LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w97 1/1 map. 16-21
  • Boonse Balemeke Jehova!

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Boonse Balemeke Jehova!
  • Ngazi Yamulindizi 1997
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • “Jehova Wamakamu” Waamba
  • Itempele Lyakumuuya Liinda Bulemu
  • Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 37—Hagai
    “Magwalo aya Oonse” Alasyomeka Alimwi Alagwasya, Volyumu 15
  • “Ndi Anywebo”
    Ngazi Yamulindizi—2006
  • Amuyumye Maanza Aanu
    Ngazi Yamulindizi—2006
  • Twaambo Tupati–Pati Kuzwa Mubbuku lya Hagai a Zekariya
    Ngazi Yamulindizi—2007
Amubone Azimwi
Ngazi Yamulindizi 1997
w97 1/1 map. 16-21

Boonse Balemeke Jehova!

“Amulemeke Jehova inywe nomukede kujwe.”—ISAYA 24:15.

1. Ino basinsimi bakali kulilanga buti zina lya Jehova, ikwiindana aciimo nzi cili mu Kristendomu sunu?

JEHOVA—izina lya Leza lilaa mpuwo! Elo bakakondwa kaka basinsimi basyomeka kwaambaula muzina elyo! Cakukondwa bakalemeka Mwami wabo Jehova ulaa zina limuzibya kuti ngu Simakanze Mupati. (Isaya 40:5; Jeremiya 10:6, 10; Ezekiele 36:23) Nobaba baabo basinsimi bategwa mbasyoonto bakali kwaambaula kapati mukulemeka Jehova. Umwi wabaaba wakali Hagai. Mubbuku lya Hagai lyalo lijisi buyo tupango tuli 38 izina lya Leza libelesyedwe ziindi izili 35. Ibusinsimi buli boobu bulakonzya kuboneka kubula ncobwaamba kuti naa izina lya Jehova libotu lyagusigwa akubelesya zina lyakuti “Mwami” mbuli mbobaamba mubusanduluzi bwabo bwa Bbaibbele aabo bategwa mbaapostolo bapati kwiinda, iba Kristendomu.—Amweenzyanisye 2 Ba-Korinto 11:5.

2, 3. (a) Mbuti mbubwakazuzikizigwa businsimi bumwi bunyandya ibujatikizya kupilusigwa kwa Israyeli? (b) Mukukondwa kwamusyobo nzi mubakatola lubazu bama Juda basyeede abeenzinyina?

2 Kuli Isaya 12:2 inzila zyobilo zyezibelesyedwe kuzina eli.a Imusinsimi ulaamba: “Ncobeni Leza ndufutuko lwangu. Njoosyoma akutayoowa, nkaambo [Ja, Jehova, NW] ninguzu zyangu, ndolwiimbo lwangu, lino waba lufutuko lwangu.” (Amubone a Isaya 26:4.) Aboobo, myaka iisika ku 200 kabatana lubulwa ba Israyeli kuzwa mubuzike ku Babuloni Jehova ikwiinda mumusinsimi wakwe Isaya wakasyomezya kuti wakali Mufutuli wabo singuzu. Ibuzike obo bwakeelede kutalika mu 607 kusika mu 537 B.C.E. Alimwi Isaya wakalemba kuti: “Ndime Jehova iwakalenga zintu zyoonse. . . . Uuamba aa-Koresi kuti, Ngumweembeli wangu uuti cite coonse ncinjanda, uuti ambile Jerusalemu kuti, Uyooyakululwa, akwaambila intempele kuti, Intalisyo zyako ziyoosimpwa.” Ino oyu Koresi wakali ni? Cilanyandya kujana kuti wakali Mwami Koresi waku Persia walo wakazunda Babuloni mu 539 B.C.E.—Isaya 44:24, 28.

3 Ikuzuzikizya majwi aa Jehova aakalembwaa Isaya, Koresi wakapa mulao kubana Israyeli bazike ategwa: “Lino nguni akati kanu uuli wabantu bakwe? Leza wakwe abe awe. Anyamuke kuya ku-Jerusalemu mucisi ca-Juda, ayake iŋanda ya-Jehova Leza wa-Israyeli. Ngonguwe Leza uukede mu-Jerusalemu.” Iba Juda basyeede bakalikkomene kapati antoomwe abatali bana Israyeli ba Netinimu alimwi abana bababelesi ba Solomoni bakapilukila ku Jerusalemu. Bakaakusika aciindi nobasekelela Pobwe Lyazilao mu 537 B.C.E. akutuula zipaizyo kuli Jehova acipaililo cakwe. Imwaka wakatobela mumwezi wabili bakabikka ntalisyo yatempele lyabili kumwi kaboompolola cakukondwa akutembaula Jehova.—Ezara 1:1-4; 2:1, 2, 43, 55; 3:1-6, 8, 10-13.

4. Ino Isaya caandaano ca 35 aca 55 zyakacitika buti?

4 Ibusinsimi bwakupilusya bwa Jehova bwakeelede kuzuzikizigwa cabulemu mu Israyeli: “Inkanda amatongo zyoonse ziyoosekelela, alyalo igundu liyookondwa akusyuuka malubaluba aaebeka. . . . Bayoobona bulemu bwa-Jehova, bweebesi bwa-Leza wesu.” “Muyoozwa alukondo akweenzegwa aluumuno. Zilundu atulundulundu zyoonse ziyootalika kwiimba kubusyu bwanu, . . . nkabela aya makani ayooletela Jehova impuwo, ayooba citondezyo citamani citakonzya kuloba.”—Isaya 35:1, 2; 55:12, 13.

5. Nkaambo nzi kukondwa kwa Israyeli ncokwakali kwakaindi kaniini?

5 Nokuba boobo ooko kukondwa kwakali buyo kwakaindi kaniini. Ibantu bamumabali-bali bakayanda kupanga cizuminano cakunjilana bukombi kutegwa bayake tempele. Kukusaanguna bama Juda bakali kakide kabati: “Tatujisi makani anywebo mukuyakila Leza wesu iŋanda. Tulayakila Jehova Leza wa-Israyeli tubeni, mbubonya mwami Koresi mwami wa-Persia mbwaakatulailila.” Abo basimukobonyina lino bakanyema kapati. “Bakatalika kulesya maanza aabantu ba-Juda milimo, akubakataazya mukuyaka.” Alimwi bakaakukaamba munzila imbi kaambo kuli Aritasasta wakalya busena bwa Koresi mubulelo walo wakalesya mulimo wakuyaka tempele. (Ezara 4:1-24) Kwamyaka iili 17 mulimo wakaima. Muciindi nciconya eeco cakausisya ncakuti bama Juda bakatalika kuyandisya zintu zyakumubili.

“Jehova Wamakamu” Waamba

6. (a) Ino bukkale bwakali mu Israyeli bwakamupa kucita buti Jehova? (b) Nkaambo nzi bupanduluzi bwazina lya Hagai ncobweelela?

6 Nokuba boobo Jehova wakabelesya ‘nguzu zyakwe abupati’ ikugwasya Israyeli kwiinda mukutuma basinsimi, ba Hagai a Zekariya kuti bayeezye bama Juda mikuli yabo. Izina lya Hagai kuli mboliswaangene akusekelela nkaambo liboneka kuti lyaamba kuti “Wakazyalwa ciindi ca Pobwe.” Mbuli mbukweelede wakatalika kusinsima zya Pobwe Lyazilao mubuzuba bwakusaanguna bwa mwezi iciindi bama Juda nobakali kuyandika kuti ‘basekelele buyo.’ (Deuteronomo 16:15) Kwiinda muli Hagai, Jehova wakatuma milumbe yone mukati kamazuba aali 112.—Hagai 1:1; 2:1, 10, 20.

7. Ino majwi aa Hagai aamatalikilo aelede kutukulwaizya buti?

7 Ikutalika businsimi bwakwe, Hagai wakati: “Mbuboobu mbwaamba Jehova wamakamu.” (Hagai 1:2a) Ino “makamu” ayo inga kaali bani? Mbaasimeenzu ba Jehova bamuuya, zimwi ziindi baitwa kuti nimpi mu Bbaibbele. (Jobu 1:6; 2:1; Intembauzyo 103:20, 21; Matayo 26:53) Sena tacitukulwaizyi sunu kuti Mwami Jehova Mupati kwiinda ubelesya basikalumamba bakujulu batakonzyi kuzundwa ikweendelezya mulimo wesu wakupilusya bukombi bwakasimpe anyika?—Amweenzyanisye 2 Bami 6:15-17.

8. Nkuzilanga munzila ili buti zintu kwakajatikizya bana Israyeli alimwi ncinzi cakacitika?

8 Makani nzi aakali mumulumbe wa Hagai wakusaanguna? Ibantu bakaambide kuti: “Ciindi cakuyakulula iŋanda ya-Jehova tacina kusika.” Taakwe nocakacili cintu cakusaanguna kulimbabo ikuyaka tempele lyalo lyakali kwiiminina kupilusigwa kwa bukombi bwa Leza. Bakatalika kuliyakila maanda aayebeka. Imizeezo yabo yakuyandisya zintu zyakumubili yakacesya busungu bwabo bwakukomba Jehova. Nkakaambo kaako kulongezya kwakwe kwakagwisigwa. Imyuunda yabo taakwe noyakacili kuzyala kabotu alimwi bakanyina zyakusama ciindi camupeyo. Imali ngobakali kuvwola akaceya alimwi cakali mbuli kuti babikka mali mubbeeke lyakajisi tupulo.—Hagai 1:2b-6.

9. Nkulailila nzi kubotu ikuyaka nkwaakapa Jehova?

9 Jehova wakapa malailile aya ziindi zyobile: “Amuyeeye makani aamusikila.” Zerubabeli mweendelezi wa Jerusalemu amupaizi mupati Joshuab cabusicamba bakakulwaizya bantu boonse “[ku]zuminina ijwi lya-Jehova Leza wabo amajwi aa-Hagai musinsimi, mbubonya mbuli Jehova Leza wabo mbwaakamutuma. Bantu bakayoowa kubusyu bwa-Jehova.” Kunze lyaboobo, “Hagai mutumwa wa-Jehova wakaambila bantu majwi aa-Jehova. Wakati, Ndi anywebo, mbwaamba Jehova.”—Hagai 1:5, 7-14.

10. Ino Jehova wakazibelesya buti nguzu zyakwe ikugwasya Israyeli?

10 Ibamwi bamanene bamu Jerusalemu balakonzya bakalikuyeeya kuti ibulemu bwatempele yakayakululwa bunooli “cintu buyo” kweelana atempele yakusaanguna. Pele nokwakainda mazuba aatandila ku 51 Jehova wakacita kuti Hagai aambilizye mulumbe wabili. Wakaambilizya kuti: “Koyumya moyo wako, O Zerubabeli, mbwaamba Jehova. Koyumya moyo wako, O Joshua mwana wa-Jehozadaki mupaizi mupati. Anywebo amuyumye myoyo yanu, nubantu boonse bacisi, mbwaamba Jehova. Amubeleke, nkaambo ndi anywebo, mbwaamba Jehova wamakamu, . . . Mutayoowi pe.” Jehova walo muciindi wakali kuzoobelesya nguzu zyakwe ‘ikuzungaanya ijulu anyika’ wakacita kuti kukazigwa koonse nokuba kulesyegwa kwamulimo kwakonzyegwa. Mukumana kwamyaka yosanwe buyo ikuyakwa kwatempele kwakazwidilila.—Hagai 2:3-6.

11. Ino Leza wakalizuzya buti ‘bulemu bunji’ itempele lyabili?

11 Mpoonya cisyomezyo cikankamanisya cakazuzikizigwa: “Zintu ziyandisi zyazisi zyoonse ziboole, elyo njoozuzya iŋanda eyi bulemu, mbwaamba Jehova wamakamu.” (Hagai 2:7) Ezyo “zintu ziyandisi” zyakajanika kuti mbaabo batali bana Israyeli bakaboola kukomba kutempele calo cakali kwiiminina bulemu bwakubako kwakwe. Ino tempele eli lyakayakululwa lyakeelanizigwa buti aleelyo lyakayakwa mumazubaa Solomoni? Imusinsimi wa Leza wakaambilizya kuti: “Bulemu busyaalizi bwaŋanda eyi buyooba bupati kwiinda bwakutaanguna, mbwaamba Jehova wamakamu.” (Hagai 2:9) Mukuzuzikizigwa kwakusaanguna kwa businsimi, itempele lyakayakululwa lyakakkala ciindi cilamfu kwiinda ŋanda yakusaanguna. Lyakaciimvwi ciindi Mesiya naakasika mu 29 C.E. Kunze lyaboobo, kabatana mujaya basinkondonyina bazangi mu 33 C.E., Mesiya mwini lwakwe wakailetela bulemu ciindi naakakambauka kasimpe mulinjiyo.

12. Mulimo nzi ngwaakabeleka matempele obile aakusaanguna?

12 Itempele litaanzi alyabili mu Jerusalemu akabeleka mulimo mupati mukucitila cimvule cazintu zipati-pati mumulimo wa Mesiya wabupaizi akubambilila kukomba kwakasimpe kwa Jehova kuti kakuliko anyika kusikila ciindi ncaakasika Mesiya.—Ba-Hebrayo 10:1.

Itempele Lyakumuuya Liinda Bulemu

13. (a) Zintu nzi zyakacitika kujatikizya tempele lyakumuuya kutalikila mu 29 kusika mu 33 C.E.? (b) Ino mulimo nzi mupati wakabeleka cipaizyo cacinunuzyo ca Jesu muzintu ezi?

13 Sena businsimi bwa Hagai bwakupilusya bujisi bupanduluzi bumwi bwaalubazu kuziindi zyakumbele? Masimpe bulijisi! Itempele lyakayakululwa lyaku Jerusalemu lyakaba matalikilo aabukombi bwakasimpe anyika. Pele lyakali kwiiminina tempele lyakumuuya liinda bulemu. Eeli lyakatalika kubeleka mu 29 C.E. ciindi Jesu naakabbapatizigwa mu Mulonga wa Jordano, Jehova wakananika Jesu kuti Mupaizi Mupati, muuya uusalala wakaseluka kulinguwe mbuli nziba. (Matayo 3:16) Jesu naakamanizya mulimo wakwe waanyika kwiinda mulufu lwacipaililo, wakabusigwa akuunka kujulu, calo ciimininwaa Busena Busalalisya bwatempele kwalo nkwapa bulumbu bwakwe bwacipaizyo kuli Jehova. Eci cakaba cinunuzyo kuvwumbilila zibi zyabasikwiiya bakwe alimwi wakajula nzila kwiinda mukubananika mubuzuba bwa Pentekoste mu 33 C.E., kuti mbapaizi basyoonto mutempele lyakumuuya lya Jehova. Akaambo kakusyomeka kwabo mumulimo kusikila lufu mulubuwa lwatempele anyika, bayoobusigwa bakaye kujulu kuyoozumanana mumulimo wabupaizi.

14. (a) Nkukondwa kuli buti kwakalaamwi abusungu bwakajisi mbungano zya Banakristo bakusaanguna? (b) Nkaambo nzi kukondwa oku ncokwakali kwakaindi kaniini buyo?

14 Izyuulu zya ba Juda bakeempwa—mpoonya ba Helene—zyakaya kumbungano ya Bunakristo eyo akutola lubazu mukukambauka makani mabotu aakuboola kwa bulelo bwa Bwami bwa Leza nyika yoonse. Nokwakainda myaka iisika ku 30 imwaapostolo Paulo wakali kukonzya kwaamba kuti makani mabotu akakambaukwa ku “bantu boonse baansi ano.” (Ba-Kolose 1:23) Pele nobakafwa baapostolo, kwakaba buzangi kapati eelyo mumuni wakasimpe wakatalika kuzima-zima. Bunakristo bwini-bwini bwakavwumbililwa atubunga twa Kristendomu itujisi kuyiisya kwakubeja akuyiisya kwabantu.—Incito 20:29, 30.

15, 16. (a) Ino businsimi bwakazuzikizigwa buti mu 1914? (b) Nkuyobolola kuli buti kwakacitika kumamanino amwaanda wamyaka wa 19 awa 20?

15 Myaanda yamyaka yakainda. Mpoonya muma 1870 kakamu ka Banakristo basinizide kakatalika kwiiya Bbaibbele. Kuzwa mu Magwalo bakakonzya kwaamba kuti mwaka wa 1914 ngowakali mamanino ‘aakuzulila kwaciindi cabamasi.’ Ndendilyo noyakamana “myaka” iili musanu aibili yacikonzyanyo (myaka iili 2,520 yabulelo bwabantu bubee mbwamunyama) ciindi Kristo Jesu naakapegwa bwami kujulu—Walo “uuelede” kuba Mwami wabu Mesiya anyika. (Luka 21:24; Daniele 4:25 Ezekiele 21:26, 27) Kapati kuzwa mu 1919 kuyakumbele aaba Basikwiiya Bbaibbele balo baitwa kuti Bakamboni ba Jehova sunu, bali kubeleka canguzu mumulimo wakumwaya makani mabotu aa Bwami buboola nyika yoonse mbwiizulwa. Mwakali mu 1919 izyuulu zisyoonto akati kabo nozyakamvwa kwiita kwamulimo kwakaambilizigwa kumuswaangano mupati ku Cedar Point, Ohio mu U.S.A. Imweelwe wakali kuyaa buyungizigwa kusika mumwaka wa 1935 ciindi ibali 56,153 nobakapa lipooti yamulimo wamumuunda. Mumwaka oyo ibali 52,465 bakalitolede lubazu mukulya zitondezyo zyamukamu a waini ku Ciibalusyo ca lufu lwa Jesu camwaka amwaka, aboobo bakali kutondezya bulangizi bwabo bwakuyooba bapaizi antoomwe a Kristo Jesu mucibeela catempele pati lyakumuuya lya Jehova lyakujulu. Alimwi bayakubeleka anguwe kabali bami mu Bwami bwakwe bwabu Mesiya.—Luka 22:29, 30; Ba-Roma 8:15-17.

16 Nokuba boobo Ciyubunuzyo 7:4-8 alimwi a 14:1-4 atondezya kuti imweelwe waantomwe wabaaba Banakristo bananikidwe uli buyo 144,000 alimwi banji bakayobololwa mukati ka mwaanda wamyaka wakusaanguna kabutananjila buzangi bupati. Ikuzwa kumamanino aa mwaanda wamyaka wa 19 kunjila muwa 20 Jehova wali kumaninizya kuyobolola inkamu eyi yalo iisalazidwe ameenda aa Jwi lyakwe, iyaambwa kuti ililuleme kwiinda mukusyoma cipaililo cacinunuzyo ca Jesu mpoonya yagwalwa kuba bananike Banakristo ikubamba mweelwe uuzwide wabaabo bali 144,000.

17. (a) Nkuyobolola nzi kwatolelela kuzwa muma 1930? (b) Ino bbuku lya Johane 3:30 lijatikizigwa buti awa? (Amubone a Luka 7:28.)

17 Ncinzi ciyootobela mweelwe oonse wabananike waakumana kusalwa? Mu 1935 kumuswaangano ku Washington, D.C. mu U.S.A., cakasalazigwa kwaamba kuti “inkamu impati” yaambwa ku Ciyubunuzyo 7:9-17 ninkamu iiyelede kuzibwa “musule” lyaba 144,000 alimwi yalo ibambilidwe buumi butamani mu paradaiso anyika. Naakamana kuziba munanike Jesu, Johane Mubbapatizi walo uuyoobusilwa anyika yaansi kali umwi wa “mbelele zimwi” wakati kujatikizya Mesiya: “Walo ulyeelede kukomezyegwa, pele mebo ndyeelede kucesegwa.” (Johane 1:29; 3:30; 10:16; Matayo 11:11) Imulimo wa Johane Mubbapatizi wakubambila Mesiya basiciiya wakali kuya kumamanino ciindi Jesu naakatalika kusala mweelwe uuyungizidwe uuyooba akati kabali 144,000. Muma 1930 izintu zyakacinca. Imweelwe musyoonto “wakaitwa akusalwa” kuba akati kabali 144,000 kakuli kwakaba kuyungizigwa kwamyeelwe kugambya ku “nkamu impati” ya “mbelele zimwi.” Eyi nkamu mpati yazumanana kuvwula ibweende bwanyika mbyaabi mbobuyaabuswena kumamanino anjiyo lya Amagedoni.—Ciyubunuzyo 17:14b.

18. (a) Nkaambo nzi ncotunga twalangila calusyomo kuti “mamiliyoni aabaabo bapona lino tabakafwi”? (b) Nkaambo nzi ncotweelede kutobela Hagai 2:4 cabusungu?

18 Kumatalikilo aamyaka yakuma 1920 makani aakubuleya aakapegwa a Bakamboni ba Jehova akalaa mutwe wakuti “Mamiliyoni aabaabo bapona lino tabakafwi.” Eci cakatondezya kutadooneka kuli koonse kuciindi eeco. Pele sunu aka kaambo kalakonzya kwaambwa calusyomo kapati. Ikuyungizigwa kwamumuni kubusinsimi bwamu Bbaibbele antoomwe amanyongwe aali munyika eeyi iiyamukufwa zyoonse zyaambilizya kuti mamanino aabweende obu bwa Saatani bwasika afwaafwi kapati! Ilipooti ya Ciibalusyo mu 1996 itondezya kuti kwajanika bantu ibali 12,921,933 kakuli ibali buyo 8,757 (.068 pasenti) mbobakatondezya bulangizi bwabo bwakuya kujulu kwiinda mukutola lubazu mukulya zitondezyo zya Ciibalusyo. Ikupilusigwa kwa bukombi bwakasimpe kulaafwi kumanizigwa. Pele tutajoki munsi pe mumulimo oyu. Inzya, Hagai 2:4 yaamba kuti: “Amuyumye myoyo yanu, nubantu boonse bacisi, mbwaamba Jehova. Amubeleke, nkaambo ndi anywebo, mbwaamba Jehova wamakamu.” Atukanze kuti kutabi ciyootukwelelezya kukuyandisya zintu zyakumubili naa zyanyika zyalo ziyootujola munsi mumulimo wa Jehova!—1 Johane 2:15-17.

19. Mbuti mbotunga twatola lubazu mukuzuzikizigwa kwa Hagai 2:6, 7?

19 Cilakondelezya coolwe ncotujisi cakutola lubazu mukuzuzikizya kwasunu kwa Hagai 2:6, 7 yaamba kuti: “Mbuboobu mbwaamba Jehova wamakamu. Kusyeede kaindi kaniini buyo, elyo njoozungaanya ijulu anyika alwizi ansi injumu. Njoozungaanya zisi zyoonse, kuti zintu ziyandisi zyazisi zyoonse ziboole, elyo njoozuzya iŋanda eyi bulemu, mbwaamba Jehova wamakamu.” Ibulyatu, busofwaazi alimwi alusulo zyavwula kapati mukati kanyika eyi yamumwaanda wamyaka wa 20. Masimpe ili mumazuba aanjiyo aamamanino aboobo Jehova watalika kale ‘kwiizungaanya’ kwiinda muli Bakamboni bakwe ‘bakambauka buzuba bwakwe bwakuliya inkoto.’ (Isaya 61:2) Oku kuzungaana kwamatalikilo kuyoomanina mukunyonyoonwa kwanyika lya Amagedoni pele kacitanasika ciindi eco Jehova uyoyoobolola “zintu ziyandisi zyazisi zyoonse”—ibabombe myoyo, bantu bali mbuli mbelele bamunyika. (Johane 6:44) Eeyi “inkamu impati” lino ‘ilamumanina mulimo’ mulubuwa bwaŋanda yakwe yakukombela yaanyika.—Ciyubunuzyo 7:9, 15.

20. Nkuli nkutunga twajana lubono luyandika kwiinda?

20 Ikubelekela mutempele lya Jehova lyakumuuya kuletela bubotu ibwiinda lubono luliloonse lwakumubili. (Tusimpi 2:1-6; 3:13, 14; Matayo 6:19-21) Kunze lyaboobo Hagai 2:9 yaamba kuti: “Bulemu busyaalizi bwaŋanda eyi buyooba bupati kwiinda bwakutaanguna, mbwaamba Jehova wamakamu, alimwi kubusena obuno njoopa luumuno, mbwaamba Jehova wamakamu.” Ino aya majwi aamba nzi kulindiswe sunu? Icibalo citobela ciyootwaambila.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Imajwi aakuti “Ja Jehova” alo aabelesyedwe mumulaka mutaanzi akali kubelesyegwa kwaambisya kaambo. Amubone Insight on the Scriptures, Volume 1, peeji 1248.

b Jeshua mubbuku lya Ezara amabbuku aamwi aa Bbaibbele.

Imibuzyo Yakwiindulula

◻ Ncikonzyanyo nzi cabasinsimi ncotweelede kutobela kujatikizya zina lya Jehova?

◻ Nkukulwaizigwa nzi nkotujana kuzwa kumulumbe mubotu wa Jehova wakupilusya Israyeli?

◻ Ino nditempele nzi lyakumuuya lilaa bulemu kwiinda ilibeleka sunu?

◻ Ino nkuyobolola nzi kwatola busena mukweelanya mukati ka mwaanda wamyaka wa 19 awa 20, kakuli bulangizi nzi bupati?

[Zifwanikiso izili apeeji 17]

Imakamu aa Jehova aakujulu alasololela akugwasilizya Bakamboni bakwe anyika

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi