LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • Nkaambo Nzi Bukkale Bwamazubaano Ncobuli Bubi Kapati Boobu?
    Ngazi Yamulindizi—1997 | April 1
    • Ikuyoowa akuyeeya zyakacitika kwali kumupenzya masikati; maloto aayoosya akali kumupa cilabila masiku. Adnan tali buyo umwi akati kamweelwe. Mmwana uuli mukupenga; tatukonzyi kutamumvwida luse pe.

      Ncimwi buyo amapenzi amwi aamunyika. Kuli kwiindana akati kakubala zyanzala; alimwi akubona cifwanikiso cakana kasimbi kalaa myaka yosanwe kakalaa kaumba kabula atuulu atwaanza tufwulukide, kalangilwa kufwa kufwumbwa ciindi kunzala. Kuli kwiindana akati kakubala myeelwe yazintu zibi zicitika; alimwi akumvwa zyakuumwa citaambiki kwamucembele mukamufu, kubbidwa, alimwi akusinikizigwa koonana. Kuli kwiindana akati kakubala zyakwaandaana kwamukwasyi; alimwi akumvwa kuti banyina acaali babaonyaa nzala akutabalela kabotu bana babo beni.

      Cilacisya moyo kubala zintu zili boobu. Pele naa zipenzyo zyanyika yoonse zili boobu zyatugama buya kutucisa, ma! inga caindila buya. Ciindi nomwapenga boobu, bukkale bwamunyika bulibonya mumakani aanyika yoonse inga bwamuzinga. Cilayoosya ikubona mapenzi kuzwa kumilandu yabulwani, inkondo, inzala alimwi a malwazi nkoziyabuvwula amweelwe uutanacitikide mubukkale bwamuntu. Kukkala akati kamapenzi meni-meni aamumwaanda wamyaka uuno wa 20 inga caleta mapenzi mapati mumizeezo—kuzingwa, bukandu alimwi akutyompwa zilavwula.

      Bantu muzikombelo zinji bayandaula kwiingula kumibuzyo ikatazya mbuli yakuti, Nkaambo nzi bukkale ncobuli bubi boobu? Sena musyobo wamuntu ugamayi?

      Mukubula coolwe, zikombelo zyamazubaano tazipi kwiingula kuzwidilide. Ciindi cakusaanguna nomwakabona mubuzyo atala lyamagazini eeyi, ndiza mwakadooneka kwiingula kupegwa—eco calo citagambyi. Zikombelo zyamilawo-lawo kanjikanji zisola kukakatizya kuyiisya zintu zitamo mu Bbaibbele—ibuzuba aciindi calunyonyooko lwanyika ino. (Amulange Matayo 24:36.) Basikumwaya magazini eeyi cibabotela kuti Bbaibbele lini lilikke lilipandulule. Inga mwagambwa kuziba kuti kukanana kwa Bbaibbele kwazyamazubaa mamanino nkwakasimpe alimwi nkwamaanu. Alimwi Bbaibbele taligoleli buyo aakupandulula kaambo bukkale ncobuli bubi boobu. Lilatupa alimwi abulangizi bwakumbele, bwalo buumbulizya cini-cini. Twamutamba kuti mulange zibalo zitobela kuti mubone mbocikonzeka eeci.

  • Sena Aaya Mazuba Ngaamamanino Ncobeni?
    Ngazi Yamulindizi—1997 | April 1
    • Sena Aaya Mazuba Ngaamamanino Ncobeni?

      MUKKEDE nkobuli kumbele bwato ciindi nobwasika acilawo mpuukopene mulonga. Kulibonya myala yamabwe nkwiikupailwa accovwu alimwi amupempe uumwaika. Mwasola kwaababulula. Imuntu ooyo uuli kunze lyenu nguuelede kunyonauna bwato, pele tazibide loko. Icimbi ciinda awaawa kubija ncakuti tamukwe maapu, aboobo tamuzi pe naa kumamanino aacilawo eci campoompo kuli ziba likkalikide naa kuli mavwuumina.

      Eco tacili ciimo cinooneezya, embo na? Nkooko tucicince ino. Amweezeezye kuti sikumusindikila ulizibide, ulaazi mabwe oonse aamulonga oyu, ulizi boonse mbuunyonauna. Walizi kale kamucili kule kuti mutozya kumeenda aakopene, ulizi mbokubede nkwaamanina, alimwi ulizi mbokupinaukwa kwiinda mpawo. Sena awo inga tamulikwayi cini-cini?

      Masimpe ngakuti toonse tuli muciimo cili boobu. Cakutaliyandila tobeni, twaide kulijana aciindi muntu nali muciimo cikopene. Bunji bwabantu tabazi bulamfwu bwaciindi zintu nozina kuli boobu, ikuti naa kuli noziyoobaanga mbubo-mbubo, alimwi naa mbuti mbobanga bafwutuka kabotu mukati kaciindi eci. Pele tatuyandiki kulimvwa kusweeka buya naa kubula mbotunga twacita. Mulengi wesu watupa musolozi—walo wakaambilizya ciindi eeci cabuumba, uusinsima mbuli mbociyoomana, alimwi uutupa busolozi mbotuyandika kutegwa tufwutuke. Ooyo musolozi ndibbuku litegwa Ibbaibbele. Mulembi walyo, Jehova Leza, lwakwe mwini uliita kuti Mmwiiyi Mupati, alimwi kwiinda muli Isaya ulaamba cakuumbulizya kuti: “Nkabela matwi aako ayoomvwa ijwi kusule lyako liti, Njeeyi inzila, amweende mulinjiyo, kufumbwa ciindi nimuleya nikuba kululyo nikuba kulumwensi.” (Isaya 30:20, 21) Sena inga mwabuzumina busolozi buli boobu? Kuti kakuli boobo atulange naa ncobeni Bbaibbele lyakaambilizya mbwaakali kuzooba mazuba esu.

      Basikutobela Jesu Babuzya Mubuzyo Wamaanu

      Basikumutobela Jesu baleelede kuti bakaligambidwe. Jesu wakazwide akubaambila cakutainda ambali, kuti mayake aatempele lyamu Jerusalemu ayoomaninina kunyonyoonwa! Businsimi buli boobu bulagambya. Kwiinde buyo kaindi-indi, nobakakkede a Mulundu wa Elaioni, basiciya bakwe bone bakamubuzya Jesu kabati: “Utwaambile, ino makani aya azooba lili? alimwi ncinzi cizooba citondezyo cakuboola kwako acamamanino aaciindi?” (Matayo 24:3; Marko 13:1-4) Nokuba kuti bakaziba naa pe, ibwiinguzi bwa Jesu bwakali kuzoozuzikizigwa munzila iitali buyo yomwe.

      Lunyonyooko lwatempele lyamu Jerusalemu alimwi amamanino aabweende bwazintu bwaci Juda teecakali cintu comwe akubako kwa Kristo kumananino aabweende bwazintu bwanyika yoonse mbwiizulwa. Pesi mubwiinguzi bwakwe bulamfwu, Jesu kabotu-kabotu wakajatikizya mbazu zyoonse zyamubuzyo oyo. Wakabaambila zintu mboziyooba Jerusalemu katananyonyoonwa; alimwi wakabaambila mbubakeelede kwiilangila kuzooba nyika ciindi anoolela kali Mwami kujulu alimwi nanooli afwi kumanizya bweende bwazintu bwanyika yoonse mbwiizulwa.

      Mamanino aa Jerusalemu

      Amusaangune muyeeye ncaakaamba Jesu kujatikizya Jerusalemu alimwi atempele lyawo. Kakucili makumi amyaka otatwe, wakaambilizya ciindi cabuyumuyumu butaambiki muli yooyu umwi waminzi mipati munyika. Ikapati amulange majwi aalembedwe kuli Luka 21:20, 21 aakuti: “Pele wabona kuti Jerusalemu wazinganwa mukati kempi, amukazibe kuti kusaalwa kwawo kuli afwaafwi. Ndilyonya abo abali mu-Judaya abacijile mumalundu, abali mukati kawo abazwe, abali kumyuunda batanjili mumunzi.” Kuti Jerusalemu wazinganwa, wazingulukwa akati kempi, ino aabo “bali mukati kawo” inga bategwa “bazwe” buti, mbuli mbwaakalailila Jesu? Kulalibonya kuti Jesu wakali kusendekezya kwaamba kuti kuyoojuka mwaako wakuzwida. Sena eci cakacitika?

      Mu 66 C.E., impi zyaba Roma mubusolozi bwa Cestio Galo zyakali zyabatabulula basikalumamba ba Juda bazangi bajokoloka mane ku Jerusalemu eelyo lino bakali basinkilide mukati kamunzi. Ba Roma mane bakasoleka kunjila mumunzi mane baakusika kubwaanda bwatempele. Pele lino Galo wakalailila mpi zyakwe kuti zicite cintu cikankamanisya cini-cini. Wakabaambila kuti baccije! Kubacita boobo basikalumamba ba Juda balo nkutandaanya basinkondonyina ba Roma ibaccija, kumwi bayaabubauma. Munzila eeyi, wakajuka mwaako Jesu ngwaakali waambilizya. Banakristo beni-beni bakatobela kucenjezya kwakwe akuzwa mu Jerusalemu. Aawa bakasongwaala, nkaambo nokwakainda buyo myaka yone, impi zyaba Roma zyakapiluka, Silutwe Tito kayaabuzisololela. Aciindi eci teekwakali kukonzeka kuccija pe.

      Impi zyaba Roma zyakauzinguluka alimwi munzi wa Jerusalemu; zyakuuyakilila lukwakwa lwankanka zifwalidwe. Jesu wakasinsimide boobu kujatikizya Jerusalemu: “Nkaambo ciindi ciyookusikila, awo basinkondonyoko ncobayookuyakila bwaanda, bakuzingane, bakusinkile kumabazu oonse.”a (Luka 19:43) Teelyakalampa, Jerusalemu wakawa; itempele lyawo lyakacaala ndidwi lisuka busi. Majwi aa Jesu akali azuzikizigwa cakumaninina!

      Pele Jesu walo wakali kuyeeya zinji kwiinda kwalo kunyonyoonwa kwa Jerusalemu. Basiciiya bakwe alimwi bakamubuzizye citondezyo cakubako kwakwe. Kuciindeeco teebakazi pe kuti eci caamba ciindi naakali kuzoobikkwa kuti alele kali Mwami kujulu. Ncinzi ncaakaambilizya?

      Inkondo Mumazuba Aamamanino

      Kuti mwabala kuli Matayo zyaandaano zya 24 a 25, Marko caandaano ca 13, alimwi a Luka caandaano ca 21, mulabona bumboni bwini-bwini bwakuti Jesu wakali kwaamba ciindi cesu cino. Wakaambilizya ciindi cankondo—kutali buyo “nkondo ampuwo zyankondo” izyali kunyonganya ciindi coonse camuntu pele inkondo ‘yacisi cilwana acisinyina, abwami bulwana abwaminyina’—ee inkondo zipati-pati zyamanyika aandeene.—Matayo 24:6-8.

      Lino amuyeeye buyo mbulwacinca lumamba mumwaanda wesu uno wamyaka. Iciindi nkondo niyakali kulwanwa buyo akati kampi zyobile ziiminina zisi zyobile zizwangana, kazigonkana amacceba nokuba kudubulana ntobolo kulumamba, cakali kale cintu ciyoosya. Pele mu 1914 yakabuka Inkondo Mpati. Zisi zyakatobelana kunjila mumazwanga ayo mbuli mayuwe aamaanzi—yaba njenkondo ntaanzi yanyika yoonse. Kwakaanzwa zilwanyo zililebula zini kuti ziyungizye bantu bajaigwa alimwi zikonzye kucita obo kuzwa kulamfwu. Mulunya intobolo zyamincini zyakacitapaula camisyonga cakutainzya-inzya; busi bwampilibili bwakatenta, bwakapenzya, bwakalemanisya, akujaya zyuulu zyabasikalumamba aciindi comwe-comwe; matanka akazuzuma calunya kupola minyinza yabasinkondonyina, kumwi ntobolo zyangawo zitalikomeneni ziyaa bubbebba. Azyalo ndeke amato aakunsaa maanzi zyakazoobeleka—nokuba kuti ezi zyakali buyo zyakulabizya ziboola kumbele.

      Inkondo Yanyika ya II yakacicita citayeeyelwi—mane yakiiyinda kule-kule yakusaanguna, yalo kiijaya mamiliyoni manji-manji aabantu. Mato aatalikomeneni aayumuna ndeke, mane inga yategwa mminzi yiibauka, akaluzubauka lwizi akutuma ndeke zyankondo kuti zikabasansaile lufwu basinkondonyina kuzwa mujulu. Mato aakunsaa maanzi akadubula akwiinkizya mato aabasinkondonyina. Mabbomba aamaatomu akalosyegwa kaajaya myaanda yazyuulu zyabantu imwi aimwi! Mbubonya Jesu mbwaakasinsima, kwali zintu “ziyoosya” izitondezya ciindi cesu cino cankondo.—Luka 21:11.

      Sena kuzwa lya Nkondo Yanyika ya II inkondo yabaanga mbubo-mbubo? Peepe. Zimwi ziindi kuli kulwanwa nkondo zinji cini-cini mumwaka omwe buyo—nomuba mukkumi lyamyaka ino yamuma 1990—ibajaigwa kababalilwa kumamiliyoni buya. Alimwi aabo bajatikizigwa kapati ankondo bacinca. Tabacili kapati basikalumamba ibafwa. Sunu, bunji bwabasikulicisa munkondo—atwaambe kuti ibainda a 90 pasenti—inga mbantu buyo.

      Imbazu Zimbi Zyacitondezyo

      Inkondo nimbazu yomwe buyo yacitondezyo ncaakaamba Jesu. Alimwi wakacenjezya kuti kuyooba “inzala.” (Matayo 24:7) Aboobo yaliwo ncobeni, nokujanika kuti nyika iyaabuyungizya kutebulwa zyakulya ziyandika kusanina muntu woonse, alimwi sayaansi yabulimi yasumpuka kwiinda muciindi coonse naaliwo muntu, alimwi kuli zyeendela zyalubilo izibeleka kabotu izyakweenzya zyakulya kuzitola kuli koonse anyika. Pele nokuba boobo, ibantu basika kucibeela casanu camweelwe wabantu munyika balailala abuzuba.

      Jesu wakaambilizya kuti kuyooba “zilwazi mumasena aandeene.” (Luka 21:11) Aalo awa ciindi cesu cino cilagambya—kuli lusumpuko mubusilisi kwiinda lyoonse, kuli kuzwidilila mumilimo yasayaansi, kuli ntomba zyakutantamuna malwazi manji manyenzi; pele zilwazi azyalo zyasumpuka kapati. Mbuyakamanina buyo Nkondo Yanyika ya I, kwakatobela bulwazi Bwamunamakwekwe cakufwambaana alimwi bwakajaya bantu kwiinda bakajaigwa munkondo. Oobu bulwazi bwakali kuyambukila cakuti mumadolopo mbuli lya New York, bantu bakali kukonzya kulunzigwa nokuba kwaangwa buya akaambo buyo kakweesyemuka! Sunu, kkansa alimwi abulwazi bwamoyo zilajaya mamiliyoni aabantu mwakaa mwaka—nzilwazi zini-zini. AIDS ayalo ilazumanana kuleta lufwu, sayansi yabusilisi kiibulide acakwiicita.

      Nokuba kuti mazuba aamamanino Jesu wakaa amba kapati kujatikizya ziimo zyampuwo alimwi zyamapolitikisi, walo mwaapostolo Paulo wakagama kapati abuyumuyumu bwabukkale alimwi akuyeeya kunoovwulide. Cimwi ncaakalemba ncakuti: “Pele koziba kuti kumazuba aakumamanino kuyooba ziindi zikataazya. Nkaambo bantu bayooba basikuliyanda, . . . batakombi, basikancimwa, basimfundiilili . . . batalyeendeleli, basitunyetunyetu, batayandi bubotu, basimusuzyanya, basikainya, basikulisumpula, bayandisya misalo yaansi kwiinda Leza.”—2 Timoteo 3:1-5.

      Sena aayo majwi abaanga alizizilwe kulindinywe? Amuyeeye mbazu yomwe buyo yakunyongana kwabukkale munyika yasunu—ikukakilwa kwamukwasyi. Imaanda aafwa aatalivwulili, ibaumwa mulukwatano, bana bapenzegwa, alimwi abazyali bacembeede ibapenzegwa—ma! ino ezi zilatondezya kaka ikuti bantu baba “basikancimwa” “[a]basitunyetunyetu” mane “[a]basimusuzyanya,” “batayandi bubotu.” Ee, tulatubona tumpenda otu itubaanga mbulwazi buyambukila buya.

      Sena Zyalani Lyesu Ndelyakasinsimwa?

      Mulakonzya kamulibuzya kuti, ‘Sena ziimo eezi teezyali kumukatazya muntu lyoonse na? Mbuti mbotuzi kuti zyalani lyesu eli lyamazubaano ndendilyo lyaambwa mubusinsimi obo bwansiku?’ Atulange nzila zyotatwe zyabumboni businizya kuti Jesu wakali kwaamba ciindi cesu.

      Kusaanguna, nokuba kuti kuli cibeela cakazuzikizigwa kaindi mukunyonyoonwa kwa Jerusalemu atempele lyawo, majwi aa Jesu ncobeni akali kwaamba zyakumbele kwiinda kuciindeeco. Nokwakainda myaka iitandila ku 30 kuzwa kumanyongwe aakanyonyoona Jerusalemu, Jesu wakapa mudaala Johane mwaapostolo cilengaano icitondezya kuti ziimo zyanyika zyakasinsimwa—mbuli nkondo, nzala, zilwazi, alimwi alufwu lutobela—zyakali kuzoosika nyika yoonse mbwiizulwa kumbele. Ee, aaya manyongwe teeakali kuzoojatikizya buyo busena bomwe, pele “inyika” yoonse mbwiizulwa.—Ciyubunuzyo 6:2-8.

      Cabili ncakuti mumwaanda uno wamyaka imbazu zimwi zyacitondezyo ca Jesu zili mukuzuzikizigwa kusikila mpotunga twati eeni-eni amagolelo. Mucikozyanyo, sena nkondo kuli mbozinga zyabija kwiinda kapati mbuzyabede kuzwa mu 1914? Kuti kwaba Nkondo Yanyika ya III, imasi oonse aalaa zilwanyo zyanyukkiliya kaazibelesya, icinga catobela ncakuti eyi nyika inga lyaile kuba tongo lyansizi—abalo bantu bamaninina doo. Acalo Ciyubunuzyo 11:18 cilaamba kuti mumazuba aya ciindi zisi banamasi “[noba]nyemede” ibantu banooli “banyonyoona nyika.” Ecino nceciindi cakusaanguna kuzwa kaindi, busofwaazi abunyonyoosi bwacilawo nobwayoowegwa kupa kuti nyika bube busena butakkaliki! Aboobo eeyi mbazu ayalo ili mukuzuzikizigwa kutandila naa kusikila eeni-eni amagolelo. Sena nkondo alimwi abusofwaazi ziya kwiide kuzumanana kubija kusikila limwi muntu akalinyonyoone antoomwe anyika eyi? Peepe; nkaambo kayi Bbaibbele lyalo lilalailila kuti nyika iyoozumanana kubawo kusikila kutamani, kaikkedwe bantu baluleme myoyo.—Intembauzyo 37:29; Matayo 5:5.

      Icatatu ncakuti icitondezyo camazubaa mamanino cilaindila kusinizigwa ciindi nocilangwa coonse antoomwe. Twalanga zyoonse ezi zyaambwa, iciindi noyeeya mbazu zyoonse nzyaakaamba Jesu mu mabbuku otatwe Aamakani Mabotu, azeezyo zili mumalembe aa Paulo, alimwi azeezyo zili mu Ciyubunuzyo, tujana kuti citondezyo eci cijisi mbazu zinji. Imuntu ulakonzya kuzikazya comwe-comwe, kapandulula kuti kuziindi zimbi akwalo kwakali mapenzi aakozyene ayaaya, pele ciindi notuziyeeya zyoonse antoomwe, zitondezya ciindi comwe buyo kucigama—iciindi cesu.

      Ino coonse eci caamba nzi? Sena caamba kuti Bbaibbele liide kupandulula ciindi cesu cino kuti nciindi cakupenga, cakutyompwa? Nkule-kule buyo!

      Makani Mabotu

      Imwi mbazu yacitondezyo camazubaa mamanino iyeelede kapati kuyeeya ililembedwe kuli Matayo 24:14 kuti: “Nkabela aya Makani Mabotu aa-Bwami azookambaukwa munyika yoonse kuti abe citondezyo kumisyobo yoonse. Elyo mamanino azoosika.” Mumwaanda uno wamyaka Bakamboni ba Jehova bacita mulimo uulibedelede muciindi coonse camuntu. Bauzumina mulumbe wa Bbaibbele uujatikizya Bwami bwa Jehova Leza—mbobubede, mbobulela, alimwi ancobuyoocita—alimwi baumwaya mulumbe oyo nyika yoonse mbwiizulwa. Bamwaya mabbuku aajatikizya makani aya mumilaka yiinda ku 300 akwaasisya kubantu kuminzi yabo naa mumigwagwa naa mumasena abo aamakwebo kutandila kucisi coonse cili munyika.

      Kwiinda mukucita boobu, bali kubuzuzikizya businsimi oobu. Pesi kumwi bali kumwaya abulangizi. Amubone kuti Jesu aya wakaaita kuti “Makani Mabotu,” kutali makani mabi pe. Mbuti mbocinga caba eco mumazuba mabi aaya? Nkaambo kakuti mulumbe wini-wini wa Bbaibbele tuuli wambuli mboziyoobija zintu kumamanino aanyika eeyi yakaindi. Imulumbe wandilyo wini-wini ujatikizya Bwami bwa Leza, eelyo Bwami oobo busyomezya cintu ciyandisi kumyoyo yabantu boonse bayanda luumuno—ilufwutuko.

      Ino lwalo lufwutuko ninzi, alimwi mbuti mbomunga mwalujana nywebo? Mwalombwa muzilange-lange zibalo zitobela zijatikizya makani aaya.

      Bupanduluzi buyungizidwe

      a Aawa Tito nguwakali muciimo cakuzunda cini-cini. Pele munzila zipati zyobile, izintu teezyakamweendela mbwayanda pe. Wakasoleka kukulwaizya basimunzi kuti balibombye buyo caluumuno, pele basololi bawo bakazumanana kukaka kacitalibonyi ancobakakila. Alimwi ciindi bwaanda nobwakazubukwa, wakalailila kuti tempele lisiigwe. Pele lyakamaninina kutentwa! Businsimi bwa Jesu bwakali bwacisalazya ikwaamba kuti Jerusalemu uyoonyonyoonwa akuti tempele liyoomaninina kumwaigwa.—Marko 13:1, 2.

      [Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 5]

      Bantu bayandaula bwiinguzi bwamibuzyo iikatazya mbuli yakuti: Nkaambo nzi zintu ncezibijide boobu? Ino nkuli muntu nkwagama?

      [Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 6]

      Sunu bunji bwabasikulicisa munkondo mbantu buyo—balo bainda ku 90 pasenti

      [Cifwanikiso icili apeeji 7]

      Businsimi bwa Jesu bujatikizya lunyonyooko lwa Jerusalemu bwakazuzikizigwa cakumaninina.

Chitonga Publications (1991-2024)
Log Out
Log In
  • Chitonga
  • Amutumine Bamwi
  • Makani Ngomuyanda
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Nzyomweelede Kuzumina
  • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Log In
Amutumine Bamwi