CIIYO 44
Kubuzya Kabotu Mibuzyo
MBWAANGA mibuzyo iyandika kwiingulwa cakumvwugwa naa mumoyo—ipa kuti baswiilizi bamutobele. Mibuzyo ilakonzya kumugwasya kutalisya mibandi akubandika twaambo tukondelezya. Mbomuli mwaambi amwiiyi, mulakonzya kubelesya mibuzyo kutegwa bantu bamuswiilile, kugwasya muntu kumvwisya kaambo, naa kukankaizya ncomwaamba. Ikuti mwaibuzya kabotu mibuzyo, mulabakulwaizya bantu kubikkila maano muciindi cakwiile kuswiilila buyo. Amube amakanze alimwi akubuzya mibuzyo munzila iiyoomugwasya kwaazuzikizya.
Kutegwa Muzumanane Kubandika. Nomuli mumulimo wamumuunda, amubape coolwe bantu cakwaamba mbobalimvwa ikuti kabayanda kucita oobo.
Bunji bwa Bakamboni balatalika mibandi iinoneezya kwiinda mukwiile kubuzya kuti, “Sena kuli nomwakalibuzyide kuti . . . ?” Nobasala mubuzyo uubakopede ncobeni bantu banji, cakutadooneka ciindi nobali mumulimo wamumuunda cinookondelezya. Nokuba kuti mubuzyo tuuyendelani anzyaali kuyeeya muntu, ulakonzya kumupa kuyanda kuswiilila. Makani manji alakonzya kutalikwa amibuzyo mbuli yakuti “Ino muyeeya nzi . . . ?,” “Ino mulimvwa buti . . . ?,” “Sena mulasyoma . . . ?”
Mukambausi Filipo naakasikila muna Etiopiya nkumekume wamunkuta iwakali kubala businsimi bwa Isaya cakupozya, Filipo wakabuzya kuti: “Sena ulacimvwisya eco ncobala?” (Inc. 8:30) Ooyu mubuzyo wakamupa coolwe Filipo cakupandulula kasimpe kajatikizya Jesu Kristo. Kababelesya mubuzyo weelene, Bakamboni bamazuba aano bacikonzya kujana bantu bakali anzala yakumvwisya kasimpe kamu Bbaibbele.
Nomubapa ciindi cakwaamba mbobalimvwa, bantu banji bayooyandisya kumuswiilila. Mwabuzya mubuzyo, amuswiilile kapati kubwiinguzi. Amukkazyike moyo ikutali kulonda akukazya bwiinguzi bwakwe. Amumulumbe ikuti kamusinizyide. Aciindi cimwi, mulembi ‘naakavwuwa camaano,’ Jesu wakamulumba kati: “Toli kule a-Bwami bwa-Leza.” (Mk. 12:34) Nokuba kuti tamusyomi nzyasyoma muntu ooyo, mulakonzya kumulumba kukuvwiila kwakwe. Ncaamba cilakonzya kumugwasya kubona mbwalimvwa akukubikkila maano nomwaamba kasimpe kamu Bbaibbele.
Ikwaamba Twaambo Tuyandika Kapati. Nomubandika kunkamu naa kumuntu, amubelesye mibuzyo kutegwa musike kutwaambo tuyandika kapati. Amubone kuti mibuzyo yanu ilabikkilizya atwaambo tuyandika kapati kubaswiilizi. Mulakonzya kubelesya amibuzyo iipa kuyandisya kuzyiba nkaambo kakuti bwiinguzi inga kabutazyibidwe. Ikuti kamwiima mwamana kubuzya, cakutadooneka baswiilizi bayooyandisya kuswiilila twaambo tuccilila.
Aciindi cimwi, imusinsimi Mika wakabelesya mibuzyo iili mbwiibede. Naakamana kubuzya eeco Leza ncalangila kuli baabo bamukomba, imusinsimi wakabuzya mibuzyo aimbi yone, kubikkilizya abwiinguzi bulangilwa kumubuzyo aumwi. Mibuzyo yoonse eeyo ilabagwasya basikubala ikulangila bwiinguzi buluzi bwalo mbwaakamanizya mubandi wakwe ambubo. (Mik. 6:6-8) Sena inga mwacita oobo nomuyiisya? Amusole.
Ikupandulula Kaambo. Mibuzyo ilakonzya kubelesyegwa mukugwasya bamwi kumvwisya bupanduluzi bwakaambo. Naakali kwaambilizya mulumbe uusisya kubana Israyeli, Jehova wakacita oobu kweelana ambokulembedwe ku Malaki 1:2-10. Kusaanguna wakabaambila kuti: “Ndamuyandisya.” Tiibakalubikkila maano oolo luyando, aboobo wakabuzya kuti: ‘Sa Esau tanaakali ngomupati wa Jakobo?’ Kumane Jehova wakaamba zyalunyonyooko lwa Edomu kabuli bumboni bwakuti akaambo kabubi bwabo, Leza kunyina naakauyanda musyobo ooyo. Wakazumanana azikozyanyo kabikkilizya amibuzyo ikukankaizya mbobatakabikkila maano bana Israyeli kuluyando lwakwe. Imibuzyo imwi ilimvwisya mbuli kuti bapaizi batakali kusyomeka mbabakali kubuzya. Imwi mmibuzyo Jehova njaakabuzya bapaizi. Imubandi ooyu ulanjila mumoyo akupa kuti tuubikkile maano; bupanduluzi bulalimvwisya; mulumbe tuulubiki.
Baambi bamwi balaibelesya kabotu mibuzyo munzila njeena eeyi. Nokuba kuti kunyina bwiinguzi bulangilwa, ibaswiilizi balabikkila maano mbuli kuti batola lubazu mumubandi.
Notweendelezya ziiyo zya Bbaibbele, tubelesya nzila iipa kuti sikwiiya atole lubazu. Masimpe, cilagwasya kapati ikuti sikwiiya katabali bwiinguzi busimbidwe. Ajwi lyaluyando, amubelesye mibuzyo aimwi iigwasyilizya ikutegwa sikwiiya asalalilwe. Mutwaambo tuyandika kapati, amumukulwaizye kubelesya Bbaibbele mukwiingula. Mulakonzya kubuzya kuti: “Ino nzyotubandika ziswaangene buti akaambo aaka nkotwakaiya? Nkaambo nzi ncoziyandika? Ino zyeelede kubujatikizya buti buumi bwesu?” Inzila eeyi ilainda kubota ikwiinda kwaamba nzyomusyoma naa ikupa bupanduluzi bwanu. Munzila eeyi, mulamugwasya sikwiiya ikukomba Leza ‘camoyo woonse.’—Rom. 12:1.
Ikuti sikwiiya katamvwisyi kaambo kamwi, amukkazyike moyo. Ambweni ucilibuzya nzyomwaamba azyeezyo nzyaali kusyoma kwamyaka minji. Ikukatalika munzila imbi kaambo inga cagwasya. Pele zimwi ziindi, kuyandika buyo bupanduluzi buuba-uba. Amwaabelesye kapati Magwalo. Amubelesye zikozyanyo. Kuyungizya alizyeezyi, amubelesye mibuzyo myuuba-uba iikulwaizya muntu kubona kaambo kubumboni bwapegwa.
Ikuzyiba Mbwalimvwa Muntu. Ibantu nobaingula mibuzyo, talili lyoonse nobaamba bwini mbobalimvwa. Inga baile kwaamba bwiinguzi mbobayeeya kuti mbomuyanda kumvwa. Bupampu bulayandika. (Tus. 20:5) Mbuli bwakacita Jesu, mulakonzya kubuzya kuti: “Sena ulasyoma oobo?”—Joni 11:26.
Ciindi bunji bwabasikwiiya ba Jesu nobakanyema kuzintu nzyaakaamba mpoonya akumusiya, Jesu wakabuzya baapostolo bakwe ikwaamba mbobakalimvwa. Wakabuzya kuti: “Sena anywebo mulainka?” Petro wakaamba mbobakalimvwa kati: “Omwami, tuye kuli? Nduwe oojisi majwi aabuumi ubutamani. Eno swebo twakasyoma, alimwi tulizi kuti nduwe Uusalala wa-Leza.” (Joh. 6:67-69) Aciindi cimwi, Jesu wakabuzya basikwiiya bakwe kuti: “Ino mbobuti mbubaamba bantu kuti Mwana a-Muntu nguni?” Wakabuzya aumbi mubuzyo wakabakulwaizya ikwaamba zyakali mumyoyo yabo. “Pele inywe mulaamba kuti ndimeni?” Mukwiingula, Petro wakati: “Nduwe Kristo, Mwana a-Leza muumi.”—Mt. 16:13-16.
Nomweendelezya ciiyo ca Bbaibbele, inga camugwasya ikutobela nzila njeena eeyi mutwaambo tumwi. Mulakonzya kubuzya kuti: “Ino mbomwiiya limwi (naa mbomubeleka limwi) bakabona buti kaambo aaka?” Kumane inga mwabuzya kuti: “Ino yebo naa nywebo mulimvwa buti kukaambo aaka?” Ikuti kamuzyi bwini mbwalimvwa muntu, eeci cilamugwasya nywebo mbomuli baiyi ikubona mbomunga mwamugwasya.
Mukukankaizya. Ayalo mibuzyo ilakonzya kubelesyegwa mukukankaizya twaambo. Imwaapostolo Paulo wakacita oobu, mbuli mbokulembedwe ku Ba-Roma 8:31, 32 kuti: “Anooli Leza kali aswe, ino nguni uukonzya kutulwisya? Oyo iwatakatukasya Mwanaakwe mwini, pele wakamwaabila ndiswe toonse, sa takooyootupa buyo antoomwe anguwe zintu zimwi zyoonse?” Amubone kuti imubuzyo aumwi uyungizya ali ceeco icaambwa musyule.
Naakamana kulemba lubeta lwa Jehova kumwami wa Babuloni, imusinsimi Isaya wakaamba cakusinizya kwiinda mukuyungizya kuti: “Jehova wamakamu nguwakosola makani. Nguni uukonzya kwaalobya? Ijanza lyakwe lilitandabikidwe. Nguni uukonzya kulibweedezya?” (Is. 14:27) Ikulanga buyo ncoyaamba, imibuzyo iili boobu itondezya kuti ikaambo kaambwa takakonzyi kukazyigwa. Kunyina bwiinguzi bulangilwa.
Ikutondezya Kuyeeya Kutaluzi. Mibuzyo yalibambilwa kabotu ayalo ilagwasya kapati mukutondezya kuyeeya kutaluzi. Katanaponya mwaalumi umwi, Jesu wakabuzya ba Farisi aba Similawo bamwi kuti: “Sena mulawo wesu ulazumizya kuponya mubuzuba bwa Sabata naa pe?” Amane kuponya, wakabuzya mubuzyo umbi wakuti: “Ino kuti umwi wanu kajisi mwana mulombe naba musune wawida mumukalo mu Buzuba bwa Sabata, sena takoomugwisya kufwambaana mubuzuba oobo?” (Luka 14:1-6) Kunyina bwiinguzi bwakali kulangilwa, alimwi kunyina wakaingula. Imibuzyo eeyi yakatondezya kuyeeya kwabo kutaluzi.
Zimwi ziindi, nobaba Banakristo bakasimpe balakonzya kuba amiyeeyo iitaluzi. Bamwi mu Korinto wamumwaanda wamyaka wakusaanguna, bakali kutola ibanyina kunkuta kuyoomanizya twaambo twalo ntobakali kukonzya kukkala ansi akutumana beni. Mbuti mwaapostolo Paulo mbwaakaalanganya makani aaya? Wakabuzya mibuzyo yakubasinsa ikululamika kuyeeya kwabo.—1 Kor. 6:1-8.
Kwiinda mukucita oobo lyoonse, mulakonzya kucizyiba kubelesya mibuzyo munzila iigwasya. Pele amube abulemu, ikapati nomukananina bapati, ibantu mbomutazyi abaabo ibali muzyuuno zyabweendelezi. Amubelesye mibuzyo ikwaamba kasimpe kamu Bbaibbele munzila iikondelezya.