Sena Mulizumenene Kuba Bantu Balomene?
“Na kuli ciyanza niciba cimwi cibotu nanka cintu niciba cimwi citembaulika, amuziyeeyesye zintu ezi.”—BA-FILIPI 4:8.
1. Bubi ninzi, alimwi nkaambo nzi ncobwatasofwaazya bukombi bwa Jehova?
BUBI caamba kusampuka mukulilemeka naa kusofwaala mumicito. Kulizwide munyika ino motukkede. (Ba-Efeso 2:1-3) Pele, Jehova Leza takacizumini kuti bukombi bwakwe busalala busofwaazigwe. Mabbuku aa Bunakristo, miswaangano yambungano, miswaangano misyoonto, alimwi amiswaangano mipati zipa kucenjezya kujatikizya kutalilemeka aciindi ceelede. Tulatambula lugwasyo lubeleka lwa mu Magwalo lupa kuti “[tu]kakatile kububotu” mumeso aa Leza. (Ba-Roma 12:9) Aboobo mumbunga yabo, Bakamboni ba Jehova balimukusoleka kuba bantu basalala, balomene. Pele ino mbuti umwi aumwi wandiswe kumugama? Ncobeni, sena nywebo muli mukuzumanana kuba bantu balomene?
2. Kuloma ninzi, alimwi nkaambo nzi ncokuyandika kusoleka kapati kutegwa tuzumanane kuloma?
2 Kuloma nkulilemeka kabotu, ibubotu, micito mibotu yeelede alimwi amizeezo mibotu. Tabuli buyo ciwa cilibonya atala-tala pe, pele bulibonya mumilimo mibotu iibelekwa. Kuloma takujatikizyi buyo kweeleba kucita zibi; kupandulula kuzumanana kugama kucita buyo zintu zibotu. (1 Timoteo 6:11) Mwaapostolo Petro wakabalailila boobu Banakristonyina: “Kulusyomo lwanu muyungizizye bubotu.” Munzila nzi? Kwiinda ‘mukusungwaala [kucita kweendelana azisyomezyo zibotu zya Leza] camoyo woonse.’ (2 Petro 1:5) Akaambo kakukompama kwakucita zibi nkotwakazyalwaako, kusola kupati kuleelede kutegwa tuzumanane kuba bantu balomene. Kumane alimwi, bantu bakali kumuyoowa Leza bamumazuba aakale bakacikonzya kucita boobo, nomuba mumampindamangobe manji.
Wakazumanana Kuloma
3. Mwami Ahazi wakali amulandu nkaambo kamicito mibi iili?
3 Magwalo ajisi zyakuluula kujatikizya bantu bakazumanana akulomana kwabo. Mucikozyanyo, amuyeeye kulomana kwa Hezekiya. Bausyi, Mwami Ahazi waku Judaya, kutegwa wakali muntu wakali kukomba leza wakubeja uutegwa Moleki. “Ahazi kajisi myaka iili makumi obile naakaba mwami, nkabela wakeendelezya mu-Jerusalemu myaka iili ikumi amusanu aumwi. Pele taakwe naakacita ziluleme mumeso aa-Jehova Leza wakwe mbuli mbwaakacita Davida wisi. Wakeenda munzila zyabami ba-Israyeli. Alimwi wakatuuzya mwana wakwe mumulilo mbubonya mbuli ziyanza zisesemya zyabamasi Jehova mbaakatanda kubusyu bwabana ba-Israyeli. Wakali kupaila akutenta tununkilizyo azipaililo zyakuzilundu amunsi amisamu yoonse mitete.” (2 Bami 16:2-4) Bamwi bantu baamba kuti ‘kutuuzya mumulilo’ kwakali aabupanduluzi bwaciyanza cimwi cakusalazya ikutali kwini kutuula bantu balanga. Pele, ibbuku litegwa Molech—A God of Human Sacrifice in the Old Testament, lyakalembwaa mulombwana uutegwa John Day, lipandulula kuti: “Kuli bumboni bunji bwansiku alimwi amutwaano twansiku, kubikkilizya amuzintu zyakavwukkulwa kuzwa mubulongo, bwaamba kuti masimpe kutuulwa kwabantu beni . . . munyika ya Kanana, kwakali kucitika, aboobo kwiina kaambo kakudooneka zyaambidwe [kutuulwa kwabantu] mu Cizuminano Cakale.” Kuyungizya waawa, ku 2 Makani 28:3 kwaamba kabotu-kabotu cakugama buya kuti Ahazi “wakali kutenta . . . bana bakwe mumulilo.” (Amweezyanisye Deuteronomo 12:31; Intembauzyo 106:37, 38.) Ma! Tailibijili micito eeyi nobantu!
4. Mbuti Hezekiya mbwaakalilemeka mubusena bwakavwulide bubi?
4 Mbuti Hezekiya mbwaakalilemeka mukati kabusena buzwide bubi buli boobu? Icaandaano ca 119 cabbuku lya Intembauzyo cilalangilwa kugwasya nkaambo bamwi baamba kuti Hezekiya ngowakacilemba, naakacili kutegwa mwana wamwami. (Intembauzyo 119:46, 99, 100) Eelyo aboobo, ciimo cabukkale mwaakali kukkala inga catondezegwa amabala aakuti: “Nekuba kuti bami balikede akundilengelela kaambo, mulanda wako ulayeeya imbeta zyako. Moyo wangu ulawizuka nkaambo kabuusu.” (Intembauzyo 119:23, 28) Akaambo kakuti wakali akati kabantu bakali kucita bukombi bwakubeja, Hezekiya kuboneka kuti wakasampaulwa kapati kubantu mbocakali limwi mumukwasyi wabami basinkuta, cakuti wakabaa cilabila masiku, wakawizuka, koona cakaala. Pele, wakazumanana kuba muntu uulomene, aboobo mukuya mazuba wakazikuba mwami, “nkabela wakacita ziluleme mumeso aa-Jehova . . . Wakali kusyoma Jehova Leza wa-Israyeli.”—2 Bami 18:1-5.
Bakazumanana Kuba Bantu Balomene
5. Masunko nzi Daniele abeenzinyina botatwe ngobakaba awo?
5 Abambi mbotukonzya kwiiya bakazumanana kulomana bakali ba Daniele abeenzinyina botatwe bana Hebrayo, mazina aabo bakali ba Hananiya, Misayeli, alimwi a Azariya. Bakasinikizigwa naa kutandwa kuzwa mucisi cakwabo akutolwa ku Babuloni kabali bazangalisi. Aaba bakubusi bone bakazyikuuzikwa mazina aacina Babuloni aakuti—Belitsazara, Sadrake, Mesaki alimwi a Abedinego. Bakaabilwa “caabilo cazilyo zinono nzyaakali kulya mwami,” kubikkilizya azilyo zyakali kukasigwa mu Mulawo wa Leza. Amane alimwi, bakasinikizigwa kufwundisigwa kwamyaka yotatwe kujatikizya “malembo amwaambo waba-Kasidi.” Eeci tiicakajatikizya buyo kwiiya mwaambo umbi, nkaambo ibbala lyakuti “Kasidi” awa lipandulula ciinga cimwi ciyiide kapati. Aboobo, aaba bakubusi baci Hebrayo bakanjila buya golyo mukati mwini munjiisyo zisofweede zyaku Babuloni.—Daniele 1:1-7.
6. Nkaambo nzi ncotunga tulaamba kuti Daniele wakazumanana kuloma?
6 Nokuba kuti bakalijana mukwaatikizigwa kunji, Daniele alimwi abeenzinyina botatwe bakasala kuloma kuba cintu cipati kwiinda bubi. Ibbuku lya Daniele 1:21 lyaamba kuti: “Nkabela Daniele kacipona mane kusikila kumwaka mutaanzi wabwami bwa-Koresi.” Ee, Daniele wakazumanana “kacipona” kali mulanda wa Jehova uulomene kwamyaka iinda ku 80—kalibonena kubukuluka akuzundwa kwa mami aalaanguzu manji-manji. Wakazumanana kusyomeka kuli Leza kanyina makani abucenjezu alimwi akuyunga kwankumenkume zyamumfwulumende kubikkilizya abusofwaazi bwakoonana bwakazwide mubukombi bwaku Babuloni. Daniele wakazumanana kulomana.
7. Ncinzi cinga cayiigwa kuciimo cakajisi ba Daniele abeenzinyina botatwe?
7 Tulakonzya kwiiya zintu zinji kuzwa kuli basikuyoowa Leza, ba Daniele abeenzinyina. Bakazumanana kuba bantu balomene alimwi bakakaka kuyungwa muziyanza zyabana Babuloni. Nokuba kuti bakaulikwa mazina aaku Babuloni, kwiina nobakalizimaazya kuti bakali balanda ba Jehova. Aboobo kujanika kuti nokwakainda myaka 70, mwami waku Babuloni wakazi kumwiita aazina lya-Cihebrayo Daniele! (Daniele 5:13) Mubuumi bwakwe boonse, Daniele walo wakoongola wakakakila limwi kujokoloka nomuba mutwaambo tuniini. Kacili mukubusi, “wakalibeteka mumoyo wakwe kuti atalisofwaazy[i] azilyo zinono zyamwami.” (Daniele 1:8) Eeci ciimo cakutajokoloka cakajisi Daniele abeenzinyina botatwe cakutadooneka ncicakabayumya-yumya kuti bafwutuke mumasunko ngobakajana kumbele aatakali kuzyibwa kuti naa balafwa naa balafwutuka.—Daniele, zyaandaano 3 alimwi a 6.
Kuzumanana Kuloma Sunu
8. Mbuti bakubusi Banakristo mbobanga bakaka kwiiya bucita bantu banyika ya Saatani?
8 Mbubwena mbuli Daniele abeenzinyina botatwe, bantu ba Leza sunu balakaka kwiiya ikucita bucita bantu banyika ya Saatani iitaluleme. (1 Johane 5:19) Ikuti uli mukubusi Munakristo, ulakonzya kuti ndiza ulaatikizidwe akati kabeenzinyoko kuyanda kwiiya nsamino yabo mbyaabi, kulibamba kwabo, anyimbo nzyobaswiilila. Muciindi cakutobelezya musyobo umwi aumwi wazisani zibambwa ciindi aciindi, amukakatile alimwi “mutakozyanizigwi aziyanza zyaciindi ecino.” (Ba-Roma 12:2) ‘Amukazye kasampusampu azisusi zibi zyaansi ano . . . mukkale cakulibatamika acakululama acakulemeka Leza.’ (Tito 2:11, 12) Cintu cipati takuli kuzuminwa kubeenzinyoko pe, pele nkuzuminwa kuli Jehova.—Tusimpi 12:2.
9. Nkwaatikizya nzi Banakristo banjide mumakwebo aanyika nkobanga babaako, alimwi ino bayelede kulilemeka buti?
9 Banakristo bapati abalo ncimwi buyo balaazibaatikizya aboobo beelede kuzumanana kulomana abalo. Banakristo basimakwebo balakonzya koongelezegwa kubelesya nzila zitaluleme naa kwiicitila muuzyamvwide milawo yamfwulumende amilawo iijatikizya mitelo. Nokuba kuti tulababona basimakwebo bamwi kabazundana ambotubeleka limwi mumakwebo kabatalilemeki, pele, swebo, “tuyanda kuti tululame, tubule akampenda.” (Ba-Hebrayo 13:18) Kwiinda mu Magwalo tuyandika kuba bantu basyomeka banyina luuni abantu bakatulemba mulimo, bantu mbotubeleka limwi, kubantu baula zintu kulindiswe, akumfwulumende zilela. (Deuteronomo 25:13-16; Matayo 5:37; Ba-Roma 13:1; 1 Timoteo 5:18; Tito 2:9, 10) Alimwi tweelede kusoleka kuba bantu babamba kabotu bweende bwamakwebo esu. Kwiinda mukuyobola kabotu zilembedwe zyamakwebo akulemba kumvwana kwacitwa koonse mubbuku, tulakonzya kanjikanji kucesya kwiimpana kuli koonse.
Amucenjele!
10. Nkaambo nzi ncokuyandika ‘kucenjela’ mumakani aakusala kwesu kwanyimbo nzyotuyanda kuswiilila?
10 Intembauzyo 119:9 itondezya cibeela cimbi mbotunga twazumanana kuloma mumeso aa Leza. Sintembauzyo wakaimba kuti: “Ino mukubusi asalazye buti inzila yakwe? Ulaibamba mbubwena mbuli ijwi lyako.” Cimwi cazibelesyo zibeleka kabotu zya Saatani ninyimbo, zyalo izijisi nguzu zyakunyonganya mizeezo. Cuusya bweeme, ncakuti Banakristo bamwi bakakilwa ‘kulibamba’ twasika kumakani aanyimbo, aboobo balijana mukati mwini mumisyobo mibyaabi yoonse yanyimbo, mbuli zya rap alimwi a heavy metal. Bamwi balakonzya kwaamba kuti nyimbo zili boobu kwiina mbozibede kulimbabo naa kwaamba kuti kwiina nobabikkila maanu kumulumbe uuli mukati. Bamwi baamba kuti inga bakkomanina buyo kudima kwazilimba naa muzuzumo wamagitaali. Pele ku Banakristo, ciliindene, ikaambo takayeeme aakuti cintu eeci cilakkomanisya pe. Kulibilika kwabo nkwakuti naa zintu eezyo “zibotezya Mwami.” (Ba-Efeso 5:10) Kuti twazilanga-langa kabotu zyoonse, inyimbo zya heavy metal alimwi a rap tujana kuti busofwaazi mbuli bwamyaambo yakusampaula, bwaamu, kubikkilizya abukombi bwa Saatani zilasumpulwa anyimbo eezia—izintu zinyina busena nobuceya akati kabantu ba Leza. (Ba-Efeso 5:3) Aboobo, tube basyoonto naa bapati, toonse umwi aumwi tweelede kuyeeyesya aamubuzyo ooyu wakuti, Kwiinda mukusala kwangu kwanyimbo, sena ndiyanda kujana bulome naa busofwaazi?
11. Ino Munakristo inga walibamba buti naa kucenjela mumakani aamaprogilamu aa televisyini, mavidiyo, alimwi azipekupeku?
11 Manji maprogilamu aa TV, mavidiyo, alimwi azipekupeku asumpula buyo bubi bulikke. Kweelana abwakaamba umwi haazibwene uulaampuwo mukusilika malwazi aajatikizya mizeezo, wakaamba kuti, ‘kukulikondelezya, kukoonana, kulwana, bulyato, abuunyu’ nzezintu zijanwa kanjikanji muzipekupeku zili mukutondezegwa mazubaano. Eelyo, kubamba naa kucenjela kujatikizya kuba bantu basala kuzintu nzyotuyanda kulangilila. Sintembauzyo wakalomba boobu: “Gwisya meso aangu kukulangilila zyabuyo.” (Intembauzyo 119:37) Umwi Munakristo mukubusi wazina lyakuti Josefa wakakubelesya kulailila ooku. Ciindi cipekupeku ncaakali kulangilila nocakatalika kutondezya koonana akulwana, ooyu mulombwana wakayumuka akuzwida anze, wazwa muŋanda mweebelelwa zipekupeku. Sena wakamvwa bweeme kucita boobo? “Peepe, naaceya,” mbwaakaamba Josefa. “Lutaanzi ndakazikuyeeya Jehova akuyanda kumukkomanisya.”
Mbokugwasya Kubala Akuyeeya Cakuzinzibala
12. Nkaambo nzi ciiyo cesu tobeni akuyeeya cakuzinzibala ncoziyandika kutegwa tuzumanane kuba bantu balomene?
12 Tacili cintu cikkwene kweeleba buyo zintu zibyaabi. Kuzumanana kuloma alimwi cilajatikizya akubala cakuyanda kuziba kabotu alimwi akuzinzibala kuyeeya zintu zibotu zilembedwe mu Jwi lya Leza kutegwa njiisyo zyalyo ziluleme zibelesegwe mubuumi. “Nduuyandisya loko mulao wako!” mbwaakakankamuka sintembauzyo oobo. “Nduuyeeya buzuba boonse!” (Intembauzyo 119:97) Sena ciiyo canu nobeni ca Bbaibbele alimwi amabbuku aa Bunakristo ncibeela cazintu nzyomucita nsondo ansondo? Masimpe, kujana ciindi cakwiiya Jwi lya Leza alimwi akwaayeeyesya kwiinda mumupailo cikonzya kuba cintu ciyumuyumu. Pele kanjikanji cilakonzeka kujana ciindi nomutana talika kubeleka zintu zimwi. (Ba-Efeso 5:15, 16) Antela mafwumofwumo kapati inga caba ciindi cibotu nomunga mulakonzya kupaila, kubala, alimwi akuyeeya cakuzinzibala.—Amweezyanisye a Intembauzyo 119:147.
13, 14. (a) Nkaambo nzi kuyeeya cakuzinzibala ncokuyandika kapati loko? (b) Magwalo nzi ngotunga twayeeya cakuzinzibala aanga alatugwasya kuba bantu basesemwa kutalilemeka kwakoonana?
13 Kuyeeya cakuzinzibala kulayandika kapati loko, nkaambo kulatugwasya kubamba zintu nzyotwiiya. Kapati, inga kwatugwasya kulanga zintu munzila yabunaleza. Mucikozyanyo: Ciliindene kuziba kuti Leza ulakasya kucita bwaamu alimwi ‘akusesemwa kububi, kukakatila kububotu.’ (Ba-Roma 12:9) Tulakonzya kulimvwa mbuli Jehova mbwalimvwa aamakani aakutalilemeka kwakoonana kwiinda mukuyeeya cakuzinzibala aazibalo zibotu zyamu Bbaibbele mbuli ca Bakolose 3:5, Ci, cilailila kuti: “Amujaye zyoonse zyabuntunsi zili mulindinywe, mbuli bwaamu, busofwaazi, zisusi, kunyomenena, abusyacivulemwangu. Kuyandisisya ooku kulikozyenye akukomba baleza bapange.” Amulibuzye kuti: ‘Mbwaamu bwamusyobo nzi mbondeelede kujaya? Ncinzi ncondeelede kweeleba cinga cilabusya kulikumbuzya kusofweede? Sena kuli mbweelede kucinca mukuyanzana amuntu uutali mwanakazima naa mwaalumima?’—Amweezyanisye 1 Timoteo 5:1, 2.
14 Paulo ulailila kuti Banakristo babutantamuke bwaamu akubaa kulyeendelezya kutegwa kutabi muntu ‘uusotoka nanka kweemuzya kumweenzinyina.’ (1 Ba-Tesalonika 4:3-7) Amulibuzye kuti: ‘Ino nkaambo nzi kucita bwaamu ncokulaa ntenda? Ncibi nzi ncondinga ndaliletela lwangu naa kuletela muntu umbi kuti naa ndacita cibi cili boobu? Ino eeci inga candijatikizya buti munzila yakumuuya, mumizeezo, alimwi akumubili? Ino mbuti ma aali bamwi mumbungano banga bakautyola mulawo wa Leza alimwi kwiina nobakeempwa? Ino bali mubukkale buli buti?’ Ikucita kweelana abwaamba Magwalo kujatikizya kulilemeka kuli boobo kulakonzya kukomezya lusulo lwesu lwazintu zibi mumeso aa Leza. (Kulonga 20:14; 1 Ba-Korinto 5:11-13; 6:9, 10; Ba-Galatiya 5:19-21; Ciyubunuzyo 21:8) Paulo waamba kuti mwaamu “tanyansyi muntu buyo, ulanyansya Leza.” (1 Batesalonika 4:8, Ci) Nguni Munakristo wakasimpe uunga wasala kunyansya Wisi wakujulu?
Kuloma a Kuyanzana
15. Ino kuyanzana kujisi mulimo nzi mukuzumanana kwesu kwakuba bantu balomene?
15 Acimbi cigwasya kuzumanana kuloma nduyanzano lubotu. Sintembauzyo wakatembaula boobu: “Ndi mweenzinyina boonse bakuyoowa [Jehova], boonse babamba malailile aako.” (Intembauzyo 119:63) Kulayandika kulindiswe kuyanzana kubotu kwabulemu kujanika aamiswaangano ya Bunakristo. (Ba-Hebrayo 10:24, 25) Ikuti twalipambukanya, tulakonzya kuba bantu bacita kufwumbwa ncotwayeeya tobeni, aboobo bubi bulakonzya kutuzunda cakufwambaana. (Tusimpi 18:1) Pele kuyanzana kubotu kwa Bunakristo, kukonzya kutuyumya-yumya kuyanda kuzumanana kuba bantu balomene. Aino, tweelede kucenjela akulibambila kukuyanzana kubyaabi. Tulakonzya kuti katuseka-seka abasimukoboma, bantu mbotubeleka limwi abasicikoloma. Pele kuti katweenda munzila yabusongo ncobeni, tuyakukweeleba kupangana bulongwe abantu batatobeli bulome bwa Bunakristo.—Amweezyanisye Ba-Kolose 4:5.
16. Mbuti kubelesya lugwalo lwa 1 Ba-Korinto 15:33 mbokunga kwatugwasya kuzumanana kuloma sunu?
16 Paulo wakalemba kuti: “Mweenda abamineme, anywebo mulaminama.” Mukwaamba kaambo aaka, wakali kucenjezya bakasyoma kuti batayanzani aabakali kulyaamba kuti Mbanakristo pele bakakaka njiisyo yamu Magwalo iijatikizya bubuke nkaambo naa bacita boobo inga lusyomo lwabo lwamana. Malailile aa Paulo aakucenjezya aaya alabeleka kukuyanzana kwesu koonse kobile kunze amukati kambungano. (1 Ba-Korinto 15:12, 33) Aino, tatuyandi kutantamuka bakwesu abacizyi bakumuuya akaambo kakuti tabazuminani cakumaninina ambuli mbotuzilanga zintu swebo. (Matayo 7:4, 5; Ba-Roma 14:1-12) Nokuba boobo, kucenjela kulayandika ikuti naa bamwi mumbungano banjila muciimo cakulilemeka kuteelede nokuba kutondezya muuya wakutongauka naa kuba basimusuzyanya. (2 Timoteo 2:20-22) Ncintu camaanu kuyanzana abantu mbotuzyi kuti inga ‘twayumizyanya.’ (Baloma 1:11, 12, Ci) Eeci ciyakutugwasya kuba muciimo cakulomana lyoonse akuzumanana aa “nzila yabuumi.”—Intembauzyo 16:11.
Amuzumanane Kuba Bantu Balomene
17. Kweelana acaandaano 25 cabbuku lya Myeelwe, manyongwe nzi aakabacitikila bana Israyeli, alimwi ino swebo twiiya nzi kuli ceeci?
17 Kwakaindide buyo kaindi kaniini bana Israyeli nobakamana kukona Nyika Yakasyomezyedwe, zyuulu zyabamwi bambabo bakasala kucita bubi—aboobo aaba bakaloba. (Myeelwe, caandaano 25) Sunu, bantu ba Jehova baimvwi eni amulyango buya wanyika mpya iiluleme. Kunjila mulinjiyo ciyakuba coolwe cipati kuli baabo bazumanana kukaka kucita busofwaazi naa bubi bwanyika ino. Nkaambo tuli bantunsi batalondokede, tulakonzya kubaa mizeezo mibi, pele Leza inga watugwasya kutobela bweendelezi bwa muuya wakwe uusalala. (Ba-Galatiya 5:16; 1 Ba-Tesalonika 4:3, 4) Aboobo atukutobele kulailila kwa Joshua nkwaakapa bana Israyeli naakati: “Amumuyoowe Jehova akumumanina milimo cakululama acakusinizya.” (Joshua 24:14) Ikuyoowa kutamukkomanisya Jehova munzila yabukombi kuyakutugwasya kuti tuzumanane mubweende bwakuloma lyoonse.
18. Twaamba makani aa bubi naa busofwaazi alimwi a kuloma, ncinzi Banakristo boonse ncobeelede kuti kabakanzide?
18 Kuti naa makanze aanu aazwa mumoyo aakuyanda kumukkomanisya Leza, amusinizye kwaatobela malailile aa Paulo aakuti: ‘Kufwumbwa zintu zisinizye, kufwumbwa zintu zilemekeka, kufwumbwa zintu ziluleme, kufwumbwa zintu zisalala, kufwumbwa zintu ziyandika, kufwumbwa zintu zili ampuwo imbotu, na kuli ciyanza niciba cimwi cibotu nanka cintu niciba cimwi citembaulika, amuziyeeyesye zintu ezi.’ Ikuti naa mwazicita ezi, ncinzi ciya kucitika? Paulo wakati: “Amuzicite, [eelyo Leza uupa luumuno uyooba aandinywe, Ci].” (Ba-Filipi 4:8, 9) Ee, kwiinda mulugwasyo lwa Jehova mulakonzya kubuzunda bubi akuzumanana kuloma.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Amubone Ngazi Yamulindizi ya Cingisi ya, April 15, 1993, mapeeji 19-24, alimwi amulongo wazibalo zya “Achichepere Akufunsa . . . ” muma Galamukani! aa Cingisi aa February 8, February 22, alimwi a March 22, 1993, aya November 22, 1996.
Twaambo Twakwiinduluka
◻ Ncinzi ciyandika kutegwa tuzumanane kuba bantu balomene?
◻ Muuciimo nzi ba Hezekiya, Daniele alimwi abana Hebrayo botatwe mobakazumanana kuba bantu balomene?
◻ Mbuti mbotunga twaba mbuli Daniele mukukazya nzila nzyabelesya Saatani?
◻ Nkaambo nzi Banakristo ncobeelede kucenjela naa kulibamba kumakani aakulikondelezya?
◻ Kubala, kuyeeyesya alimwi akuyanzana zilaamulimo nzi mukuzumanana kwakuyanda kuba bantu balomene?
[Cifwanikiso icili apeeji 15]
Imukubusi Hezekiya wakazumanana kuba muntu uulomene nokuba kuti wakakkede akati kabakombi ba Moleki
[Zifwanikiso izili apeeji 16]
Banakristo beelede kucenjela naa kulibamba kumakani aa kulikondelezya