1924—Myaka Iili 100 Yainda
Bulletina yamu January 1924 yakaamba kuti: “Eeci nciindi cibotu camatalikilo aamwaka ku Banakristo boonse babbapatizyidwe icakuyungizya mulimo wabo kuli Jehova.” Mumwaka ooyu, Basikwiiya Bbaibbele bakalutobela lulayo oolu kwiinda mukuba basicamba alimwi akubelesya nzila zipya zyabukambausi.
BAKAYAKA RADIO STATION
Bakwesu baku Beteli bakabeleka kwaciindi ciinda kumwaka kuyaka radio station iyakali kwiitwa kuti WBBR ku Staten Island, New York City. Nobakamana kubamba busena, bakayaka ŋanda mpati yababelesi, kumane kulubazu lumwi bakali kubikka zintu zyakubelesya. Ciindi mulimo ooyu nowakamana, bakwesu bakatalika kuyobolola zintu izyakali kuyandika kutegwa radio station italike kubeleka. Pele kwakali buyumuyumu bunji mbobakeelede kuzunda.
Bakwesu bakajana kuti a radio station cakali ciyumu kubikka muncini iwakali kubelesyegwa kumwaya makani alimwi akukwabana abantu. Muncini ooyu iwakali kulampa mamita aali 91 wakeelede kwaanzikwa azisamu zyobilo, cisamu cimwi acimwi kacilampa mamita aali 61. Nobakasola ciindi cakusaanguna bakaalilwa. Nokuba boobo, kwiinda mukusyoma lugwasyo lwa Jehova, bakwesu bakacikonzya. Ba Calvin Prosser, ibakabeleka amulimo ooyu bakaamba kuti: “Kuti nitwakacikonzya aciindi cakusaanguna notwakalisumpula akwaamba kuti, ‘Amubone ncotwakacita!’” Bakwesu bakapa bulemu boonse kuli Jehova akaambo kakuzwidilila kwabo. Pele kwakacili buyumuyumu abumbi.
Kubikka Radio Station ya WBBR
Radio Station eeyi yakacili mpya, aboobo cakali ciyumu kuula zibelesyo izyakali kuyandika. Nokuba boobo, bakwesu bakajana cibelesyo aafwaafwi ncaakapangide muntu umwi. Muciindi cakuula maikkulofooni mpya, bakabelesya yakali afooni. Busiku bumwi mu February, bakwesu bakasala kuti bacisole cibelesyo eeci. Bakali kuyandika makani ngobakeelede kumwaya, aboobo bakaimba nyimbo zya Bwami. Mukwesu Ernest Lowe iwakali akati kabakwesu ibakali kusola cibelesyo eeco, wakaamba cakacitika buzuba oobuya kuti ciindi bakwesu nobakali kwiimba, bakatambula fooni kuzwa kumukwesu Judge Rutherford,b walo iwakabamvwa ciindi nobakali kwiimba kali ku Brooklyn, makkilomita aabalilwa ku 25.
Mukwesu Rutherford wakabaambila kuti “amuleke kupanga coongo, mulimvwisya mbuli kuti mukwiila buya!” Bakwesu bakausa kumvwa boobo alimwi bakacileka kwiimba. Nokuba boobo, mincini yakali kubeleka kabotu alimwi bakalilibambilide kumwaya makani.
Mu February 24, 1924, ciindi Radio Station eeyi noyakajalulwa, Mukwesu Rutherford wakayaaba akwaamba kuti: “Radio Station eeyi inoobelesyegwa kucita mulimo ngwaakatupa Mwami Kristo.” Wakayungizya kuti makanze aapulogilamu eeyi, “ngakugwasya bantu kumvwisya ncolyaamba Bbaibbele alimwi ambociyandika kapati ciindi ncotupona.”
Kulumwensyi: Mukwesu Rutherford musitudiyo yakusaanguna
Kululyo: Muncini wakumwaila makani
Pulogilamu yakusaanguna iyakamwaigwa yakazwidilila. Radio Station eeyi yakabelesyegwa kwamyaka iili 33, kumwaya makani aamba zyabantu ba Jehova.
BAKABAYUBUNUNA BASOLOLI BAZIKOMBELO CAKUTAINDA MUMBALI
Mu July 1924, Basikwiiya Bbaibbele bakaba amuswaangano wacooko mu Columbus, Ohio. Basimuswaangano aaba bakali kuzwa munyika yoonse alimwi bakamvwa makani kaapegwa muci Arabic, Cikuwa, ci French, ci German, ci Giriki, ci Hungarian, ci Italian, ci Lithuanian, ci Polish, ci Russian, myaambo yaci Scandinavian alimwi aci Ukrainian. Bantu bakali kuswiilila makani amwi aakali kumwaigwa a Radio Station, alimwi bakwesu bakalomba basikulemba nyuuzi pepa kunoolemba pulogilamu yamuswaangano wacooko buzuba bumwi abumwi.
Muswaangano wacooko ku Columbus, Ohio mu 1924
Muli Bwane, July 24, bakwesu alimwi abacizyi bainda ku 5,000 bakaunka kuyookambauka mudolopo mowakali kucitilwa muswaangano wacooko. Bakamwaya mabbuku aabalilwa ku 30,000 alimwi bakatalisya ziiyo zya Bbaibbele zinji kapati. Ngazi Yamulindizi yakaamba buzuba oobu kuti, “bwakali buzuba bukkomanisya kapati bwamuswaangano wacooko.”
Cintu cimbi cikkomanisya cakacitika muli Bwasanu, July 25, ciindi Mukwesu Rutherford cabusicamba naakayubununa zintu izitali kabotu nzyobakali kucita basololi bazikombelo. Wakaamba kuti basololi batwaambo twacisi, bazikombelo alimwi abeendelezi bamakwebo bakali kukasya bantu kwiiya kasimpe kajatikizya Bwami bwa Leza, bwalo mbwayoobelesya kulongezya bantu. Kuyungizya waawo, wakaamba kuti bamaalumi aaba tiibakaluzi akaambo kakuti bakali kugwasyilizya mbunga ya League of Nations akwaamba kuti njaakali kubelesya Leza kweendelezya bantu. Basikwiiya Bbaibbele bakali kuyandika busicamba kutegwa bakambauke mulumbe ooyu kubantu.
Kumane, cibalo cimwi icakali mu Ngazi Yamulindizi cakaamba kuti muswaangano ooyu wacooko iwakacitilwa mu Columbus, wakayumya lusyomo lwabakwesu alimwi abacizyi aaba basungu. Wakabapa busicamba bwakukambauka nokuba kuti bakali kukazyigwa. Mukwesu Leo Claus, walo iwakajanika kumuswaangano wacooko ooyu wakaamba kuti: “Nowakamana muswaangano twakakkomana kapati akaambo kakwaambilizya mulumbe ooyu.”
Katulakiti kakuti Ecclesiastics Indicted
Mu October, Basikwiiya Bbaibbele bakamwaya katulakiti kakuti Ecclesiastics Indicted ikakajisi mulumbe ngwaakabala Mukwesu Rutherford kujatikizya basololi bazikombelo. Mudolopo nsyoonto lya Cleveland, Oklahoma, mu U. S. A., Mukwesu Frank Johnson wakamanizya kwaabila tumatulakiti mucilawo ncaakapedwe akulindila bakwesu abacizyi kwamaminiti aali 20 kuti bamusangane. Wakayuba kutegwa atabonwi abantu nkaambo kuli bantu bakanyemede kapati ibakali kumuyandaula akaambo kamulumbe ngwaakali kukambauka. Mukwesu Johnson wakayuba mucikombelo cakali afwaafwi. Mbwaanga kunyina wakaliko mucikombelo, wakasiya tumatulakiti. Kuzwa waawo, wakazwa cakufwambaana. Wakacita cintu nciconya eeci akuzikombelo zimbi zyobilo.
Mukwesu Frank cakufwambaana wakaunka kubusena nkobakabede bakwesu. Wakayuba kubusena kwakali kusambalilwa mungwimba kumwi kasondela bantu abaya ibakanyemede ibakali kumuyandaula. Bamaalumi aaba bakainda afwaafwi ampaakayubide, pele kunyina nobakamubona. Mbobakaunkila buyo bamaalumi aaba, bakwesu alimwi abacizyi ibakali kukambauka afwaafwi bakaboola akumubweza.
Mukwesu umwi wakaamba kuti: “Notwakazwa mpotwakali kubelekela, twakainda afwaafwi azikombelo zyotatwe. Kwakali bantu babalilwa ku 50 ibakaimvwi aanze aacikombelo cimwi acimwi. Bantu bamwi bakali kubala katulakiti, kumane bambi bakali kutondezya musololi wacikombelo kuti akabone. Aboobo twakafwambaana kuzwa kutegwa tutalinjizyi mumeno aasyuumbwa! Pele twakamulumba kapati Jehova Leza wesu akaambo kakutukwabilila alimwi akutupa busongo bwakuti twaambilizye mulumbe akuti tutajatwi abasikukazya Bwami.”
BASIKWIIYA BBAIBBELE BAKAKAMBAUKA CABUSICAMBA MUZISI ZIMBI
Ba Józef Krett
Basikwiiya Bbaibbele muzisi zimbi, abalo bakali kukambauka cabusicamba. Kucisi ca France nkocili kunyika, mukwesu Józef Krett wakakambauka kuli basikusya lubulo ibakali kuzwa ku Poland. Wakapedwe cibeela cakupa makani aakajisi mutwe wakuti, “Bantu Bafwide Bayoobusyigwa Ino-Ino” (“The Resurrection of the Dead Soon”). Ciindi bakwesu abacizyi nobakali kutamba bantu kuti bakajanike kuyooswiilila makani aaya, mupaizi wakaambila bantu ibakali kuzulilwa mucikombelo cakwe kuti batakaunki. Pele makanze aakwe kunyina naakazwidilila. Bantu bainda ku 5,000 bakajanika kumakani aaya, kubikkilizya amupaizi lwakwe kumugama! Mukwesu Krett wakaambila mupaizi kuti aliiminine kujatikizya nzyasyoma, pele walo wakakaka. Naakamanizya kupa makani aakwe, Mukwesu Krett wakapa bantu zyakumwaya zyoonse nzyaakajisi akaambo kakuti bakajisi nyota yakumvwa Jwi lya Leza.—Am. 8:11.
Ba Claude Brown
Mukwesu Claude Brown wakaunka kucisi cimwi mu Africa mazuba aano iciitwa kuti Ghana, kuyookambauka makani mabotu. Bantu banji bakakamvwa kasimpe okuya akaambo kakuti wakapa makani manji alimwi akwaabila zyakumwaya zinji. Ba John Blankson, ibakali kucita kkoosi yabusilisi, bakajanika kumakani amwi ngaakapa Mukwesu Brown. Cakutasowa ciindi bakazyiba kuti bakajana kasimpe. Ba John Blankson bakaamba kuti: “Kasimpe kakandipa kukkomana kapati cakuti ndakali kubaambila mbotwakali kwiiya limwi kujatikizya nkako.”
Ba John Blankson
Ba John Blankson bakaiya kuti Bbaibbele kunyina nolyaamba kujatikizya njiisyo ya Butatu. Aboobo bumwi buzuba bakaunka kucikombelo kuyoobuzya mupaizi kujatikizya makani aaya. Mupaizi wakabakalalila akubaambila kuti: “Toli Munakristo yebo; uzwa kuli Diabolosi. Kozwa aawa!”
Nobakasika kuŋanda, ba John Blankson bakalemba lugwalo kumupaizi uulya akumulomba kuti akaliiminine abuleya kujatikizya nzyasyoma mumakani aanjiisyo ya Butatu. Mupaizi wakalwiingula lugwalo lwabo kwiinda mukulemba lugwalo kubapati bacikolo mpobakali kwiiya ba John Blankson. Kumane bapati bacikolo bakaita ba John Blankson akubabuzya naa mubwini kuli nobakamulembela lugwalo mupaizi.
Ba John Blankson bakaingula kuti: “Inzya ndakamulembela.”
Bapati bacikolo, cakusinizya bakaambila ba John Blankson kuti bamulembele lugwalo mupaizi kutondezya kuti balilekelela. Aboobo bakalemba kuti:
“Omupaizi, bayi bangu bandaambila kuti ndilembe lugwalo lwakulilekelela alimwi ndililibambilide kucita oobo lilikke buyo kuti uzumine kuti nzyoyiisya nzyakubeja.”
Bayi bakagambwa kapati akubuzya ba Blankson kuti, “Yebo, uli masimpe ncokonzya kulemba eeci?”
“Inzya bayi. Ncencico.”
“Ulatandwa acikolo. Tokoozumanana kukkala acikolo eeci kuti kotalemeki mupaizi wacikombelo icigwasyilizyigwa amfwulumende.”
“Pele bayi, . . . ciindi notutamvwisyi ziiyo zimwi mukkilasi, sena inga tatumubuzyi mibuzyo?”
“Inga mulabuzya.”
“Oobo mbobubede bukkale nobayi. Mupaizi ooyu wakali kutuyiisya Bbaibbele mpoonya ndakamubuzya mubuzyo. Kuti naa takonzyi kwiingula mubuzyo wangu, nkaambo nzi ncondeelede kumulembela lugwalo lwakulilekelela?”
Ba Blankson tiibakatandwa acikolo. Kunyina nobakalutuma lugwalo lwakulilekelela kumupaizi.
BASIKWIIYA BBAIBBELE BAKALIKKOMENE AKULANGILA MILIMO MINJI
Kujatikizya mulimo iwakacitwa mumwaka ooyu, Ngazi Yamulindizi yakaamba kuti: “Tulakonzya kwaamba majwi ngaakaamba Davida naakati: ‘Uyoondipa kuba anguzu zyakulwana munkondo.’ (Int. 18:39) Mwaka ooyu wali kukulwaizya kapati nkaambo twalibonena lugwasyo lwa Mwami mumulimo wakwe . . . Babelesi bakwe basyomeka . . . bali kukambauka makani mabotu calukkomano.”
Kumamanino aamwaka, bakwesu bakapanga bubambe bwakuti batalisye Radio Station iimbi. Radio Station eeyi yakayakilwa ku Chicago, U.S.A. Yakali kwiitwa kuti WORD. Aciindi aawa bakabelesya muncini iwakajisi nguzu kapati walo iwakapa kuti bantu baumvwe mulumbe wa Bwami nokuba kuti bakali kulamfwu kapati.
Mumwaka wa 1925, Jehova wakabagwasya bakwesu kumvwisya makani aakkomanisya kujatikizya bupanduluzi bwalugwalo lwa Ciyubunuzyo caandaano 12. Akaambo kakumvwisya ooku kupya, bamwi bakacileka kubelekela Jehova. Nokuba boobo, ibanji bakakkomana kumvwisya zintu zyakacitika kujulu mbozibajatikizya bantu ba Leza anyika.
a Lino kaitwa kuti Buumi Amulimo Wesu wa Bunakristo—Kabbuku Kamuswaangano
b Mukwesu J. F. Rutherford iwakali kusololela Basikwiiya Bbaibbele aciindi eeco, wakazyibidwe kuti “Judge” Rutherford. Katanatalika kubelekela ku Beteli, wakabeleka kali mubetesi waalubazu munkuta yakali kwiitwa kuti Eighth Judicial Circuit Court of Missouri.