“Maanza Aako Atabombi”
“Maanza aako atabombi. Jehova Leza wanu mpali akati kanu, ngusilumamba uumuzundya.”—ZEFANIYA 3:16, 17.
1. Ino sikwiiya Bbaibbele wakaamba nzi kujatikizya businsimi bwa Zefaniya?
BUSINSIMI bwa Zefaniya bwakali kujatikizya ciindi cakacili kule loko kwiinda ciindi cakusaanguna nobwakazuzikizigwa mumwaanda wamyaka waciloba awacisambomwi B.C.E. Mubupanduluzi bwakwe bujatikizya Zefaniya, Professor C. F. Keil wakalemba ategwa: “Businsimi bwa Zefaniya . . . kunze lyakwaambilizya lubeta lupati lwanyika yoonse, mwalo muyoozwa lubeta lwa Juda akaambo kazibi zyayo, alimwi alwamasi aanyika akaambo kalunya kubantu ba Jehova; ncolijatikizya kapati mbuzuba bupati bwa Jehova buyoosya.”
2. Ino zikozyenye buti ziimo zyakali mumazuba aa Zefaniya ambuli mbozibede mukati ka Kristendomu sunu?
2 Sunu, mulubeta lwakwe Jehova usalide kuyobolola masi aainda loko mweelwe kuliyaayo amumazuba aa Zefaniya kukwaanyonyoona. (Zefaniya 3:8) Ikapati aayo masi aalitaminina kuba aa Bunakristo eelede cisubulo kumeso aa Leza. Mbweena mbuli Jerusalemu mbuyakasubulwa ciyoosya akaambo kakutasyomeka kwayo kuli Jehova, Kristendomu yeelede kulungulula kuli Leza inzila zyayo zyabuyamba. Lubeta lwa Leza ilwakaambilizigwa kuli Juda a Jerusalemu mumazuba aa Zefaniya lulajatikizya abasizikombelo abasinkamu ziindene-indene bamu Kristendomu. Abalo babusofwaazya bukombi busalala kwiinda muziyiisyo zyabo izisampula Leza, izinji izizwa mubukombi bwabuhedeni. Batuula mamiliyoni aabana babo bazumi acipaililo camazubaano icankondo. Kunze lyaboobo, ibantu bamu Jerusalemu yamazubaano balabuvwelanya mbobati Mbunakristo akulingula zyamujulu, micito iijatikizya mizimo, akutalilemeka kwakoonana, izintu zituyeezya bukombi bwa Baala.—Zefaniya 1:4, 5.
3. Ncinzi cinga caambwa kujatikizya basololi banji amfwulumende zyamapolitikisi zyasunu, alimwi wakasinsima nzi Zefaniya?
3 Ibanji basololi bamapolitikisi mu Kristendomu balayandisya kubonwa muzikombelo. Pele mbuli “bami” bama Juda, ibali mbobabede akati kabo balida bantu masuku amitwe mbuli “balavu bavuluma” a “baumpe” batakkuti ino. (Zefaniya 3:1-3) Basikaccawa babo mumapolitikisi bali “[mu]kuzuzya maanda aabasimalelo abo lunya abubeji.” (Zefaniya 1:9) Izisinka mulomo alimwi alweeno zyavwula. Azyalo mfwulumende zyamapolitikisi mukati akunze lya Kristendomu, uyabuvwula mweelwe wazeezyo ‘izilisumpula’ kubantu ba Jehova wamakamu, a Bakamboni bakwe, akubeendelezya mbuli nkamu “[ya]buzangi.” (Zefaniya 2:8; Milimo 24:5, 14, Ci) Ikwaamba basololi bamapolitikisi bali boobu abantu babo, Zefaniya wakasinsima ategwa: “Ingolida yabo ansiliva yabo zyoonse zilakacilwa kubavuna mubuzuba bwabukali bwa-Jehova. Inyika yoonse iyooligwa mumulilo wabbivwe lyakwe, nkaambo uyooyoosya akumanizya boonse bakede munyika.”—Zefaniya 1:18.
“Muyoosiswa Mubuzuba Bwabukali bwa-Jehova”
4. Ninzi citondezya kuti kuyooba bafwutuka buzuba bupati bwa Jehova, pesi ncinzi ncobeelede kucita?
4 Tabali boonse bakakkede mu Juda ibakalobezegwa mumwaanda wamyaka waciloba B.C.E. Mbweena buyo, kuyooba bafwutuka mubuzuba bupati bwa Jehova. Kubantu bali boobu Jehova wakaamba kwiinda mumusinsimi wakwe Zefaniya ategwa: “Mulazyo notana kuzyala, buzuba nibutana kumwaika mbuli buungu, bukali bupati bwa-Jehova nibutana kumusikila, buzuba bwakunyema kwa-Jehova nibutana kumusikila. Amuyandaule Jehova, nyoonse nobabombede baansi nomubambide imbeta zyakwe. Amuyandaule bululami, amuyandaule lubombo, elyo ambweni muyoosiswa mubuzuba bwabukali bwa-Jehova.”—Zefaniya 2:2, 3.
5. Muciindi eci camamanino, mbaani bakataanguna kumvwa kucenjezya kwa Zefaniya, alimwi mbuti Jehova mbwaababelesya?
5 Muciindi camamanino aanyika eyi, ibataanzi kumvwa kutambwa kwabusinsimi mbana Israyeili bakumuuya basyeede, Banakristo bananike. (Ba-Roma 2:28, 29; 9:6; Ba-Galatiya 6:16) Bamane kuyandaula bululami abubombe moyo alimwi akulemeka lubeta lwa Jehova, bakaangululwa kuzwa mu Babuloni Mupati, yalo iili mbwami bwabukombi bwakubeja ibujatikizya nyika yoonse, elyo bakatalika alimwi kuyandwa a Leza mu 1919. Kuzwa leelyo, ikapati mu 1922, aaba basyeede basyomeka bali kwaambilizya lubeta lwa Jehova cakutayoowa kuzikombelo ankamu ziindene-indene zya Kristendomu alimwi akumasi aamapolitikisi.
6. (a) Ncinzi Zefaniya ncaakasinsima kujatikizya basyeede basyomeka? (b) Mbuti businsimi obu mbubwazuzikiziigwa?
6 Ikwaamba baaba basyeede basyomeka, Zefaniya wakasinsima ategwa: “Nkaambo njoosia akati kanu bantu babombe batontola. Bayooyandaula macijilo muzina lya-Jehova, boonse basyeede mucisi ca-Israyeli. Tabakooyoobisya nikuba kwaamba cakubeja, alulimi lwakweena talukooyoojanwa mukanwa lyabo. Nkaambo bayoolala mumacelelo aamweemvwe, alimwi taakwe uuyoobayoosya.” (Zefaniya 3:12, 13) Aaba Banakristo bananike lyoonse bali kulisolozya zina lya Jehova, pesi kapati kuzwa mu 1931, ciindi nobakazumina zina lyakuti Bakamboni ba Jehova. (Isaya 43:10-12) Kwiinda mukwaambisya kaambo kabulelo bwa Jehova, balilemeka zina lya Leza, alimwi lyalo lyajanika kuba mayubilo kulimbabo. (Tusimpi 18:10) Jehova wabasanina cakulya cakumuuya cinji, alimwi bakkede muparadaiso yakumuuya kakutakwe ancobayoowa.—Zefaniya 3:16, 17.
“Mulemekwe Akulumbaizigwa Akati Kamisyobo Yoonse”
7, 8. (a) Mbusinsimi nzi bumbi bwazuzikizigwa kubana Israyeli bakumuuya basyeede? (b) Ncinzi ncaaziba mamiliyoni aabantu, alimwi nywebo lwenu mulimvwa buti kumakani aaya?
7 Ikukakatila kwabasyeede kuzina lya Jehova alimwi akunjiisyo zyakwe zyabululami izijanika mu Jwi lyakwe kwalibonya kubantu. Ibantu basinizizye babona kwiindana kuliwo akati kakulilemeka kwabasyeede alimwi alweeno akuupaupa ameso kuli mubusololi bwamapolitikisi abwabukombi munyika ino. Jehova wabalongezya “basyeede mucisi ca-Israyeli cakumuuya.” Wabalemeka kwiinda mukubapa coolwe cakuyumuna zina lyakwe, alimwi wabacita kuti babe ampuwo akati kabantu baanyika. Cili mbweena mbwaakasinsima Zefaniya kuti: “Kuciindi eco njoomuboozya kulindinywe akumubunganya antoomwe. Ncobeni njoocita kuti mulemekwe akulumbaizigwa akati kamisyobo yoonse yaansi ciindi eco ncinjoomuboozezya coolwe canu kumeso aanu, mbwaamba Jehova.”—Zefaniya 3:20.
8 Kuzwa mu 1935, bantu babalilwa kumamiliyoni baziba kuti basyeede mbambabo Jehova mbali mukulongezya. Cakukondwa balabatobela aba bama Juda bakumuuya, naa bana Israyeli, kabati: “Atweende anywebo, nkaambo twamvwa kuti Leza mpali akati kanu.” (Zekariya 8:23) Eezi “mbelele zimwi” aba baceede bananike zibabona kuba “muzike musyomesi uucenjede,” iwakasalwa aa Kristo kuba “mupati wazintu zyoonse nzyajisi [zyaansi].” Cakulumba balatola lubazu mucilyo cakumuuya icibambwa abaciinga camuzike “kuciindi ceelede.”—Johane 10:16; Matayo 24:45-47.
9. Ino “mwaambo” nzi mamiliyoni aabantu ngobali mukwiiya kwaambaula, alimwi mmulimo nzi mupati bambelele zimwi ngobabeleka “camoyo woonse” abananike basyeede?
9 Kuli mamiliyoni aambelele zimwi izyeendelaamwi abasyeede mukwiiya kukkala akwaambaula cakweendelana “[a]mwaambo uusalala.”a Jehova wakasinsima kwiinda muli Zefaniya ategwa: “Kuciindi eco njoosandula mwaambo wabantu akubapa mwaambo uusalala, kuti boonse bakwiilile izina lya-Jehova akumumanina milimo camoyo woonse.” (Zefaniya 3:9) Ee, ibambelele zimwi balikamantene “[aba]katanga kaniini” bananike mukubelekela Jehova “camoyo woonse” mumulimo uubindide iwakukambauka “aya Makani Mabotu aa-Bwami . . . abe citondezyo kumisyobo yoonse.”—Luka 12:32; Matayo 24:14.
“Buzuba bwa-Jehova Bulasika”
10. Ncinzi bananike basyeede ncobali kuzumina lyoonse, alimwi ncinzi baciinga cabo ncebayoobona kabacipona?
10 Ibananike basyeede lyoonse baliyeeyede majwi aamwaapostolo Petro ngaakalemba mumuuya uusalala aakuti: “Jehova taamusya ngaakasyomezya kale, mbobayeeya bamwi kuti wamuka, pe, pele ucimukazikila moyo, nkaambo tayandi kuti bantu bafwidilile, ulayanda kuti boonse bajane ciindi cakweempwa. Buzuba bwa-Jehova bulasika mbubonya mbwasika mubbi.” (2 Petro 3:9, 10) Ibaciinga camuzike musyomesi taakwe nobakalilekelede kudooneka kuboola kwabuzuba bwa Jehova kuciindi cesu eci. Oobo buzuba buyootalikila akucita lubeta lwa Leza kuli Kristendomu walo uuli ngo Jerusalemu waino, alimwi a Babuloni Mupati wasyaala.—Zefaniya 1:2-4; Ciyubunuzyo 17:1, 5; 19:1, 2.
11, 12. (a) Ncibeela nzi cimbi cabusinsimi bwa Zefaniya icazuzikizigwa kubasyeede? (b) Mbuti bananike basyeede mbubatobela malailile aakuti “maanza aako atabombi”?
11 Basyeede ibasyomeka balakondwa kuti bakaangululwa mu 1919 kuzwa mubwaange bwakumuuya mu Babuloni Mupati, ibwami bwanyika yoonse bwabukombi bwakubeja. Businsimi bwa Zefaniya bwazuzikizigwa alimbabo bwakuti: “Imba cakukondwa, O mwana musimbi wa-Zioni. Ongolola, O Israyeli. Sekelela akubotelwa camoyo woonse, O mwana musimbi wa-Jerusalemu. Jehova walobya imbeta izyakamupa mulandu, watandanya basinkondonyoko. Mwami wa-Israyeli, ngu-Jehova, mpali akati kanu, tamukooyooyoowa bubi limbi pe. Mubuzuba obo Jerusalemu ulaambilwa kuti, Utayoowi, O Zioni. Maanza aako atabombi. Jehova Leza wanu mpali akati kanu, ngusilumamba uumuzundya.”—Zefaniya 3:14-17.
12 Mumuzumino alimwi azisinizyo zitalivwulili zyakuti Jehova uli akati kabo, bananike basyeede balikuya ambele mukuzuzikizya mulimo ngobatumidwe a Leza. Baakambauka makani mabotu aa Bwami alimwi bazibya lubeta lwa Jehova kuli Kristendomu, kubasyaalizi bana Babuloni Mupati, alimwi abweende bwazintu boonse bwa Saatani. Ziyume zitete, kwamakumi aamyaka kuzwa mu 1919, bali kuumvwa mulawo wa Leza wakuti: “Utayoowi, O Zioni. Maanza aako atabombi.” Tabakwe nobalenzya maanza abo pe mukumwaya zyuulu zyamamiliyoni aamatrakiti, mamagazini, mabbuku, alimwi atubbuku itwaambilizya Bwami bwa Jehova. Bali kupa citondezyo calusyomo kumbelele zimwi, balo kuzwa mu 1935 ibalikuyoboloka kuza munsi aambabo.
“Maanza Aako Atabombi”
13, 14. (a) Nkaambo nzi bama Juda bamwi ncobakacileka kubelekela Jehova alimwi mbuti eci mbocakalibonya? (b) Nkucita nzi kunga kwaba kufwubaala kwesu, alimwi muumulimo nzi motuteelede kulekela maanzeesu kubomba?
13 ‘Notulindilila’ buzuba bupati bwa Jehova, mbuti mbotunga twajana lugwasyo lwini-lwini mubusinsimi bwa Zefaniya? Kusaanguna, tweelede kucenjela tutabi mbuli bama Juda bamumazubaa Zefaniya balo ibakacileka kutobela Jehova akaambo kakudooneka kuswena kwabuzuba bwa Jehova. Bama Juda bali boobu takuli kuti mane bakaamba buya caantangalala kuti baladooneka, pesi nzila zyabo zyakatondezya kuti teebakali kusyoma ncobeni kuti buzuba bupati bwa Jehova bulaafwi. Bakageme kuyobolola lubono muciindi cakulindilila Jehova.—Zefaniya 1:12, 13; 3:8.
14 Sunu tacili ciindi cakulilekelela kuti kudooneka kukkalikile mumyoyo yesu. Inga kwaba kufwubaala kuti mumizeezo amumoyo katucilampya ciindi cakuboola kwabuzuba bwa Jehova. (2 Petro 3:1-4, 10) Tatweelede kulikasya kutobela Jehova naa ‘kulekela maanza esu kubomba’ mumulimo wakwe. Eeci caamba kutabelesya “janza litolo” notukambauka “makani mabotu.”—Tusimpi 10:4; Marko 13:10.
Kulwana Bulenga
15. Ncinzi cinga capa maanzeesu kutolwaala mumulimo wa Jehova, alimwi mbuti penzi eli mbulyakaambilizigwa mubusinsimi bwa Zefaniya?
15 Icabili, tweelede katupakamene kuti tutalebulwi abulenga. Mumasi manji aa Kubukuwa, kutabikkila maanu kuzintu zyakumuuya kulakonzya kutyompokezya bamwi bakambausi bamakani mabotu. Bulenga buli boobu bwakaliwo akuciindi ca Zefaniya. Jehova wakaamba boobu kwiinda mumusinsimi wakwe: “Njoouma abo bantu . . . baamba mumyoyo yabo kuti, Jehova taciti cintu niciba cibotu niciba cibi.” (Zefaniya 1:12) Kalemba zyacibalo eci mu Cambridge Bible for Schools and Colleges, A. B. Davidson wakaamba kuti cijatikizya bantu aabo “ibawide mukulengaana cakutaba ambobalimvwa mane nokuba akutakomba buya naa kuli Leza uunga wabaa lubazu muzintu zicitikila bantu.”
16. Mizeezo ili buti iiliwo muli basizikombelo zya Kristendomu zinji, pele utukulwaizya buti Jehova?
16 Bulenga nceciimo civwulide sunu mumasena manji aanyika, ikapati mumasi aavwubide loko. Nobaba basizikombelo izya Kristendomu tabasyomi pe kuti Jehova Leza uyootola lubazu muzintu zicitika sunu. Baide kululauka notusoleka kusisya makani mabotu aa Bwami kulimbabo kabaide kumwetamweta cakuzumbauzya naa kabati “nsiyandi pe!” Muziimo zili boobu, cilakatazya kuliyumya mumulimo wabukamboni. Lukakatilo lwesu lulasunkwa. Pesi kwiinda mubusinsimi bwa Zefaniya, Jehova ulabayumya bantu bakwe basyomeka, kaamba kuti: “Maanza aako atabombi. Jehova Leza wanu mpali akati kanu, ngusilumamba uumuzundya. Ulamusekelela cakukondwa, ulamulengulula muluyando lwakwe, akumukondelelwa cakwiimba.”—Zefaniya 3:16, 17.
17. Ncikozyanyo nzi cibotu bapya akati kambelele zimwi ncobeelede kutobela, alimwi munzila ili buti?
17 Mmasimpe ikwaamba kuti sunu akati kabantu ba Jehova, ibasyeede, alimwi abapati akati kambelele zimbi, boonda mulimo uutalikomeneni wakuyobolola mumazuba aya aamamanino. Boonse aba Banakristo basyomeka batondezya lukakatilo kwamakumi aamyaka. Teebalekela kulengaana kwabunji bwabantu ba Kristendomu kuti kubatyompokezye pe. Aboobo ibapya akati kambelele zimbi batakalilekeli kutyompwa akaambo kakulengaana kuzintu zyakumuuya ooko ikuvwulide mumanyika manji sunu. Batakalekeli ‘maanza abo kubomba,’ naa kulileka-leka. Abakabelesye kufwumbwa ciindi cajanika ikutambika bantu Ngazi Yamulindizi, Galamukani!, alimwi amabbuku ambi aabambilidwe kugwasya bantu bali mbuli mbelele kwiiya kasimpe kabuzuba bwa Jehova alimwi azilongezyo ziyootobela.
Katuya Kumbele Notucilindila Buzuba Bupati!
18, 19. (a) Nkukulwaizya nzi kwalukakatilo nkotujana kuli Matayo 24:13 alimwi a Isaya 35:3, 4? (b) Tuyoolongezegwa buti kuti katuyaabuya ambele cakukamantana mumulimo wa Jehova?
18 Jesu wakaamba kuti: “Oyo uuliyumya kusikila kumamanino uzoofutuka.” (Matayo 24:13) Aboobo, kwiina kubaa “maboko mateteete” naa “mazwi aakankama” notucilindila buzuba bupati bwa Jehova! (Isaya 35:3, 4) Businsimi bwa Zefaniya bwaamba boobu kujatikizya Jehova: “Ngusilumamba uumuzundya.” (Zefaniya 3:17) Ee, Jehova uyakwiifwutula “inkamu impati” ikazwidilile muntaamu yamamanino “[iya]mapenzi mapati,” iciindi nayoolailila Mwanaakwe kuti apwayaule masi aamapolitikisi aayo aali “[mu]kulisumpula” kubantu bakwe.—Ciyubunuzyo 7:9, 14; Zefaniya 2:10, 11; Intembauzyo 2:7-9.
19 Mbobuzaabuza buzuba bupati bwa Jehova, atusungwaale kuyaambele, katuyaabubelekelaamwi “camoyo woonse”! (Zefaniya 3:9) Kwiinda mukucita boobu, swebo lwesu alimwi abambi batabaliki tuyoobikkwa muciimo “[caku]yoosiswa mubuzuba bwabukali bwa-Jehova” akuyoolibonena kusalazigwa kwazina lyakwe.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Bupanduluzi buzwide bujatikizya “mwaambo uusalala,” inga mwabubona mu Nsanja Ya Olonda, April 1, 1991, mapeeji 20-5, alimwi a May 1, 1991, mapeeji 10-20.
Ikwiindulula
◻ Muunzila nzi mozikozyenye ziimo zili mukati ka Kristendomu ambuli mbozyakabede mumazuba aa Zefaniya?
◻ Mbuti banji basololi bamapolitikisi sunu mbobakozyenye a “bami” bakuciindi ca Zefaniya?
◻ Nzisyomezyo nzi zili mubbuku lya Zefaniya zyalo zyazuzikizigwa kubasyeede?
◻ Ncinzi mamiliyoni aabantu ncobaziba?
◻ Nkaambo nzi ncotuteelede kulekela maanzeesu kubomba mumulimo wa Jehova?
[Zifwanikiso izili apeeji 15]
Mbuli Zefaniya, ibasyeede Banakristo bananike basyomeka balikwaambilizya lubeta lwa Jehova
[Zifwanikiso izili apeeji 18]
Iba “mbelele zimwi” teebalekela bulenga bwabantu kuti bubatyompye