-
“Bika Moyo Wako” ku Tempele lya Leza!Ngazi Yamulindizi—1999 | March 1
-
-
“Bika Moyo Wako” ku Tempele lya Leza!
“O mwana amuntu, . . . bika moyo wako kuzintu zyoonse nzensi kutondezye, . . . uleelede kuzilwiida luzubo lwa-Israyeli.”—EZEKIELI 40:4.
1. Muubukkale buli buti mubakalijana bantu ba Leza basalidwe mu 593 B.C.E.?
Mmwakali mumwaka wa 593 B.C.E., imwaka wa 14 wabuzike bwabana Israyeli. Kuli bama Juda ibakali kukkala mu Babuloni, imunzi wabo mubotu weelede kuti wakali kuboneka kuti uli kulamfwu kapati. Iciindi camamanino bunji bwabo nobakamubona Jerusalemu, wakali kuyaka, ibwaanda bwakwe bupati bwakali kolomokede, imaanda aakwe malemu akali matongo. Itempele lya Jehova—ilyakali kuuletela bulemu munzi oyu, ibusena bulikke buyo kwakali bukombi busalala nyika yoonse—lino bwakali bupande-pande. Lino myaka minji yabuzike bwa Israyeli yakacili kumbele. Kwakacisyeede myaka iili 56 kacitanasika cisyomezyo calufwutuko.—Jeremiya 29:10.
2. Nkaambo nzi kuyeeya tempele lya Leza lyaku Jerusalemu ncokweelede kuti kwakamuusisya Ezekiele?
2 Ceelede kuti cakamuusisya kapati musinsimi musyomesi Ezekiele kubona tempele lya Leza kalili tongo kubusena kulampa myaanda-myaanda yamakkilomita, itongo mweendeenda banyama bamusokwe. (Jeremiya 9:11) Bausyi, ba Buzi bakali bapaizi mutempele ndilyonya elyo. (Ezekieli 1:3) Awalo Ezekiele naakabaa coolwe camusyobo oyo, pele wakatolwa buzike kacili muniini antoomwe abantu basumpukide bamu Jerusalemu mu 617 B.C.E. Lino kalaa myaka iitandila ku 50, ambweni Ezekiele wakaziba kuti takamuboni kabili Jerusalemu akuti takatoli lubazu kuyakulula tempele lyakwe. Aboobo amuyeeye mbwaakalimvwa Ezekiele ciindi naakatambula cilengaano catempele lyabulemu!
3. (a) Mulimo nzi cilengaano ca Ezekiele catempele ngocakajisi? (b) Nzibeela nzi zyone zipati zili mucilengaano?
3 Eci cilengaano cilamfwu icizuzya zyaandaano zili fwuka zyabbuku lya Ezekiele cakapa cisyomezyo ciyumya-yumya lusyomo kuba Juda bakali mubuzike. Ibukombi busalala bwakali kuyoopilusigwa! Imyaanda yamyaka yakatobela kuzwa ciindi eco alimwi mane kusikila kuciindi cesu cino, eci cilengaano cali kukulwaizya baabo bamuyanda Jehova. Munzila nzi? Atulange ncocakali kwaamba cilengaano ca Ezekiele eci cabusinsimi kubana Israyeli bakali mubuzike. Cijisi zibeela zipati zyone: Itempele, bupaizi, silutwe alimwi anyika.
Itempele Lyapilusigwa
4. Nkuukuli Ezekiele nkwatolwa mbocatalikila buyo cilengaano cakwe, ncinzi ncabona oko alimwi nguni wamweenzeenzya?
4 Cakusaanguna, Ezekiele waletwa “acilundu cilamfu loko.” Aacilundu nkocili kumusanza kuli itempele pati, lili mbuli munzi uuyakilidwe abwaanda. Imungelo walo uujisi “ciwa cili mbuli mukuba” weenzyeenzya musinsimi oyu kabotu-kabotu abusena obu. (Ezekieli 40:2, 3) Mbociyaabuya cilengaano, Ezekiele wabona mungelo kapima cabulondo milyango iili cisambomwe iikozyenye antoomwe atwaanda twabalindizi, lubuwa lwaanze, lubuwa lwamukati, twaanda twakulida, cipaililo, itempele antoomwe abusena Busalala alimwi a Busalalisya.
5. (a) Ncisyomezyo nzi Jehova ncaamupa Ezekiele? (b) Ino “mitunta yabami babo” yakeelede kugwisigwa mutempele yakali nzi, alimwi ino nkaambo nzi eci ncocakali kuyandika?
5 Mpoonya, Jehova lwakwe walibonya mucilengaano. Wanjila mutempele akusyomezya Ezekiele kuti mwayookkala omo. Pele waamba kuti ŋanda yakwe iyandika kusalazigwa, ategwa: “Basowele kule bwaamu bwabo amitunta yabami babo kuzwa kulindime, lino njookala akati kabo lyoonse mane kukabe kutamani.” (Ezekieli 43:2-4, 7, 9) Kulibonya kuti ‘mitunta eyi yabami babo’ yakali kwaamba mituni. Ibami bamu Jerusalemu babyaabi abantu buyo bamwi bakasofwaazizye tempele lya Leza kwiinda mukukomba mituni, munzila imwi bakaicita kuba bami babo. (Amweezyanisye Amosi 5:26.) Eyi mituni teeyakali baleza naa bami bapona pe, zyakali zintu zifwide, zisofweede mumeso aa Jehova. Zyeelede kugwisigwa.—Levitiko 26:30; Jeremiya 16:18.
6. Ino ncinzi kupimwa kwatempele ncokwakali kwaamba?
6 Ino cakali kwaamba nzi cibeela eci cacilengaano? Cakali kusyomezya baange kuti bukombi busalala buyoopilusigwa cakumaninina kutempele lya Leza. Kunze lyaboobo, ikupimwa kwatempele cakali cisyomezyo ca Leza cakuti cilengaano eco ciyoozuzikizigwa ncobeni. (Amweezyanisye Jeremiya 31:39, 40; Zekariya 2:2-8.) Itukondo-kondo toonse twamituni twakali kuzyoogwisigwa. Jehova wakali kuzooilongezya alimwi ŋanda yakwe.
Ibupaizi Alimwi a Silutwe
7. Mmakani nzi aambwa kujatikizya ba Levi alimwi abapaizi?
7 Abwalo bupaizi bwakeelede kusalazigwa. Iba Levi bakeelede kusinswa akaambo kakukomba mituni kakuli bana ba Zadoki bakeelede kulumbaizigwa akulumbulwa akaambo kakuzumanana kusalala.a Nokuba boobo, ibapaizi aba Levi bakali kuyakubaa zyuuno zyamilimo muŋanda ya Leza iipilusidwe—cakutadooneka eci cakali kuya buyo mbuli kusyomeka kwamuntu omwe-omwe. Kunze lyaboobo, Jehova wakaamba kuti: “Baleelede kwiiyisya bantu bangu kupambukanya zintu zisalalisya azintu zyabuyo akubazibya zintu zisofweede mbozibede azintu zisalala mbozibede.” (Ezekieli 44:10-16, 23) Aboobo ibupaizi bwakeelede kutalisigwa alimwi ikuliyumya kwabo mulusyomo kwakali kuyoolumbulwa.
8. (a) Mbaani bakali basilutwe bamu Israyeli yansiku? (b) Munzila nzi silutwe wamucilengaano ca Ezekiele mwaakali munkutwe kujatikizya bukombi busalala?
8 Alimwi icilengaano caamba muntu wiitwa kuti silutwe. Ikuzwa ciindi ca Musa, icisi cakalijisi basilutwe. Ibbala lyaci Hebrayo lyaamba silutwe, lyakuti na·siʼʹ, lilakonzya kwaamba mutwe waluzubo, wamusyobo naa wacisi. Mucilengaano ca Ezekiele, iciinga cabasololi bana Israyeli basinswa nkaambo kakudyaaminina bantu alimwi bakulwaizigwa kuti zintu bazyeenzye munzila iisalala alimwi iiluzi. Silutwe ulimukubeleka muciimo cilemenede mubukombi busalala nokuba kuti tali waciinga cabapaizi. Wanjila akuzwida kulubuwa lwaanze antoomwe amisyobo iitali yabupaizi, wakkala mukkoce lya Mulyango uuli Kujwe alimwi wapa zipaizyo zimwi kubantu kutegwa batuule. (Ezekieli 44:2, 3; 45:8-12, 17) Aboobo cilengaano eci cakali kusyomezya bantu ba Ezekiele kuti icisi cipilusidwe ciyoolongezyegwaa basololi babotu, baalumi banoogwasya bapaizi mukweendelezya bantu ba Leza alimwi akuba zikozyanyo zibotu kumakani aakumuuya.
Inyika
9. (a) Mbuti nyika mboyakeelede kwaabanisigwa, pele mbaani ibatakeelede kutambula cikono? (b) Ino caabilo cisalala cakali cinzi, alimwi ncinzi cakali mukati?
9 Icamamanino, cilengaano ca Ezekiele cakabikkilizya mbocinoolibonya cisi ca Israyeli. Cakeelede kwaabanizigwa musyobo umwi aumwi wakeelede kupegwa cibeela. Awalo silutwe wakeelede kukona cibeela. Pele bapaizi tiibakeelede kukona nkaambo Jehova wakaamba kuti, “Ndime lukono lwabo.” (Ezekieli 44:10, 28; Myeelwe 18:20) Icilengaano cakatondezya kuti inyika iiyoopegwa basilutwe iyoobeda kumabazu oonse obile aabusena bwaalubazu bwiitwa kuti caabilo cisalala. Eyi yakali nyika yeelene mumbazu zyoonse yakaabanizidwe muzibeela zyotatwe—caatala cakali caba Levi bakeempwa, caakati cakali cabapaizi alimwi cakunselelo cakali camunzi kubikkilizyaa busena boonse bwakulima. Itempele lya Jehova lyakeelede kubikkwa mucibeela canyika yabapaizi, akati kanyika eyi yeelene yacaabilo.—Ezekieli 45:1-7.
10. Ncinzi businsimi bujatikizya kwaabanisigwa kwanyika ncokwakali kwaamba kubaange ba Juda basyomeka?
10 Elo zintu ezi zyoonse zyakabakulwaizya kaka abo baange! Mukwasyi amukwasyi wakasyomezyedwe lukono munyika eyi. (Amweezyanisye Mika 4:4.) Ibukombi busalala bwakeelede kubweza busena busumpukide ooko. Alimwi amubone kuti mucilengaano ca Ezekiele basilutwe mbuli bapaizi bayookkala anyika yakaabwaa bantu. (Ezekieli 45:16) Aboobo munyika iipilusidwe, ibantu bakeelede kugwasya kumilimo yabaabo Jehova mbaakasala kuti basololele, kababagwasya kwiinda mukumvwa alimwi akulibombya. Aboobo eyi nyika cakali cikozyanyo cini-cini caluyanzano, kubelekela antoomwe alimwi akuliiba.
11, 12. (a) Mbuti Jehova mubusinsimi mbwaasyomezya bantu bakwe kuti uyooulongezya munzi wabo uupilusidwe? (b) Ncinzi cakali kwiimininwaa misamu yakali mumbali-mbali aankomwe yamulonga?
11 Sena Jehova wakali kuyooilongezya nyika yabo? Businsimi bulawiingula mubuzyo oyu kwiinda mubupanduluzi bukulwaizya. Ikalonga kalakunka kuzwa kutempele, kakayabukomena mbukayaabuya elyo waba mulonga buya wanjila mu Lwizi Lufwide. Omo wapa buumi kumaanzi aanyina mpindu, aanyina buumi alimwi amulimo wakuzela nswi wakomena mumbali-mbali aalwizi. Kunkomwe aamulonga kuli masamu aazyala micelo mwaka woonse kaapa cakulya alimwi abusilisi.—Ezekieli 47:1-12.
12 Kubaange, eci cisyomezyo cakaindululwa akusinizya businsimi bwakupilusigwa bwakusaanguna bwalo mbubakali kuyandisya. Tacili buyo ciindi comwe ibasinsimi ba Jehova nobakapandulula nyika ya Israyeli iipilusidwe iijisi bantu banji bapona buumi buli mbuli bwamuparadaiso. Makani aakubuka kwamasena aatazyali wakali mutwe wamakani waambwaa basinsimi ciindi aciindi. (Isaya 35:1, 6, 7; 51:3; Ezekieli 36:35; 37:1-14) Aboobo ibantu bakali kukonzya kulangila kuti izilongezyo zya Jehova izipa buumi zyakali kuyookunka mbuli mulonga kuzwa kutempele liyakulwidwe. Mpoonya icisi cakafwide munzila yakumuuya cakali kuyoobuka. Ibantu bapilusidwe bakeelede kulongezyegwa abaalumi basimide munzila yakumuuya—ibaalumi baluleme alimwi bayumu mbubwenya mbuli masamu aali mumbali-mbali aankomwe yamulonga, ibaalumi bakali kuyoosololela mukuyakulula nyika iyakali tongo. Awalo Isaya wakalilembede kujatikizya “mibanga yabululami” yalo yakeelede ku “yakulula matongo aakalekale.”—Isaya 61:3, 4.
Ino Cilengaano Ciyoozuzikizyigwa Lili?
13. (a) Muunzila nzi Jehova mwaakabalongezyaa “mibanga yabululami” bantu bakwe bapilusidwe? (b) Mbuti businsimi bujatikizya Lwizi Lufwide mbobwakazuzikizigwa?
13 Sena abo baange bakajokela bakatyompwa? Peepe! Aaba basyeede bapilusidwe bakajokela kunyika yabo mbotu mu 537 B.C.E. Mpoonya, mubweendelezi bwa “mibanga yabululami” eyi—iili mbuli Ezara mulembi, ibasinsimi ba Hagai alimwi a Zekariya alimwi a Mupaizi Mupati Joshua—imasena aakali matongo akayakululwa. Mucikozyanyo, basilutwe mbuli Nehemiya a Zerubabeli bakalela nyika eyi munzila iiluzi alimwi iiluleme. Itempele lya Jehova lyakayakululwa alimwi zipego zyabuumi—izilongezyo zyakupona kwiinda mucizuminano cakwe—zyakakunka alimwi. (Deuteronomo 30:19; Isaya 48:17-20) Iluzibo cakali cimwi cazilongezyo. Ibupaizi bwakatalika alimwi kubeleka alimwi bapaizi bakalailila bantu makani aa Mulawo. (Malaki 2:7) Akaambo kaboobo, ibantu bakabuka munzila yakumuuya elyo bakaba babelesi ba Jehova babotu alimwi, mbubwenya mbuli mbokutondezyegwaa Lwizi Lufwide lubukulusigwa akukomezya mulimo wakuzela nswi.
14. Nkaambo nzi ncokwakeelede kuba kuzuzikizigwa kwabusinsimi bwa Ezekiele ikwiindaa zintu zyakacitika kabapilukide ba Juda kuzwa mubuzike ku Babuloni?
14 Sena ezi zintu nkokwakali kuzuzikizigwa kulikke kwacilengaano ca Ezekiele? Peepe; nkocili acimbi ciinda waawo citondezyegwa. Amulange: Itempele ndyaakabona Ezekiele teelyakali kukonzyeka kuyakwa mbuli mbulyakapandululwa. Masimpe iba Juda bakacibikkila maanu kapati cilengaano eco cakuti zibeela zyaco zimwi bakazibona kuba zyakacitika ncobeni.b Pele, itempele lyamucilengaano lyakali lipati cakuti nolyatakakkwana naaba a Cilundu ca Moriya aakayakidwe tempele lyakaindi. Kunze lyaboobo, itempele lya Ezekiele teelyakali mumunzi pe, pele lyakali kunyika imbi buyo iili kulaale, kakuli itempele lyabili lyakayakidwe abusena aakaimvwi lyakaindi mumunzi wa Jerusalemu. (Ezara 1:1, 2) Alimwi kunyina mulonga wini-wini wakali kukunka kuzwa mutempele lyamu Jerusalemu. Aboobo Israyeli wansiku wakabona buyo kabeela kakuzuzikizigwa kwabusinsimi bwa Ezekiele. Eci caamba kuti kuli kuzuzikizigwa kwacilengaano eci ikupati munzila yakumuuya.
15. (a) Ndiilili itempele lya Jehova lyakumuuya nolyakatalika kubeleka? (b) Ncinzi citondezya kuti cilengaano ca Ezekiele kwiina nocakazuzikizigwa kuciindi naakali anyika Kristo?
15 Icakutadooneka, ikuzuzikizigwa kwacilengaano ca Ezekiele tweelede kukujatikizyaa tempele lipati lya Jehova lyakumuuya lyalo mwaapostolo Paulo ndyabandika kapati mubbuku lyaba Hebrayo. Elyo tempele lyakatalika kubeleka ciindi Jesu Kristo naakananikwa kuti abe Mupaizi Mupati mu 29 C.E. Pele sena cilengaano ca Ezekiele cakazuzikizigwa kuciindi ca Jesu? Kulibonya kuti tabusi obo pe. Jesu kali Mupaizi Mupati wakazuzikizizya ncobwaamba businsimi kujatikizya Buzuba Bwakumanya Milandu kwiinda mukubbapatizigwa kwakwe, lufwu lwakwe lwacipaizyo alimwi akunjila kwakwe mu Busena Busalalisya, kujulu kwini buya. (Ba-Hebrayo 9:24) Nokuba boobo, cilengaano ca Ezekiele kunyina nocaamba makani aamupaizi mupati naa Buzuba Bwakumanya Milandu. Aboobo kulibonya kuti cilengaano eci kunyina nocakali kwaamba cakacitika mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E. Ino ono nkuciindi cili nkocibeleka?
16. Aakacitikila cilengaano ca Ezekiele atuyeezya businsimi nzi bumbi, alimwi mbuti eci mbocitugwasya kuzyiba ciindi cakuzuzikizigwa kupati kwacilengaano ca Ezekiele?
16 Ikutegwa tujane bwiinguzi, atujokele kucilengaano nciconya. Ezekiele wakalemba kuti: “Muzilengano zya-Leza wakandisisya kunyika ya-Israyeli, wanditula atala lyacilundu cilamfu loko. Mpoonya awo kwakaboneka mayake aali mbuli munzi oko kumusanza.” (Ezekieli 40:2) Aakacitikila cilengaano eci, “acilundu cilamfu loko” atuyeezya bbuku lya Mika 4:1, ilyaamba kuti: “Kumazuba aaciza, cilundu caŋanda ya-Jehova ciyooimikwa atala lyazilundu akusumpulwa kwiinda tulundulundu toonse, nkabela bantu bayookunka kulincico.” Ino obu businsimi buzuzikizigwa lili? Ibbuku lya Mika 4:5 litondezya kuti bulatalika zisi kazicikomba baleza bakubeja. Atwaambe, cizuzikizigwa kuciindi cesu cino, ‘mumazuba aamamanino’ nobwasumpulwa bukombi busalala akupilusigwa kubusena bwambubo bweelede mumaumi aababelesi ba Leza.
17. Mbuti businsimi buli kuli Malaki 3:1-5 mbobutugwasya kuzyiba ciindi tempele lyamucilengaano ca Ezekiele nolyakasalazigwa?
17 Ncinzi cakapa kuti kupilusigwa oku kukonzyeke? Amuyeeye, icintu cipati kapati mucilengaano ca Ezekiele nkuboola kwa Jehova mutempele kaamba kuti ŋanda yakwe isalazigwe, ikukomba mituni kakutaciko. Ino tempele lya Leza lyakumuuya lyakasalazigwa lili? Kuli Malaki 3:1-5, Jehova usinsima ciindi ‘nayooyutukila kutempele lyakwe’ antoomwe ‘amutumwa wakwe wacizuminano’ Jesu Kristo. Ikuyoocita nzi? “Uli mbuli mulilo wamufuzi, ambuli insipa yasikusanzya.” Ikusalazya oku kwakatalikwa ciindi noyakali kulwanwa nkondo yanyika yakusaanguna. Ncinzi cakacitika? Jehova wakkala muŋanda yakwe akulongezya “nyika” yakumuuya yabantu bakwe kuzwa mu 1919 kuyakumbele. (Isaya 66:8) Aboobo tulakonzya kwaamba kuti ibusinsimi bwatempele bwa Ezekiele bwazuzikizigwa kapati mumazuba aamamanino.
18. Ndiilili cilengaano catempele nociyoomaninina kuzuzikizigwa?
18 Mbubwenya mbuli businsimi bumbi bwakupilusigwa, icilengaano ca Ezekiele cilijisi kuzuzikizigwa akumbi kwamamanino mu Paradaiso. Kuciindi eco ibantu babombe myoyo nobayootambula mpindu zini-zini zyabubambe bwatempele lya Leza. Mpoonya Kristo uyooendelezya mpindu yacipaizyo cakwe cacinunuzyo antoomwe abapaizi bakujulu ibali 144,000. Ibalelwa boonse mubulelo bwa Kristo ibamvwa bayoolondolwa. (Ciyubunuzyo 20:5, 6) Nokuba boobo, mu Paradaiso tamukonzyi kuba mwakusaanguna kuti cilengaano ca Ezekiele cizuzikizigwe. Nkaambo nzi?
Cilengaano Caambisya Zyaciindi Cesu
19, 20. Nkaambo nzi kuzuzikizigwa kupati kwacilengaano ncokweelede kucitika sunu kutali mu Paradaiso?
19 Ezekiele wakabona tempele lyakali kuyandika kusalazya akaambo kakukomba mituni alimwi abwaamu bwakumuuya. (Ezekieli 43:7-9) Masimpe, eci teecakali kujatikizya kukomba Jehova mu Paradaiso. Kunze lyaboobo, ibapaizi bamucilengaano baiminina ciinga cabapaizi bananike kabacili anyika ikutali nobabusigwa kujulu naa mumyaka iili Cuulu. Nkaambo nzi? Amubone kuti bapaizi baambwa kuti balabeleka mulubuwa lwamukati. Izibalo zya Ngazi Yamulindizi musyule zyatondezya kuti lubuwa olu lwiiminina ciimo cakumuuya cilibedelede cabapaizi basyoonto ba Kristo kabacili anyika.c Alimwi amubone kuti icilengaano cikankaizya kutalondoka kwabapaizi. Baambilwa kutuula zipaizyo zyazibi zyabo. Balacenjezyegwa kujatikizya bubi bwakusofwaala munzila yakumuuya alimwi amubukkale. Aboobo tabaiminini bananike babusidwe balo mwaapostolo Paulo mbaakaamba kuti: “Mweembo uyoolila, elyo bafu bayoobuka mbuli batafwiki.” (1 Ba-Korinto 15:52; Ezekieli 44:21, 22, 25, 27) Ibapaizi bamucilengaano balaswaangana abantu alimwi balababelekela cakubagama. Tacikabi boobu pe mu Paradaiso ciindi ciinga cabapaizi nocinooli kujulu. Aboobo, icilengaano citupa cikozyanyo cibotu cambuli bananike mbobabeleka calukamantano a “nkamu impati” anyika sunu.—Ciyubunuzyo 7:9; Ezekieli 42:14.
20 Aboobo, icilengaano ca Ezekiele catempele citondezya milimo iiyakucitwaa kusalazya kwakumuuya ikuyaabuzuzikigwa sunu. Pele ino eci caamba nzi kulindinywe? Oku takuli kwiide kulabika buyo kalabi kabukombi. Eci cilengaano cilabujatikizya kapati bukombi bwenu bwabuzubaa buzuba bwa Leza wakasimpe, Jehova. Mucibalo cesu citobela, tulabona naa cicitika buti eci.
-
-
“Tempele” a “Silutwe” SunuNgazi Yamulindizi—1999 | March 1
-
-
“Tempele” a “Silutwe” Sunu
“Banjila, silutwe wacisi alakwe uleelede kunjila akati kabo; bazwa, uleelede kuzwa alakwe.”—EZEKIELI 46:10.
1, 2. Nkaambo nzi kapati ikatugwasya kuzyiba bupanduluzi bwazibeela zinji zyacilengaano ca Ezekiele?
BAMAYI bansiku bamwi tiibakali kulikkomanina kabotu pe bbuku lya Ezekiele. Kweelana abbuku lyabo litegwa Talmud, bamwi bakali kuyeeya kuligwisya akati kamulongo wa Magwalo Aasalala. Cakabayumina kapati kupandulula cilengaano catempele elyo bakacaamba kuti muntu takonzyi kuciteelela pe. Basikwiiya Bbaibbele bamwi bakatazigwa kapati acilengaano ca Ezekiele catempele lya Jehova. Ino mbuti swebo?
2 Ikuzwa ciindi nobwakapilusigwa bukombi busalala, Jehova walongezya bantu bakwe kwiinda mumimuni minji yakumvwisya munzila yakumuuya, kubikkilizyaa bupampu bwakuziba tempele lya Leza lyakumuuya—ibubambe bwa Jehova buli mbuli tempele lyabukombi busalala.a Aka nkakonya kaambo kalatugwasya kuziba zinji kujatikizya ncocaamba cilengaano ca Ezekiele catempele. Atuzilange kabotu-kabotu zibeela zyone zyacilengaano eci—itempele, bupaizi, silutwe alimwi anyika. Ino ezi zyaamba nzi sunu?
Itempele Mbolimujatikizya Nywebo
3. Ncinzi ncotwiiya kujatikizya ciluli cilamfwu alimwi azintu zibezedwe aabwaanda zili kumanjililo kwatempele?
3 Amweezeezye kuti tuleendeenda muntempele eli lyamucilengaano. Twatanta matantilo aali ciloba kuya kuluumwi wamilyango mipati. Katwiimvwi mukati kamanjililo aaya, twalungumana mujulu cakukankamana. Iciluli cilaindaa mamita aali 30 kuya mujulu! Elyo tuyeekezyegwa kuti izyeelelo zyakunjila mububambe bwabukombi bwa Jehova zilisumpukide kapati. Imimuni iizwa kumpulungwido imunikila bwaanda bwatukunka tubezedwe twalo mu Magwalo tubelesyegwa kutondezya kululama. (Intembauzyo 92:12; Ezekieli 40:14, 16, 22) Obu busena busetekene mbwabaabo baluleme munzila yakumuuya amubukkale. Mukweendelana amakani ayo, aswebo tulayanda kuzumanana kululama kutegwa bukombi bwesu kabukkomanisya kuli Jehova.—Intembauzyo 11:7.
4. Mbaani ibakasigwa kunjila mutempele, alimwi ino eci cituyiisya nzi?
4 Kumbazu zyoonse zyobile zyanzila kuli twaanda twabalindizi totatwe. Sena balindizi balatuzumizya kunjila mukati katempele? Jehova waambila Ezekiele kuti kunyina muzwakule “uutapalwidwe mumoyo” uukonzya kunjila. (Ezekieli 40:10; 44:9) Ino eco caamba nzi? Caamba kuti abo Leza mbatambula kuti mbakombi, mbabaabo balikke ibayanda milawo yakwe akwiitobela. (Jeremiya 4:4; Ba-Roma 2:29) Ulabatambula bali boobu mucilawo cakwe cakumuuya, muŋanda yakwe yakukombela. (Intembauzyo 15:1-5) Ikuzwa ciindi bukombi busalala nobwakapilusigwa mu 1919, imbunga ya Jehova yaanyika yaisalazya akwiitobela milawo yabukkale bucebuce. Abo bakaka caali kumvwida tabacitambulwi pe kuti kabayanzanaa bantu bakwe. Icilengwa camu Bbaibbele cicitwa sunu cakugwisya basikubisya bateempwi cagwasya kuti bukombi bwesu kabusalala.—1 Ba-Korinto 5:13.
5. (a) Nkukozyanyaa nzi kuliko akati kacilengaano ca Ezekiele aca Johane icilembedwe ku Ciyubunuzyo 7:9-15? (b) Mucilengaano ca Ezekiele, mbaani ibaimininwaa misyobo iili 12 ibakomba mulubuwa lwaanze?
5 Inzila igama mulubuwa lwaanze kwalo bantu nkobakomba Jehova akumutembaula. Eci cituyeezya cilengaano camwaapostolo Johane ca “nkamu impati” iikomba Jehova “isikati amasiku muntempele yakwe.” Itukunka tulaambwa muzilengaano zyoonse zyobile. Mucilengaano ca Ezekiele, tubotezya bwaanda bwamanjililo. Mucilengaano ca Johane ibakombi bajisi malala mumaanzaabo ikutondezya mbobakkomene ikutembaula Jehova alimwi akutambula Jesu kuti Mwami wabo. (Ciyubunuzyo 7:9-15) Mucibalo cacilengaano ca Ezekiele, imisyobo iili 12 ya Israyeli iiminina “mbelele zimwi.” (Johane 10:16; amweezyanisye Luka 22:28-30.) Sena anywebo muli akati kabaabo bakkomanina kutembaula Jehova kwiinda mukwaambilizya Bwami bwakwe?
6. Ino twaanda twakulida mulubuwa lwaanze twakajisi mulimo nzi alimwi ino eci bambelele zimwi cibayeezya coolwe nzi?
6 Mbotuyabweendeenda mulubuwa lwaanze, twabona twaanda twakulida ituli makumi otatwe kwalo bantu nkobalida zituuzyo zyabo nzyobatola cakulisungula. (Ezekieli 40:17) Sunu abo bali akati kambelele zimwi tabapi zipaizyo zyabanyama, nokuba boobo, tabaunki kutempele lyakumuuya kabali cinkwamaanza. (Amweezyanisye Kulonga 23:15.) Imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Muli [Jesu] atupaile Leza lyoonse cipaizyo cakulumba, nkokuti micelo yamilomo iilumba izina lyakwe. Alimwi mutalubi kucita manga akupana, nkaambo Leza ulakondwa kuzipaizyo zili bobuya.” (Ba-Hebrayo 13:15, 16; Hosea 14:2) Ncoolwe cipati kupa Jehova zipaizyo zili boobu.—Tusimpi 3:9, 27.
7. Ncinzi kupimwa kwatempele ncokutusyomezya?
7 Ezekiele ulalangilila mungelo mbwaya bupima tempele lyamucilengaano eci. (Ezekieli 40:3) Mbubwenya buyo, imwaapostolo Johane wakaambilwa kuti: “Buka, ueleke intempele ya-Leza, acipaililo, abaabo bakomba mumo.” (Ciyubunuzyo 11:1) Ino oku kweeleka kwaamba nzi? Muzilengaano zyoonse zyobile, kweeleka kusyomezya kuti kunyina cinga calesya Jehova ikuzuzikizya makanze aakwe kujatikizya bukombi busalala. Asunu tulakonzya kusyomezyegwa kuti kunyina cikonzya kulesya kupilusigwa kwabukombi busalala—nokuba kukazyigwa kwini-kwini kuzwa kumfwulumende.
8. Mbaani ibanjila mumilyango kuya kulubuwa lwamukati alimwi ino milyango eyi ituyeezya nzi?
8 Mbotuyabweenda mulubuwa lwaanze, tubona kuti kuli milyango yotatwe iigama mulubuwa lwamukati; imilyango yamukati ili mumulongo omwe amilyango yaanze alimwi njansaizi yomwe. (Ezekieli 40:6, 20, 23, 24, 27) Ibapaizi balikke mbabakonzya kunjila mulubuwa lwamukati. Imilyango yamukati ituyeezya kuti bananike beelede kusika azyeelelo zya Leza alimwi amilawo, pele imilawo njiyonya alimwi azyeelelo nzyozisololela Banakristo boonse bakasimpe. Pele ino bapaizi babeleka mulimo nzi, alimwi mulimo oyo waamba nzi sunu?
Bupaizi Busyomeka
9, 10. Ino “bapaizi bami,” mbuli mbobaimininwaa ciinga cabapaizi mucilengaano ca Ezekiele baapa buti malailile aakumuuya?
9 Kuciindi kabutana Bunakristo, ibapaizi bakali kubeleka mulimo muyumu kapati kutempele. Ikujaya banyama bacipaizyo, ikubatuula acipaililo alimwi akukutaukila bapaizinyina antoomwe abantu wakali mulimo uuminya kapati. Pele bakalijisi aimbi milimo mipati. Kujatikizya bapaizi Jehova wakalailila kuti: “Baleelede kwiiyisya bantu bangu kupambukanya zintu zisalalisya azintu zyabuyo akubazibya zintu zisofweede mbozibede azintu zisalala mbozibede.”—Ezekieli 44:23; Malaki 2:7.
10 Sena mulabalumba kumulimo mupati ngobacita bananike kabali kabunga, “bapaizi bami,” akaambo kabukombi busalala? (1 Petro 2:9) Mbubwenya mbuli bapaizi ba Levi bansiku, mbabasololela kupa malailile aakumuuya, ikugwasya bantu kuziba zintu zisalala alimwi izikkomanisya mumeso aa Leza alimwi azintu zitasalali. (Matayo 24:45) Imalailile aali boobu aazwa mumabbuku aabandika makani aa Bbaibbele alimwi akwiinda mumiswaangano ya Bunakristo yambungano alimwi amiswaangano mipati agwasya tuulunzuma twabantu ikuyanzanisigwa kuli Leza.—2 Ba-Korinto 5:20.
11. (a) Mbuti cilengaano ca Ezekiele mbocakakankaizya mbobuyandika bulondo kubapaizi? (b) Kumazuba aamamanino, mbuti bananike mbobasalazyigwa munzila yakumuuya?
11 Nokuba boobo, ibapaizi nzinji nzyobeelede kucita kunze lyakuyiisya buyo bamwi kuti basalale; balo lwabo beelede kuti kabasalala. Aboobo Ezekiele wakabona kusalazigwa kwabupaizi bwamu Israyeli. (Ezekieli 44:10-16) Mbubwenya buyo, mu 1918, Jehova wakakkala “mbuli mufuzi” mutempele lyakwe lyakumuuya kalanga-langa ciinga cabapaizi bananike. (Malaki 3:1-5) Abo bakajanika kuti bakali kusalala munzila yakumuuya naa ibakeempwa munzila zyabo zyakukomba mituni bakazumizigwa kuzumanana kubeleka mutempele lyakwe lyakumuuya. Pele, mbubwenya mbuli bantu boonse, imunanike omwe-omwe ulakonzya kusofwaala munzila yakumuuya naa mubukkale. (Ezekieli 44:22, 25-27) Basoleka kapati kuti bazumanane “kutaba akabala nikaba komwe kaansi.”—Jakobo 1:27; amweezyanisye Marko 7:20-23.
12. Nkaambo nzi ncotweelede kwiilumba imilimo yabananike?
12 Umwi aumwi wesu ulakonzya kulibuzya kuti, ‘Sena ndilaciyanda cikozyanyo cabananike ncobapa kumana kwamyaka minji yakubeleka cakusyomeka? Sena ndilalwiiya lusyomo lwabo?’ Ncibotu kuti aba bankamu mpati kabayeeya kuti tabanooli abananike lyoonse ano anyika. Kujatikizya bapaizi bamucilengaano ca Ezekiele Jehova wakati: “Tamweelede kubapa caabilo [canyika] cakuvuba mucisi ca-Israyeli, nkaambo ndime caabilo cabo.” (Ezekiele 44:28) Mbubwenya buyo abalo bananike tabanookkede mane kukabe kutamani aanyika. Balaalukono lwakujulu elyo ibankamu mpati bacibona kuti ncoolwe ikubagwasya akubakulwaizya nobacili anyika ano.—Matayo 25:34-40; 1 Petro 1:3, 4.
Silutwe—Ino Nguni?
13, 14. (a) Nkaambo nzi silutwe ncayelede kuba akati kambelele zimwi? (b) Ino silutwe wiiminina bani?
13 Lino mubuzyo uukatazya ngooyu. Ino ono silutwe wiiminina bani? Mbwaanga waambwa kuti mmuntu omwe alimwi akuti ninkamu, tulakonzya kwaamba kuti wiiminina ciinga cabaalumi. (Ezekieli 44:3; 45:8, 9) Pele ino mbaani? Tabali bananike pe. Mucilengaano ulabeleka calukamantano abupaizi pele tali lubazu lwambabo. Ikwiindana aciinga cabapaizi, ulapegwa lukono lwanyika aboobo ulaa buumi bwakumbele ano anyika ikutali kujulu. (Ezekieli 48:21) Kunze lyaboobo, kuli Ezekieli 46:10 kwaambwa kuti: “Banjila [mulubuwa lwaanze lwatempele], silutwe wacisi alakwe uleelede kunjila akati kabo [misyobo iitali yabapaizi]; bazwa, uleelede kuzwa alakwe.” Tanjili pe mulubuwa lwamukati pele ukombela mulubuwa lwaanze, ulanjila akuzwa mutempele antoomwe abantu. Otu twaambo tubikka ciinga casilutwe akati kankamu mpati yambelele zimwi.
14 Cakutadooneka, silutwe ulaa mikuli njabeleka akati kabantu ba Leza. Mulubuwa lwaanze ukkalila mukkoce lya Mulyango wa Kujwe. (Ezekieli 44:2, 3) Eci cilakonzya kutondezya cuuno cabweendelezi icikozyenye aaceeco cabaalumi bapati bamu Israyeli ibakali kukkala kumulyango wamunzi akubeteka. (Rute 4:1-12; Tusimpi 22:22) Ino mbaani balaa zyuuno zyabweendelezi akati kambelele zimwi sunu? Mbaalu ibajisi bulangizi bwakupona aanyika ibasalidwe aamuuya uusalala. (Incito 20:28) Aboobo ciinga casilutwe cili mukubambwa kutegwa cikabeleke mulimo wabweendelezi munyika mpya.
15. (a) Mbuti cilengaano ca Ezekiele mbocitondezya baalu ibambelele zimwi mbobaswaangene abaabo baciinga cabapaizi bananike? (b) Mbusolozi nzi baalu bananike mbobacita mumbunga ya Leza yaanyika?
15 Nokuba boobo, ino ciinga cabapaizi bananike sunu ciswaangene buti abaalumi bapati bali boobu balo bali kulubazu lwankamu mpati pele lino babeleka muzyuuno zyabweendelezi? Icilengaano ca Ezekiele citondezya kuti ibaalu bali kulubazu lwankamu mpati bajisi mulimo wakugwasilizya alimwi akulibombya kakuli bananike balasololela munzila yakumuuya. Munzila nzi? Amuyeeye kuti bapaizi bamucilengaano bakapedwe mulimo wakulailila bantu mumakani aakumuuya. Alimwi bakaambilidwe kuba babetesi mutwaambo tujatikizya mulawo. Kunze lyaboobo, iba Levi bakapedwe mulimo ‘wakulanga milyango’ yatempele. (Ezekieli 44:11, 23, 24) Cakutadooneka, silutwe wakeelede kulibombya kumilimo yakumuuya alimwi akubweendelezi bwabapaizi. Aboobo cileelela kuti sunu ibananike mbabasololela mubukombi busalala. Mucikozyanyo, Bakabunga Keendelezya ka Bakamboni ba Jehova basalidwe kuzwa akati kabananike. Aba baalu bananike basyomeka balikuyiisya ciinga eci casilutwe kwamakumi aamyaka, ikugwasya baciinga kusikila buzuba mbobayoopegwa mulimo wabo wini wabweendelezi munyika ya Leza mpya iiboola.
16. Kweelana a Isaya 32:1, 2, mbuti baalu boonse mbobeelede kuba?
16 Ino mbalangizi bali buti aba balo balangila milimo mipati kabali ciinga casilutwe? Ibusinsimi bujanwa kuli Isaya 32:1, 2 bwaamba kuti: “Amubone! Kuyooba mwami uuendelezya mubululami abasilutwe babeteka cakululama. Umwi aumwi uyooba mbuli macijilo aakulivuna kumuuwo aciyubilo cakucijila ciindi cakuwidwa imvula yamuyoba. Uyooba mbuli tulongalonga twamaanzi munkanda injumu, mbuli cenzule campangala impati munyika iikataazya.” Obu businsimi bulazuzikizigwa sunu mukuti ibaalu Banakristo—bananike alimwi abambelele zimwi—babelekelaamwi kukwabilila butanga kuzwa ‘kumvwula amuuwo’ mbuli kupenzyegwa akutyompokelwa.
17. Ino beembezi Banakristo beelede kulibona buti alimwi ino butanga bweelede kubabona buti?
17 Ibbala lyakuti “silutwe” mu Cihebrayo talibelesegwi kusumpula muntu pe. Pele, lipandulula mulimo ngobalangilwa kubaanguwo baalumi aba ikulanganya mbelele zya Leza. Jehova cabukali ucenjezya kuti: “Amuleke, nobasilutwe ba-Israyeli! Amuleke kusaala akupenzya bantu! Amubambe imbeta cakululama!” (Ezekieli 45:9) Ncibotu kuti baalu boonse sunu kabayeeya lulayo luli boobu. (1 Petro 5:2, 3) Mpoonya butanga bulaziba kuti Jesu wapa beembezi aba kuti zibe “zipego kubantu.” (Baefeso 4:8, Ci) Ikweelela kwabo kulilembedwe mu Jwi lya Leza lisololedwe amuuya. (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9) Aboobo Banakristo balabutobela busolozi bwabaalu.—Ba-Hebrayo 13:7.
18. Mmikuli nzi imwi yaciinga cilangilwa kuyooba casilutwe iicitwa ono alimwi ino ciyoobaa mmukuli nzi kumbele?
18 Mumazubaa Bbaibbele, basilutwe bamwi bakalijisi nguzu zinji kwiinda bamwi. Sunu, ibaalu bamunkamu mpati balaa mikuli minji yaandeene-andeene. Bamwi babelekela mbungano yomwe; bamwi babelekela mbungano zinji kabali balangizi beendeenda; bamwi babelekela cisi coonse kabali Basikkomitii ya Mutabi; bamwi bagwasilizya makkomitii aandeene-andeene aa Kabunga Keendelezya. Munyika mpya, Jesu uyoosala “bami munyika yoonse” kuti bakasololele akati kabakombi ba Jehova anyika. (Intembauzyo 45:16) Kakunyina kudooneka ibanji mbayoosala bayoozwa akati kabaalu basyomeka ibaliko sunu. Akaambo kakuti baalumi aba babeleka canguzu lino uyoosala kuti banji akabape mikuli mipati kumbele aakuyubununa mulimo waciinga casilutwe munyika mpya.
Inyika Yabantu ba Leza Sunu
19. Ino inyika yamucilengaano ca Ezekiele iiminina nzi?
19 Alimwi cilengaano ca Ezekiele citondezya nyika ya Israyeli iipilusidwe. Ino cibeela cacilengaano eci ciiminina nzi? Ibusinsimi bumwi bwakupilusigwa bwakali kusinsima kuti inyika ya Israyeli iyooba paradaiso mbuli Edeni. (Ezekieli 36:34, 35) Sunu tuli ‘munyika’ iipilusidwe alimwi ayalo munzila imwi ili mbuli Edeni. Mbubwenya buyo, kanjikanji tulaamba makani aajatikizya paradaiso yesu yakumuuya. Ngazi Yamulindizi yapandulula “nyika” yesu kuti “mbusena bwamilimo” bwabantu ba Leza basale.b Kufwumbwa nkwakonzya kujanika mubelesi wa Jehova, uli munyika eyo iipilusidwe kufwumbwa buyo kuti kasoleka kusumpula bukombi bwakasimpe kwiinda mukutobela mikondo ya Kristo Jesu.—1 Petro 2:21.
20. Ninjiisyo nzi njotunga twaiya kuzwa ku “caabilo cisalala” mucilengaano ca Ezekiele alimwi mbuti mbotunga twaitobela njiisyo eyi?
20 Ino mbuti kumakani aacibeela canyika ciitwa kuti “caabilo cisalala”? Eci cakali caabilo kuzwa kubantu cakugwasya bapaizi amunzi. Mbubwenya buyo, “bantu boonse banyika” bakeelede kupa cibeela canyika kuli silutwe. Ino eci caamba nzi sunu? Aino tacaambi kuti bantu ba Leza beelede kulemenwaa mikuli yaciinga cabasololi bacikombelo babbadelwa buya. (2 Ba-Tesalonika 3:8) Pele ilugwasyo lupegwa kubaalu sunu ndwakubagwasya munzila yakumuuya. Cibikkilizya kugwasya mumulimo uucitwa lino alimwi akutondezya muuya walukamantano alimwi wakulibombya. Pele mbubwenya mbuli kuciindi ca Ezekiele, oku kupa kucitwa buyo ‘kuli Jehova’ kutali kumuntu uuli woonse pe.—Ezekieli 45:1, 7, 16.
21. Ncinzi ncotunga twaiya kujatikizya kwaabanisigwa kwanyika mucilengaano ca Ezekiele?
21 Tabali basilutwe abapaizi balikke pe bajisi milimo munyika eyi iipilusidwe. Ikwaabanisigwa kwanyika kutondezya kuti imusyobo omwe-omwe akati kaili ikkumi aibili ulaalukono. (Ezekieli 47:13, 22, 23) Aboobo tamuli buyo muparadaiso yakumuuya mobajisi busena sunu abo balaakati kankamu mpati pele bayoopegwa busena baakukona nyika mu Bwami bwa Leza.
22. (a) Ino munzi mucilengaano ca Ezekiele wiiminina nzi? (b) Ncinzi ncotunga twaiya kuzwa kumilyango yamunzi iili kumabazu oonse?
22 Camamanino, ino munzi uuli mucilengaano wiiminina nzi? Tauli munzi wakujulu pe nkaambo uli akati ‘kanyika yabantu buyo,’ nyika (iitasalali). (Ezekieli 48:15-17) Aboobo weelede kuti ngwaanyika. Ino munzi ninzi? Sena tacaambi bantu babungana antoomwe kabali nkamu yeendelene? Mbombubo. Aboobo imunzi oyu uboneka kuti wiiminina bweendelezi bwaanyika bwalo bugwasya boonse ibayoobamba nkamu yabantu baluleme yaanyika. Oobu bweendelezi buyoobeleka mubuzwide mu “nyika mpya” iboola. (2 Petro 3:13) Imilyango yamunzi kumbazu zyoonse, omwe-omwe kumusyobo omwe itondezya kuti munzi ngwabantu boonse. Sunu, bantu ba Leza tabali mububambe bwakabunga kamaseseke naa keendelezyegwa camaseseke pe. Ibakwesu bajisi zyuuno zyabweendelezi beelede kabatakatazyi kusikila; injiisyo izibeendelezya zilizizyilwe kabotu kuli boonse. Ikaambo kakuti bantu ibazwa kumisyobo yoonse balalima munyika eyi iigwasya munzi katuyeezya kuti ibambelele zimwi balagwasya amunzila yakumubili mububambe bwabweendelezi ibucitilwa bantu ba Leza nyika yoonse mbwiizulwa.—Ezekieli 48:19, 30-34.
23. Ncinzi ncotuyoolanga-langa mucibalo citobela?
23 Ino mbuti kujatikizya mulonga uukunka kuzwa mutempele? Ncocaamba eco sunu alimwi akumbele ncecibalo catatu alimwi camamanino muzibalo eezi.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Amubone bbuku lya Revelation—Its Grand Climax At Hand!, peeji 64, muncali 22, ilyakamwaigwa aba Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
b Amubone Ngazi Yamulindizi, yamu July 1, 1995, peeji 20.
Twaambo Twakwiinduluka
◻ Ino tempele lyamucilengaano ca Ezekiele liiminina nzi?
◻ Ino bapaizi babelekela kutempele baiminina bani?
◻ Mbaani ibaciinga casilutwe alimwi mmikuli nzi imwi njobajisi?
◻ Ino nyika yamucilengaano ca Ezekiele ncinzi alimwi muunzila nzi moyaabanisidwe misyobo iili 12?
◻ Ino munzi wiiminina nzi?
[Citondezyo/Maapu iili apeeji 25]
(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)
Ikwaabanisigwa kwanyika mbuli mbokupandulwidwe mucilengaano ca Ezekiele
IMISYOBO IILI KKUMI AIBILI
Lwizi Lupati
Lwizi lwa Galilaya
Mulonga wa Jordano
Lwizi Lwamunyo
DANI
ASERI
NAFITALI
MANASE
EFRAIMU
RUBENI
JUDA
SILUTWE
BENJAMINI
SIMEONI
ISAKARA
ZEBULONI
GADI
Citondezyo
CAABILO CISALALA CIKOMEZYEDWE
A. “Jehova Lwakwe Mmwali” (Jehova- Shammah); B. nyika yamunzi mbotu
Cibeela caba Levi
Tempele lya Jehova
Cibeela ca Bapaizi
B A B
-
-
Izintu Nzyayakucitila “Nyika” Yesu JehovaNgazi Yamulindizi—1999 | March 1
-
-
Izintu Nzyayakucitila “Nyika” Yesu Jehova
“Zintu zyoonse ziyoopona kufumbwa oko mulonga nkuusika.”—EZEKIELI 47:9.
1, 2. (a) Ino maanzi ayandika kapati buti? (b) Ncinzi ncaaiminina maanzi aamumulonga wa Ezekiele wamucilengaano?
IMAANZI ncintu ciyandika kapati. Ibuumi bwaanyika boonse buyeeme amaanzi. Kunyina wandiswe uunga wapona kwaciindi cilamfwu kakunyina maanzi. Alimwi ngotubelesya kusalazya nkaambo maanzi alakonzya kunyengulula akuzwisya tombe lyoonse. Aboobo tubelesya ngayo ikusamba, kucapa zisani nokuba kusanzya zyakulya. Ikucita boobu kulakonzya kufwutula buumi bwesu.
2 Mu Bbaibbele imaanzi abelesyegwa kwiiminina zipego zyakumuuya nzyapa Jehova kuti katupona. (Jeremiya 2:13; Johane 4:7-15) Ezi zintu zibikkilizya kusalazigwa kwabantu bakwe kwiinda mucipaizyo ca Kristo cacinunuzyo alimwi amuluzibo lwa Leza ilujanwa mu Jwi lyakwe. (Ba-Efeso 5:25-27) Imulonga wamaleele wamucilengaano ca Ezekiele uukunka kuzwa mutempele wiiminina zilongezyo zili boobu zipa buumi. Pele ino mulonga oyu ukunka lili, alimwi eco caamba nzi kulindiswe sunu?
Imulonga Ulakunka Munyika Iipilusidwe
3. Ncinzi Ezekiele ncaakalibonena kweelana azilembedwe kuli Ezekieli 47:2-12?
3 Ibantu ba Ezekiele bakali kuyandika kapati zipego zya Jehova nobakali mubuzike mu Babuloni. Cakamukulwaizya kapati Ezekiele naakabona maanzi kaazwa mukati akukunka kuzwa mutempele lyamucilengaano! Imungelo wapima kalonga tukokola tuli cuulu aamwi-aamwi. Ikalonga kaya bulampa kuzwa mungo kuya mumazwi, mpoonya mucikungu mane waba mulonga wakali kuyandika kuyamba. Oyu mulonga uleta buumi ambolezi. (Ezekieli 47:2-11) Ezekiele waambilwa kuti: “Ankomwe zyamulonga kumabazu oonse obile, kuyoomena misamu yoonse iiligwa.” (Ezekieli 47:12a) Mbuwanjilila buyo mulonga ku Lwizi Lufwide—imaanzi aanyina buumi—abaa buumi! Inswi zyavwula. Imulimo wakuzela wakomena.
4, 5. Mbuti businsimi bwa Joeli bujatikizya mulonga mbobukozyenye abwa Ezekiele, alimwi ino nkaambo nzi eci ncociyandika?
4 Obu businsimi bubotu bulakonzya bwakayeezya bama Juda baange ibusinsimi bumwi bwakalembwa myaanda yamyaka iinda kuli yobile musyule bwakuti: “Kuyoozwa kasensa muŋanda ya-Jehova, kayootililila mumpata wa-Sitimu.”a (Joeli 3:18) Ibusinsimi bwa Joeli mbubwenya mbuli bwa Ezekiele businsima mulonga uyookunka kuzwa muŋanda ya Leza, itempele akuleta buumi kucimpayuma.
5 Ikuzwa kaindi, Ngazi Yamulindizi yali kupandulula kuti ibusinsimi bwa Joeli bulazuzikizigwa muciindi cesu.b Aboobo mbocibede akucilengaano ca Ezekiele icikozyanyaa ncico. Mbubwenya mbuli mu Israyeli yansiku, munyika iipilusidwe yabantu ba Leza sunu izipego zya Jehova alimwi azilongezyo zyakunka ncobeni.
Ikukunka Kupati Kwazilongezyo
6. Ikusansailwa kwabulowa acipaililo camucilengaano kweelede kuti kwakabayeezya nzi ba Juda?
6 Ino zilongezyo zyabantu ba Leza bapilusidwe zizwa kuli? Amubone kuti maanzi akunka kuzwa kutempele lya Leza. Mbubwenya buyo asunu, izilongezyo zizwa kuli Jehova kwiinda mutempele lyakwe lipati lyakumuuya—ibubambe bwabukombi busalala. Icilengaano ca Ezekiele ciyungizya kaambo kamwi kapati. Mulubuwa lwamukati, ikalonga kainda kumusanzaa cipaililo. (Ezekieli 47:1) Icipaililo cili akati-kati eeni aatempele eli lyamucilengaano. Jehova wacipandulula kabotu-kabotu kuli Ezekiele alimwi wapa amalailile aakuti kusansailwe bulowa bwacipaizyo ali ncico. (Ezekieli 43:13-18,20) Icipaililo eco cakali kwaamba zinji kapati kubana Israyeli boonse. Icizuminano cabo a Jehova cakayumizigwa ciindi Musa naakasansaila bulowa acipaililo ku Cilundu ca Sinai musyule. (Kulonga 24:4-8) Aboobo ikusansaila kwabulowa acipaililo camucilengaano kweelede kuti kwakabayeezya kuti baakujokela kunyika yabo iipilusidwe, izilongezyo zya Jehova ziyookunka kufwumbwa buyo kuti balemeka cizuminano cabo anguwe.—Deuteronomo 28:1-14.
7. Mbupanduluzi nzi Banakristo sunu mbobajisi kujatikizya cipaililo cacikozyanyo?
7 Mbubwenya buyo abalo bantu ba Leza sunu balalongezyegwa kwiinda mucizuminano—iciinda kubota, cizuminano cipya. (Jeremiya 31:31-34) Acalo cakayumizigwaa bulowa bwa Jesu Kristo musyule. (Ba-Hebrayo 9:15-20) Sunu naa tuli akati kabananike ibali mbapaizi mucizuminano eco naa tuli akati ‘kambelele zimwi’ ibagwasigwa ancico, tulajana bupanduluzi bupati mucipaililo cacikozyanyo. Ciiminina kuyanda kwa Leza kujatikizya cipaizyo ca Kristo. (Johane 10:16; Ba-Hebrayo 10:10) Mbubwenya icipaililo cacikozyanyo mbocili akati eni aatempele lyakumuuya, icipaizyo ca Kristo cacinunuzyo ngomusemu wabukombi busalala. Nkwiinda mulincico ncotulekelelwa zibi zyesu alimwi abulangizi bwesu boonse mpobuyeeme. (1 Johane 2:2) Aboobo tulasoleka lyoonse kupona kweelana amulawo weendelanaa cizuminano cipya ca, “mulao wa-Kristo.” (Ba-Galatiya 6:2) Kufwumbwa kuti katucita boobo lyoonse, tuyoogwasigwaa zipego zya Jehova zyabuumi.
8. (a) Ncinzi catakaliko mulubuwa lwamukati lwatempele lyamucilengaano? (b) Ino bapaizi bamutempele lyamucilengaano bakali kunoolisalazya buti?
8 Cimwi cazipego zili boobu nciimo cisalala mumeso aa Jehova. Mutempele lyamucilengaano, ilubuwa lwamukati lwabulizya cimwi cintu cakalaa mpuwo kapati mulubuwa lwatente alimwi amutempele lya Solomoni—icisambilo, kumbele cakazyooitwa kuti lwizi mobakali kusambila bapaizi. (Kulonga 30:18-21; 2 Makani 4:2-6) Ino bapaizi bamucilengaano ca Ezekiele catempele bakali kunoobelesya nzi kuti balisalazye? Bakali kunoobelesya kalonga kamaleele kakali kukunka kwiinda mulubuwa lwamukati! Inzya Jehova wakali kunoobalongezya anzila imwi yakuti kabalaa ciimo cisalala.
9. Mbuti ibananike alimwi abaabo bankamu mpati mbobanga babaa ciimo cisalala sunu?
9 Mbubwenya buyo asunu, ibananike balilongezyedwe aciimo cisalala mumeso aa Jehova. Jehova ubalanga kuti balasalala, akubaamba kuti baliluleme. (Ba-Roma 5:1, 2) Ino mbuti kumakani aankamu mpati iimininwaa misyobo iitali yabapaizi? Bakombela mulubuwa lwaanze alimwi kalonga nkakonya kalainda kulubazu olo lwatempele lyamucilengaano. Aboobo cileelela kuti imwaapostolo Johane wakabona nkamu mpati yakasamide zikobela zituba kabakomba mulubuwa lwatempele lyakumuuya! (Ciyubunuzyo 7:9-14) Nobalanganizigwa buti munyika eyi mbyaabi, balakonzya kusyomezyegwa kuti kufwumbwa buyo kuti basyoma cipaizyo ca Kristo cacinunuzyo, Jehova ubalanga kuti balasalala. Ino basyoma buti? Nkwiinda mukutobela mumikondo ya Jesu, ikusyoma cipaizyo cacinunuzyo.—1 Petro 2:21.
10, 11. Ncintu nzi comwe ciyandika kapati kujatikizya maanzi aacikozyanyo, alimwi mbuti eci mbociswaangene akukomena kwamulonga?
10 Mbuli mbukwaambwa kale, nkocili acimbi cintu ciyandika kapati camaanzi aya aacikozyanyo—luzibo. Mu Israyeli yakapilusigwa, Jehova wakalongezya bantu bakwe amalailile aamu Magwalo kwiinda mubapaizi. (Ezekieli 44:23) Munzila iikozyenye, Jehova walongezya bantu bakwe sunu amalailile aajatikizya Jwi lyakasimpe kwiinda ‘mubapaizi bami.’ (1 Petro 2:9) Luzibo kujatikizya Jehova Leza, makanze aakwe kubantu alimwi ikapati a Jesu Kristo antoomwe a Bwami bwabu Mesiya lwali kukunka mubunji mumazuba aaya aamamanino. Cilayandika kaka ikutambula makani aya aakatalusya munzila yakumuuya!—Daniele 12:4.
11 Mbubwenya mbuli mbuwakali kuyabulampa kuyaansi mulonga ngwaakali kupima mungelo, azyalo zilongezyo zizwa kuli Jehova izipa buumi zyayungizigwa kutegwa zizulizye bantu baboola munyika yesu iilongezyedwe yakumuuya. Ibusinsimi bwakupilusigwa bumbi bwakasinsima kuti: “Kakamu kaniini kayooba cuulu, abantu bace bayooba mukowa mupati. Mebo nde-Jehova njoofwambya makani aya kuciindi cao ceelede.” (Isaya 60:22) Aya majwi azuzikizigwa—ituulunzuma twabantu baboola ikuzyootusangana mubukombi busalala! Jehova wacita kuti “maanzi” manji kaajanika kuli boonse basandukila kulinguwe. (Ciyubunuzyo 22:17) Ulabona kuti mbunga yakwe yaanyika yamwaya ma Bbaibbele alimwi amabbuku aabandika zya Bbaibbele nyika yoonse mbwiizulwa mumyaanda-myaanda yamyaambo. Mbubwenya buyo ayalo miswaangano yambungano alimwi amiswaangano mipati yabambwa nyika yoonse mbwiizulwa kutegwa bantu boonse bakonzye kupegwa maanzi aakasimpe aalimvwisya kabotu. Ino zipego zili boobu zibajatikizya buti bantu?
Imaanzi Aleta Buumi!
12. (a) Nkaambo nzi misamu mucilengaano ca Ezekiele ncoikonzya kuzyala boobo? (b) Ncinzi ciimininwaa misamu eyi iizyalisya mumazuba aakumamanino?
12 Imulonga wamucilengaano ca Ezekiele uleta buumi akupona kabotu. Ezekiele naabona masamu aayookomena mumbali aamulonga waambilwa kuti: “Matu aayo takooyookunkumuka, amicelo yayo tiikooyookuba pe. . . . Micelo yayo inooyooligwa, amatu aayo anooyoosilisigwa.” Nkaambo nzi masamu aya ncaazyalila boobu munzila iigambya? “Nkaambo kamaanzi aazwa kucikombelo aasika kulin[gawo].” (Ezekieli 47:12b) Ezi zisamu zyacikozyanyo ziiminina zipego zya Leza zyoonse zyakupilusya bantu kubulondosi kwiinda mucipaizyo ca Jesu cacinunuzyo. Cino ciindi anyika, ibananike basyeede mbabasololela mukupa cakulya alimwi akuponya kwakumuuya. Baakumaninina kutambula bulumbu bwakujulu iba 144,000 boonse, impindu zinoozwa kumilimo yabo yabupaizi kabali basikulelanyinaa Kristo ziyootolelela kuya kumbele, mane lwaakuzundilwa limwi buya lufwu luletwa aacibi ca Adamu.—Ciyubunuzyo 5:9, 10; 21:2-4.
13. Mbusilisi nzi bwazuzikizigwa muciindi cesu?
13 Imulonga wamucilengaano ukunkila mu Lwizi Lufwide lunyina buumi elyo zintu zyoonse zilapona oko nkuusika. Olu lwizi lwiiminina busena bufwide munzila yakumuuya. Pele “kufumbwa oko mulonga nkuusika” zintu zyuumi zyoonse zilavwula. (Ezekieli 47:9) Mbubwenya buyo, mumazuba aano aamamanino kufwumbwa oko maanzi aabuumi nkwaasika, ibantu balikuba baumi munzila yakumuuya. Ibakusaanguna kubusigwa boobu bakali bananike basyeede mu 1919. Bakabukuluka kubuumi munzila yakumuuya kuzwa kuciimo cili mbuli calufwu, cakubula milimo. (Ezekieli 37:1-14; Ciyubunuzyo 11:3, 7-12) Ayo maanzi aayandika abasikila abambi bafwide munzila yakumuuya elyo aaba babusigwa baba baumi akubamba nkamu mpati yambelele zimwi yalo iide kuyaambele kuyungizigwa abantu balo bamuyanda Jehova akumubelekela. Lino-lino, eci cipego ciyoosika akuzyuulu-zyuulu zyabaabo babusidwe.
14. Ikuyungizigwa kwamulimo wakuzela nswi mumbali-mbali aa Lwizi Lufwide citondezya nzi sunu?
14 Ikubusigwa munzila yakumuuya kupa kuti kube kuzyala kunji. Eci cilatondezyegwa amulimo wakuzela nswi uuyungizigwa munkomwe zyalwizi walo wakalekedwe. Jesu wakaambila basikumutobela kuti: ‘Ndamucita basikuzuba bantu.’ (Matayo 4:19) Mumazuba aakumamanino, imulimo wakuzela wakatalikaa kubungikwa kwabasyeede akati kabananike pele kunyina nowalekela waawo pe. Imaanzi aapa buumi aazwa kutempele lya Jehova lyakumuuya kubikkilizyaa cilongezyo caluzibo lwini-lwini zyasikila bantu mumasi oonse. Kufwumbwa nkowasika mulonga oyu, kwaba buumi munzila yakumuuya.
15. Ncinzi citondezya kuti tabali boonse ibayoozumina zipego zya Leza zyabuumi, alimwi ino ncinzi ciyoobacitikila bali boobo kumamanino?
15 Aino tabali boonse bauyanda mulumbe oyu wabuumi lino; alimwi tabali boonse abalo abo bayoobusigwa mumyaka iili Cuulu ya Bulelo bwa Kristo ibayoouzumina. (Isaya 65:20; Ciyubunuzyo 21:8) Imungelo waambilizya kuti zibeela zimwi zyalwizi taakwe nozyabaa buumi pe. Myeezi eyi amatoolo, imasena aanyina buumi ‘ziyoobyuuka.’ (Ezekiyeli 47:11, BT) Ikujatikizya bantu bakuciindi cesu, tabali boonse bayooatambula maanzi aa Jehova aapa buumi. (Isaya 6:10) Ilya Amagedoni, boonse abo balisalila kucaala muciimo cakubula buumi alimwi akuciswa munzila yakumuuya bayoobyuuka nkokwaamba kuti bayoonyonyweedwa limwi. (Ciyubunuzyo 19:11-21) Nokuba boobo, abo balikunywa maanzi aya cakusyomeka balakonzya kulangila kufwutuka akubona kuzuzikizigwa kwamamanino kwabusinsimi obu.
Imulonga Wakunka mu Paradaiso
16. Ndilili icilengaano catempele ca Ezekiele nociyoozuzikizyigwa cakumaninina alimwi munzila nzi?
16 Mbubwenya mbuli businsimi bumbi bwakupilusigwa, ikuzuzikizigwa kwamamanino kwacilengaano ca Ezekiele catempele kucitika mumyaka iili Cuulu. Mpoonya ciinga cabapaizi tacicinooli waano anyika. “Bayooba bapaizi ba-Leza aba-Kristo, bayooendelezya awe [kujulu] myaaka iili cuulu.” (Ciyubunuzyo 20:6) Aba bapaizi bakujulu banoobelekelaamwi a Kristo mukweendelezya mpindu zini-zini zyacipaizyo ca Kristo cacinunuzyo. Aboobo, bantu baluleme bayoofwutulwa, ikupilusigwa kubulondosi!—Johane 3:17.
17, 18. (a) Ino mulonga uupa buumi upanduludwe buti ku Ciyubunuzyo 22:1, 2, alimwi ino kubeleka kwacilengaano eco kwakusaanguna kuyooba lili? (b) Mu Paradaiso, nkaambo nzi imulonga wamaanzi abuumi ncouyookomena kapati?
17 Atwaambe, imulonga wakabonwaa Ezekiele uyookunka canguzu lino amaanzi aabuumi. Eci nceciindi cakusaanguna cakubeleka kwabusinsimi bulembedwe ku Ciyubunuzyo 22:1, 2 bwakuti: “Wakanditondezya mulonga wamaanzi aabuumi aabalangala mbuli krustalo, uleenda kuzwa kucuuno ca-Leza aca-Mwanambelele. Mukati kamugwagwa wawo akumabazu oonse obile kwakalimenede isamu lyabuumi, lizyala misyobo yamicelo iili ikumi aibili, lyakali kweenzya micelo yalyo myeezi yoonse. Nkabela matu aasamu elyo ngaakuponya bantu.”
18 Mumyaka iili Cuulu ikuciswa koonse kwakumubili alimwi akumizeezo kuyooponesyegwa. Eci cilatondezyegwa kabotu ‘akuponesyegwa kwabantu’ kwiinda mumasamu aacikozyanyo. Akaambo kazipego zyeendelezyegwaa Kristo aba 144,000, “takukooyooba naba omwe akati kabantu banyika uuamba kuti, Ndaciswa.” (Isaya 33:24) Elyo mulonga uyookomena cini-cini. Uyooyandika kutantamuka akulampa kuyaansi ikutegwa ituulunzuma naa ituulunzuma ituli zyuulu twabantu bayoobusigwa bakakkwane kunywa maanzi aayo aabuumi aasalala. Imulonga wamucilengaano wakaponya Lwizi Lufwide wakaleta buumi koonse oko maanzi aawo nkwaakasika. Baalumi abanakazi mu Paradaiso bayoobaa buumi bwini-bwini bakaponesyegwe kulufwu lwakakonwa kuli Adamu ikuti kabasyoma mpindu zyacinunuzyo nzyobapegwa. Ibbuku lya Ciyubunuzyo 20:12 lisinsima kuti “mabuku” ayoojulwa mumazubaayo, ikupa mumuni uuyungizidwe wakuteelela walo uyoogwasya abaabo bayoobusigwa. Mukubula coolwe, bamwi bayookaka kuponesyegwa nomuba mu Paradaiso. Aaba bazangi mbambabo ‘bayoobyuuka’ kubunyonyoosi butamani.—Ciyubunuzyo 20:15.
19. (a) Mbuti kwaabanisigwa kwanyika mbokuyoozuzikizyigwa mu Paradaiso? (b) Ino munzi wamu Paradaiso wiiminina nzi? (c) Ino caamba nzi kuti imunzi uli kubusena ikulamfwu atempele?
19 Kuciindi eco akwalo kwaabanizigwa kwanyika yamucilengaano ca Ezekiele kuyoozuzikizigwa camamanino. Mucilengaano cakwe Ezekiele wakabona nyika yaabanizigwa kabotu-kabotu; aboobo Munakristo omwe-omwe uusyomeka ulakonzya kusyomezyegwa kuyoobaa busena mu Paradaiso ibwakukona. Kulalangilwa kuti iluyandisyo lwakuti aumwi akabe aŋanda yakwe yakukkala kuyoozuzikizigwa munzila yabulondo. (Isaya 65:21; 1 Ba-Korinto 14:33) Imunzi ngwaakabona Ezekiele cakweelela wiiminina bubambe bwabweendelezi Jehova mbwakanza kuti nyika ikabe ambubo. Iciinga cabapaizi bananike tacicinooliko akati kabantu mumibili yanyama. Icilengaano cilakatondezya kaambo aka kwiinda mukwaamba kuti munzi uli munyika “yabantu buyo” kubusena bumbi kulamfwu atempele. (Ezekieli 48:15) Nokuba kuti iba 144,000 banoolelela antoomwe a Kristo kujulu, Imwami unoojisi baiminizi anyika. Ibalelwa bakwe bayoogwasigwa kapati abusolozi bwaluyando alimwi abweendelezi bwaciinga casilutwe. Pele imfwulumende ini-ini inooli kujulu, ikutali anyika pe. Boonse bantu anyika, kubikkilizyaa ciinga casilutwe, banoolibombya ku Bwami bwabu Mesiya.—Daniele 2:44; 7:14, 18, 22.
20, 21. (a) Ino nkaambo nzi izina lyamunzi ncolyeelela? (b) Mmibuzyo nzi njotweelede kulibuzya akaambo kakuti twaciteelela cilengaano ca Ezekiele?
20 Amulange majwi aabusinsimi bwa Ezekiele aamamanino, ategwa: “Akuzwa kubuzuba obo izina lyamunzi liyootegwa JEHOVA MPABEDE.” (Ezekieli 48:35) Oyu munzi tauli wakupa bantu nguzu naa kubayunga; alimwi tauli wakusungilizya kuyanda kwabantu. Munzi wa Jehova uutondezya mizeezo yakwe alimwi anzila yaluyando alimwi mbotu yambuli mbwaazyeenzya zintu. (Jakobo 3:17) Eci cilatusyomezya kuti Jehova uyoolongezya ‘nyika yakwe mpya’ yabantu kuya mubuumi bwakumbele butamani.—2 Petro 3:13.
21 Sena tatubukkomanini bulangizi buli kumbele lyesu? Aboobo cakweelela umwi aumwi inga wacita kabotu kulibuzya kuti, ‘Ino ndijatikizigwa buti azintu zibotu zyayubununwa mucilengaano ca Ezekiele? Sena ndilagwasilizya mumulimo uucitwaa balangizi kubikkilizyaa baabo bali akati kabananike basyeede alimwi abaabo balangilwa kuba baciinga casilutwe? Sena kukomba kusalala ndakucita kuti cibe cintu cipati mubuumi bwangu? Sena ndilaabelesya maanzi aabuumi aakunka mubunji sunu?’ Umwi aumwi wesu azumanane kucita boobo akukkomanina zipego nzyapa Jehova kusikila kutamani!
-