonto buyo kwalo ikwakali kunooyungizya alimwi akuyumya lusyomo lwabo kutegwa bacikonzye kubeleka mulimo mupati iwakali kumbele.

a Amubone cibalo cakuti “Myaka Iili 100 Yainda—1917” mu Bbuku Lyaamwaka lya Bakamboni ba Jehova Lyamu 2017, peeji 172-176.

b Amubone makani aakuluula aba Charles Fekel, aajisi mutwe wakuti “Joys Through Perseverance in Good Work,” (Lukkomano Akaambo Kakuliyumya mu Mulimo Mubotu) mu Ngazi Yamulindizi yamu March 1, 1969.

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi