LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w96 11/1 map. 3-5
  • Luumbulizyo Kubadyaaminidwe

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Luumbulizyo Kubadyaaminidwe
  • Ngazi Yamulindizi—1996
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Sikwiiya Zyakudyaaminina Wansiku
  • Kudyaaminina Kulamana Ino-Ino
  • Amubaumbulizye Ibalila
    Ngazi Yamulindizi—2003
  • Ino Nkuli Kukonzya Kujanika Luumbulizyo Lwini-lwini?
    Ngazi Yamulindizi—2003
  • Ino Nguni Uukonzya Kubagwasya Aabo Bapengede?
    Ngazi Yamulindizi—2010
  • ‘Amubaumbulizye Boonse Balila’
    Ngazi Yamulindizi—2011
Amubone Azimwi
Ngazi Yamulindizi—1996
w96 11/1 map. 3-5

Luumbulizyo Kubadyaaminidwe

SENA mwabona kuti muciindi coonse eci ncomwali baumi majwi amwi alikubelesegwa bunji bwaziindi mumitwe yamakani? Sena mwakatala kwiide kubala majwi mbuli nkondo, milandu, ntenda, nzala alimwi amapenzi? Nokuba boobo, kuli bbala lyomwe ililibonya biya kubulika mukuluula kwamakani. Pele ndebbala liiminina cintu bantu ncobayandisya kapati. Ibbala elyo ndyakuti “luumbulizyo.”

‘Kuumbulizya’ caamba “kupa nguzu abulangizi kuli” alimwi a “kucesya kuusa naa manyongwe” aaumwi. Alupyopyongano loonse olu lwanyika lwayainda mumwaanda wamyaka wa 20, bulangizi akucesyegwa kwabuusu kulayandika kapati loko. Masimpe, bamwi bandiswe balakkomana azintu zinjaanji zyakumubili nzyobatakayeeyela bamasyaaneeneesu kuti zilakonzeka. Kapati eci cili aakaambo kalusumpuko lwasayaansi luyaambele. Pele sayaansi amilimo yayo taakwe nozyatuumbulizya munzila yakugwisya zintu zyoonse zileta manyongwe kubantu. Ino nzintu nzi zileta manyongwe?

Myaanda yamyaka minji yainda, mwaalumi sibusogo Solomoni wakaamba cintu cimwi cipati cileta manyongwe ciindi naakati: “Muntu naendelezya muntunyina kukumubisizya.” (Mukambausi 8:9) Sayaansi amilimo yayo taakwe noyakonzya kucinca cilengwa camuntu cakuyanda kukoma muntunyina. Mumwaanda wamyaka uno wa 20, eci casololela kukudyaaminina kwalunya mukati mumasi akunkondo ziyoosya akati kamasi.

Kuzwa mu 1914 bantu bainda kumamiliyoni aali mwaanda mbibakafwa akaambo kankondo. Amuyeeyele buyo kupenga kwabantu kutondezegwa amweelwe oyu—utondezya kuti kuli mamiliyoni amikwasyi iilila iyandika kuumbulizya. Kunze lyalufwu munzila mbyaabi, inkondo ziletela misyobo imwi yakupenga. Kumamanino ankondo yabili yanyika, kwakali bantu batija kuzwa kucisi cabo bainda ku 12 miliyoni ku Europe. Mumyaka yainda ibantu bainda ku miliyoni yomwe acisela bakatija kuzwa mumasena ankondo aaku Southeast Asia. Inkondo yaku Balkans yapa kuti bantu bainda kumamiliyoni obile bamwaikizyanye kutija akuyiinda minzi yabo—ibanji kabatija “kujaya kwamusyobo.”

Bantu batija kuzwa kucisi cabo, masimpe bayandika kuumbulizya, kapati baya basinikizigwa kusiya minzi yabo kakutakwe ancobayumwide kunze lyanzyobakonzya kuyumuna kumaanza, kakunyina kuzyiba nkobaya azyakunembo lyabo amikwasyi yabo. Bantu bamusyobo oyu bali akati kabaabo bainda kudyaamininwa ceetezya; bayandika luumbulizyo.

Mumbazu zyanyika zijisi luumuno, mamiliyoni abantu bapona mubuzike butaambiki akaambo kabweende bwabuvwubi bwanyika. Masimpe, bamwi balijisi lubono lunji. Pele bunji bwabo balwana nkondo yabuponi yabuzuba abuzuba. Banji bali mukuyandaula kwakukkala kubotu. Myeelwe yabamalovwa iyabuya ambele. Ipepa limwi lyamakani lya ku Afrika kalyaamba zyakumbele lyakati: “Inyika iyaabulinjila penzi lyabulovwa litanabwenwe cakuti mweelwe wabasikuyandaula milimo unooindide ku 1,300,000,000 mpuuyoosikila mwaka 2020.” Masimpe, bantu bacete bayandika “kuyumya-yumya abulangizi”—kuumbulizya.

Akaambo kabukkale bwamapenzi, bamwi balisandula kuba zigwebenga. Aino, eci cileta buyo mapenzi kulibaabo mbobanyonganya, alimwi kuya ambele kwamilandu kuyungizya buyo kupotana mumizeezo. Mutwe wamakani wamupepa lyamazuba masyoonto aainda litegwa The star lya ku Johannesburg mu South Africa, waamba kuti: “Ibuzuba bomwe mubuumi ‘bwacisi ciinda bujayi munyika.’” Cibalo eci cakapandulula buzuba bumwi butondezya bukkale bwabuzubaa buzuba mukati mu Johannesburg alimwi amumasena aayeengelede. Mubuzuba oobo, bantu bone bakajaigwa alimwi ibali lusele bakanyangwa myoota. Kwakaluulwa kuti kwakabbigwa zintu mumaanda aasika ku kkumi aciloba munkomponi imwi. Kuyungizya awa, kwakabbigwa zintu zinji kwiinda mukubelesya zilwanyo iziindi zikubwene biya. Kweelana abwaamba pepa lyamakani bamapulisa buzuba obu bakabuti, “mbubo bulitontomene.” Cilalimvwisya kuti, basazinyina bajaigwa abaabo babbidwa mumaanda akubbidwa myootokala, balalimvwa kukopana mumizeezo. Bayandika busyomezi abulangizi—kuumbulizya.

Mumasi amwi, kuli bazyali baulisya bana babo mubuvuule. Cimwi cisi caku Asia ooko beenzu nkobainka mu “nyendo zyabuvuule” kuluulwa kuti cijisi bamavuule basika kumamiliyoni obile, bunji bwabo bakaulwa naa kubbigwa kabacili bana. Sena inga kwaba bamwi badyaaminidwe kwiinda bantu aba beetezya? Mukubandika zyamakwebo aabuunyu oobu, magazine itegwa Time yakaluula zyamuswaangano watubunga twabamakaintu mu 1991 ku Southeast Asia. Ooko kwakeezyeezyegwa kuti “bamakaintu bali mamiliyoni ali makumi otatwe bakauzigwa munyika yoonse mbwiizulwa kutalikila akati-kati kumyaka yamuma-1970.”

Aino, takuli kuti ccita baulisyigwa biya bana nobacubilwa pe. Uyaabukomena mweelwe wabasikupenzegwa kumubili naa koonwa cakusinikizigwa abamazyali babo antela abasazinyina mumaanda mobazwa. Ibana bamusyobo oyu inga banyongana mumizeezo kwaciindi cilamfwu. Cakutadonaika, mbobali bantu badyaaminidwe, beelede kuumbulizigwa.

Sikwiiya Zyakudyaaminina Wansiku

Kudyaaminina kwa muntu kwakamutyompya kapati Mwami Solomoni. Wakalemba kuti: “Alimwi ndakabona bantu mbubapenzegwa ansi ano. Ndakabona misozi yabapengede ambubabula sikubaumbulizya. Mumaanza aabasikubapenzya muli inguzu, nkabela tabajisi sikubaumbulizya.”—Mukambausi 4:1.

Ikuti kakubee myaka 3,000 yainda, mwami musongo wakabona kuti bantu badyaaminidwe bakeelede ncobeni kujana sikuumbulizya, ncinzi ncanga waamba sunu? Aboobo, Solomoni wakalizyi kuti taakwe muntu utalondokede, naba nguwe lwakwe, uunga wapa luumbulizyo luyandika kubantu. Kwakali kuyandika muntu mupati kuti agwisye nguzu zyabasikudyaaminina. Sena muntu wamusyobo oyo nkwali?

Mu Bbaibbele, Intembauzyo 72 yaamba zya sikuumbulizya mupati wabantu boonse. Mwami Davida wisi Solomoni nguwakalemba Intembauzyo eyo. Imajwi aatala alembedwe kuti: “Intembauzyo ya-Solomoni.” Cakutadooneka, yakalembwa a Mwami munene Davida mukwaamba Zyayooyo wakali kuzyookona cuuno cakwe cabwami. Ooyu, kweelana abwaamba intembauzyo, wakali kuzyooleta lwaanguluko lutamani kuzwa kukudyaaminina. “Mumazuba aakwe bululami bukomene, aluumuno luvule ciindi coonse mwezi nuuciliwo. Bwami bwakwe butandabale kuzwa kulwizi kusikila kulwizinyina, . . . kusikila kumagolelo aanyika.”—Intembauzyo 72:7, 8.

Ciindi Davida naakalemba majwi aya, ambweni wakali kuyeeya zya mwanaakwe Solomoni. Pele Solomoni wakazyiba kuti taakali kukonzya munguzu zyakwe ikulela bantu munzila ipanduludwe muntembauzyo eyo. Wakali kukonzya kuzuzikizya majwi aantembauzyo munzila nsyoonto buyo mukwiiminina cisi ca Israyeli, kutali kugwasya nyika yoonse. Kuboneka kuti eyi ntembauzyo yabusinsimi iilembedwe mubusolozi bwamuuya uusalala yakaamba zyaumwi mupati kwiinda Solomoni. Sena oyo nguni? Weelede buyo kuti ngu Jesu Kristo.

Ciindi mungelo naakaambilizya kuzyalwa kwa Jesu, wakati: “Jehova Leza uzoomupa cuuno cabwami cawisi Davida.” (Luka 1:32) Kunze lyaboobo, Jesu wakalyaamba kuba umwi “uumwiinda Solomoni.” (Luka 11:31) Kuzwa ciindi Jesu naakabusigwa akubikkwa kululyo kwa Leza, wali kujulu lyoonse, kubusena ooko nkwakonzya kuzuzikizya majwi aamu Intembauzyo 72. Kuyungizya awa, wakatambula nguzu abweendelezi kuli Leza zyakutyola jokwe lyakudyaamininwa kwabantu. (Intembauzyo 2:7-9; Daniele 2:44) Aboobo, Jesu nguutikazuzikizye majwi aa Intembauzyo 72.

Kudyaaminina Kulamana Ino-Ino

Ino eci caamba nzi? Caamba kuti lwaanguluko kunzila zyoonse zyakudyaaminwa kwamuntu ino-ino luzyooba ncobeni. Imapenzi aatanabwenwe alimwi akudyaaminina kwacitwa mumwaanda wamyaka wa 20, kwakasinsimwa a Jesu kuba ncecitondezyo cizyootondezya “mamanino aaciindi.” (Matayo 24:3) Akati kazintu zimwi nzyaakaamba, wakasinsima kuti: “Cisi cizoolwana acisiyina, abwami buzoolwana abwaminyina.” (Matayo 24:7) Cibeela eci cabusinsimi cakatalika kuzuzikizigwa kaiyanda kutalika nkondo ntaanzi yanyika mu 1914. “Nkaambo kakuvula kwamilandu,” Jesu wakayungizya akuti, “bantu banji bazooya buleka luyandisyo lwabo.” (Matayo 24:12) Milandu akubula luyando zyaleta zyalani mbyaabi yakudyaaminina. Aboobo, ciindi ceelede kuti cili afwaafwi cakuti Jesu Kristo anjililile kuba Mwami mupya wanyika. (Matayo 24:32-34) Sena eco ciyooamba nzi kubantu badyaaminidwe bajisi lusyomo muli Jesu Kristo alimwi akuli baabo bamulanga kuba Sikuumbulizya wabantu uusalidwe aa Leza?

Kutegwa twiingule mubuzyo oyo, atubale amwi majwi mu Intembauzyo 72 aazuzikizidwe muli Kristo Jesu: “Nkaambo ulavuna bacete nibakwiila, abalo bapengede abaabo babula mugwasyi. Bacete abatengwana ulabafwida luzyalo; buumi bwabacete ulabufutula. Ulanununa buumi bwabo kulupenzyo: bulowa bwabo bulayandika mumeso aakwe.” (Intembauzyo 72:12-14) Aboobo Mwami uusalidwe wa Leza, Jesu Kristo, uyoosinizya kubona kuti kunyina uupenga akaambo kakudyaamininwa. Ulijisi nguzu zyakumanizya nzila zyoonse zipilingeni.

Umwi inga waamba kuti ‘eco cimvwika kabotu pele mbuti zyalino we? Nduumbulizyo nzi luliwo kuli baabo bali mukupenga lino?’ Kasimpe, luumbulizyo kubadyaaminidwe nkoluli. Zibalo zyamamanino zyobile mumagazini eyi ziyootondezya mamiliyoni aabantu mbwaali mukujana luumbulizyo kwiinda mukuyanzana cilongwe cibotu a Leza mwini-mwini, Jehova, alimwi a Mwanaakwe ngwayandisya, Jesu Kristo. Cilongwe camusyobo oyu mukati kaciindi cakudyaamininwa inga caleta buumi butamani bunyina kudyaaminina. Kakomba kuli Leza, Jesu wakati: “Mboobu buumi ubutamani, kuti bazibe nduwe, Leza mwini-mwini, ooli olike, ayooyo ngookatuma, nguwenya Jesu Kristo.”—Johane 17:3.

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi