Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
JANUARY 4-10
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LEVITIKO 18-19
“Amuzumanane Kusalala Mukulilemeka”
Mbotukonzya Kulikwabilila Kukakole Kamwi ka Saatani
Naakali kwaamba kujatikizya zintu zibyaabi nzyobakali kucita bantu ibakali muzisi zyakabazingulukide, Jehova wakaambila bana Israyeli kuti: “Tamweelede kucita mbobacita bana Kanana, munyika mondimutola. . . . Nyika yabo ilisofweede, alimwi ndiyoobasubula bantu bakkala mulinjiyo nkaambo kazibi zyabo.” Kuli Leza uusalala wa Israyeli, bukkale bwabana Kanana bwakali kusesemya kapati cakuti nyika njobakali kukkala wakaibona kuti yakalisofweede.—Lev. 18:3, 25.
Jehova Ulabasololela Bantu Bakwe
Eelo kaka bami aaba basyomeka bakaliindene abami bamasi, balo ibakali kweendelezyegwa amizeezo yabantu! Mucikozyanyo, mubweendelezi bwabana Kanana, bantu bakali kucita zintu zisesemya, zyalo izyakali kubikkilizya koonana mubusazinyina, koonana kwabantu bajisi zizo zikozyenye, koonana abanyama, kutuula bana, alimwi akukomba mituni. (Lev. 18:6, 21-25) Kuyungizya waawo, basololi bana Babuloni alimwi abana Egepita tiibakali kubutobela bulondo bukulwaizyigwa abasayaansi bwalo Leza mbwaakapa bana Israyeli. (My. 19:13) Mukwiimpana, bantu ba Leza bakaindi bakali kubabona basololi babo mbobakali kukulwaizya kusalala kumuuya, mukulilemeka, alimwi akumubili. Masimpe Jehova wakali kubasololela basololi aabo basyomeka.
Ncayoocita Leza Kujatikizya Bubi
Ino mbuti kujatikizya baabo ibakaka kucinca nzila zyabo alimwi akuzumanana kucita zintu zibyaabi? Amuyeeye cisyomezyo eeci citaindi mumbali: “Baluleme bayookala munyika; baololokede mbebayoosyaala mulinjiyo; pele basizibi bayoonyonyoonwa munyika, abasilweeno bayoogwisigwa.” (Tusimpi 2:21, 22) Kuyunga kwabantu babyaabi takucinooliko pe. Kabali mubukkale oobu bwaluumuno, bantu bamvwida mukuya kwaciindi bayakwaangununwa kukutalondoka nkobakakona.—Baroma 6:17, 18; 8:21.
Mbono Zyakumuuya
“Nduuyandisya Loko Mulao Wako!”
Cibeela cabili ca Mulawo wa Musa cakali kutondezya mbwabikkila maano Leza kubukkale bwabantu bakwe cakali ceelelo cakuvwulula. Jehova wakalailila kuti muna Israyeli atebula zilyo zyamumuunda wakwe, ibapengede bakeelede kuzumizigwa kuvwulula nzyobasiya babelesi bali kutebula. Balimi tiibakeelede kumanizya kutebula mumabali-bali aamyuunda yabo, alimwi tiibakeelede kumanizya kubwezelela masaansa naa maolifa aakali kulokela ansi. Misunta yamaila yakasiigwa mumuunda cakutaziba tiiyakeelede kupilukilwa. Oobu bwakali bubambe bwaluyando bwakali kugwasya bapengede, beenzu, bamucaala alimwi abamukabafwu. Masimpe, kuvwulula wakali mulimo muyumu kubantu aaba, pele bubambe oobu bwakali kubagwasya kutalombelela.—Levitiko 19:9, 10; Deuteronomo 24:19-22; Intembauzyo 37:25.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Sena Mulawo wa Musa Uukasya Kukwatana Mumukowa Ucibeleka ku Bunakristo Mazubaano?
Imulawo Jehova ngwaakapede bana Israyeli taupandululi kapati kujatikizya pobwe lyabwiinga alimwi ambobweelede kweendelezyegwa. Nokuba boobo, nkokuli kumwi kukwatana kwamumukowa kutazumizyigwi. Mucikozyanyo, kubbuku lya Levitiko 18:6-20 tulajana mulongo wamakani aakasya koonana aba ‘siluzubonyoko.’ Cibalo eeci cilapandulula kujatikizya muntu wamukowa uuteelede koonana anguwe. Nokuba boobo, Banakristo tabacili mu Mulawo wa Musa naa kweendelezyegwa anguwo pe. (Ba-Efeso 2:15; Ba-Kolose 2:14) Aboobo, eeci tacaambi kuti Banakristo beelede kukawiikizya kaambo aaka ciindi nobasala wakukwata naa kukwatwa. Kuli twaambo tunji tupa kuti eeci kacili boobo.
Icakusaanguna, kuli milawo iibikidwe iikasya kukwatana mumukowa alimwi Banakristo baambilwa kuti kabaiccilila milawo yamucisi mobakkala. (Matayo 22:21; Ba-Roma 13:1) Inzya, milawo eeyi ilindenyi-indenyi kweelanaa busena bumwi abumwi. Bunji bwamilawo eeyi yamazubaano ilibikkidwe akaambo kakuyanda kulanganya mbuli muntu mbwatalika kuti abe muntu. Masimpe, cili zibidwe kuti ikukwatana mumukowa kulakonzya kupa kuti bana kababa amalwazi mumukowa naa kulemana buya. Akaambo kaceeci alimwi ‘akakulibombya kumaami aacisi,’ Banakristo bayanda kukwatana beelede kwiiccilila milawo yamucisi yaamba zyalukwatano.
Mucilawo acilawo muntu mwakkala, kuli twaambo tuzuminwa alimwi atutazuminwi. Kulibonya kuti misyobo yabantu minji ilijisi zilengwa alimwi atunsiyansiya tutazumizyi kukwatana mumukowa, kanjikanji bacibona kuti kukwatana kuli boobu nkubi alimwi cilatonda. Nokuba kuti kukasya kukwatana mumukowa inga kakwiindenyi-indenyi mbubwenya misyobo yabantu mboyiindenyi, ibbuku litegwa The Encyclopædia Britannica lyakati: “mulawo bantu banji ngobatobela ngwakuti, mbomuswaangenyi kapati mumukowa amuntu, akwalo kukwatana anguwe malweza aatungana mulongo, alimwi akoonana anguwe takuzumizyigwi pe naaceya.” Aboobo, kufwumbwa naa kunyina koonana kwamumukowa kwacitwa, Banakristo tabeelede kucita zintu munzila iimbi kumulawo wakabikkwa abasikale naa kucibona kuti cilakonzya kubeleka mucilawo ncomukkala, ikutegwa kutabi masampu kumbungano ya Banakristo nikuba kuzina lya Leza.—2 Ba-Korinto 6:3.
Tutaasotoki manjeezyeezya Leza ngaakatupa. Bantu boonse balazyalwa kabajisi nguzu zyakucita kabotu naa kucita cibi. (Ba-Roma 2:15) Manjeezyeezya aabo alabaambila ncobeelede kucita kuti cililuzi naa pe, ccita buya kuti muntu ooyo manjeezyeezya aakwe kaali akanyonganizyigwa amicito yakuyanda kucita zintu zitondwa. Jehova wakacaamba eeci iciindi naakapa bana Israyeli mulawo wakutakwatana mumukowa. Tubala kuti: “Mutaciti mbuli ziyanza zyanyika ya-Egepita, nkumwakakede; alimwi mutaciti mbuli ziyanza zyanyika ya-Kanana, nkondimutola. Mutatobeli milao yabo pe.” (Levitiko 18:3) Banakristo balaayanda kwaatobela manjezyeezya aabo ngobakaisyigwa a Bbaibbele alimwi tabakonzyi kuti anyonganizyigwe akuyeeya kwabantu bakunyika.—Ba-Efeso 4:17-19.
Ino ncinzi ncotukonzya kwaamba kumamanino? Nokuba kuti Banakristo tabacili mu Mulawo wa Musa, manjezyeezya aabo alabatondezya kabotu kuti kukwatana mumukowa—mbuli wisi amwanaakwe musimbi, banyina amwanaabo musankwa, mwana musankwa amucizyi wakwe—cilakasyigwa ku Banakristo. Bantu bamukowa mbobayaacizyalana, Banakristo balizyi kuti kuli milawo iibikidwe caboola kumakani aakukwatana mumulawo alimwi kuli zyeelelo zibikidwe zyalo zizuminwa abantu boonse. Eezyi zyeelede kubikkilwa maano kutegwa katucita kweelana ambwaamba Magwalo kuti: “Kukwatana kabakulemeka boonse, abulo bwakukwatanina kabusalala.”—Ba-Hebrayo 13:4.
JANUARY 11-17
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LEVITIKO 20-21
“Jehova Ulabaandaanya Bantu Bakwe”
Sena Bulangizi Bwanu bwa Paradaiso Kuli Mpobuyeeme?
Pele kuli cintu cimwi ncotuteelede kuluba. Leza wakaambila bana Israyeli kuti: “Amubambe malailile oonse ngendamulailila buzuba obuno, kuti muyume, munjile kuvuba nyika.” (Deuteronomo 11:8) Kubbuku lya Levitiko 20:22, 24, inyika njiyona eeyo ilaambidwe kuti: “Amubambe milao yangu yoonse ambeta zyangu zyoonse, muzicite, kuti nyika itamuluki oko nkonsi mutole kukukala mulinjiyo. Lino nywebo, ndamwaambila kuti muyoovuba nyika yabo; ndamupa njiyo kuti mwiivube, nyika iikunka malili abuci.’” Ee, kuvwuba Nyika Yakasyomezyegwa kwakayeeme akuba acilongwe cibotu a Jehova Leza. Nkaambo kakuti bana Israyeli bakaalilwa kumutobela Leza, ncaakazumizya bana Babuloni kubazunda akubagusya mubusena mobakali kukkala.
it-1 1199
Lukono
Cintu cili coonse ncobabweza basimulyazina muntu afwa; cili coonse ncobatambula basimulyazina lube lubono naa bweendelezi. Ibbala lya Chihebrayo lyakabelesyegwa ndyakuti na·chalʹ (naa, na·chalahʹ). Libikkilizya kutambula naa kupa cikono kumuntu uumbi. (My. 26:55; Ezk. 46:18) Ibbala lyakuti ya·rashʹ ziindi zimwi lilabelesyegwa kwaamba “simulyazyina,” pele bunji bwaziindi lyaamba, “kutola” naa kubweza cikono kutali akaambo kakuti muntu wafwa. (Matl. 15:3; Lev. 20:24, BT) Ibbala eeli alimwi lyaamba ‘kwaatula; kutanda,’ kucitwa munzila yakulwanwa buya. (Dt. 2:12; 31:3) Mabala aa Chigiriki aamba kukona aliswaangene alyakuti kleʹros, lyalo lyaamba “cisolo” pele ilyakazyikwaamba “caabilo” mpoonya kumamanino “lukono.”—Mt. 27:35; Mil. 1:17; 26:18.
it-1 317 ¶2
Bayuni
Nolyakainda Zambangulwe lyanyika yoonse, Nowa wakatuula ‘zilenge zisalala zyuuluka’ antoomwe abanyama kazili zituuzyo. (Matl. 8:18-20) Kuzwa ciindi eeco, Leza wakazumizya kuti bayuni kabaligwa, kufwumbwa buyo kuti bulowa bwatilwa aansi. (Matl. 9:1-4; amweezyanisye Lev. 7:26; 17:13.) Aboobo kutambulwa kwabayuni bamwi kabali zituuzyo cakatondezya kuti ‘balasalala,’ alimwi Bbaibbele litondezya kuti kunyina muyuni ‘wakasofweede,’ mane kusikila ciindi Mulawo wa Musa nowakatalika kubeleka, nkakaambo kaako bayuni ncobakali kuligwa. (Lev. 11:13-19, 46, 47; 20:25; Dt. 14:11-20) Bbaibbele talyaambi cacigaminina icakali kutondezya kuti bayuni ‘balisofweede.’ Aboobo, bunji bwabayuni ibakali kwaambwa kuti balisofweede mbaabo balya nyama. Mulawo ooyu wakaleka kubeleka ciindi nocakatalika kubeleka cizuminano cipya, kweelana ambwaakatondezya Leza mucilengaano kuli Petro.—Mil. 10:9-15.
Mbono Zyakumuuya
it-1 563
Kulinengaula
Mulawo wa Leza wakali kukasya kulinengaula amubili kwaambisya akaambo kabafwu. (Lev. 19:28; 21:5; Dt. 14:1) Cili boobo akaambo kakuti bana Israyeli bakali bantu basalala kuli Jehova, ilukono lwakwe luyandisi. (Dt. 14:2) Nkakaambo kaako bakeelede kuzumanana kulyaandaanya kumicito yoonse iijatikizya kukomba mituni. Kunze lyaboobo, kuciindizya kulila kusikila mane muntu nkwalinengaula amubili cakalilubide kapati kubantu bakacizyi kabotu-kabotu ciimo cabantu bafwide alimwi ibakajisi bulangizi bwabubuke. (Dan. 12:13; Heb. 11:19) Alimwi kutalinengaula cakali kutondezya kuti bana Israyeli balabulemeka buumi nkokuti mubili wa muntu.
JANUARY 18-24
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LEVITIKO 22-23
“Mapobwe Aajisi Bupanduluzi Kulindiswe”
it-1 826-827
Pobwe lya Zinkwa Zitajisi Bumena
Buzuba bwakusaanguna bwa Pobwe lya Zinkwa Zitajisi Bumena bwakali musabata alimwi wakali muswaangano uusetekene. Mubuzuba bwabili, mu Nisan 16, cikama cabutebuzi butaanzi bwabbaale, azisyango zitaanzi kubizwa mu Palestine, zyakali kuletwa kumupaizi. Kalitanaba pobwe eeli, kunyina maila mapya, zinkwa, naa maila aakangidwe kuzwa kubutebuzi bupya zyakeelede kuligwa. Mupaizi wakali kutuula zisyango zitaanzi eezyo kuli Jehova munzila yacikozyanyo kwiinda mukuyumba cikama camaila kumbele amusyule, kakuli mugutu wamwaka omwe uutajisi kampenda wakali kutuulwa kali cituuzyo cuumpwa antoomwe acituuzyo camaila cikandidwe amafwuta alimwi acituuzyo cinyugwa. (Lev. 23:6-14) Kwakanyina mulawo wakuumpa maila aali woonse naa fulaulu wangawo acipaililo, mbuli mbokwakali kucitwa musyule abapaizi. Kutuula zisyango zyakusaanguna tiikwali kwabuleya buyo naa cisi, pele bubambe bwakalibikkidwe kumukwasyi naa muntu umwi aumwi iwakajisi lukono mu Israyeli ikupa zituuzyo zyakulumba aciindi capobwe eeli lya mwaka.—Kul. 23:19; Dt. 26:1, 2.
Ncolyakali kuyandika. Ikulya zinkwa zitajisi bumena aciindi eeci kwakali kweendelana amalailile aa Jehova ngaakapa Musa aalembedwe kulugwalo lwa Kulonga 12:14-20, alo aabikkilizya akukasya kumwi, kuli mukapango 19: “Kunyina fulaulu uukandidwe uujisi bumena iweelede kujanwa mumaanda aanu kwamazuba aali ciloba.” Kulugwalo lwa Deuteronomo 16:3 zinkwa zitajisi bumena zyaambidwe kuti “izinkwa zyamapenzi,” alimwi mwaka amwaka zyakali kuyeekezya ba Juda mbobakazwa munyika ya Egepita cakubindaana (nobatakajisi ciindi cakubikka bumena mufulaulu wabo uukandidwe [Kul. 12:34]). Aboobo bakali kwiibaluka bukkale bwamapenzi alimwi abuzike mobakafwutulwa, mbubwenya awalo Jehova mbwakaamba kuti, “kutegwa kamubuyeeya buzuba mbomwakazwa mucisi ca Egepita mazuba oonse aabuumi bwanu.” Ikuyeeya bukkale bwalwaanguluko lwabo kabali cisi alimwi akuzyiba kuti Jehova ngo Mufwutuli wabo, ncicakapa kuti bacite pobwe lyakusaanguna kumapobwe aamwaka mapati otatwe aabana Israyeli.—Dt. 16:16.
it-2 598 ¶2
Pentekoste
Butebuzi butaanzi bwawiiti bwakeelede kwiindana ambobwakali kubambwa butebuzi butaanzi bwabbaale. Zipaanzi zyobilo zyakkumi zya efa yafulaulu uukandidwe (4.4 L; 4 dry qt) antoomwe abumena bwakali kupanga zinkwa zyobilo. Zyakeelede ‘kuzwa kumaanda aabo,’ icaamba kuti zyakeelede kupangwa mbuli mbobakali kupanga zinkwa nzyobakali kubelesya mumaanda aabo kutali zyakali kubeleka mumilimo iisetekene. (Lev. 23:17) Zituuzyo zyuumpwa alimwi acituuzyo cazibi zyakali kucitwa aciindi eeci, alimwi abagutu bobilo kabali cituuzyo calumvwano. Imupaizi wakali kuyumba zinkwa abagutu kubusyu bwa Jehova kwiinda mukubikka janza lyakwe kunsi aazinkwa alimwi azipaanzi zyabagutu akuziyumba kumbele amusyule, kutondezya kuti zyakali kupegwa kuli Jehovah. Zyamana kupaizigwa zinkwa alimwi abagutu, zyakali kuba zyamupaizi kuti alye kazili cituuzyo calumvwano.—Lev. 23:18-20.
Sena Mweendela Antoomwe Ambunga ya Jehova?
Mbunga ya Jehova ilatubikkila maano kwiinda mukutukulwaizya kumvwida lulayo lwa mwaapostolo Paulo lwakuti: “Alimwi katubikkilana maano ikutegwa tukulwaizyanye kutondezya luyando akucita milimo mibotu, tutanooleki kuswaangana antoomwe, mbuli bamwi ibajisi ciyanza eeci, pele katuyumizyanya umwi amweenzinyina, alimwi atuzumanane kucita boobo ikapati mbomubwene kuti buzuba bwaswena afwaafwi.” (Heb. 10:24, 25) Mapobwe akali kucitwa mwaka amwaka alimwi amiswaangano imwi yakukomba yakabayumya kumuuya bana Israyeli. Kuyungizya waawo, mapobwe aalubazu mbuli Pobwe Lyazilawo mumazuba aa Nehemiya, zyakali ziindi zikkomanisya. (Kul. 23:15, 16; Neh. 8:9-18) Mbubwenya buyo, andiswe tulagwasyigwa amiswaangano yambungano, yaalubazu, yabbazu alimwi ayacooko. Atugwasyigwe amiswaangano eeyi kutegwa katuli bayumu kumuuya alimwi akujana lukkomano.—Tito 2:2.
Mbono Zyakumuuya
Amuzumanane Kusyomeka!
Caboola kulindiswe tobabelesi ba Leza, kusyomeka caamba kumuyanda camoyo woonse alimwi akulyaaba cakutazungaana kuli Jehova, kubikka kuyanda kwakwe mubusena bwakusaanguna muzintu zili zyoonse nzyotuyandika kusala. Atulange-lange ibbala lyakusyomeka mbolibelesyegwa mu Bbaibbele. Mu Bbaibbele, ibbala lya Chihebrayo ilyakasandululwa kuti “kusyomeka” lyaamba cintu cimaninide, naa citajisi kampenda. Mucikozyanyo, bana Israyeli bakali kutuula zituuzyo zyabanyama kuli Jehova, alimwi Mulawo wakali kwaamba kuti banyama tiibakeelede kuba akampenda. (Lev. 22:21, 22) Bantu ba Leza tiibakali kuzumizyigwa kutuula munyama iwatakajisi kuulu, kutwi, naa liso; alimwi tiibakeelede kutuula munyama uuciswa. Jehova wakali kuyanda kuti munyama kakkwene, kataciswi, naa kanyina kampenda. (Mal. 1:6-9) Tulakonzya kumvwisya kaambo Jehova ncabikkila maano kapati kujatikizya kubula kampenda naa kumaninina. Ciindi notuyanda kuula cintu cimwi, ambweni mucelo, bbuku, naa cibelesyo, inga tiitwayanda kuula mucelo uutali kabotu, bbuku litajisi mapeeji aamwi naa cibelesyo icitajisi zibeela zimwi. Tuyanda ceeco icikkwene naa icinyina kampenda. Jehova mbwalimvwa oobo ciindi notumuyanda alimwi akumusyoma. Tweelede kucita oobo cakumaninina naa kakunyina kampenda.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
w07 7/15 26
Ino Mbaani Ibakali Kutebula Bbaale Yakusaanguna Iyakali Kuletwa Kutente Lyakukombela?
Mulawo wa Musa wakalailila bana Israyeli kuti: “Ziindi zyotatwe mumwaka, baalumi boonse bali akati kanu beelede kulibonya kubusyu bwa Jehova Leza wanu mubusena oobo mbwayoosala: ku Pobwe lya Zinkwa Zitajisi Bumena aku Pobwe lya Mvwiki aku Pobwe lya Zivwuka.” (Deuteronomo 16:16) Kuzwa kuciindi ca Mwami Solomoni kuyakumbele, busena mbwaakasalide Leza lyakali tempele ku Jerusalemu.
Pobwe lyakusaanguna akati kamapobwe otatwe aaya lyakali kucitwa kumatalikilo aamwaka. Pobwe eeli ilyakali kwiitwa kuti Pobwe lya Zinkwa Zitajisi Bumena, lyakali kutalika mu Nisani 15 lyainda Pobwe lyakwiindilila, alimwi lyakali kuzumanana kwamazuba aali ciloba kusikila mu Nisani 21. Mubuzuba bwabili bwapobwe eeli, mu Nisani 16, kweelana akkalenda njaakabapa Leza ba Juda, nceciindi nokwakali kutalika butebuzi butaanzi bwamwaka. Mubuzuba oobo, mupaizi wakali kubweza “cikama cabutebuzi butaanzi” bwabbaale akuciyumba “kumbele amusyule kubusyu bwa Jehova” kutente lyakukombela. (Levitiko 23:5-12) Mbokunga bamaalumi boonse bakeelede kujanika ku Pobwe lya Zinkwa Zitajisi Bumena, ino mbaani bakali kutebula bbaale?
Mulawo wakutuula micelo mitaanzi yabutebuzi kuli Jehova ciindi ca Pobwe lya Zinkwa Zitajisi Bumena wakapedwe kucisi coonse. Aboobo mulawo tiiwakali kuzumizya kuti umwi aumwi atebule akuliletela micelo mitaanzi kutente lyakukombela. Muciindi caboobo, kuli bakasalidwe kucita oobo. Aboobo, kutebula bbaale ya Pobwe lya Zinkwa Zitajisi Bumena kwakali kukonzya kucitwa abantu bakali kutumwa kumuunda uli munsi-munsi. Kalyaamba kujatikizya makani aaya, ibbuku litegwa Encyclopaedia Judaica lyakati: “Ikuti bbaale yabizwa, yakali kuletwa kuzwa mu Jerusalemu naa kuzwa kubusena buliboonse mu Israyeli. Yakali kutebulwa abamaalumi botatwe, aumwi kajisi sikela amutaanga.” Mpoonya cikama cabbaale cakali kuletwa kumupaizi mupati, walo wakali kucituula kuli Jehova.
Mulawo wakutuula micelo mitaanzi yabutebuzi wakali kubapa coolwe cibotu bana Israyeli cakutondezya kulumba kuli Leza iwakali kulongezya nyika alimwi abutebuzi bwabo. (Deuteronomo 8:6-10) Pele kwiinda zyoonse, cilengwa cazituuzyo cakali “cimvwule buyo cazintu zibotu ziboola.” (Bahebrayo 10:1) Mbubwenya buyo, Jesu Kristo wakabusyigwa mu Nisani 16, 33 C.E., buzuba nobakali kutuula micelo mitaanzi yabutebuzi kuli Jehova. Kaamba kujatikizya Jesu, imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Kristo wakabusyigwa kubafwu, walo uuli ngomicelo mitaanzi yabaabo bakoona mulufwu. . . . Pele umwi aumwi ulabusyigwa aciindi cakwe ceelede: kusaanguna Kristo uuli njemicelo mitaanzi, mpoonya aabo bazulilwa kuli Kristo bayoobusyigwa kuciindi cakubako kwakwe.” (1 Bakorinto 15:20-23) Cikama camicelo mitaanzi calo mupaizi mupati ncaakali kuyumba kumbele amusyule kumbele lya Jehova, cakali kwiiminina bubuke bwa Jesu Kristo, iwakusaanguna kubusyilwa kubuumi butamani kuzwa kubafwu. Aboobo, Jesu wakajalula nzila yakwaangululwa kwabantu kuzwa kucibi alufwu.
JANUARY 25-31
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LEVITIKO 24-25
“Ino Kuzyiba Cakali Kucitika mu Mwaka Walwaanguluko Kutugwasya Buti?”
it-1 871
Lwaanguluko
Leza walwaanguluko. Jehova ngu Leza walwaanguluko. Wakaangulula cisi ca Israyeli kuzwa mubuzike ku Egepita. Wakabaambila kuti kufwumbwa kuti bamuswiilila akutobela milawo yakwe bakali kuyooba alwaanguluko lwakucita nzyobakali kuyanda. (Dt. 15:4, 5) Davida wakaamba kujatikizya “kuliiba” mukati kangazi zya Jerusalemu. (Int. 122:6, 7) Nokuba boobo, mulawo wakali kuzumizya muntu kulisambala mubuzike ikuti naa waba mucete kutegwa ajane nzyayanda walo amukwasyi wakwe. Pele Mulawo wakali kumwaangulula mu Hebrayo ooyo mumwaka waciloba wabuzike bwakwe. (Kul. 21:2) Mumwaka walwaanguluko, nkokuti iwakali kuba mumwaka uuli woonse wanamba 50, lwaanguluko lwakali kwaambilizigwa kubantu boonse bamucisi. Aboobo imuzike mu Hebrayo uuli woonse wakali kwaanguluka, alimwi umwi aumwi wakali kupiluka kunyika ya lukono lwakwe.—Lev. 25:10-19.
it-1 1200 ¶2
Lukono
Mbokunga nyika yakali lukono lwamumukwasyi kuzyalani azyalani, tiiyakeelede kusambalwa kuti ibe yamuntu uumbi. Nyika yakali kusambalwa kacili buyo cizuminano cakwiibelesya ciindi cisyoonto akujana mpindu kuzisyango zyakali kuyakuba mpawo, mpoonya muulo wakali kuyungizigwa kweelana amweelwe wamyaka kusikila kumwaka walwaanguluko uutobela, aciindi calo lukono lwanyika yoonse nolwakali kupilusyigwa kuli mukamwini ikuti naa tiyakanununwidwe naa kujosegwa kautasika mwaka walwaanguluko. (Lev. 25:13, 15, 23, 24) Mulawo ooyu wakali kubikilizya amaanda aakali muminzi iitayakilidwe bwaanda, alo akali kubonwa kuti ncibeela casyokwe. Pele kujatikizya ŋanda yakali mumunzi uuyakilidwe bwaanda, nguzu zyakwiinununa zyakaliko kusikila kumwaka omwe buyo kuzwa ciindi noyakasambalwa, nkaambo kuzwa leelyo yakali kuba yasikuyuula. Lino kujatikizya maanda aali muminzi yaba Levi, nguzu zyakwaanununa zyakali kuzumanana lyoonse akaambo kakuti ba Levi tiibakajisi lukono lwanyika.—Lev. 25:29-34.
it-2 122-123
Lwaanguluko
Ciindi mulawo wamwaka walwaanguluko nowakali kutobelwa, icisi cakali kukwabililwa kubukkale buusisya bwalo mbotubona mazuba aano muzisi zinji, mwalo muli buyo misyobo yobilo yabantu, bavwubide kapati alimwi abacete ncobeni. Ilugwasyo ndwaakali kujana umwi aumwi lwakayumya cisi, nkaambo kunyina iwakajisi lubono lusyoonto alimwi iwatakakupukide akaambo kakubula makwebo, pele boonse bakali kugwasyilizya kwiinda mumilimo yabo kutegwa kube kuzwidilila mucisi coonse. Kwiinda muli Jehova wakali kulongezya nyika kuti ipe butezi alimwi alwiiyo ndwaakali kubapa, bana Israyeli (ciindi nobakali kumvwida) bakali kukonzya kukkomana amfwulumende iilondokede alimwi akupona buumi bubotu.—Is. 33:22.
Mbono Zyakumuuya
w09 9/1 22 ¶4
Ciindi Nobamulubizyila
Ikuti naa muna Israyeli wacisa muna Israyelinyina akumugwisya liso, Mulawo wakali kuzumizya kumusubula cabululami. Nokuba boobo, sikucisigwa naba umwi wamumukwasyi wakwe talinguwe wakeelede kusubula sikumucisa. Mulawo wakali kwaamba kuti wakeelede kutola makani kubabetesi babikkidwe kutegwa bakaakosole munzila yeelede. Kuzyiba kuti muntu iwakali kutyola mulawo akujaya mweenzinyina acaali wakeelede kusubulwa, cakali kupa kuyoowa kujaya acaali. Pele nzinji zyakajatikizidwe mumakani aaya.
FEBRUARY 1-7
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LEVITIKO 26-27
“Mbotukonzya Kutambula Zilongezyo zya Jehova”
Amuzikake “Zintu Zyabuyo”
Ino mbuti “lubono” mbolukonzya kuba leza? Mucikozyanyo, amuyeeye ibbwe lili mumuunda mu Israyeli yansiku. Ibbwe lili boobu lilakonzya kubelesyegwa mukuyaka ŋanda naa bwaanda. Kulubazu lumwi, ikuti lyabelesyegwa mbuli “minsemu” naa “zifwanikisyo,” lyakali kuba cilebyo kubantu ba Jehova. (Lev. 26:1) Ncimwi buyo, mali alayandika alimwi ayelede kubelesyegwa kabotu. Tuyandika mali mubuumi, alimwi tulakonzya kwaabelesya kabotu mumulimo wa Jehova. (Muk. 7:12; Lk. 16:9) Pele ikuti twaapanga kuba ncecintu ciyandika kapati kwiinda mulimo wesu wa Bunakristo, nkokuti twaapanga kuba leza kuli ndiswe. (Amubale 1 Timoteo 6:9, 10.) Munyika eeyi mwalo kuyandaula lubono mokuli ncecintu ciyandika kapati kubantu, tweelede kuba masimpe kuti twakalanga munzila yeelede kaambo aaka.—1 Tim. 6:17-19.
it-1 223 ¶3
Bulemu
Akaambo kanzila Jehova mbwaakamubelesya Musa alimwi ambwakamweendelezya, Musa wakacita milimo mipati iigambya (Heb., moh·raʼʹ) kubusyu bwabantu ba Leza. (Dt. 34:10, 12; Kul. 19:9) Aabo ibakajisi lusyomo bakali kubulemeka ncobeni bweendelezi bwa Musa. Bakalizyi kuti Leza wakali kwaambaula kwiinda mulinguwe. Alimwi bana Israyeli bakeelede kulilemeka kapati tente lisalala lya Jehova. (Lev. 19:30; 26:2) Eeci caamba kuti bakeelede kutondezya bulemu kutente lisalala, kukomba Jehova munzila njaakabalailide alimwi akulilemeka kweelana amilawo yakwe yoonse.
w91 3/1 17 ¶10
Amulekele “Luumuno lwa Leza” Kuti Lukwabilile Moyo Wanu
Jehova wakaambila cisi kuti: “Ikuti mwazumanana kubamba mbeta zyangu akutobela milawo yangu, ndiyoomuwisizya mvwula aciindi ceelede, alimwi nyika iyoopa butebuzi bwayo azisamu ziyoozyala micelo yazyo. Ndiyoomupa luumuno munyika alimwi muyoolala kakunyina uumuyoosya; ndiyoobamanizya munyika banyama bamusyokwe bakali, alimwi panga lyankondo talikaindi munyika yanu pe. Ndiyakweenda andinywe alimwi ndiyooba Leza wanu, eelyo anywebo muyooba bantu bangu.” (Levitiko 26:3, 4, 6, 12) Bana Israyeli bakali kuyooba aluumuno mukuti bakalikwabilidwe kuli basinkondonyina, bakajisi zintu zyakumubili zinji, alimwi bakali acilongwe ciyumu a Jehova. Pele eeci cakayeeme akutobela Mulawo wa Jehova.—Intembauzyo 119:165.
Mbono Zyakumuuya
it-2 617
Zilwazi
Zyakaboola Akaambo Kakutatobela Mulawo wa Leza. Bana Israyeli bakacenjezyegwa kuti, ikuti naa tiibabamba cizuminano cabo a Leza, wakali ‘kuyoobatumina cilwazi akati kabo.’ (Lev. 26:14-16, 23-25; Dt. 28:15, 21, 22) Bbaibbele litondezya kuti, buumi bubotu munzila yakumubili naa yakumuuya, buswaangene aakulongezyegwa a Jehova (Dt. 7:12, 15; Int. 103:1-3; Tus. 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Ciy. 21:1-4), pele malwazi alaboola akaambo kacibi akutalondoka. (Kul. 15:26; Dt. 28:58-61; Is. 53:4, 5; Mt. 9:2-6, 12; Joh. 5:14) Aboobo, masimpe kuti mubukkale bumwi Jehovah Leza wakaleta zilwazi kubantu cacigaminina mukulaba kwaliso, mbuli cinsenda ca Miriamu, ca Uziya alimwi aca Gehazi (My. 12:10; 2Mak 26:16-21; 2Bam. 5:25-27), pele kuboneka kuti, ziindi zinji malwazi alimwi azilwazi zyakali kuliboolela buya alimwi tiizyakali kukonzya kweelebwa akaambo kabukkale bubyabi bwa muntu naa cisi. Bakali kutebula buyo eezyo nzyobakasyanga; mibili yabo yakapenga akaambo kanzila zyabo zibi. (Gal. 6:7, 8) Ikujatikizya baabo bakali abukkale busesemya bwakoonana, imwaapostolo waamba kuti “Leza wakabalekela kuti bacite busofwaazi, ikutegwa mibili yabo isampaulwe akati kabo . . . balalitambuda cisubulo ceelede iceelene azibi zyabo.”—Rom. 1:24-27.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
w09 8/1 30
Ino Mali Nzi Ngondeelede Kusanga?
“Leza uyanda muntu uupa kumwi kakkomene.” (2 Bakorinto 9:7) Majwi aaya alizyibidwe abantu banji munyika yoonse. Nokuba boobo, basizikombelo bamwi basanga mali manji ikwiinda ngobajana. Mane buya, basololi bazikombelo bamwi bayanda kuti bantu babo kabapa mali aagaminide. Nzila eeyi yiitwa kuti kupa cakkumi, nkokuti kupa 10 pesenti kucikombelo kumali ngobajana.
Sena Bbaibbele lyaamba kuti katupa mali aagaminide kuzyakusanga nzyotupa? Amulibuzye kuti, ino mali nzi ngondeelede kusanga?
Izyakali Kuyandika Azyakusanga Zyakuliyandila Kaindi
Bbaibbele lijisi malailile aasalede kubana Israyeli kujatikizya mweelwe wamali Leza ngwaakali kuyanda kuti kabapa. (Levitiko 27:30-32; Myeelwe 18:21, 24; Deuteronomo 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Mulawo ooyu tiiwakali kuminya pe. Jehova wakasyomezya kuti, ikuti bamvwida milawo yakwe, wakali kuyoopa kuti ‘babe abutebuzi bunji.’—Deuteronomo 28:1, 2, 11, 12.
Aziindi zimwi, bana Israyeli bakali kukonzya kusanga mali manji naa masyoonto kweelana ambobakali kukonzya. Mucikozyanyo, ciindi Mwami Davida naakayanda kuyaka tempele ya Jehova, balelwa bakwe bakasanga “matalenta aangolida aali 5,000.” (1 Makani 29:7) Amweezyanisye eeci ancaakabona Jesu naakacili anyika. Wakabona “mukamufwu umwi mucete kabikka . . . tukkobili tobilo tujisi mpindu nsyoonto kapati” muzibikkilo zyamali mutempele. Ino mali nzi ngaakasanga? Akali masyoonto kapati cakuti tanaakali kukonzya nokuba kuula katiiti komwe, ikayuni kataduli kwiinda toonse twakali kuligwa abacete. Nokuba boobo, Jesu wakaamba kuti mali aaya masyoonto akatambulwa.—Luka 21:1-4.
Sena Banakristo Bayandika Kusanga Mali Aagaminide?
Banakristo tabali aansi aacizuminano ca Mulawo wakapedwe bana Israyeli. Aboobo, tababikkilidwe mweelwe wamali ngobeelede kusanga kuli Leza. Nokuba boobo, mumbungano ya Banakristo bakasimpe, ikupa kuletela lukkomano. Jesu Kristo lwakwe wakaamba kuti: “Kupa kulakkomanisya kapati kwiinda kupegwa.”—Milimo 20:35.
Bakamboni ba Jehova balaugwasyilizya mulimo wabo wanyika yoonse kwiinda muzyakusanga zyakuliyandila. Zyakusanga eezyi zilabelesyegwa mukupulinta mabbuku, alimwi amukuyaka akubambulula masena aabo aakukombela, aayitwa kuti Maanda aa Bwami. Aboobo zyakusanga eezyi tazili zyakuvwozya bantu. Pele aabo bakalyaaba kubeleka mulimo waciindi coonse iwakugwasya bantu kuba basikwiiya, balagwasyigwa kutegwa kabacikonzya kubbadelela nzyobayandika. Nokuba boobo tabalulombi buya lugwasyo oolu. Alimwi buya bunji bwa Bakamboni ba Jehova kunyina nobatambula lugwasyo lwakumubili kutegwa baubeleke kabotu mulimo wakukambauka. Muciindi caboobo, bunji bwabo balabeleka mulimo wakumubili kutegwa kabaligwasyilizya, mbubwenya Paulo mbwaakali kucita ciindi naakali kubeleka mulimo wakusuma matente.—2 Bakorinto 11:9; 1 Batesalonika 2:9.
Ikuti muntu kayanda kusanga kujatikizya mulimo uucitwa a Bakamboni ba Jehova, ino weelede kusanga mali nzi? Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Umwi aumwi acite mbuli mbwaasala mumoyo wakwe, ikutali kupa kumoyo kakusiya naa cakusinikizyigwa buya, nkaambo Leza uyanda muntu uupa kumwi kakkomene.”—2 Bakorinto 8:12; 9:7.
FEBRUARY 8-14
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MYEELWE 1-2
“Jehova Ulabakamantanya Bantu Bakwe”
w94 12/1 9 ¶4
Kubikka Bukombi bwa Jehova Mubusena Bweelede Mubuumi Bwesu
Ikuti nomwalijisi coolwe cakwiilangila mujulu nkambi yabana Israyeli, ino nomwakabona nzi? Twaanda tunji twamatente twabantu babalilwa ku 3,000,000 naa kwiinda waawo, ibakali kukkala kweelana ankamu yamisyobo yotatwe kunyika, kumusanza, kujwe alimwi akumbo. Ikuti mwalangisisya, nomwakabona tukamu tumbi afwaafwi ankambi mpoili akati. Ootu tukamu tone twakali twamikwasyi yamusyobo wa Levi. Kumane akati eeni aankambi, kwakali tente lyakajisi mulembo. Eeli lyakali “tente lyakuswaanganina,” naa tente lyakukombela, bana Israyeli “bacibwene kumutwe” ndyobakayaka kweelana ambwaakali kuyanda Jehova.—Myeelwe 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Kulonga 35:10.
it-1 397 ¶4
Nkambi
Nkambi yabana Israyeli eeyi yakali mpati kapati. Mweelwe woonse wakali kusika kubaalumi basikalumamba bali 603,550, kubikkilizya abamakaintu abana, bacembeede alimwi abasibukilwi bulo, ba Levi bali 22,000, ‘alimwi ankamu mpati yabantu bamisyobo-misyobo’ yabeenzu. Kweelede kuti antoomwe boonse bakali 3,000,000 naa kwiinda waawo. (Kul. 12:38, 44; My. 3:21-34, 39) Takuzyibidwe kuti naa nkamu mpati boobu yakali kukonzya kukkala busena bupati buti akaambo kakuti kuli mizeezo iindene-indene. Ciindi nkambi niyakaimikidwe kailangene a Jeriko muzibanda zya Moabu, kwaambidwe kuti yakali “kuzwa ku Beti-jesimoti kusikila ku Abeli-sitimu.”—My. 33:49.
Mbono Zyakumuuya
it-2 764
Kulilembya
Kulilembya mazina umwi aumwi kweelana amusyobo alimwi amikwasyi. Cakali kubikkilizya zinji kunze buyo aakubala mweelwe wabantu. Kulilembya ooku kulembedwe mu Bbaibbele kwakali kucitwa akaambo katwaambo twiindene-indene, mbuli kubbadela mitelo, milimo yabusikalumamba, alimwi (kuba Levi kwakali kubikkilizya) akupegwa mikuli kutente lyakukombela.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Nkaambo Nzi Bbaibbele Ncolyaamba Kuti Kwakali Misyobo Iili 12 ya Israyeli Kakuli Yakali 13?
Misyobo, naa mikwasyi, yabana Israyeli yakazwa kubana ba Jakobo, walo iwakali kwiitwa kuti Israyeli. Sikale ooyu wakajisi bana basankwa bali 12—Rubeni, Simeoni, Levi, Juda, Dani, Nafutali, Gadi, Aseri, Isakara, Zebuloni, Josefa, a Benjamini. (Matalikilo 29:32–30:24; 35:16-18) Ibali 11 bakaulikwa kweelana amikwasyi amazina aabo, pele kunyina musyobo wakaulikwa zina lya Josefa. Muciindi caboobo, misyobo yobilo yakaulikwa mazina aabana bakwe, Efraimu a Manase, balo ibakali basilutwe bamisyobo eeyi. Aboobo mweelwe wamisyobo ya Israyeli wakali 13. Pele nkaambo nzi kanji-kanji Bbaibbele ncolyaamba misyobo iili 12?
Akati kabana Israyeli, baalumi bamusyobo wa Levi bakali kubeleka milimo yaalubazu kutente lyakukombela, kumbele ilyakazooba tempele. Aboobo, tiibakali kunjila mulimo wabusikalumamba. Jehova wakaambila Musa kuti: “Musyobo wa Levi ulikke toyelede kuulemba pe, alimwi mweelwe wabo utaubikkilizyi kumweelwe wabana Israyeli bambi. Weelede kubikka ba Levi kutegwa kabalanganya tente lyakukombela lya Bumboni, azibelesyo zyalyo zyoonse azintu zyoonse izili mumo.”—Myeelwe 1:49, 50.
Kunze lyaboobo, ba Levi tiibakapegwa caabilo canyika mu Nyika Yakasyomezyedwe. Muciindi caboobo, bakapegwa minzi iili 48 mucilawo coonse ca Israyeli.—Myeelwe 18:20-24; Joshua 21:41.
Akaambo katwaambo ootu tobilo, musyobo wa Levi tiiwakali kubikkilizyigwa amulongo wamisyobo. Aboobo misyobo yabana Israyeli kanji-kanji yakali kwaambwa kuti yakali 12.—Myeelwe 1:1-15.
FEBRUARY 15-21
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MYEELWE 3-4
“Mikuli Njobakajisi ba Levi”
it-2 683 ¶3
Mupaizi
Ansi aa Cizuminano ca Mulawo. Ciindi bana Israyeli nobakali mubuzike ku Egepita, Jehova wakalisalazizya mwana mutaanzi musankwa uuli woonse muna Israyeli aciindi naakanyonyoona mwana mutaanzi wabana Egepita mucipenzyo cakkumi. (Kul. 12:29; My. 3:13) Bana bataanzi aaba bakali ba Jehova kutegwa ababelesye buyo mumulimo waalubazu. Leza naakali kuyanda, bana bataanzi bana Israyeli naakabapa mulimo wabupaizi awakulanganya tente lyakukombela. Muciindi caboobo, kweelana amakanze aakwe, cakali kweelela kuti abelesye baalumi bamusyobo wa Levi kucita mulimo ooyu. Nkakaambo kaako wakabikka baalumi ba Levi muciindi cabana basankwa bataanzi bamisyobo iimbi iili 12 (bana babana ba Josefa nkokuti Efraimu a Manase bakali kubalwa kuti misyobo yobilo). Aciindi cakulilembya kwakajanika kuti kwakali baalumi bataanzi ibatakali ba Levi ibakajisi mwezi omwe wakuzyalwa akwiinda waawo ibali 273 ikwiindilila amweelwe wabaabo ibakali ba Levi, aboobo Leza wakalailila kuti kube muulo wacinunuzyo iwakali kusika kumasyekeli osanwe ($11) waumwi aumwi, kumane mali akeelede kupegwa Aroni abana bakwe. (My. 3:11-16, 40-51) Kacitanacitika eeci, Jehova wakalizandulide kale baalumi bamukwasyi wa Aroni iwamusyobo wa Levi kuti mbabanooli bapaizi mu Israyeli.—My. 1:1; 3:6-10.
it-2 241
Ba Levi
Mikuli. Ba Levi bakali kuzwa mumikwasyi yotatwe, nkokuti bana ba Levi Gerisoni (Gerisomu), Kohati, alimwi a Merari. (Matl. 46:11; 1Mak. 6:1, 16) Mikwasyi yoonse eeyi yakapedwe zilawo afwaafwi atente lyakukombela munkanda. Mikwasyi yabana Kohati ya Aroni yakayakide zilawo zyabo kumbele aatente lyakukombela kulubazu lwakujwe. Mikwasyi iimbi yabana Kohati yakayakilide kumusanza, mikwasyi yabana Gerisoni kumbo, mpoonya mikwasyi yabana Merari kunyika. (My. 3:23, 29, 35, 38) Milimo njobakali kucita ba Levi yakali kubikkilizya kwiimika, kumwaya alimwi akunyamuna tente lyakukombela. Casika ciindi cakulonga, Aroni abana bakwe bakali kwaanzula cisitilizyo cakali kwaandanya Busena Busalala a Busalalisya mpoonya akuvwumba bbokesi lyacizuminano, zipaililo alimwi azintu zimwi zisetekene. Kumane bana Kohati bakali kuzinyamuna. Bana Gerisoni bakali kunyamuna milembo yatente, zivwumbyo, milembo, milembo yakusitilizya lubuwa, alimwi antambo zyatente (kweelede kuti ntambo zyatente lyakukombela kuligama), mpoonya bana Merari bakali kulanganya minsende yatente, misemu, ziimikizizyo, nembe alimwi antambo (ntambo zyakazungulukide lubuwa lwatente lyakukombela).—My. 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.
it-2 241
Ba Levi
Muciindi ca Musa, mu Levi akkwanya myaka iili 30 nceciindi naakali kupegwa mikuli, mbuli kunyamuna tente lyakuswaanganina azintu zyamukati ciindi nobakali kulilonzya. (My. 4:46-49) Milimo imwi bakali kukonzya kwiicita kabajisi myaka iili 25, pele kutali milimo iiminya mbuli yakunyamuna tente lyakuswaanganina. (My. 8:24) Muciindi ca Mwami Davida, myaka yakutalika milimo eeyi yakacesyegwa, aboobo bakali kutalikila amyaka iili 20. Ikaambo Davida ncaakacitila boobu nkakuti tente lyakuswaanganina (lyalo lyakanjililwa busena atempele) tiilyakacili kuyandika kulonzyegwa. Kumane bakkwanya myaka iili 50, bakali kuleka kwiibeleka milimo eeyi. (My. 8:25, 26; 1Mak. 23:24-26) Ba Levi bakeelede kuuzyiba kabotu Mulawo, alimwi bakali kwiitwa kuti baubale kubuleya akuyiisya bantu-bantu buyo.—1Mak. 15:27; 2Mak. 5:12; 17:7-9; Neh. 8:7-9.
Mbono Zyakumuuya
Amube Abusongo—Amuyoowe Leza!
Ikugwasyigwa a Jehova ciindi naakali mumapenzi kwakamupa kumuyoowa kapati Leza Davida alimwi kwakayumya lusyomo ndwaakajisi mulinguwe. (Intembauzyo 31:22-24) Pele ziindi zyotatwe, Davida wakalilekede kuyoowa Leza calo cakamuletela mapenzi kumbele. Kusaanguna wakabikka bubambe bwakuti bbokesi lyacizuminano ca Jehova lilonzyegwe kuya ku Jerusalemu kwiinda mukubelesya ŋola muciindi cakuti bana Levi bainyamune agwezyo, kweelana ambowakalailila Mulawo wa Leza. Uza iwakali kusololela ŋola naakaijata Bbokesi kutegwa aikwabe, wakafwa mpoona aawo akaambo “kakuluba kwakwe.” Inzya, Uza wakalubizya kapati, pele mubwini, Davida nguwatakalemeka Mulawo wa Leza, aboobo ngowakapa kuti zintu zicitike mbuzyakacitika. Kuyoowa Leza caamba kucita zintu kweelana abubambe bwakwe.—2 Samuele 6:2-9; Myeelwe 4:15; 7:9.
FEBRUARY 22-28
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MYEELWE 5-6
“Ino Inga Mwabayiya Buti ba Naziri?”
it-2 477
Mu Naziri
Kwakali milawo yotatwe njobakeelede kutobela aabo ibakali kukonka kuba ba Naziri: (1) Tiibakeelede kunywa waini naa zyakunywa zikola; nokuba kulya cintu cili coonse cipangwa kumisaansa citabizyidwe, cibizyidwe naa cakayuma, nokuba kunywa musinza wamisaansa naa zyakunywa zimwi zikola naa musinza uupangwa awaini. (2) Tiibakeelede kugela masusu. (3) Tiibakeelede kujata mutunta, nouba wamunamukwasyi, nkokuti bausyi, banyina, mwanookwabo musankwa naa mucizyi.—My. 6:1-7.
Zikonke Zyaalubazu. Muntu wakali kupanga cikonke caalubazu “cakuba mu Naziri [nkokwaamba kuti uusalidwe, waabidwe] wa Jehova” ikutali akaambo kakuyanda kulitondezya kuti uyanda kupona buumi bwakuliimya. Muciindi caboobo, ‘wakali kusalala kuli Jehova mazuba oonse aabu Naziri bwakwe.’—My. 6:2, 8.
Aboobo, milawo njobakeelede kutobela ba Naziri, yakajisi bupanduluzi bwaalubazu mukukomba Jehova. Mu Naziri wakeelede kucita mbuli mupaizi mupati, walo akaambo kamulimo uusetekene ngwaakali kubeleka, iwatakeelede kujata mutunta wamuntu uuli woonse, nouba wamunamukwasyi. Mupaizi mupati alimwi abapaizi bamwi bakajisi mikuli mipati, aboobo tiibakeelede kunywa waini naa cakunywa cikola ciindi nobakali kucita milimo iisetekene kumbele lya Jehova.—Lev. 10:8-11; 21:10, 11.
Kuyungizya waawo, mu Naziri (Heb., na·zirʹ) ‘wakeelede kuzumanana kusalala kwiinda mukulekela masusu aakwe kuti alampe.’ Kucita boobo kwakali kupa kuti bantu bafwambaane kumuzyiba kuti mu Naziri. (My. 6:5) Ibbala ndemunya eeli lyakuti Naziri (Heb., na·zirʹ) lyakali kubelesyegwa ikwaamba misansa “iitakwezyawidwe” mu Sabata iisetekene alimwi amu Myaka Yalwaanguluko. (Lev. 25:5, 11) Alimwi cikkomanisya ncakuti mpande yangolida yakali kumbele kwacitambala camupaizi mupati yakalembedwe kuti, “Kusalala nkukwa Jehova,” kwiiminina “citondezyo cisetekene cakulyaaba [Heb., neʹzer, kuzwa kubbala kwakazwa bbala lya na·zirʹ].” (Kul. 39:30, 31) Mbubonya buyo, musini iwakali kusamwa abami ba Israyeli bananikidwe awalo wakali kwiitwa kuti neʹzer. (2Sam. 1:10; 2Bam. 11:12) Mumbungano ya Bunakristo mwaapostolo waamba kuti mukaintu upedwe masusu malamfwu muciindi cacitambala. Amupa kuyeeya kuti uliindene amwaalumi; weelede kulibombya kweelana abubambe mbwabikkide Leza. Aboobo milawo eeyi, nkokuti mwaalumi kutagela masusu, kutanywa waini akuzumanana kusalala alimwi akutasofwaala, kwakali kumuyeezya mu Naziri iwakalyaabide kubona mbociyandika kupona buumi bwakuliimya alimwi akulibombya kucita kuyanda kwa Jehova cakumaninina.—1Kor. 11:2-16.
Mbono Zyakumuuya
w05 1/15 30 ¶2
Mibuzyo Yabasikubala
Samusoni, wakali mu Naziri munzila iindene. Katanazyalwa, mungelo wa Jehova wakaambila banyina kuti: “Bona! uyoomita akuzyala mwana musankwa, alimwi teelede kugelwa mumutwe nkaambo mwana ooyo uyooba mu Naziri wa Leza mbwatiikazyalilwe buyo, alimwi ngonguwe uyooba kumbele mukuvwuna bana Israyeli kuzwa kumaanza aaba Filisiti.” (Babetesi 13:5) Samusoni kunyina naakapanga cikonke cakuba mu Naziri. Walo wakasalwa a Leza kuba mu Naziri, alimwi buumi bwakwe boonse wakali mu Naziri. Mulawo wakutajata mutunta tiiwakali kubeleka kulinguwe. Ikuti naa wajata mutunta ikutali acaali, tiicakali kukonzyeka kubutalika alimwi bu Naziri mbwaakazyalwa abwalo. Aboobo kweelede kuti, milawo yakali kutobelwa aba Naziri ibakali kusalwa a Leza yakaliindene ayeeyo njobakali kutobela ba Naziri ibakali kulisungula buya.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
w06 1/15 32
Myaka iili 25 yainda, basikuvwukkula zintu baku Israyeli bakajana cintu cigambya. Mumpangala imwi yacuumbwe mu Cibanda ca Hinomu ku Jerusalemu, bakajana tubbuku tobilo tusyoonto twansiliva twakuvwunga itwakajisi malembe aamu Bbaibbele. Tubbuku ootu twakaliko aciindi bana Babuloni kabatananyonyoona Jerusalemu mu 607 B.C.E. Malembe aaya akali kuzwa mubbuku lya Myeelwe 6:24-26 aamba kujatikizya zileleko. Izina lya Leza limugeme lyakuti Jehova, lyakaliko ziindi zinji mutubbuku ootu. Malembe aaya aambwa kuti “ngaakali aakusaanguna kuzubululwa kuzwa mu Bbaibbele lya Chihebrayo.”
Pele basyaazibwene bamwi bakakazya akwaamba kuti tubbuku ootu twakalembwa mumwaanda wamyaka wabili B.C.E. Kaambo kamwi nkobapa ncobatakaazumina makani aaya nkakuti tiicakali kukonzyeka kubona izyakalembedwe azifwanikiso zyakusaanguna zyatubbuku ootu twakuvwunga. Lino kutegwa makani aaya abambwe, basyaazibwene bambi bakatalika mulimo wakuvwuntauzya. Bakakkopa tubbuku ootu twakuvwunga kubelesya mincini yamazuba aano iikonzya kukomezya zifwanikiso kutegwa zilibonye kabotu. Nzyobakajana zyakamwaigwa caino-ino. Ino ncinzi ncobakajana mubuvwuntauzi bwabo?
Cakusaanguna, basyaazibwene aaba bakajana kuti tubbuku ootu twakalembwa ba Juda kabatanatolwa mubuzike ku Babuloni. Cabili, makani oonse aajatikizya tubbuku ootu atondezya kuti twakalembwa kumamanino aamwaanda wamyaka waciloba B.C.E. Kumane, nobakalanga-langa makani aandembelo bakaamba kuti: “Ndembelo yatubbuku ootu, nzyobakajana basikuvwukkula zintu zyakaindi alimwi amakani oonse aajatikizya tubbuku ootu zilapa bumboni bwaciindi notwakalembwa.”
Bbuku litegwa Bulletin of the American Schools of Oriental Research lyakaamba boobu kujatikizya kujanika kwatubbuku twansiliva twakuvwunga, alimwi twiitwa kuti, Ketef Hinnom inscriptions: “Aboobo tulakonzya kwaasinizya alimwi makani aakasinizyigwa abasyaazibwene banji kuti malembe aali mutubbuku ootu ngaakali aakusaanguna kuzubululwa kuzwa mu Bbaibbele lya Chihebrayo.