LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • mwbr19 January map. 1-8
  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu (2019)
  • Tutwe Twamakani
  • JANUARY 7-13
  • JANUARY 14-20
  • JANUARY 21-27
  • JANUARY 28–FEBRUARY 3
Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu (2019)
mwbr19 January map. 1-8

Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu

JANUARY 7-13

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MILIMO 21-22

“Kuyanda kwa Jehova Akucitike”

(Milimo 21:8-12) Buzuba bwakatobela twakanyamuka akuyoosika ku Kaisareya, eelyo twakaakunjila muŋanda ya Filipo mukambausi, iwakali umwi wabaalumi bali ciloba bakasalidwe, eelyo twakakkala anguwe. 9 Mwaalumi ooyu wakajisi bana basimbi batakakwetwe bone ibakali kusinsima. 10 Pele notwakakkala ooko kwamazuba manji, musinsimi umwi uutegwa Agabo wakaselemuka kuzwa ku Judaya. 11 Mpoonya wakasika kulindiswe akubweza lutambo lwa Paulo, walyaanga kumaulu akumaanza akwaamba kuti: “Mboobu mbowaamba muuya uusalala, ‘Mwaalumi mukamwini lutambo oolu ba Juda bayoomwaanga mbubonya oobu ku Jerusalemu akumwaaba mumaanza aabantu bamasi.’” 12 Lino notwakamvwa makani aaya, swebo abaabo ibakali kooko twakatalika kumukombelezya kuti ataunki ku Jerusalemu.

bt 177-178 ¶15-16

“Kuyanda kwa Jehova Akucitike”

Ciindi Paulo naakali kukkala a Filipo, kwakasika muntu uumbi iwakali kulemekwa kapati, uutegwa Agabo. Bantu ibakabungene kuŋanda ya Filipo bakazyi kuti Agabo wakali musinsimi; wakasinsimide kuti kwakali kuyooba nzala mpati mubulelo bwa Kilaudiyo. (Mil. 11:27, 28) Ambweni bakali kulibuzya kuti: ‘Ino Agabo waboolela nzi kuno? Ino mulumbe nzi ngwaaleta?’ Ciindi nobakali kumulangilila, wakabweza cisani ca Paulo calo icakali mbuli lutambo lusamwa mucibuno calo icakali kukonzya kubikkilwa mali alimwi azintu zimbi. Mpoonya wakalyaanga ncico kumaulu akumaanza. Kumane wakatalika kwaambaula. Wakaamba kuti: “Mboobu mbowaamba muuya uusalala, ‘Mwaalumi mukamwini lutambo oolu ba Juda bayoomwaanga mbubonya oobu ku Jerusalemu akumwaaba mumaanza aabantu bamasi.’”—Mil. 21:11.

Businsimi oobu bwakasinizya kuti Paulo wakali kuyakuunka ku Jerusalemu. Alimwi bwakatondezya kuti kuyanzana aba Juda okuya, kwakali kuyoopa kuti bamwaabe “mumaanza aabantu bamasi.” Businsimi oobu bwakabajatikizya kapati bantu ibakajanika. Luka wakalemba kuti: “Lino notwakamvwa makani aaya, swebo abaabo ibakali kooko twakatalika kumukombelezya kuti ataunki ku Jerusalemu. Mpoonya Paulo wakaingula kuti: ‘Ino mwabaanzi ncomulila akusola kundityompya? Mutapengi, ndililibambilide ikutali buyo kwaangwa mu Jerusalemu pele akufwa akaambo kazina lya Mwami Jesu.’”—Mil. 21:12, 13.

(Milimo 21:13) Mpoonya Paulo wakaingula kuti: “Ino mwabaanzi ncomulila akusola kundityompya? Mutapengi, ndililibambilide ikutali buyo kwaangwa mu Jerusalemu pele akufwa akaambo kazina lya Mwami Jesu.”

bt 178 ¶17

“Kuyanda kwa Jehova Akucitike”

Amweezyeezye kujatikizya bukkale oobu. Bakwesu, kubikkilizya a Luka, bakali kukombelezya Paulo kuti ataunki. Bamwi mane bakali kulila buya. Akaambo kakujatikizyigwa kapati kuluyando ndobakamutondezya, Paulo wakasika nkwaamba majwi aakuti ‘batyompya moyo wangu,’ naa mubusanduluzi bumwi bwamu Chigiriki bwaamba kuti, ‘batyola moyo wangu.’ Nokuba boobo, makanze aakwe kunyina naakacinca, alimwi mbubwenya mbocakabede ciindi naakaswaangana abakwesu ku Turo, kunyina naakali kuyanda kuzumizya kukombelezya kwabantu naa kulila kwabo ikupa kuti acince makanze aakwe. Muciindi caboobo, wakabapandulwida kaambo ncaakeelede kuzumanana alweendo lwakwe. Eelo kaka wakatondezya busicamba! Mbubwenya mbuli Jesu, Paulo wakagamikide meso aakwe kuunka ku Jerusalemu. (Heb. 12:2) Paulo kunyina naakali kuyandaula lufwu, pele kuti eeco nocakacitika, wakali kunoocibona kuti ncoolwe kufwa akaambo kakuba sikutobela Kristo Jesu.

(Milimo 21:14) Notwakakakilwa kumukasya kuunka, twakaumuna buyo akwaamba kuti: “Kuyanda kwa Jehova akucitike.”

bt 178 ¶18

“Kuyanda kwa Jehova Akucitike”

Ino bakwesu bakacita buti? Bakakulemeka kusala kwakwe. Tubala kuti: “Notwakakakilwa kumukasya kuunka, twakaumuna buyo akwaamba kuti: “Kuyanda kwa Jehova akucitike.’” (Mil. 21:14) Aabo ibakali kusola kukasya Paulo kuti ataunki ku Jerusalemu, kunyina nobakazumanana kuti atobele ncobakali kuyanda. Bakamuswiilila Paulo mpoonya akumuleka buyo, kutondezya kuti bakakuzyiba alimwi akukuzumina kuyanda kwa Jehova nokuba kuti kucita boobo cakali kukatazya kapati. Paulo wakatalikide kale kucita mulimo walo mukuya kwaciindi iwakali kuyoosololela kulufwu lwakwe. Aboobo cakali kunoomuubaubila Paulo kuti aabo ibakali kumuyanda kabatasoli kumukasya.

bt 178 ¶19

Kuli ciiyo ciyandika kapati ncotwiiya kuli ceeci cakacitikila Paulo: Tatweelede kusola naaceya ikusinkila baabo ibalyaaba camoyo woonse kubelekela Leza. Ciiyo eeci inga twacibelesya mubukkale bwiindene-indene, ikutali buyo mubukkale bujatikizya buumi alufwu. Mucikozyanyo, nokuba kuti bazyali banji cilabayumina kubona bana babo kabazwa aŋanda kutegwa bakabelekele Jehova kumasena aakulamfwu, tabasoli naaceya kubatyompya. Ba Phyllis, ibakkala ku England, balayeeya mbobakalimvwa ciindi mwanaabo musimbi omwe buyo naakaunka kuyoobeleka mulimo wabumisyinali ku Africa. Bakaamba kuti: “Cakali ciyumu kapati, nkaambo mwanaangu wakali kuunka kubusena bwakulamfwu kapati. Ndakabijilwa, pesi ndakalikkomene kapati. Ndakapaila kapati kujatikizya makani aaya. Ooku kwakali kusala kwakwe, pele tiindakasola kwaacinca makanze aakwe. Alimwi buya, ndime ndakali kumukulwaizya lyoonse kuti kabikka zintu zya Bwami mubusena bwakusaanguna! Wabeleka mumasi aaindene-indene kwamyaka iisika ku 30, alimwi ndilamulumba Jehova abuzuba akaambo kakusyomeka kwakwe.” Eelo kaka ncibotu ikukulwaizya basyomima ibalyaabide kapati!

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Milimo 21:23, 24) Aboobo kocita ncotukwaambila: Tulijisi baalumi bone bakakonka. 24 Koya abaalumi aaba ukalisalazye omwini antoomwe ambabo kweelana amulawo alimwi ukababbadelele nzyobayandika, kutegwa mitwe yabo ikagelwe. Aboobo boonse bayoozyiba kuti ntwiintwi nzyobakamvwa kujatikizya nduwe nzyakubeja, pele kuti weenda munzila yeelede, akuti ulautobela Mulawo.

bt 184-185 ¶10-12

“Amuswiilile Ndimwaambile Kaambo Kangu”

Nokuba boobo, Paulo wakabamvwisya aabo ibakali kuyanda kuzumanana kutobela zilengwa zyaba Juda, mbuli kutabeleka mubuzuba bwa Sabata naa kutalya zilyo zimwi. (Rom. 14:1-6) Alimwi kunyina naakabikka milawo kujatikizya kupalulwa. Aboobo Paulo wakamupalula Timoteyo kutegwa ba Juda bamulanganye kabotu Timoteyo mbwaanga bausyi bakali ba Giriki. (Mil. 16:3) Kupalulwa cakali cintu cakulisalila. Paulo wakaambila bana Galatiya kuti: “Ibupalule naa kutapalulwa zinyina mulimo uuli woonse, pele lusyomo ilubeleka antoomwe aluyando ndolujisi mulimo.” (Gal. 5:6) Nokuba boobo, ikuyanda kupalulwa akaambo buyo kakuyanda kweendelezyegwa a Mulawo naa kucitila kuti tukkomaninwe a Jehova, inga kwaba kubula lusyomo.

Aboobo, nokuba kuti ntwiintwi eeyi yakali yakubeja, ba Juda basyomi bakanyongana kapati. Akaambo kaceeci, baalu bakaambila Paulo kuti: “Tulijisi baalumi bone bakakonka. Koya abaalumi aaba ukalisalazye omwini antoomwe ambabo kweelana amulawo alimwi ukababbadelele nzyobayandika, kutegwa mitwe yabo ikagelwe. Aboobo boonse bayoozyiba kuti ntwiintwi nzyobakamvwa kujatikizya nduwe nzyakubeja, pele kuti weenda munzila yeelede, akuti ulautobela Mulawo.”—Mil. 21:23, 24.

Paulo naakakaka akwaamba kuti penzi lini tiilyakali kujatikizya ntwiintwi nzyobakamvwa kujatikizya nguwe, pele lyakali kujatikizya busungu mbobakajisi ba Juda basyomi ibwakutobela Mulawo wa Musa. Pele Paulo wakalilibambilide kucita kufwumbwa ncaakaambilwa lilikke buyo kuti kacitakazyanyi anjiisyo zya Leza. Kumatalikilo wakalemba kuti: “Kuli baabo beendelezyegwa amulawo ndakaba mbuli muntu weendelezyegwa amulawo ikutegwa ndigwasye baabo beendelezyegwa amulawo, nokuba kuti mebo lwangu tandeendelezyegwi amulawo.” (1Kor. 9:20) Aciindi eeci, Paulo wakacita ncobakamwaambila baalu baku Jerusalemu aboobo ‘wakeendelezyegwa amulawo.’ Kwiinda mukucita boobo, wakatusiila cikozyanyo cibotu mazuba aano cakutobela nzyobatwaambila baalu ikutali kuzumanana kucita nzyotuyanda.—Heb. 13:17.

(Milimo 22:16) Aboobo ino ucilindila nzi? Nyamuka, ubbapatizyigwe akusanzyigwa zibi zyako kwiinda mukwiita zina lyakwe.’

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mil. 22:16

akusanzyigwa zibi zyako kwiinda mukwiita zina lyakwe: Naa “kusanzya zibi zyako alimwi akwiita zina lyakwe.” Muntu ulakonzya kusanzyigwa zibi zyakwe ikutali kwiinda mukubbapatizyigwa mumaanzi pele kwiinda mukwiita zina lya Jesu. Kucita boobu kubikkilizya kuba alusyomo muli Jesu alimwi akulutondezya lusyomo oolo kwiinda mumilimo ya Bunakristo.—Mil. 10:43; Jak. 2:14, 18.

AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA

w10 2/1 13-14

Sena Muleelede Kubamba Buzuba bwa Sabata Yansondo Ansondo?

Sena Nceelelo ca Banakristo?

Mbwaanga Kristo wakauzuzikizya Mulawo, sena Banakristo baciyandika kubamba buzuba bwa Sabata yansondo ansondo? Kwiinda mukusololelwa amuuya, mwaapostolo Paulo wakaingula kuti: “Aboobo kutabi muntu naba omwe uumubeteka mumakani aakulya akunywa naa kujatikizya pobwe naa kusekelela mwezi mupya naa Sabata. Zintu eezyo ncimvwule buyo cazintu ziciboola kumbele, pele icintu cini-cini ngu Kristo.”—Bakolose 2:16, 17.

Majwi aaya aakasololelwa amuuya atondezya kucinca kwazintu Leza nzyayanda kubabelesi bakwe. Nkaambo nzi ncokwakaba kucinca ooku? Nkaambo kakuti Banakristo beendelezyegwa amulawo mupya, nkokuti “mulawo wa Kristo.” (Bagalatiya 6:2) Cizuminano ca Mulawo ncobakapegwa bana Israyeli kwiinda muli Musa cakamana ciindi Jesu naakacizuzikizya kwiinda mulufwu lwakwe. (Rom. 10:4; Ef. 2:15) Sena mulawo wakubamba Sabata awalo wakamana? Inzya. Naakamana kwaamba kuti “lino twaangununwa ku Mulawo,” Paulo wakazumanana kwaamba mulawo umwi akati ka Milawo Iili Kkumi. (Baroma 7:6, 7) Aboobo Milawo Iili Kkumi, kubikkilizya amulawo wa Sabata, uli akati ka Milawo iyakamana. Aboobo, bakombi ba Leza tabaciyandiki kubamba buzuba bwa Sabata yansondo ansondo.

Kucinca ikwakaba akati kabukombi bwabana Israyeli alimwi abwa Banakristo kulakonzya kwaambwa munzila eeyi: Cisi cilakonzya kucinca milawo yancico. Kufwumbwa kuti yatalika kubeleka milawo mipya, bantu inga tabaciyandiki kutobela milawo yakaindi. Nokuba kuti milawo imwi yakaindi inga kaikozyenye amilawo mipya, pesi imwi inga kayiindene. Aboobo muntu inga wayandika kwiibala kabotu milawo mipya eeyi kutegwa azyibe milawo iibeleka aciindi eeco. Kuyungizya waawo, sicisi uubikkila maano inga wayanda kuzyiba ciindi noitalika kubeleka milawo eeyo mipya.

Mbubwenya buyo, Jehova Leza wakapa bana Israyeli milawo iinda ku 600, kubikkilizya amilawo mipati-pati iili 10. Eeyi yakali kubikkilizya milawo iijatikizya kulilemeka, kupa zipaizyo, makani aabuponi naa nseba alimwi akubamba Sabata. Nokuba boobo, Jesu wakaamba kuti basikumutobela bananike bakali kuyoopanga “cisi” cipya. (Matayo 21:43) Kuzwa mu 33 C.E. kuya kumbele, cisi eeci cakaba ‘amilawo’ mipya iiyeeme amilawo yobilo mipati, nkokuti kuyanda Leza alimwi akuyanda basimukoboma. (Matayo 22:36-40) Nokuba kuti “mulawo wa Kristo” ulabikkilizya amalailile aakozyenye ayaayo aakali mu Mulawo wakapedwe bana Israyeli, tatweelede kugambwa kuti milawo imwi iliindene kapati alimwi akuti imwi taiciyandiki buya. Mulawo iwakali kwaamba zyakubamba buzuba bwa Sabata yansondo ansondo uli akati kamilawo eeyi iitacibeleki.

JANUARY 14-20

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MILIMO 23-24

“Wakatamikizyigwa Kuti Ngusikubusya Manyongwe Alimwi Upa Bantu Kubukila Cisi”

(Milimo 23:12) Nobwakaca, iba Juda bakamvwana akukonka kuti tiibakali kuyoolya nokuba kunywa cintu cili coonse mane do bakamujaye Paulo.

(Milimo 23:16) Pele mujwa wa Paulo musankwa wakamvwa kuti bakali kukanza kumuyubilila munzila, eelyo wakanjila munkambi yabasikalumamba waakumwaambila Paulo.

bt 191 ¶5-6

“Koba Acamba!”

Paulo wakakulwaizyigwa aciindi ceelede. Buzuba bwakatobela, baalumi ba Juda bainda ku 40 “bakamvwana akukonka kuti tiibakali kuyoolya nokuba kunywa cintu cili coonse mane do bakamujaye Paulo.” ‘Kumvwana akukonka boobu’ kwakatondezya buyo mbobakakanzide ba Juda aaba kujaya mwaapostolo. Ikuti naatakazwidilila makanze aabo aakujaya Paulo, bakali kusyoma kuti eeci nocakapa kuti basinganizyigwe naa kucitikilwa zintu zibyaabi kapati. (Mil. 23:12-15) Makanze aabo akali aakuti basilutwe babapaizi abaalu bazumizye kuti Paulo aletwe alimwi ku Nkuta Mpati Yaba Juda kutegwa cibe mbuli kuti mulandu wakwe uciyanda kulangwa-langwa cakulomya. Mpoonya balo basikumujaya bakali kunoomuyubilila munzila kutegwa bamuume akumujaya.

Pele mujwa wa Paulo wakaamvwa makanze aaya aakumuyubilila munzila, aboobo wakamwaambila Paulo. Mpoonya, walo Paulo wakaambila musankwa ooyu kuti akaambile mweendelezi wabasikalumamba muna Roma, uutegwa Kilaudiyo Lusiya. (Mil. 23:16-22) Masimpe, Jehova ulabayanda bakubusi aabo ibali mbuli mujwa wa Paulo ooyu uutaambidwe zina, balo cabusicamba ibabikka zintu nzyobayandika bantu ba Leza mubusena bwakusaanguna kwiinda nzyobayandika balo alimwi akucita kufwumbwa ncobakonzya mukugwasyilizya ziyandika zya Bwami.

(Milimo 24:2) Lino naakaitwa, Tertulo wakatalika kumupa mulandu kati: “Oolemekwa Felike, mbwaanga tukkede muluumuno kapati akaambo kanduwe akuti zintu zibotu zyalusumpuko zilacitwa mucisi eeci kwiinda mubweendelezi bwako bwabusongo,

(Milimo 24:5, 6) Nkaambo tuzyi kuti mwaalumi ooyu ngusikubusya manyongwe alimwi upa bantu kubukila cisi akati kaba Juda boonse munyika yoonse alimwi ngomusololi wankamu yabukombi yabana Nazareta. 6 Alimwi wakasola kusofwaazya tempele, aboobo twakamujata.

bt 192 ¶10

“Koba Acamba!”

Mu Kaisareya, Paulo wakali ‘kulindililwa muŋanda yabwami ya Heroda’ ciindi naakali kulindila kuti basike basikumupa mulandu kuzwa ku Jerusalemu. (Mil. 23:35) Nokwakainda mazuba osanwe, Mupaizi Mupati Hananiya wakaboola asimilawo umwi uutegwa Tertulo antoomwe abaalu bamwi. Cakusaanguna, Tertulo wakalumbaizya Felike akaambo kazintu nzyaakali kucitila ba Juda, ambweni cakumuupaupa buyo ameso kutegwa akkomaninwe anguwe. Lino naakatalika kwaamba kaambo nkaakali kuyanda kwaamba, Tertulo wakaamba Paulo kuti “mwaalumi ooyu ngusikubusya manyongwe alimwi upa bantu kubukila cisi akati kaba Juda boonse munyika yoonse alimwi ngomusololi wankamu yabukombi yabana Nazareta. Alimwi wakasola kusofwaazya tempele, aboobo twakamujata.” Ba Juda bamwi “bakanjilila kumulwana amajwi, kabazuminizya kuti zintu eezyi zyakali zyamasimpe.” (Mil. 24:5, 6, 9) Kupa bantu kubukila cisi, kuba musololi wakabunga kabyaabi alimwi akusofwaazya tempele, eeyi yakali milandu mipati kapati yalo iyakali kukonzya kupa kuti muntu ajaigwe.

(Milimo 24:10-21) Eelyo mweendelezi naakamuzumizya Paulo kuti aambe, walo wakaingula kuti: “Akaambo kakuti ndilizyi kabotu kuti wali mubetesi wacisi eeci kwamyaka minji, ndilaangulukide kuliiminina. 11 Nkaambo yebo ulakonzya kulivwuntauzyila omwini akuzyiba kuti takunainda mazuba aali 12 kuzwa ciindi mebo nindakaunka kuyookomba ku Jerusalemu; 12 alimwi kunyina nobakandijana kandikazyanya amuntu uuli woonse mutempele nokuba kuyunga nkamu yabantu kuti italisye manyongwe, mube muzikombelo naa mubusena bumwi mumunzi woonse. 13 Alimwi kunyina nobanga bazisinizya kulinduwe zintu eezyi nzyobanditamikizya lino. 14 Pele ndilakazumina kaambo aaka kulinduwe kakuti, ndileenda kweelana anzila eeyo njibaamba kuti nkamu yabukombi yabuzangi, alimwi munzila eeyi mondibelekela mulimo uusetekene kuli Leza wabamatata, mbwaanga ndilazisyoma zintu zyoonse zyaambidwe mu Mulawo alimwi azilembedwe mu Basinsimi. 15 Alimwi ndilijisi bulangizi kuli Leza, ibulangizi mbubonya mbobajisi abalo baalumi aaba, bwakuti kuyooba bubuke bwabantu baluleme abataluleme. 16 Aboobo ndilasolekesya lyoonse kuba amanjezyeezya aasalala kuli Leza akubantu. 17 Eelyo nokwakainda myaka minji ndakasika kutegwa ndiletele bantu bamucisi cangu zipego zyaluse akutuula zituuzyo kuli Leza. 18 Lino nondakali kulanganya makani aaya, bakandijana mutempele kandisalazyidwe kweelana amulawo, pele tiindakali ankamu yabantu naa kutalisya manyongwe pe. Pele kwakali ba Juda bamwi bazwa kucooko ca Asiya 19 aabo ibali kweelede kuti kabaliko kumbele lyako akundipa mulandu ikuti ncobeni kabajisi kaambo kali koonse andime. 20 Naa ibaalumi aaba mbabonya baliko abaambe beni mulandu ngobakandijanina nindakaimvwi kumbele lya Nkuta Mpati Yaba Juda, 21 kunze lyakaambo komwe aaka nkindakoompolola nindakaimvwi akati kabo kuti: ‘Ndilabetekwa aano sunu kumbele lyanu akaambo kabulangizi bwakubuka kwabafwu!’”

bt 193-194 ¶13-14

“Koba Acamba!”

Paulo wakatusiila cikozyanyo cibotu ncotweelede kutobela ikuti naa twatolwa kubeendelezi bamfwulumende akaambo kabukombi bwesu alimwi akutamikizyigwa twaambo twakubeja mbuli kwaambwa kuba basikubusya manyongwe, kupa bantu kubukila cisi naa kuba mukabunga kabyaabi kapati. Paulo kunyina naakamuupaupa ameso mweendelezi kwiinda mukwaamba majwi aakuupaupa ameso mbuli mbwaakacita Tertulo. Paulo wakazumanana kubatama alimwi akutondezya bulemu. Cabupampu, wakaamba masimpe alimwi munzila iilimvwisya. Paulo wakaamba kuti “ba Juda bamwi bazwa kucooko ca Asiya” ibakamutamikizya kusofwaazya tempele tiibakaliko pe alimwi akuti kweelana amulawo, wakeelede kulangana ambabo buya cantongola meso akumvwa twaambo ntobakali kumutamikizya.—Mil. 24:18, 19.

Pele cikkomanisya ncakuti, Paulo kunyina naakawayawaya kwaamba zintu nzyaakali kusyoma. Cabusicamba, mwaapostolo wakainduluka kwaamba bulangizi bwakwe bwabubuke, ikaambo kakapede kuti kube kuzwangana ciindi naakali mu Nkuta Mpati Yaba Juda. (Mil. 23:6-10) Mukuliiminina, Paulo wakakankaizya kwaamba bulangizi bwabubuke. Nkaambo nzi? Nkaambo Paulo wakali kupa bumboni kujatikizya Jesu alimwi abubuke bwakwe, zintu zyalo nzyobatakali kuyanda kuzumina aabo basikukazya. (Mil. 26:6-8, 22, 23) Masimpe, kakali kaambo kajatikizya bubuke, kwaambisya kaambo kakusyoma muli Jesu alimwi abubuke bwakwe nkekakapa kuti kube kuzwangana.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Milimo 23:6) Lino Paulo naakabona kuti kwakali nkamu zyobilo, yaba Saduki ayaba Farisi, wakoompolola mu Nkuta Mpati Yaba Juda kuti: “Nobaalumi, bakwesu, ndili mu Farisi, imwana waba Farisi. Ndilabetekwa aano akaambo kabulangizi bwakubuka kwabafwu.”

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mil. 23:6

ndili mu Farisi: Bamwi akati kabaswiilizi ibakaliko bakalimuzyi Paulo. (Mil. 22:5) Ciindi Paulo naakalyaamba kuti mwana waba Farisi, ba Farisi bamu Nkuta Mpati Yaba Juda bakali kunooyeeya kuti Paulo wakazumina kuti kaindi wakali mu Farisi mbubwenya mbuli mbabo alimwi akuti awalo wakali kusyoma mububuke, nokuba kuti walo wakaba Munakristo musungu. Aboobo, tanaakali kubeja buya pe. Pele mucibalo eeci, majwi aa Paulo aakuti ndili mu Farisi munzila imwi akali kutondezya kuti Paulo wakali kulubazu lwaba Farisi kutali kuba Saduki nkaambo awalo wakali kusyoma kuti kuli bubuke mbubwenya mbuli ba Farisi. Kwiinda mukwaamba boobo, wakajana kaambo nkobakali kukonzya kuzuminana aba Farisi bakaliko aawo. Kulangilwa kuti wakali kuyeeya kuti kwiinda mukutalisya kaambo aaka kakatazya kapati munzila eeyi kwakali kukonzya kupa kuti bamwi bamu Nkuta Mpati Yaba Juda bamufwide lweetelelo, aboobo nzila eeyi yakabeleka. (Mil. 23:7-9) Majwi aa Paulo aali mulugwalo oolu lwa Mil. 23:6 alimwi aleendelana ambwaakalyaamba ciindi naakali kuliiminina ku Mwami Agripa. (Mil. 26:5) Alimwi ciindi naakali kulembela Banakristonyina baku Filipi kuzwa ku Roma, Paulo alimwi wakaamba kujatikizya zyakuba mu Farisi. (Flp. 3:5) Alimwi cilakkomanisya kuzyiba kuti kweelana alugwalo lwa Mil. 15:5, basyomi bamwi, nokuba kuti bakaba Banakristo, bakacili kubonwa kuti kaindi bakali mukakamu kacikombelo caba Farisi.

(Milimo 24:24) Nokwakainda mazuba aali mbwaabede Felike wakasika antoomwe amukaintu wakwe imu Juda Durusila, alimwi wakatuma mulomo kwiita Paulo eelyo wakamuswiilila kujatikizya makani aakusyoma muli Kristo Jesu.

(Milimo 24:27) Pele nokwakainda myaka yobilo, Felike wakalidwa cuuno a Porikiyo Fesito; alimwi akaambo kakuti Felike wakayanda kukkomaninwa aba Juda, wakamusiya muntolongo Paulo.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mil. 24:24

Durusila: Ooyu wakali mwana watatu alimwi ngowakali musyoonto akati kabana basimbi ba Heroda iwaambidwe kulugwalo lwa Mil. 12:1, nkokuti, Heroda Agripa I. Wakazyalwa kuma 38 C.E. alimwi wakali mucizyi wa Agripa II alimwi a Berenike. (Amubone Bupanduluzi Bwamabala, “Heroda.”) Mweendelezi Felike ngowakali mulumaakwe wabili. Kusaanguna wakakwetwe ku Mwami waku Siriya Azizus ku Emesa pele bakalekana mpoonya wakakwatwa kuli Felike mumwaka wakuma 54 C.E., naa ciindi naakajisi myaka iibalilwa ku 16 yakuzyalwa. Kulalangilwa kuti wakaliko ciindi Paulo naakali kwaambaula a Felike kujatikizya “makani aabululami, kulilesya alimwi alubeta luboola.” (Mil. 24:25) Ciindi Felike naakapa bwami kuli Fesito, wakamusiya muntolongo Paulo nkaambo wakali ‘kuyanda kukkomaninwa aba Juda,’ pele bamwi baamba kuti wakacita oobo kutegwa aakkomanisye mukaintu wakwe mu Juda walo iwakacili mukubusi.—Mil. 24:27.

JANUARY 21-27

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MILIMO 25-26

“Paulo Wakalomba Kuti Mulandu Wakwe Utolwe Kuli Kaisara Mpoonya Wakapa Bumboni ku Mwami Heroda Agripa”

(Milimo 25:11) Ikuti kandili sizibi ncobeni alimwi ndakacita cintu iceelede kundipa kujaigwa, tandikaki kufwa pe; pele ikuti milandu eeyo njobandipa baalumi aaba kaitako, kunyina muntu uujisi nguzu zyakundaaba kulimbabo kutegwa abakkomanisye. Mulandu ooyu ndilomba kuutola kuli Kaisara!”

bt 198 ¶6

“Mulandu Ooyu Ndilomba Kuutola Kuli Kaisara!”

Ikuti Fesito naakabalekela ba Juda kucita ncobakali kuyanda, Paulo naakaba muntenda mpati. Aboobo, Paulo wakabelesya nguzu nzyaakajisi zyakuba sicisi muna Roma. Wakaambila Fesito kuti: “Ndiimvwi kumbele lyacuuno calubeta ca Kaisara, aboobo aano mpondeelede kubetekelwa. Kunyina cibi ncindakacita kuba Juda, mbubonya mbobwene ayebo. . . . Mulandu ooyu ndilomba kuutola kuli Kaisara!” Kufwumbwa kuti sikutamikizyigwa waamba oobo, kanji-kanji kulomba ooko tiikwakali kukonzya kucincwa. Fesito wakakuzumina kulomba ooku kwiinda mukwaamba kuti: “Mbwaanga walomba kutola mulandu wako kuli Kaisara; kuli Kaisara nkotuunke.” (Mil. 25:10-12) Kwiinda mukulomba kuti mulandu utolwe kunkuta mpati, Paulo wakapa cikozyanyo cibotu ncobeelede kutobela Banakristo bakasimpe mazuba aano. Ciindi basikukazya nobasola kuleta “mapenzi kwiinda mukubelesya mulawo,” Bakamboni ba Jehova balaibelesya milawo iiliko kutegwa bakwabilile makani mabotu.—Int. 94:20.

(Milimo 26:1-3) Mpoonya Agripa wakaambila Paulo kuti: “Wazumizyigwa kulyaambilila omwini.” Eelyo Paulo wakatandabika janza lyakwe akutalika kulyaambilila kuti: 2 “Kujatikizya zintu zyoonse nzyobanditamikizya ba Juda, O Mwami Agripa, ndilikkomene kuti nkuumbele lyako nkonditiilyaambilile buzuba obuno, 3 ikapati nkaambo ulizizyi kabotu ziyanza zyoonse alimwi amanyongwe aali akati kaba Juda. Aboobo, ndakulomba kuti undiswiilile cakukkazika moyo.

bt 198-201 ¶10-16

“Mulandu Ooyu Ndilomba Kuutola Kuli Kaisara!”

Cabulemu, Paulo wakamulumba Mwami Agripa akaambo kakumupa coolwe cakulyaambilila kulinguwe, akwaamba kuti mwami wakalizizyi kabotu ziyanza zyoonse alimwi amanyongwe aakali akati kaba Juda. Kumane Paulo wakapandulula buumi bwakwe bwakaindi naakati: “Ndakali mu Farisi uuzitobela kapati njiisyo zyakakamu kabukombi bwesu.” (Mil. 26:5) Mbwaanga wakali mu Farisi, Paulo wakalijisi bulangizi bwakuboola kwa Mesiya. Lino, mbwaakaba Munakristo, cabusicamba wakaamba kuti Jesu Kristo ngonguwe ooyo iwakali kulindilwa kwaciindi cilamfwu. Injiisyo njaakali kusyoma antoomwe abasikumukazya, nkokuti bulangizi bwakuzuzikizyigwa kwacisyomezyo ca Leza kuli bamausyi, nkakaambo Paulo nkaakali kubetekelwa buzuba oobo. Eeci mane cakapa kuti Agripa abe aaluyandisisyo kapati kujatikizya nzyaakali kwaamba Paulo.

Kayeeya mbwaakali kubapenzya kapati Banakristo kaindi, Paulo wakaamba kuti: “Mebo lwangu, ndakalisinizyide kuti ndakeelede kucita zintu zinji zyakukazya Jesu muna Nazareta . . . Mbwaanga ndakali abukali kapati kulimbabo [basikutobela Kristo], ndakasika nkondibatobela nomuba muminzi yeengelede kuyoobapenzya.” (Mil. 26:9-11) Paulo tanaakali kuciindizya buya kwiinda mukwaamba boobo. Bantu banji bakalizyi mbwaakabapenzya Banakristo. (Gal. 1:13, 23) Kweelede kuti Agripa wakali kulibuzya kuti: ‘Ino ncinzi cakamucinca muntu wakali boobu?’

Majwi aatobela aa Paulo alapa bwiinguzi naakati: “Cimwi ciindi nindakali kweenda kuya ku Damasiko kanditumidwe alimwi akupegwa nguzu zyoonse kuzwa kuli basilutwe babapaizi, munzila masyikati, O Mwami, ndakabona mumuni uumweka kapati kwiinda mumuni wazuba iwakamweka kuzwa kujulu kundizinguluka mebo alimwi abaabo mbotwakali kweenda limwi. Alimwi toonse notwakawida ansi, ndakamvwa jwi mumwaambo wa Chihebrayo kaliti: ‘Saulo, Saulo, ino undipenzyela nzi? Ulalicisa buyo omwini ikuti uzumanane kuzibbakela zibinzyo.’ Pele ndakati: ‘Ino nduwe ni, Mwami?’ Eelyo Mwami wakati: ‘Ndime Jesu ooyo ngopenzya.’”—Mil. 26:12-15.

Kacitanacitika cilengaano eeci, munzila yamaambilambali Paulo wakali ‘kubbakela zibinzyo.’ Mbubwenya munyama uunyamwide zintu mbwaakali kukonzya kulicisa kwiinda mukubbakela cibinzyo, Paulo wakalicisa kumuuya kwiinda mukukazya kuyanda kwa Leza. Kwiinda mukulibonya kuli Paulo munzila iiya ku Damasiko, Jesu iwakabusyigwa wakapa kuti mwaalumi ooyu mubombe moyo walo iwatakazyi ncaakali kucita acince mbwaakali kuyeeya.—Joh. 16:1, 2.

Paulo wakacinca kapati. Kabandika a Agripa, wakaamba kuti: “Tiindakakaka kutobela cilengaano eeco cakujulu, pele kusaanguna abaabo bakali ku Damasiko, mpoonya abakali mu Jerusalemu alimwi amucooko coonse ca Judaya akuli bamasi, ndakatola mulumbe wakuti beelede kweempwa akusandukila kuli Leza kwiinda mukucita milimo yeendelana akweempwa kwabo.” (Mil. 26:19, 20) Kwamyaka minji, Paulo wakazumanana kubeleka mulimo ngwaakapegwa kuli Jesu Kristo ciindi naakacitikilwa cilengaano ciya kalitwa mwaaba. Ino ncinzi cakacitika? Aabo ibakaatambula makani mabotu ngaakabakambaukila Paulo, bakeempwa kubukkale bwabo bwakutalilemeka, bwakutasyomeka mpoonya akutalika kusyoma Leza. Bantu aaba bakaba basicisi bali kabotu, balo ibakali kukulwaizya kulemeka mulawo alimwi akutobela malailile.

Nokuba boobo, bukkale oobu bubotu kunyina ncobwakali kwaamba kuba Juda basikukazya Paulo. Paulo wakaamba kuti: “Eeci ncicakapa kuti ba Juda bandijate mutempele akuyanda kundijaya. Pele akaambo kakuti ndakapegwa lugwasyo kuzwa kuli Leza, ndazumanana kusikila buzuba buno kupa bumboni kubantu-bantu buyo abapati.”—Mil. 26:21, 22.

Mbotuli Banakristo bakasimpe, tweelede ‘kunoolibambilide lyoonse kwiiminina’ lusyomo lwesu. (1Pet. 3:15) Ciindi notubandika ababetesi alimwi abeendelezi kujatikizya nzyotusyoma, inga cagwasya kwiiya nzila njaakabelesya Paulo ciindi naakali kubandika a Agripa alimwi a Fesito. Kwiinda mukubaambila cabulemu mbokabucinca buumi kasimpe kamu Bbaibbele, ambweni buumi bwesu alimwi abwabaabo bautambula mulumbe wesu, tulakonzya kubasika amoyo beendelezi aaba.

(Milimo 26:28) Pele Agripa wakaambila Paulo kuti: “Muciindi cisyoonto buyo inga wandisandula kuba Munakristo.”

bt 202 ¶18

“Mulandu Ooyu Ndilomba Kuutola Kuli Kaisara!”

Pele Paulo wakalijisi bwiinguzi bwakupa mweendelezi naakaamba kuti: “Tandisondokede pe, Oolemekwa Fesito, pele ndaamba twaambo twamasimpe alimwi twamaano. Mubwini, imwami ngondaambila cakutayoowa ulaazyi kabotu makani aaya . . . Sena yebo, O Mwami Agripa, ulabasyoma Basinsimi? Ndilizyi kuti ulabasyoma.” Agripa wakaingula kuti: “Muciindi cisyoonto buyo inga wandisandula kuba Munakristo.” (Mil. 26:25-28) Majwi aaya, kufwumbwa naa akali kuzwa ansi aamoyo naa pe, atondezya kuti bumboni bwa Paulo bwakamujatikizya kapati mwami.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Milimo 26:14) Alimwi toonse notwakawida ansi, ndakamvwa jwi mumwaambo wa Chihebrayo kaliti: ‘Saulo, Saulo, ino undipenzyela nzi? Ulalicisa buyo omwini ikuti uzumanane kuzibbakela zibinzyo.’

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mil. 26:14

kuzibbakela zibinzyo: Cibinzyo nkasamu kabosya kabelesyegwa kubinga banyama. (Bab. 3:31) Majwi aakuti “kuzibbakela zibinzyo” nkaambyo ikajanika mumabbuku aa Chigiriki. Kayeeme acikozyanyo camupoho uulaankazi alimwi uutayandi kubingwa acibinzyo kwiinda mukucibbakela, calo icikonzya kupa kuti alicise. Saulo awalo wakacita munzila iikozyenye katanaba Munakristo. Kwiinda mukulwana basikutobela Jesu, balo ibakali kubelesyegwa a Jehova Leza, Paulo wakali muntenda yakulicisa mwini. (Amweezyanisye a Mil. 5:38, 39; 1Tim. 1:13, 14.) Kulugwalo lwa Muk. 12:11, “zibinzyo zyakubingizya ŋombe” zilaambidwe munzila yamaambilambali, ikwaamba majwi aamuntu musongo aakonzya kukulwaizya sikuswiilila kutobela lulayo.

nwt bupanduluzi bwamabala

Cibinzyo. Nkasamu kalamfwu kajisi kabulo kabosya kumpela, nkobakali kubelesya balimi kubinga banyama. Cibinzyo cikozyanisyigwa kumajwi aamuntu musongo alo aakonzya kupa kuti sikuswiilila alutobele lulayo lwabusongo. “Kuzibbakela zibinzyo” caamba ncacita mupoho uulaankazi alimwi uutayandi kubingwa acibinzyo kwiinda mukucibbakela, calo icikonzya kupa kuti alicise.—Mil. 26:14; Bab. 3:31.

(Milimo 26:27) Sena yebo, O Mwami Agripa, ulabasyoma Basinsimi? Ndilizyi kuti ulabasyoma.”

w03 12/1 15 ¶14

Amubagwasye Bambi Ikuzumina Mulumbe Wa Bwami

Paulo wakalizyi kuti Agripa wakali mu Juda kuzina buyo. Kwiinda mukubelesya luzibo lwa Agripa lwabukombi bwaci Juda, Paulo wakapandulula cakusalazya kuti kukambauka kwakwe mubwini kwakali kubikkilizya “kutaamba limbi ijwi pele ayo ngobakaamba basinsimi a-Musa kuti alacitika” kujatikizya lufwu lwa Mesiya alimwi abubuke. (Incito 26:22, 23) Kaambila Agripa cakumugama, Paulo wakabuzya kuti: “O Mwami Agripa, sena ulabasyoma basinsimi?” Agripa wakaba mupenzi lyakusala cakwiingula. Ikuti naakaamba kuti tanaakali kubasyoma basinsimi, impuwo yakwe kali musyomi imu Juda noyakamana. Pele ikuti naakakuzuminizya kuyeeya kwa Paulo, naakazuminizya kubuleya akumwaapostolo, aboobo naakategwa Munakristo. Cabusongo Paulo wakawiingula mubuzyo ngwaakabuzya ategwa: “Ndilizi kuti ulasyoma.” Ino moyo wa Agripa wakamukulwaizya kwiingula buti? Wakati: “Kukucikombelezya kuniini ulandisandula kuba mu-Kristo.” (Incito 26:27, 28) Nokuba kuti Agripa kunyina naakaba Munakristo, cakutadooneka nzyaakaamba Paulo mumulumbe wakwe zyakamunjila mumoyo munzila imwi.—Ba-Hebrayo 4:12.

JANUARY 28–FEBRUARY 3

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MILIMO 27-28

“Paulo Waunka Abwato ku Roma”

(Milimo 27:23, 24) Sunu masiku mungelo wa Leza simalelaangu alimwi ngondibelekela mulimo uusetekene walisikide akwiima munsi-munsi andime, 24 kaamba kuti, ‘Utayoowi pe, Paulo. Uleelede kuyakwiima kumbele lya Kaisara, alimwi swiilila, Leza wakupa boonse aabo mbomuli limwi mubwato.’

bt 208 ¶15

“Kunyina Akati Kanu Uutisweekelwe Buumi Bwakwe”

Kulalangilwa kuti Paulo wakabakambaukila bantu banji ibakali mubwato kujatikizya ‘bulangizi mbwaakajisi bwacisyomezyo ca Leza.’ (Mil. 26:6; Kol. 1:5) Lino, akaambo kabwato ibwakali kulangilwa kunyonyooka, Paulo wakali kukonzya kwaamba cakusinizya bulangizi ibwakali aafwaafwi kuzuzikizyigwa. Wakaamba kuti: “Sunu masiku mungelo . . .  walisikide akwiima munsi-munsi andime, kaamba kuti, ‘Utayoowi pe, Paulo. Uleelede kuyakwiima kumbele lya Kaisara, alimwi swiilila, Leza wakupa boonse aabo mbomuli limwi mubwato.’” Paulo wakabakulwaizya kuti: “Aboobo amukkazike myoyo, nobaalumi, nkaambo ndilamusyoma Leza kuti kulaba mbubonya mbondaambilwa. Pele tweelede kuyoosowelwa kunkomwe yansumbu imwi.”—Mil. 27:23-26.

(Milimo 28:1, 2) Lino nitwakafwutuka akusika mutala, twakazyiba kuti nsumbu mpotwakabede yakali kutegwa Melita. 2 Alimwi bantu baambaula mwaambo mweenzu bakooko bakatufwida luzyalo lulibedelede. Bakakunka mulilo akututambula kabotu toonse akaambo kamvwula yakali kuwa alimwi akaambo kampeyo.

bt 209 ¶18

“Kunyina Akati Kanu Uutisweekelwe Buumi Bwakwe”

Lino basikufwutuka bakalijana ansumbu iitegwa Melita, kumusanza kwa Sisili. Bantu ibakali kwaambaula mwaambo mweenzu bakunsumbu bakabafwida “luzyalo lulibedelede.” (Mil. 28:2) Bakabakunkila mulilo beenzu aaba bakabaswaya balo ibakatetede alimwi akukankama mpeyo. Mulilo wakapa kuti bakasaalilwe nokuba kuti kwakali kutontola kapati alimwi kwakali kuwa mvwula. Alimwi eeci cakasololela kukucita maleele.

bt 210 ¶21

“Kunyina Akati Kanu Uutisweekelwe Buumi Bwakwe”

Kwakali mukamwini busena umwi iwakavwubide kapati utegwa Populiyo iwakali kukkala mubusena oobu. Ambweni ngowakali musololi muna Roma waansumbu ya Melita. Luka wakamupandulula kuti ‘muntu umwi uulemekwa munsumbu,’ kutondezya majwi ngamunya aakajanika muzintu zyobilo zyakalembedwe zyaku Melita. Muntu ooyu wakamutambula camaanza obilo Paulo antoomwe abeenzinyina mbaakali limwi akubabamba kwamazuba otatwe. Pele bausyi Populiyo bakalicisidwe. Luka alimwi wakapandulula kabotu-kabotu ncobakacisidwe. Wakalemba kuti mwaalumi ooyu “wakalilede akaambo kakupya mubili alimwi akusoomona kalowa,” ikwaamba bulwazi bwini mbobakacisidwe. Aboobo Paulo wakapaila akubikka maanza aakwe alimbabo, mpoonya bakapona. Kabagambidwe kapati akaambo kamaleele aaya, bantu ibakali kukkala ansumbu eeyi bakaleta bantu bambi ibakali kuciswa kutegwa baponesyegwe alimwi bakaleta zipego kutegwa Paulo abeenzinyina baligwasyilizye.—Mil. 28:7-10.

(Milimo 28:16, 17) Lino nitwakasika ku Roma, Paulo wakazumizyigwa kukkala alikke kalindililwa asikalumamba. 17 Pele, nokwakainda mazuba otatwe wakabaita antoomwe baalumi balemekwa akati kaba Juda. Nobakabungana wakabaambila kuti: “Nobaalumi, bakwesu, nokuba kuti kunyina ncindakabisya kubantu nokuba kuzilengwa zyabamatata, ndakaangwa ku Jerusalemu akwaabwa kandili mwaange mumaanza aabana Roma.

bt 213 ¶10

‘Kupa Bumboni Cakulomya’

Ciindi basilweendo nobakasika ku Roma, “Paulo wakazumizyigwa kukkala alikke kalindililwa asikalumamba.” (Mil. 28:16) Kujatikizya baange ibatakali kuyoosya kapati, kanji-kanji bakali kwaangililwa buyo nketani kuli sikubagatela kutegwa batatiji. Pele Paulo wakali mukambausi wa Bwami, aboobo kwaangwa nketani tiikwakali kukonzya kupa kuti aleke kukambauka. Aboobo, nokwakainda buyo mazuba otatwe aakulyookezya akaambo kakukatala mulweendo, wakabaita antoomwe baalumi balemekwa akati kaba Juda mu Roma kutegwa alipandulule alimwi akupa bumboni.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Milimo 27:9) Kwakaindide ciindi cilamfwu alimwi lino kwakali kulibikka muntenda kweenda mulwizi, nkaambo nociba ciindi cakuliimya kulya kwamu Buzuba Bwakumanya Milandu cakaliindide kale, aboobo Paulo wakapa muzeezo

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mil. 27:9

ciindi cakuliimya kulya kwamu Buzuba Bwakumanya Milandu: Mu Chigiriki “kuliimya kulya.” Bbala lya Chigiriki ilyakasandululwa kuti “kuliimya kulya” lyaamba buyo kuliimya kulya ikwakaambwa mu Mulawo wa Musa, nkokuti, kuliimya kulya ikwakali kucitwa ciindi ca Buzuba Bwakumanya Milandu, alimwi bwakali kwiitwa kuti Yom Kippur (mu Chihebrayo, yohm hak·kip·pu·rimʹ, “buzuba bwakuvwumba [zibi]”). (Lev. 16:29-31; 23:26-32; My. 29:7; amubone Bupanduluzi Bwamabala, “Buzuba Bwakumanya Milandu.”) Bbala lya Chihebrayo ilyakasandululwa kuti “kuusa,” ilyakabelesyegwa kweelana a Buzuba Bwakumanya Milandu, mubufwaafwi lyaamba kuti kuliimya munzila ziindene-indene kulabikkilizya akuliimya kulya. (Lev. 16:29) Kubelesyegwa kwamabala aakuti ‘kuliimya kulya’ kulugwalo lwa Mil. 27:9 kupa muzeezo wakuti kuliimya ikwakali kucitwa mu Buzuba Bwakumanya Milandu kwakali kubikkilizya akuliimya kulya. Kuliimya kulya kwamu Buzuba Bwakumanya Milandu kwakali kucitika kumamanino aa September naa kumatalikilo aa October.

(Milimo 28:11) Nokwakainda myezi yotatwe twakatanta bwato ibwakalembedwe kuti “Bana Basankwa ba Zusi.” Ibwato oobo bwakazwide ku Alekizandiriya alimwi bwakali munsumbu eeyo ciindi camupeyo.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Mil. 28:11

Bana Basankwa ba Zusi: Kweelana atwaano twaba Giriki alimwi atwabana Roma, “bana basankwa ba Zusi” (Mu Chigiriki, Di·oʹskou·roi) bakali ba Castor a Pollux, bana bamaanga baleza uutegwa Zusi (Jupiter) alimwi a Spartan Queen Leda. Akati kazintu nzyobakali kucita, bakali kubonwa kuti mbobakali kukwabilila basimato akubafwutula ciindi nobakali kuba muntenda mulwizi. Aaka kaambo ikajatikizya zyakalembedwe abwato mbumboni bumbi ibusinizya kuti cibalo eeci cakalembwa amuntu iwakalibonena buya ameso.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi