LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • mwbr18 June map. 1-8
  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu (2018)
  • Tutwe Twamakani
  • JUNE 4-10
Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu (2018)
mwbr18 June map. 1-8

Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu

JUNE 4-10

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MARKO 15-16

“Jesu Wakabuzuzikizya Businsimi”

(Marko 15:3-5) Pele basilutwe babapaizi bakali kumutamikizya twaambo tunji. 4 Lino Pilato wakatalika kumubuzya alimwi kuti: “Sena tojisi bwiinguzi? Bona twaambo tunji ntobakutamikizya.” 5 Pele Jesu tanaakaingula kabili cakuti Pilato wakagambwa kapati.

(Marko 15:24) Bakamugagaila acisamu akwaabana zisani zyakwe zyaatala kwiinda mukuuma cisolo kutegwa babone ncatiibweze umwi aumwi.

(Marko 15:29, 30) Alimwi aabo ibakali kwiinda bakali kumusampaula akugunya-gunya mitwe kabaamba kuti: “Ha! Yebo ookonzya kumwaya tempele akuliyakulula mumazuba otatwe, 30 kolifwutula we kwiinda mukuseluka acisamu cakupenzyezya.”

nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mk. 15:24, 29

kwaabana zisani zyakwe zyaatala: Cibalo icili kulugwalo lwa Joh. 19:23, 24 cilijisi twaambo atumbi twalo ntwaatakaamba Matayo, Marko alimwi a Luka itwakuti: Kulibonya kuti basikalumamba bana Roma bakacuumina cisolo cisani caatala alimwi acamukati; basikalumamba bakazapaula zisani zyaatala “muzibeela zyone, sikalumamba aumwi wakabweza cibeela comwe”; tiibakali kuyanda kucizapaula cisani camukati, aboobo bakacuumina cisolo; alimwi kuzyuumina cisolo zisani zya Mesiya kwakazuzikizya ncolwaamba lugwalo lwa Int. 22:18. Kuboneka kuti cakali cilengwa buya kuli basikujaya kuyobola zisani zyamuntu ngobakali kuyanda kujaya, aboobo zigwebenga zyakali kusamununwa zisani akunyangwa zintu zyoonse kazitanajaigwa, calo icakali kupa kuti lufwu oolu lube lubi kapati.

kugunya-gunya mitwe: Kanji-kanji kucita boobu kwakali kubikkilizya amajwi, calo icakali kutondezya kunyansya, kufwubaazya naa kusampaula. Cakutazyiba, basimweendanzila bakabuzuzikizya businsimi bulembedwe ku Int. 22:7.

(Marko 15:43) kwakasika Josefa waku Aremateya umwi wa Nkuta Mpati Yaba Juda uulemekwa, ooyu awalo wakali kulindila Bwami bwa Leza. Wakalisungula kuunka kuli Pilato akuyoolomba mubili wa Jesu.

(Marko 15:46) Kumane Josefa wakaula mulembo mubotu akumwaangula, mpoonya wakamuzambaila mumulembo ooyo akumuzikka mucuumbwe ncobakasyide mumwala; amane wakakunkulisya bbwe akusinka kumulyango wacuumbwe.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mk. 15:43

Josefa: Kwiindana kwabalembi bamabbuku aa Makani Mabotu kulalibonya kwiinda mutwaambo tusiyene-siyene ntobakaamba kujatikizya Josefa. Matayo iwakali simutelo wakaamba kuti Josefa wakali “muntu umwi muvwubi”; Marko, kalembela bana Roma, wakaamba kuti wakali “umwi wa Nkuta Mpati Yaba Juda uulemekwa” walo iwakali kulindila Bwami bwa Leza; Luka, musilisi iwakali kubikkila maano wakaamba kuti wakali ‘mwaalumi mubotu alimwi iwakaluleme’ walo iwatakaukkomanina muzeezo wa Nkuta Mpati Yaba Juda kujatikizya Jesu; Johane alikke nguwakaamba kuti Josefa wakali ‘sikwiiya iwakali kulisisa akaambo kakuyoowa ba Juda.’—Mt. 27:57-60; Mk. 15:43-46; Lk. 23:50-53; Joh. 19:38-42.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Marko 15:25) Lino cakali ciindi cawoola lyatatu, alimwi bakamugagaila aacisamu.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mk. 15:25

woola lyatatu: Nkokuti, cakuma 9:00hrs. Bamwi baamba kuti kuli kwiindana kuliko akati kalugwalo oolu alimwi alugwalo lwa Joh. 19:14-16, lwalo ilwaamba kuti “ciindi cakali afwaafwi awoola lyacisambomwe” ciindi Pilato naakazumizya Jesu kuti akajaigwe. Nokuba kuti Magwalo taambi kaambo ncokuli kwiindana, ntootu twaambo tumwi ntotweelede kulanga-langa: Zibalo zyamumabbuku aa Makani Mabotu zileendelana caboola kumakani aaciindi zintu nozyakali kucitika buzuba bwamamanino bwa Jesu kali anyika. Mabbuku oonse one atondezya kuti bapaizi alimwi abaalu bakaswaangana mafwumofwumo, mpoonya bakalailila kuti Jesu atolwe ku Mweendelezi muna Roma Ponto Pilato. (Mt. 27:1, 2; Mk. 15:1; Lk. 22:66–23:1; Joh. 18:28) Matayo, Marko alimwi a Luka boonse baamba kuti ciindi Jesu naakali acisamu kale, kwakaba mudima mucisi coonse kutalikila “kuwoola lyacisambomwe . . . kusikila kuwoola lyafwuka.” (Mt. 27:45, 46; Mk. 15:33, 34; Lk. 23:44) Kaambo ikalangilwa kuti nkekakapa kwiindana kujatikizya ciindi ncaakajaigwa Jesu nkakuti: Kupenzyegwa naa kukwibbaulwa, bamwi bakali kukubona kuti ncibeela cakujaigwa. Zimwi ziindi kupenzyegwa kwakali kwalunya kapati cakuti sikupenzyegwa wakali kukonzya kufwa. Kupenzyegwa kwa Jesu kwakali kubyaabi kapati cakuti cakali kweelela kuti muntu uumbi amunyamwide cisamu cakupenzyezya calo ncaakabwezyede alikke. (Lk. 23:26; Joh. 19:17) Ikuti naa kupenzyegwa kwakali kubonwa kuti matalikilo aakujaigwa, kweelede kuti kwakainda ciindi cili mbocibede Jesu katanagagailwa acisamu cakupenzyezya. Kusinizya kaambo aaka, lugwalo lwa Mt. 27:26 alwa Mk. 15:15 lwaamba kuti, kupenzyegwa naa kukwibbaulwa alimwi akujaigwa acisamu zyoonse zyaambilwa antoomwe. Aboobo, bantu baindene-indene balakonzya kwaamba ziindi ziindene kujatikizya ciindi cakujaigwa, ciya buyo balo mbobazilanga zintu kujatikizya ciindi zintu izisololela kukujaigwa nozyakatalika kucitika. Ambweni aaka nkakaambo kakapa kuti Pilato agambwe kapati naakamvwa kuti Jesu wakafwa nokwakainda buyo kaindi kasyoonto kuzwa naakagagailwa acisamu. (Mk. 15:44) Kuyungizya waawo, kanji-kanji basikulemba Bbaibbele bakajisi cilengwa cakwaandaanya buzuba muzibeela zyone zyamawoola otatwe mucibeela acimwi, mbubwenya mbokwakali kucitwa amasiku. Kwaandaanya buzuba munzila eeyi, nkokupa kuti kanji-kanji kakwaambwa woola lyatatu, lyacisambomwe alimwi alyafwuka, kutalika kubala kuzwa kuma 06:00hrs yamafwumofwumo. (Mt. 20:1-5; Joh. 4:6; Mil. 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30) Kuyungizya waawo, bunji bwabantu tiibakajisi nkoloko zyakubelesya kulanga ciindi cigaminide, aboobo kanji-kanji ciindi cakali kwaambwa kwiinda mukubelesya bbala lyakuti “afwaafwi,” kweelana ambotubala kuli Joh. 19:14. (Mt. 27:46; Lk. 23:44; Joh. 4:6; Mil. 10:3, 9) Mubufwaafwi: Marko ambweni wakabikkilizya aciindi cakupenzyegwa alimwi acakugagailwa acisamu, kakuli Johane walo wakaamba buyo ciindi cakugagailwa acisamu. Ambweni balembi boonse bakaamba ciindi cabuzuba kweelana ambozyakali afwaafwi kukkwana zibeela zyamawoola otatwe nzyobakaamba, mpoonya Johane wakabelesya bbala lyakuti “afwaafwi,” ciindi naakali kwaamba ciindi ncaakazubulula. Twaambo ootu ntotulangilwa kuti ntotwakapa kuti kube kwiindana kujatikizya ciindi caambidwe muzibalo eezyi. Aboobo mbwaanga Johane iwakalemba cibalo cakwe kakwiindide kale myaka minji wakaamba ciindi ciindene ancaakaamba Marko, eeci citondezya kuti Johane kunyina naakakkopolola buya nzyaakalemba Marko.

(Marko 16:8) Aboobo nobakazwa, bakatija kuzwa kucuumbwe, kabakankama akugambwa kapati. Alimwi kunyina ngobakaambila nkaambo bakaliyoowede.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mk. 16:8

nkaambo bakaliyoowede: Kweelana amalembe aakusaanguna aakaliko aacibeela camamanino cabbuku lya Marko, bbuku lya Makani Mabotu eeli limana aamajwi aali mukapango 8. Bamwi baamba kuti malembe aakusanguna aabbuku eeli tanaakali kumana buyo cakutayeeyelwa mbuli mbwaabede oobu. Nokuba boobo, kweelana andembelo ya Marko yakwaamba zintu mubufwaafwi, kuyeeya kuli boobo inga tiikweelela pe. Alimwi basyaazibwene bamumwaanda wamyaka wane ba Jerome aba Eusebius bakatondezya kuti malembe aakaindi aasyomeka amana aamajwi aakuti “nkaambo bakaliyoowede.”

Kuli malembe manji aa Chigiriki alimwi abusanduluzi bwamumyaambo iimbi ibubikkilizya mamanino malamfwu naa mafwaafwi kuzwa kapango 8. Mamanino malamfwu (aajisi tupango atumbi tuli 12) alajanika mu Codex Alexandrinus, Codex Ephraemi Syri rescriptus, amu Codex Bezae Cantabrigiensis, oonse aaya ngamumwaanda wamyaka wasanu C.E. Alimwi alajanika amu Latin Vulgate, mu Curetonian Syriac alimwi amu Syriac Peshitta. Nokuba boobo, mamanino aaya taajaniki mumalembe aakusaanguna aa Chigiriki obilo aamumwaanda wamyaka wane, nkokuti mu Codex Sinaiticus alimwi Codex Vaticanus, naa mu Codex Sinaiticus Syriacus yamumwaanda wamyaka wane naa wasanu, naa mumalembe aakusaanguna aategwa Sahidic Coptic aabbuku lya Marko aamumwaanda wamyaka wasanu. Ncimwi buyo, malembe aakaindi kapati aabbuku lya Marko aamumwaambo waci Armenian aci Georgian agolela mukapango 8.

Malembe aamwi aa Chigiriki alimwi abusanduluzi bwamyaambo imwi bujisi mamanino mafwaafwi (nkokuti mizila buyo misyoonto). Bbaibbele litegwa Codex Regius lyamumwaanda wamyaka walusele C.E. lilijisi mamanino oonse obilo, pele lisaanguna mamanino mafwaafwi. Kumatalikilo aamakani mafwaafwi naa malamfwu, kuli majwi aamba kuti zibeela eezyi balazizumina basyaazibwene bamwi bamumwaanda wamyaka wa 8 C.E., nokuba boobo, kulibonya kuti Bbaibbele litegwa Codex Regius talizumini kuti zibeela eezyi nzyamasimpe.

MAMANINO MAFWAAFWI

Mamanino mafwaafwi kuzwa alugwalo lwa Mk. 16:8 kuya kumbele taali cibeela ca Magwalo aakasololelwa a Leza. Alembedwe boobu:

Pele zintu zyoonse izyakalaililwa bakazyaamba kuli baabo ibakali munsi-munsi a Petro. Kuyungizya waawo, nozyakainda zintu eezyi, Jesu wakabatuma kuzwa kujwe mane kusikila kumbo kuyakwaambilizya mulumbe uusalala walufwutuko lutamani.

MAMANINO MALAMFWU

Mamanino malamfwu kuzwa alugwalo lwa Mk. 16:8 kuya kumbele taali cibeela ca Magwalo aakasololelwa a Leza. Alembedwe boobu:

Lino naakabuka cifumofumo kubuzuba butaanzi ilimana Sabata, wakataanguna kupompa kuli-Mariya mu-Magadala, nguwenya ngwaakatandila badaimona bali musanu ababili. 10 Walo wakaakwaambila baabo bakali a-Jesu ibakali kuungumana akulila. 11 Pele balo, bamvwe buyo kuti muumi akuti wakabonwa kulinguwe, bakakazya. 12 Alimwi wakadunuka aciwa cimbi kubantu bobile bankamu yabo ibakali kuya bweendeenda kuya kuminzi. 13 Abalo abo bakaakulwiida banamunji, pele alimwi bakakazya buyo. 14 Munsi alimwi wakapompa kulibaabo bali ikumi aumwi nibakali kulya. Elyo wakabatapatila nkaambo kakutasyoma akabuyumu bwamyoyo yabo, nkaambo teebakali kubazumina abo ibakamubona naakabuka. 15 Lino wakabaambila kuti, Kamuya munyika yoonse, mukakambaukile bantu boonse Makani Mabotu. 16 Oyo uuti kasyome akubapatizigwa uyoofutuka, pele oyo uutazumini uyoozulwa. 17 Nkabela kulibaabo basyoma ayoocitwa malele aya. Bayootanda badaimona muzina lyangu, bayooamba myaambo mipya, 18 bayoojata inzoka, alimwi nibayoonywa cijaya cili buti, tacikooyoobakola pe, nkabela nibayoobika maanza aabo abalwazi, bayoopona.

Lino Mwami Jesu, amane buyo kubaambila boobo, wakatambulwa kujulu, waakukala kujanza lyalulyo lwa-Leza. 20 Mpoonya awo bakaya bukambauka koonse koonse, alakwe Mwami mwini wakali kubeleka abo akukondezya makani kumalele ngobakali kucita. Ameni.

Kubala Bbaibbele

(Marko 15:1-15) Mbobwakaceda buyo basilutwe babapaizi antoomwe abaalu abalembi, nkokuti Nkuta Mpati Yaba Juda yoonse, bakalivwiya-vwiya akumwaanga Jesu bamane bakamutola akumusiya mumaanza aa Pilato. 2 Aboobo Pilato wakamubuzya kuti: “Sena uli Mwami waba Juda?” Wakamwiingula kuti: “Yebo omwini waamba.” 3 Pele basilutwe babapaizi bakali kumutamikizya twaambo tunji. 4 Lino Pilato wakatalika kumubuzya alimwi kuti: “Sena tojisi bwiinguzi? Bona twaambo tunji ntobakutamikizya.” 5 Pele Jesu tanaakaingula kabili cakuti Pilato wakagambwa kapati. 6 Kufwumbwa ciindi nokwakali kuba Pobwe Lyakwiindilila, wakali kubaangunwida mwaange ngobakali kuyanda. 7 Aciindi eeco, imuntu uutegwa Baraba wakali muntolongo abeenzinyina basikuzangila mfwulumende, aabo mubuzangi bwabo ibakajaya muntu. 8 Aboobo nkamu yabantu yakaboola akutalika kulomba Pilato kuti abacitile kweelana ambwaakali kubacitila lyoonse. 9 Wakabaingula kwiinda mukubabuzya kuti: “Sena muyanda kuti ndimwaangunwide Mwami waba Juda?” 10 Nkaambo Pilato wakalizyi kuti basilutwe babapaizi bakamwaaba akaambo kamunyono. 11 Pele basilutwe babapaizi bakayunga nkamu yabantu kuti abaangunwide Baraba muciindi ca Jesu. 12 Alimwi Pilato wakabaingula kwiinda mukubabuzya kuti: “Ino ndimucite buti ooyu ngomwaamba kuti Mwami waba Juda?” 13 Alimwi bakoongolola kuti: “Komugagaila aacisamu!” 14 Pele Pilato wakababuzya kuti: “Nkaambo nzi? Ino ncibi nzi ncaakacita?” Bakazumanana koongololesya kabati: “Komugagaila aacisamu!” 15 Aboobo Pilato, kayanda kukkomanisya bantu, wakabaangunwida Baraba; alimwi amane kumukwibbauzya Jesu, wakabapa kutegwa akajaigwe aacisamu.

JUNE 11-17

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LUKA 1

“Amwiiye Kulicesya kwa Mariya”

(Luka 1:38) Mpoonya Mariya wakati: “Bona, mebo ndili muzike wa Jehova! Akube mbubonya mbowaamba.” Kumane mungelo wakaunka.

ia 149 ¶12

“Bona! Mebo Ndili Muzike wa Jehova!”

Naaba mazuba aano, bantu banji balikuzyi kwiingula kwakwe kwakulicesya alimwi akumvwida. Kuli Gabriyeli wakaamba kuti: “Bona, mebo ndili muzike wa Jehova! Akube mbubonya mbooamba.” (Lk. 1:38) Muzike wakali muntu waansi kapati, buumi bwakwe bwakali mumaanza aasimalelaakwe. Oobo Mariya mbwaakalimvwa kujatikizya Simalelaakwe, Jehova. Wakalizyi kuti wakalikwabilidwe mumaanza aakwe, kuti Jehova wakali kusyomeka kuli baabo basyomeka kulinguwe alimwi akuti wakali kuyakumulongezya kuti waucita camoyo woonse mulimo ooyu uukatazya.—Int. 18:25.

(Luka 1:46-55) Mpoonya Mariya wakati: “Moyo wangu ulamulemeka Jehova 47 amuuya wangu ulikondedwe kapati akaambo ka Leza Mufwutuli wangu, 48 nkaambo wayeeya bucete bwamuzike wakwe. Lino bona! Kuzwa sunu, mazyalani oonse ayoondaamba kuti ndililelekedwe, 49 nkaambo Singuzu wandicitila milimo mipati alimwi zina lyakwe lilasalala, 50 alimwi kumazyalani amazyalani, aabo bamuyoowa ulabafwida luzyalo. 51 Wacita milimo mipati ajanza lyakwe; wabamwaya aabo ibalisumpula mumakanze aamyoyo yabo. 52 Wabawisya baalumi basinguzu muzyuuno zyabo akusumpula bacete; 53 wabapa zintu zyoonse zibotu aabo bafwide nzala, pele bavwubi wabatanda acinkwamaanza. 54 Wamugwasya Israyeli mubelesi wakwe, akuyeeya luzyalo lwakwe, 55 mbubonya mbwaakaambila bamataateesu, nkokuti Abrahamu alunyungu lwakwe mane kukabe kutamani.”

ia 150-151 ¶15-16

“Bona, Mebo Ndili Muzike wa Jehova!

Mpoonya awalo Mariya wakaambaula. Majwi aakwe akayobolwa kabotu-kabotu mu Jwi lya Leza. (Amubale Luka 1:46-55.) Ngemajwi malamfwu ngaakaamba Mariya aalembedwe mu Bbaibbele, alimwi ayubununa zinji kujatikizya nguwe. Atondezya muuya wakulumba ngwaakajisi, naakali kutembaula Jehova akaambo kacoolwe ncaakamupa cakuba banyina Mesiya. Naamba kuti Jehova ulabafwiinsya aabo balisumpula alimwi abajisi nguzu akugwasya babombe abacete ibayanda kumubelekela, utondezya lusyomo ndwaakajisi. Alimwi eeci citondezya luzyibo ndwaakajisi. Kweelana acibalo cimwi, wakazubulula mu Magwalo aa Chihebrayo ziindi ziinda ku 20.

Cakutadooneka, Mariya wakali kubikkila maano kapati ku Jwi lya Leza. Nokuba boobo, wakazumanana kulicesya, akuzubulula mu Magwalo muciindi cakwaamba nzyaakali kuyeeya. Mwana iwakali kukomena mwida lyakwe awalo buzuba bumwi wakali kuyakutondezya muuya nguwenya ooyo, akwaamba kuti: “Nzyondiyiisya tazyili zyangu pe, pele nzizya yooyo wakandituma.” (Joh. 7:16) Aboobo, inga twacita kabotu kulibuzya kuti: ‘Sena andime mbobulemu mbonditondezya ku Jwi lya Leza? Sena ndiyandisya buyo mizeezo alimwi anjiisyo zyangu?’ Ntaamu njaakabweza Mariya taikatazyi kubona pe.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Luka 1:69) Alimwi watubusizya lwija lwalufwutuko muŋanda ya Davida mubelesi wakwe,

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Lk. 1:69

lwija lwalufwutuko: Naa “mufwutuli singuzu.” Mu Bbaibbele, meja aabanyama kanji-kanji aiminina nguzu alimwi akuzunda. (1Sam. 2:1; Int. 75:4, 5, 10; 148:14; bupanduluzi buyungizyidwe) Kuyungizya waawo, beendelezi alimwi amazyalani aabami, kufwumbwa naa bali kabotu naa mbabi abalo baimininwa ameja alimwi kuzunda kwabo kwakali kukozyanisyigwa akutonka kubelesya meja. (Dt. 33:17; Dan. 7:24; 8:2-10, 20-24) Mucibalo eeci, mabala aakuti “lwija lwalufwutuko” aamba Mesiya walo uujisi nguzu zyakufwutula, inzya mufwutuli singuzu.

(Luka 1:76) Pele yebo, omwana uyakwiitwa kuti musinsimi wa Mupatikampatila, nkaambo uyakuunka kumbele lya Jehova kutegwa ukamubambile nzila,

nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Lk. 1:76

uyakuunka kumbele lya Jehova: Johane Mubbapatizi wakali ‘kuyakuunka kumbele lya Jehova’ mukuti wakali kuyakubambila Jesu nzila, walo iwakali kuyakwiiminina Bausyi alimwi akuboola muzina lya Bausyi.—Joh. 5:43; 8:29; amubone kaambo kagwasya mukwiiya ikaamba Jehova mukapango aaka.

Jehova: Majwi aabusinsimi aa Zekariya aali mucibeela cabili cakapango aaka alikozyenye amajwi aajanika kulugwalo lwa Is. 40:3 alimwi a Malk. 3:1, kwalo ooko izina lya Leza nkoliimininwa amabala aa Chihebrayo one (YHWH), alo aajanika mumalembe aakusaanguna aa Chihebrayo. Kweelana ambwaabelesyedwe mabala aaya muzibalo ziindene-indene zyamu Magwalo aa Chihebrayo, zina lya Leza lilabelesyegwa mu Bbaibbele, nokuba kuti malembe aa Chigiriki abelesya bbala lyakuti Kyʹri·os (Mwami).

Kubala Bbaibbele

(Luka 1:46-66) Mpoonya Mariya wakati: “Moyo wangu ulamulemeka Jehova 47 amuuya wangu ulikondedwe kapati akaambo ka Leza Mufwutuli wangu, 48 nkaambo wayeeya bucete bwamuzike wakwe. Lino bona! Kuzwa sunu, mazyalani oonse ayoondaamba kuti ndililelekedwe, 49 nkaambo Singuzu wandicitila milimo mipati alimwi zina lyakwe lilasalala, 50 alimwi kumazyalani amazyalani, aabo bamuyoowa ulabafwida luzyalo. 51 Wacita milimo mipati ajanza lyakwe; wabamwaya aabo ibalisumpula mumakanze aamyoyo yabo. 52 Wabawisya baalumi basinguzu muzyuuno zyabo akusumpula bacete; 53 wabapa zintu zyoonse zibotu aabo bafwide nzala, pele bavwubi wabatanda acinkwamaanza. 54 Wamugwasya Israyeli mubelesi wakwe, akuyeeya luzyalo lwakwe, 55 mbubonya mbwaakaambila bamataateesu, nkokuti Abrahamu alunyungu lwakwe mane kukabe kutamani.” 56 Mariya wakakkala anguwe kwamyezi yotatwe, mpoonya wakajokela kuŋanda yakwe. 57 Lino cakasika ciindi cakuti Elizabeta atumbuke, aboobo wakatumbuka mwana musankwa. 58 Mpoonya basimukobonyina abasazinyina bakamvwa kuti Jehova wamufwida luzyalo, aboobo bakasekelela anguwe. 59 Mubuzuba bwalusele bakaboola kuti bamupalule mwana, alimwi bakali kuyanda kuti bamuulike zina lyausyi, Zekariya. 60 Pele banyina bakaamba kuti: “Peepe! Ulaulikwa lyakuti Johane.” 61 Balo bakamwaambila kuti: “Taakwe wamukowa wako wiitwa azina eeli.” 62 Kumane bakabuzya usyi kwiinda mukutambaika maanza kutegwa abaambile zina ndyaakali kuyanda kuti mwana aulikwe. 63 Aboobo wakalomba cakulembela akulemba kuti: “Izina lyakwe ngu Johane.” Eeci cakabagambya boonse. 64 Ndilyonya eelyo, mulomo wakwe wakajaluka, alimwi mulaka wakwe wakaangululwa eelyo wakatalika kwaambaula, katembaula Leza. 65 Mpoonya boonse aabo bakkala mucilawo cabo bakayoowa, alimwi zintu eezyi zyoonse izyakacitika zyakaba ngamakani aakali kwaambaulwa mucooko camalundu coonse ca Judaya. 66 Alimwi boonse aabo ibakaamvwa bakaayobola mumyoyo yabo akulibuzya kuti: “Ino uyooba mwana uuli buti ooyu?” Nkaambo janza lya Jehova masimpe lyakali anguwe.

JUNE 18-24

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LUKA 2-3

“Nobakubusi—Sena Muyaambele Kumuuya?”

(Luka 2:41, 42) Lino bazyali bakwe bakajisi cilengwa cakuunka ku Jerusalemu mwaka amwaka ku Pobwe Lyakwiindilila. 42 Mpoonya naakaba amyaka iili 12, bakaunka kweelana acilengwa capobwe.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Lk. 2:41

bazyali bakwe bakajisi cilengwa: Mulawo kunyina nowakali kwaamba kuti bamakaintu bakeelede kujanika kukusekelela Pobwe Lyakwiindilila. Nokuba boobo, Mariya wakajisi cilengwa cakusindikila Josefa ku Jerusalemu mwaka amwaka kupobwe. (Kul. 23:17; 34:23) Mwaka amwaka, bakali kweenda musinzo uulampa makkilomita aatandila ku 300 kuunka akujoka antoomwe amukwasyi wabo iwakali kuyaabukomena.

(Luka 2:46, 47) Kwiinde mazuba otatwe, bakamujana mutempele kakkede akati kabamayi kaswiilila akubabuzya mibuzyo. 47 Pele boonse aabo ibakali kumuswiilila bakali kwiile kulijata kumulomo akaambo kabusongo mbwaakajisi alimwi ambwaakali kwiingula.

nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Lk. 2:46, 47

kubabuzya mibuzyo: Kweelana ambobakali kugambwa aabo ibakali kumuswiilila Jesu, mibuzyo yakwe tiiyakali mibuzyo-buzyo buyo njakonzya kubuzya mwana musyoonto kutegwa azyibe kujatikizya cintu cimwi. (Lk. 2:47) Ibbala lya Chigiriki ilyakasandululwa kuti ‘kubuzya mibuzyo’ muzibalo zimbi lilakonzya kwaamba mboibuzyigwa mibuzyo ciindi muntu nabetekwa. (Mt. 27:11; Mk. 14:60, 61; 15:2, 4; Mil. 5:27) Basyaazibwene mumakani aakaindi baamba kuti basololi bazikombelo bamwi bapati-pati bakajisi cilengwa cakusyaala kutempele amana mapobwe mpoonya akutalika kuyiisya mukkoce naa mukkota limwi lipati. Bantu bakali kukkala munsi-munsi abamaalumi aabo kutegwa baswiilile alimwi akubuzya mibuzyo.

bakali kwiile kulijata kumulomo: Aawa ibbala lya Chigiriki ilyakasandululwa kuti “kwiile kulijata kumulomo” lilakonzya kwaamba kuzumanana kugambwa.

(Luka 2:51, 52) Mpoonya wakaunka ambabo akupiluka ku Nazareta, eelyo wakazumanana kubamvwida. Alimwi banyina bakaayobola makani oonse aaya mumoyo wabo. 52 Eelyo Jesu wakali kuyaabukomena mubusongo aciimo, kayandwa kapati a Leza alimwi abantu.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Lk. 2:51,52

wakazumanana kubamvwida: Naa “wakazumanana kulibombya; wakazumanana kumvwida.” Ibbala lya Chigiriki ilyakabelesyegwa aawa litondezya kuti naakamana kugambya bamayi kutempele akaambo kaluzyibo ndwakajisi kujatikizya Jwi lya Leza, Jesu wakaunka kuŋanda akuzumanana kulibombya kubazyali bakwe. Kumvwida ooku kwakali kuyandika kapati kwiinda kumvwida nkwacita mwana uuli woonse; nkaambo cakali cibeela cakuzuzikizya Mulawo wa Musa mumbazu zyoonse.—Kul. 20:12; Gal. 4:4.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Luka 2:14) “Aalemekwe Leza kujulu lyamajulu alimwi anyika akube luumuno kubantu mbakkomanina.”

nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Lk. 2:14

alimwi anyika akube luumuno kubantu mbakkomanina: Malembe aamwi ajisi majwi aakonzya kusandululwa kuti “alimwi anyika akube luumuno kujatikizya bantu mbakkomanina,” alimwi ndembelo eeyi ilajanika amubusanduluzi bwama Bbaibbele aamwi. Pele ndembelo yamu Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya iyeeme amalembe aakaindi alimwi aasyomeka. Kwaambilizya ooku kwamungelo tiikwakali kutondezya mbwalimvwa Leza kujatikizya bantu boonse kufwumbwa naa bajisi bube buli buti naa micito iili buti. Muciindi caboobo, aamba baabo mbakkomanina akaambo kakuba alusyomo lwini-lwini mulinguwe alimwi akuba basikutobela ba Mwanaakwe.

bantu mbakkomanina: Mabala aakuti “bantu mbakkomanina” azwa kubbala lya Chigiriki lyakuti eu·do·kiʹa. Ibbala lyakuti eu·do·keʹo lileendelana abbala eeli lyalo ilibelesyedwe kulugwalo lwa Mt. 3:17; Mk. 1:11 alimwi alwa Lk. 3:22 (amubone kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mt. 3:17), kwalo ikuli majwi Leza ngaakaambila Mwanaakwe mbwaakamanina buyo kubbapatizyigwa. Kweelana ambolyakabelesyegwa aawa, mabala aa Chigiriki aakabelesyegwa mukapango aaka (an·throʹpois eu·do·kiʹas) aamba bantu mbakkomanina Leza.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mt. 3:17

ngwekkomanina: Naa “ooyo ngondikkomanina; ooyo ngondiyandisya kapati.” Mabala ngomunya aaya alabelesyegwa kulugwalo lwa Mt. 12:18, alo aakazubululwa kuzwa kulugwalo lwa Is. 42:1 kujatikizya Mesiya wakasyomezyegwa naa Kristo. Ikutilwa kwamuuya uusalala alimwi akwaambilizya kwa Leza kujatikizya Mwanaakwe zyakali zitondezyo zitazumbauzyigwi zyakuti Jesu ngo Mesiya wakasyomezyegwa.

(Luka 3:23) Jesu naakatalika mulimo wakwe wakajisi myaka iitandila ku 30, alimwi wakazyibidwe kuti wakali mwana wa Josefa, Josefa wakali mwana wa Heli,

wp16-E 3 9 ¶1-3

Sena Mulizyi?

Ino bausyi Josefa bakali bani?

Josefa, sikubeza mapulanga waku Nazareta ngowakali bausyi Jesu. Pele ino bausyi Josefa bakali bani? Mulongo wazyalani uuli Makani Mabotu aa Matayo waamba kuti Josefa wakali mwana wa Jakobo, kakuli Luka waamba kuti Josefa “wakali mwana wa Heli.” Ino nkaambo nzi ncokuli kwiindana?—Luka 3:23; Matayo 1:16.

Cibalo icakalembwa a Matayo caamba kuti: “Jakobo wakazyala Josefa,” ikubelesya bbala lya Chigiriki litondezya cakusalazya kuti Jakobo ngowakali usyi wini wa Josefa. Aboobo, Matayo wakali kutobelezya mulongo wazyalani lya Josefa, mulongo uutondezya muntu iwakali kweelela kukkala acuuno cabwami ca Davida, mwalo Jesu mwana wa Josefa mwaakazwa.

Kulubazu lumwi, cibalo icakalembwa a Luka caamba kuti: “Josefa wakali mwana wa Heli.” Mabala aakuti “mwana wa,” alakonzya kwaamba “mukwe wa.” Mucikozyanyo, mulugwalo lwa Luka 3:27, Salatieli waambwa kuti “wakali mwana wa Neri,” kakuli mubwini bausyi bakali ba Jekoniya. (1 Makani 3:17; Matayo 1:12) Kulangilwa kuti Salatieli wakakwete mwana musimbi wa Neri uutaambidwe zina, aboobo ncaakabeda mukwe. Mbubwenya buyo awalo Josefa wakali “mwana” wa Heli mukuti wakakwete Mariya mwana wa Heli. Aboobo, Luka wakatobelezya mulongo wamazyalani aa Jesu, kwiinda muli Mariya banyina bakamuzyala, kweelana “amubili wanyama.” (Baroma 1:3) Aboobo, Bbaibbele lilatupa milongo yobilo yiindene alimwi iiyandika yamazyalani aa Jesu.

Kubala Bbaibbele

(Luka 2:1-20) Lino mumazuba aayo, Kaisara Augusito wakabikka mulawo munyika yoonse wakuti bantu boonse bakalilembye. 2 (Kulilembya kwakusaanguna ooku kwakacitika ciindi Kureniyo naakali mweendelezi wa Siriya.) 3 Eelyo bantu boonse bakaunka kuyoolembwa, umwi aumwi kumunzi okwabo. 4 Awalo Josefa wakazwa ku Galilaya, mumunzi wa Nazareta akuya ku Judaya, mumunzi wa Davida uutegwa Betelehemu, mbwaanga wakali wamuŋanda alimwi wamumukwasyi wa Davida. 5 Wakaunka kutegwa bakalilembye a Mariya walo aciindi eeco iwakali kale mukaintu wakwe, alimwi iwakali afwaafwi kutumbuka. 6 Nobakacili kooko, cakasika ciindi cakuti atumbuke. 7 Aboobo wakatumbuka mwana musankwa, mutaanzi kuzyalwa, wakamuvwungaila muzisani akumulazika mucilido cabanyama nkaambo tiibakajana busena muŋanda yabeenzu. 8 Alimwi mucooko nciconya eeco kwakali beembezi ibakali musyokwe kabeembela butanga bwabo masiku. 9 Kabatayeeyeli, mungelo wa Jehova wakaima kumbele lyabo, eelyo kwakaba mumuni mpobakabede kutondezya bulemu bwa Jehova, aboobo bakayoowa kapati. 10 Pele mungelo wakabaambila kuti: “Mutayoowi, amubone! Ndamuletela makani mabotu aayoobakkomanisya kapati bantu boonse. 11 Nkaambo sunu mumunzi wa Davida, mwazyalilwa mufwutuli, nkokuti Kristo Mwami. 12 Lino mboobu mbomuyoomuzyiba: Muyoojana mwana muvwanda kavwungaidwe muzisani alimwi kalede mucilido cabanyama.” 13 Ndilyonya kwakalibonya makamu-makamu aakujulu aayo aakaba antoomwe amungelo ooyu kabatembaula Leza kuti: 14 “Aalemekwe Leza kujulu lyamajulu alimwi anyika akube luumuno kubantu mbakkomanina.” 15 Aboobo bangelo nibakabasiya akujokela kujulu, beembezi bakatalika kwaambilana kuti: “Katuya ku Betelehemu lino aawa tukabone cintu eeci cacitika, eeco Jehova ncaatuzyibya.” 16 Mpoonya bakaunka cakufwambaana eelyo bakamujana Mariya a Josefa amwana muvwanda kalede mucilido cabanyama. 17 Nobakabona boobo, bakaluula makani ngobakaambilwa kujatikizya mwana ooyu. 18 Alimwi boonse ibakamvwa bakagambwa kumakani ngobakabaambila beembezi, 19 pele Mariya wakaayobola makani aaya mumoyo wakwe, kayeeya ncaakali kwaamba. 20 Kumane beembezi bakajokela kabatembaula akulemeka Leza akaambo kazintu zyoonse nzyobakamvwa akubona, kazili mbubonya mbobakaambilwa.

JUNE 25–JULY 1

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LUKA 4-5

“Amwaakazye Masunko Mbubwenya Mbwaakacita Jesu”

(Luka 4:1-4) Mpoonya Jesu kazwide muuya uusalala wakazwa ku Jordano, eelyo wakasololelwa amuuya munkanda 2 kwamazuba aali 40 kasunkwa a Diabolosi. Alimwi kwamazuba aayo kunyina ncaakalya, aboobo naakamana mazuba aayo wakafwa nzala. 3 Aboobo Diabolosi wakamwaambila kuti: “Ikuti naa uli mwana wa Leza, ambila bbwe eeli kuti libe cinkwa.” 4 Pele Jesu wakamwiingula kuti: “Kulilembedwe kuti, ‘Muntu teelede kuponena acinkwa cilikke pe.’”

w13 8/15 25 ¶8

Ino Mweelede Kuba Muntu Uuli Buti?

Saatani wakabelesya bucenjezu mbubwenya oobu kusunka Jesu munkanda. Jesu naakaliimya kulya kwamazuba aali 40, Saatani wakasola koongelezya Jesu kwiinda mucisusi cakuyanda kulya. Saatani wakaamba kuti: “Ikuti naa uli mwana wa Leza, ambila bbwe eeli kuti libe cinkwa.” (Lk. 4:1-3) Jesu wakeelede kusala akati kazyintu eezyi zyobilo: Kubelesya nguzu zyakwe kucita maleele akupa kuti ajane cakulya cakwe mwini, naa kutazibelesya. Jesu wakalizyi kuti tanaakeelede kubelesya nguzu eezyo kutegwa acite zyintu zigwasya nguwe. Nokuba kuti wakalifwide nzala, kukwabilila cilongwe cakwe a Jehova nkokwakali kuyandika kapati kwiinda kumana nzala. Jesu wakaingula kuti: “Kulilembedwe kuti, muntu taponi kunsima yalo, pele kumajwi oonse aa-Leza.”—Lk. 4:4, BIT.

(Luka 4:5-8) Eelyo wakamutola atala aacilundu akumutondezya mami oonse aamunyika mukaindi kaniini buyo. 6 Mpoonya Diabolosi wakati kulinguwe: “Ndilakupa bweendelezi boonse oobu abulemu bwambubo, nkaambo ndakapegwa mbubo, alimwi kufwumbwa ngwendiyanda kupa mbubo, ndilamupa. 7 Aboobo ikuti undikombe ciindi comwe buyo, boonse bulaba bwako.” 8 Mukumwiingula Jesu wakamwaambila kuti: “Kulilembedwe kuti, ‘Ngu Jehova Leza wako ngoelede kukomba, alimwi ngonguwe alikke ngoelede kubelekela mulimo uusetekene.’”

w13 8/15 25 ¶10

Ino Mweelede Kuba Muntu Uuli Buti?

Mbuti kujatikizya Jesu? Saatani ‘wakatondezya Jesu mami oonse aamunyika mukaindi kaniini buyo. Mpoonya Diabolosi wakati kulinguwe: ‘Ndilakupa bweendelezi boonse oobu abulemu bwangawo.’’ (Lk. 4:5, 6) Jesu tanaakali kukonzya kwaabona mami oonse aayo ameso aakwe, nokuba boobo Saatani wakalizyi kuti bulemu bwamami aaya ikuti bwatondezyegwa mucilengaano, bulakonzya kupa kuti Jesu abe aluyandisisyo. Kakunyina akufwa nsoni, Saatani wakaamba kuti: “Ikuti wandikomba, boonse bulaba bwako.” (Lk. 4:7) Jesu kunyina naakali kuyanda kuba muntu Saatani ngwaakali kuyanda kuti abe. Wakaingula cakufwambaana. Wakaamba kuti: “Kulilembedwe kuti: ‘Ngu Jehova Leza wako ngoelede kukomba, alimwi ngonguwe alikke ngoelede kubelekela mulimo uusetekene.’”—Lk. 4:8.

(Luka 4:9-12) Kumane wakamutola ku Jerusalemu waakumwiimika atala aabwaanda bwaatala lyatempele akumwaambila kuti: “Ikuti naa uli mwana wa Leza, koliwaala ansi kuzwa waano, 10 nkaambo kulilembedwe kuti, ‘Uyoolailila bangelo bakwe kujatikizya nduwe, kuti bakukwabilile,’ 11 alimwi ‘Bayookutemba amaanza aabo, kutegwa utakalinontoli abbwe.’” 12 Mukumwiingula Jesu wakamwaambila kuti: “Kwaambidwe kuti, ‘Utasunki Jehova Leza wako.’”

nwtsty zifwanikiso azyakweebelela

Atala Aabwaanda Bwaatala Lyatempele

Ambweni Saatani wakamwiimika ncobeni Jesu “atala aabwaanda bwaatala [naa “ansonje”] lyatempele” akumwaambila kuti aliwaale ansi, pele busena bwini aayeeyelwa kuti mpaakaimvwi Jesu taazyibidwe pe. Mbwaanga bbala ilyakabelesyegwa aawa lyakuti “tempele” lilakonzya kwaamba busena boonse bwatempele, kulalangilwa kuti Jesu wakaimvwi akkona lili kumusanza lwaajwe (1) lyabusena bwatempele. Naa ambweni wakaimvwi akkona limbi lyatempele. Aboobo kuloka kuzwa akati kamasena aaya kwakali kukonzya kupa kuti afwe ccita kuti Jehova wamukwabilila.

w13 8/15 26 ¶12

Ino Mweelede Kuba Muntu Uuli Buti?

Kwiindana a Eva, Jesu wakapa cikozyanyo cibotu loko cakulicesya! Saatani wakasola kumusunka munzila iimbi, pele Jesu wakakaka kucita cintu cili coonse cigambya icakali kukonzya kusunka Leza. Kucita boobo nocakaba citondezyo cakulisumpula. Muciindi cakucita oobo, Jesu cakutainda mumbali wakaamba kuti: “Kwaambidwe kuti: ‘Utasunki Jehova Leza wako.’”—Amubale Luka 4:9-12.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Luka 4:17) Aboobo wakapegwa bbuku lyamusinsimi Isaya, eelyo wakalivwungulula akujana aakalembedwe kuti:

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Lk. 4:17

bbuku lyamusinsimi Isaya: Bbuku eeli lya Isaya ilyaku Lwizi Lutajisi Buumi lilembedwe azipaya zili 17 izinungidwe antoomwe, calo icipa kuti kalilampa mamita aali 7.3 alimwi lijisi zibeela-beela zili 54. Mabbuku aakuvwunga aakali kubelesyegwa mucikombelo ku Nazareta kuyeeyelwa kuti aalo akali malamfwu mbubwenya oobo. Mbwaanga mumwaanda wamyaka wakusaanguna mabbuku aaya akanyina manamba aazyaandaano alimwi atupango, Jesu wakali kuyandaula buya cibalo ncaakali kuyanda kubala. Pele mbwaanga wakaajana aakalembedwe majwi aabusinsimi, eeci ncitondezyo cakuti wakalilizyi kabotu Jwi lya Leza.

(Luka 4:25) Mucikozyanyo, ndimwaambila camasimpe kuti: Kwakali bamukabafwu banji mu Israyeli kumazuba aa Elija imvwula noyatakali kuwa kwamyaka yotatwe amyezi iili cisambomwe, cakuti kwakaba nzala mpati mucisi coonse.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Lk. 4:25

kwamyaka yotatwe amyezi iili cisambomwe: Kweelana ancolwaamba lugwalo lwa 1Bam. 18:1, Elija wakaambilizya mamanino aaciyumayuma “mumwaka watatu.” Aboobo bamwi baamba kuti majwi ngaakaamba Jesu alakazyanya ancolwaamba lugwalo lwa 1 Bami. Nokuba boobo, cibalo cijanika mu Magwalo aa Chihebrayo tacipi muzeezo wakuti ciyumayuma tiicakatola myaka yotatwe. Kuboneka kuti mabala aakuti “mumwaka watatu” aamba ciindi Elija naakaambilizya makani aaciyumayuma kuli Ahabu ciindi cakusaanguna. (1Bam. 17:1) Kulangilwa kuti kwaambilizya ooku kwakacitika kacitalikide kale ciindi cacilimo, calo kanji-kanji icitola buyo myezi iili cisambomwe pele aawa kulibonya kuti yakaliindide kale myezi eeyo. Kuyungizya waawo, ciyumayuma kunyina nocakamana mpoonya-mpoonya ciindi Elija naakalibonya alimwi kuli Ahabu “mumwaka watatu,” pele cakamana nowakainda musunko wamulilo ku Cilundu ca Karimeli. (1Bam. 18:18-45) Aboobo, majwi aa Jesu aalembedwe waawa, kubikkilizya amajwi aakozyenye aamwanookwabo Kristo aalembedwe kulugwalo lwa Jak. 5:17, aleendelana amajwi aalembedwe kuli 1Bam. 18:1.

Kubala Bbaibbele

(Luka 4:31-44) Mpoonya wakaselemukila ku Kapernauma, munzi waku Galilaya. Eelyo wakali kubayiisya mu Sabata, 32 alimwi bakagambwa kapati ambwaakali kuyiisya, nkaambo wakali kwaambaula canguzu. 33 Lino mucikombelo mwakali muntu wakanjidwe daimona, imuuya uusofweede, eelyo wakoompolola ajwi pati kati: 34 “Aa! Ino tujisi kaambo nzi anduwe Jesu omuna Nazareta? Sena walonda kutunyonyoona? Ndilikuzyi kabotu kuti uli Musalali wa Leza.” 35 Pele Jesu wakalikalalila kati: “Umuna, kozwa mumuntu ooyu.” Eelyo nolyakamuwisyila ansi muntu ooyo kabalangilila, daimona eelyo lyakazwa mulinguwe kakunyina kumucisa. 36 Babone boobo bantu boonse bakagambwa kapati akutalika kulyaambauzya akati kabo kabati: “Ino majwi aali buti aaya? Nkaambo cabwami acanguzu ulalailila myuuya iisofweede, eelyo ilazwa!” 37 Aboobo mpuwo yakwe yakamwaika koonse-koonse mucisi eeco. 38 Naakazwa mucikombelo, wakaakunjila muŋanda ya Simoni. Lino banyinazyala Simoni bakalicisidwe, bakali kupya mubili kapati, aboobo bantu bakamulomba kuti abagwasye. 39 Aboobo wakaima aawo mpobakalede akulailila bulwazi kuti buzwe, eelyo bwakazwa. Ndilyonya bakanyamuka akutalika kubakutaukila. 40 Pele nolyakali kuyanda kubbila zuba, boonse aabo ibakajisi bantu baciswa malwazi aaindene-indene bakabaleta kulinguwe. Kwiinda mukubikka maanza aali umwi aumwi wabo wakabaponya. 41 Alimwi madaimona akazwa mubantu banji, kaaongolola akwaamba kuti: “Uli Mwana wa Leza.” Pele wakali kwaakalalila, tanaakali kwaazumizya kwaambaula, nkaambo akalimuzyi kuti ngu Kristo. 42 Pele nobwakaca, wakazwa akuya kubusena bunyina bantu. Pele makamu aabantu akatalika kumuyandaula mane aakusika ooko nkwaakabede, eelyo bakasoleka kumukasya kuti atabasiyi. 43 Pele wakabaambila kuti: “Akwalo kuminzi iimbi ndileelede kwaambilizya makani mabotu aa Bwami bwa Leza, nkaambo eeci ncindakatuminwa.” 44 Aboobo wakaunka kayaabukambauka muzikombelo zyamu Judaya.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi