LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • mwbr21 September map. 1-9
  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu—2021
  • Tutwe Twamakani
  • SEPTEMBER 6-12
  • SEPTEMBER 13-19
  • SEPTEMBER 20-26
  • SEPTEMBER 27–OCTOBER 3
  • OCTOBER 4-10
  • OCTOBER 11-17
  • OCTOBER 18-24
  • OCTOBER 25-31
Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu—2021
mwbr21 September map. 1-9

Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu

SEPTEMBER 6-12

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | DEUTERONOMO 33-34

“Amuyandaule Mayubilo ‘Mumaanza aa Jehova’ Aatamani”

it-2 51

Jesuruni

Zina lyabulemu lya Israyeli. Mu Greek Septuagint, izina lyakuti “Jesuruni” lyaamba luyando, nkaambo lyaambidwe kuti “omuyandwa.” Izina eeli lyakeelede kuyeezya bana Israyeli kujatikizya cizuminano ncobakapangana a Jehova kuti mbantu bakwe, akuti bakeelede kuzumanana kululama. (Dt. 33:5, 26; Is. 44:2) Kulugwalo lwa Deuteronomo 32:15, zina eeli libelesyedwe munzila yamaambilambali. Muciindi cakupona kweelana azina eeli, bana Israyeli bakaba basicinguni, bakamusiya Mulengi wabo, alimwi akusampaula Mufwutuli wabo.

rr 120, kabbokesi

Lugwasyo Kutegwa Twiimikile Alimwi

Tulakonzya kuyeeya kuti myaanda yamyaka minji kacitanasika ciindi ncaakapona Ezekieli, musinsimi Musa wakaamba kuti Jehova ulijisi, ikutali buyo nguzu pele alimwi aluyandisisyo lwakubelesya nguzu zyakwe kubantu bakwe. Musa wakalemba kuti: “Leza mayubilo kuzwa kaindi, maanza aakwe aatamani ali kunsi lyako.” (Dt. 33:27) Inzya, tulakonzya kuba masimpe kuti, ikuti naa twamusikila Leza wesu muziindi zyamapenzi, Jehova uyoobikka maanza aakwe aatondezya kubikkila maano kunsi lyesu, kutunyamuna kabotu-kabotu, akutugwasya kuti twiimikile alimwi.—Ezk. 37:10.

w11 9/15 19 ¶16

Amubalike Cakuliyumya

Mbubwenya mbuli Abrahamu, Musa tanaakazibona zisyomezyo zya Leza kazizuzikizyigwa naakali kupona. Bana Israyeli kabali afwaafwi kunjila mu Nyika Yakasyomezyegwa, Musa wakaambilwa kuti: “Ulabona nyika ameso aako kule, pele kusika tokooyoosika oko kunyika njendapa bana ba Israyeli.” Eeci cakali boobo, akaambo kakuti walo a Aroni bakanyema akaambo kakuzanga kwa bantu, ‘bakapapila [Leza] akati kabana ba Israyeli kumaanzi aa Meriba-Kadesi.’ (Dt. 32:51, 52) Sena Musa wakatyompwa naa wakacimwa? Peepe. Wakabalongezya bantu alimwi wakamanizya amajwi aakuti: “Muli acoolwe noba Israyeli. Taakwe bantu bali mbuli ndinywe, bavwunwa kuli Jehova. Nintobo iimugwasya, ndipanga lyakuzundya.”—Dt. 33:29.

Mbono Zyakumuuya

it-2 439 ¶3

Musa

Musa wakajisi myaka iili 120 ciindi naakafwa. Kujatikizya mbwaakabede, Bbaibbele lyaamba kuti: “Meso aakwe tanaakoofwaala, alimwi nguzu zyakwe tiizyakalinamana pe.” Wakazikkwa aa Jehova mubusena butazyibidwe asunu. (Dt. 34:5-7) Kweelede kuti cakaba boobu kutegwa bana Israyeli batasunkwi kunookomba cuumbwe cakwe. Cakutadooneka, Diabolosi wakali kulombozya kubelesya mubili wa Musa munzila eeyi, nkaambo Juda, sikwiiya Munakristo alimwi mwanookwabo Jesu Kristo, wakalemba kuti: “Mikayeli silutwe wabangelo naakaimpana a Diabolosi alimwi naakali kukazyanya anguwe kujatikizya mubili wa Musa, kunyina naakasola kumubeteka cakumusampaula pe, pele wakati: ‘Jehova akukalalile.’” (Jud. 9) Kabatananjila munyika ya Kanana, kwiinda mukusololelwa a Joshua, bana Israyeli bakamulila Musa mazuba aali 30.—Dt. 34:8.

SEPTEMBER 13-19

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 1-2

“Mbomukonzya Kuzwidilila Munzila Zyanu”

w13 1/15 8 ¶7

Amube Basicamba Jehova Ulaandinywe!

Kutegwa tube abusicamba ibuyandika mukucita kuyanda kwa Leza, tweelede kwiiya akutobela ncolyaamba Jwi lyakwe. Eeco ncencico ncaakaambilwa kucita Joshua ciindi naakanjila mubusena bwa Musa, wakaambilwa kuti: “Koyuma akuba mukozu loko kuti mubambe kabotu mulao woonse Musa mulanda wangu ngwaakamulailila. . . . Eli ibbuku lyamulao talyeelede kutantamuka kumulomo wako, pe, uleelede kubika miyeeyo yako kulindilyo lyoonse buyo, isikati amasiku, kuti ubambe kabotu makani oonse aalembedwe mumo, nkaambo kucita obo nkokukonzya kubotya inzila yako akukuletela coolwe.” (Jos. 1:7, 8) Joshua wakalutobela lulayo oolo, kucita oobo kwakapa kuti ‘azwidilile.’ Ikuti twacita oobo andiswe, tuyakuba basicamba alimwi tuyakuzwidilila mumulimo wa Leza.

w13 1/15 11 ¶20

Amube Basicamba Jehova Ulaandinywe!

Nciyumu kubelekela Leza akaambo kamasunko aatusikila munyika iino mbyaabi iikatazya. Nokuba boobo, tatuli tolikke pe. Leza ulaandiswe. Awalo Mwanaakwe walo uuli ngo Mutwe wambungano ulaandiswe. Alimwi tulijisi Bakambonima ba Jehova ibainda ku 7,000,000 nyika yoonse mboizulwa. Antoomwe ambabo, toonse atuzumanane kutondezya lusyomo akwaambilizya makani mabotu kumwi katuyeeya lugwalo lwamwaka wa 2013 ilwaamba kuti: “Koyuma akuba mukozu. . . . Jehova Leza wako uli ayebo.”—Jos. 1:9.

Mbono Zyakumuuya

w05 4/1 29 ¶1

Twaambo Tupati-pati Kuzwa mu Bbuku lya Joshua

2:4, 5—Nkaambo nzi Rahabu ncaabacengela balombwana batumwa amwami ibayandaula basikutwela? Rahabu wabakwabilila basikutwela nokuba kuti eeci cimubikka muntenda nkaambo watalika kuba alusyomo muli Jehova. Aboobo tayandi kuyubununa basikutwela kubalombwana ibayanda kunyonyoona bantu ba Leza. (Matayo 7:6; 21:23-27; Johane 7:3-10) Masimpe, Rahabu ‘walulamikwa kumilimo’ kubikkilizya amicito yakubatondezya imbi nzila batumwa ba mwami.—Jakobo 2:24-26.

SEPTEMBER 20-26

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 3-5

“Jehova Ulailongezya Milimo Yalusyomo”

it-2 105

Jordano

Kanji-kanji cibeela ca Jordano icili munsi-munsi a Mulonga wa Galilaya cilampa mamita aali akati ka 1 a 3 kuyaansi alimwi amamita aali akati ka 27 a 30 mumabali. Pele ciindi camupeyo mulonga wa Jordano ulapaya mutala amutala calo cipa kuti ukomene mumabali alimwi akulampa kuyaansi. (Jos. 3:15) Aciindi eeci maanzi naakali manji boobu, yakali ntenda mpati kucisi cabana Israyeli cakajisi baalumi, bamakaintu, alimwi abana kuzabuka Jordano, kwaambisya munsi-munsi a Jeriko. Maanzi alaanguzu kapati abusena aawo cakuti alaakubatola bantu basambila mpawo. Nokuba boobo, Jehova wakacita maleele akwiimika maanzi aamu Jordano mbuli bwaanda, akupa kuti bana Israyeli bazabuke anyika njumu. (Jos. 3:14-17) Nokwakainda myaanda yamyaka minji, maleele aakozyenye ayaaya akacitika kuli Elija naakali a Elisha, alimwi akuli Elisha naakali alikke.—2Bam. 2:7, 8, 13, 14.

w13 9/15 16 ¶17

Amujane Lukkomano Muziyeekezyo zya Jehova

Muunzila nzi kucita zyintu cakusyomeka mbokutugwasya kuyumya lusyomo muli Jehova? Atulange-lange cibalo camu Magwalo cabana Israyeli nobakali kunjila mu Nyika Yakasyomezyedwe. Jehova wakalailila bapaizi ibakanyamwide bbokesi lyacizuminano kuti bakanjile mu Mulonga wa Jordano. Pele bantu nobakali kuyaabuswena kumulonga, bakabona mulonga wakalipaide akaambo kamvwula yamupeyo. Ncinzi ncobakali kuyakucita bana Israyeli? Sena bakali kuyakuyaka zilabba kunkomwe yamulonga akukkala kulindila kwansondo zili mbozibede naa kwiinda waawo kuti maanzi aceye-ceye? Peepe, bakasyoma muli Jehova cakumaninina akwaatobela malailile aakwe. Ncinzi cakacitika? Cibalo caamba kuti: ‘Indyato zyamaulu aabapaizi babwezede ibbokesi mbuzyakatompa buyo mumaanzi, ndilyonya maanzi akaimikila, mpoonya bapaizi bakaimikila anyika injumu aboobo bantu bakazubukila mpoonya awo aalangene a Jeriko.’ (Jos. 3:12-17) Amuyeeye buyo mbocakali kukulwaizya kubona maanzi kaimikila! Inzya, lusyomo lwabana Israyeli muli Jehova lwakayumizyigwa nkaambo bakasyoma malailile aakwe.

w13 9/15 16 ¶18

Amujane Lukkomano Muziyeekezyo zya Jehova

Masimpe kuti Jehova tabacitili maleele aali boobu bantu bakwe mazuba aano, pele ulailongezya milimo yabo yalusyomo. Inguzu zibeleka zya Leza zilabagwasya kucita mulimo ngobapedwe iwakukambauka mulumbe wa Bwami munyika yoonse. Alimwi Kamboni mupati wa Jehova, Kristo Jesu, wakabasyomezya basikwiiya bakwe kuti wakali kuyakuba ambabo mumulimo ooyu uuyandika naakati: “Aboobo kamuya mukagwasye bantu bamisyobo yoonse kuba basikwiiya . . . Ndili andinywe mazuba oonse mane kusikila kumamanino aabweende bwazyintu oobu.” (Mt. 28:19, 20) Bakamboni banji ibakali kuyoowa naa kufwa nsoni balazumina kuti muuya uusalala wa Leza wabagwasya kuti bacikonzye kwaambaula cabusicamba kubantu mbobatazyi ciindi nobali mumulimo wamumuunda.—Amubale Intembauzyo 119:46; 2 Bakolinto 4:7.

Mbono Zyakumuuya

w05 4/1 30 ¶2

Twaambo Tupati-pati Kuzwa mu Bbuku lya Joshua

5:14, 15—Nguni “silutwe wamakamu aa-Jehova”? Silutwe waboola kuyumya-yumya Joshua kumatalikilo aakuzunda Nyika Yakasyomezyegwa weelede kuti ngu “Ijwi”—Jesu Kristo katanaba muntunsi. (Johane 1:1; Daniele 10:13) Cilakulwaizya kaka ikuzyiba kuti Jesu Kristo uulemekwa uli abantu ba Leza mazubaano nobali munkondo eeyi yakumuuya.

SEPTEMBER 27–OCTOBER 3

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 6-7

“Amuzitantamuke Zintu Zyabuyo”

w10 4/15 20 ¶5

Mutani Kulangilili Zyintu Zyabuyo!

Nikwakainda myaka minji, imuna Israyeli Akani wakabba zyintu mu Jeriko bantu boonse mubakajatwa buzike. Leza wakapa mulawo wakuti zyintu zyoonse zinyonyoonwe kusiya buyo zyintu zimwi zyakeelede kupegwa kuli Jehova. Bana Israyeli bakaambilwa kuti: “Amucenjele kuzisaalo zitondwa, kuti myoyo yanu itazisukami akuzibweza” zyintu zimwi kuzwa mudolopo. Akani naakabisya, bana Israyeli bakazundwa mudolopo lya Ai alimwi banji bakafwa. Akani tanaakazumina kuti wabba kusikila ciindi naakayubununwa. Akani wakaamba kuti: Nindakazyibona zyintu zyakandikonda ndimane “ndakazibweza.” Imeso aakwe akamupa kuti afwe azyintu zyoonse nzyaakabba zyakanyonyoonwa. (Jos. 6:18, 19; 7:1-26) Akani wakasala kucita zyintu zyakakasyidwe.

w97 8/15 28 ¶2

Nkaambo Nzi Ncotweelede Kwaamba Ikuti Kwacitwa Cibi?

Kaambo kamwi ncotweelede kwaamba ikuti kwacitwa cibi, nkakuti tupa kuti mbungano izumanane kusalala. Jehova ngu Leza uusalala. Aboobo, uyanda kuti aabo boonse bamukomba kabasalala kumuuya alimwi amumicito. Ijwi lyakwe ilyakasololelwa amuuya lipa lulayo lwakuti: “Mbomuli bana baswiilila, amuleke kutobela zisusi nzyomwakajisi musyule mukutazyiba kwanu, pele mbuli Yooyo Uusalala iwakamwiita, amusalale mubukkale bwanu boonse, nkaambo kulilembedwe kuti: ‘Mweelede kusalala, nkaambo mebo ndilasalala.’” (1 Petro 1:14-16) Basimucita zibi naa balisofwaazya balakonzya kuleta masampu alimwi akupa kuti mbungano yoonse ileke kukkomaninwa a Jehova, ccita kuti kwabwezyegwa ntaamu yakubagwasya kubambulula bukkale bwabo naa kubagwisya mumbungano.—Amweezyanisye a Joshua, caandaano 7.

w10 4/15 21 ¶8

Mutani Kulangilili Zyintu Zyabuyo!

Banakristo bakasimpe abalo balakonzya kulombozya zyintu zyanyama. Aboobo, Ijwi lya Leza litukulwaizya kulilesya kuzyintu nzyotubona anzyotulombozya. (1Kor. 9:25, 27; amubale 1 Johane 2:15-17.) Muntu uululeme Jobu, wakabona kuti muntu uyanda zyintu nzyabona. Wakaamba kuti: “Ndabika lukasyo ameso aangu, elyo awalo musimbi teendakamulanga.” (Job. 31:1) Jobu tanaakakaka buyo kujata musimbi munzila yakutalilemeka pele alimwi tanaakajisi muzeezo uuli boobu. Jesu wakakankaizya kuti tatweelede kuba amizeezo yakutalilemeka naakaamba kuti: “Umwi aumwi uulangilila mwanakazi cakumusukama ulimucitide kale bumambi mumoyo wakwe.”—Mt. 5:28.

Mbono Zyakumuuya

w15 11/15 15 ¶2-3

Mibuzyo Yabasikubala

Kaindi, munzi wakali kusaalwa ciindi basikalumamba nobakali kuzinguluka bwaanda bwanguwo, kabalibambilide kuulwana. Ikuti kusaala kwatola ciindi cilamfwu, bantu mumunzi bakali kulya cakulya ncobakayobwede akusyaala buyo cisyoonto. Kumamanino basikalumamba nobakali kuuzunda munzi, bakali kubweza zyoonse nzyobakali kuyanda, kubikkilizya acakulya cili coonse icakasyaala. Nkakaambo kaako basikuvwukkula zyakaindi bakajana cakulya cisyoonto naa kutajana cili coonse mumatongo aaminzi yaku Palestine iyakazundwa munzila eeyi. Pele matongo aamunzi wa Jeriko aliindene. Bbuku litegwa Biblical Archaeology Review lyaamba kuti: “Icintu cakajanika mubunji kapati muminzi yakanyonyoonwa, kunze lyazintu zyabulongo, akali maila.” Bbuku eeli lilayungizya kuti: “Ikujana maila manji boobu ncintu cilibedelede.”

Bbaibbele lyaamba kuti bana Israyeli tiibakabweza cakulya cili coonse mu Jeriko akaambo kakuti Jehova wakabalailila kutacita boobo. (Jos. 6:17, 18) Alimwi lyaamba kuti bana Israyeli bakaulwana munzi wa Jeriko ciindi camupeyo, kuzwa buyo nobakamana kutebula, ciindi nokwakali maila manji aakayobwedwe mumunzi. (Jos. 3:15-17; 5:10) Aboobo, akaambo kakuti kwakacili maila manji mu Jeriko kuzwa nowakasaalwa munzi, cisinizya kuti kusaala ooko kwakatola buyo ciindi cisyoonto, mbubwenya mbolyaamba Bbaibbele.

OCTOBER 4-10

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 8-9

“Nzyotwiiya Kucibalo Cabana Gibeoni”

it-1 930-931

Gibeoni

Mbobakeendelezyanya a Joshua. Muciindi ca Joshua, nyika ya Gibeoni yakakkedwe abana Hivi, musyobo umwi akati kamisyobo iili ciloba yabana Kanana iyakeelede kunyonyoonwa. (Dt. 7:1, 2; Jos. 9:3-7) Bana Gibeoni alimwi bakali kwiitwa kuti bana Amori, nkaambo zina eeli zimwi ziindi lyakali kwaamba bana Kanana boonse. (2Sam. 21:2; amweezyanisye a Matl. 10:15-18; 15:16.) Mukwiimpana abana Kanana bamwi, bana Gibeoni bakabona kuti nokuba kuti bakajisi mpi ilaanguzu alimwi munzi wabo wakali mupati, bakali kuyoozundwa abana Israyeli nkaambo Jehova nguwakali kubalwanina. Aboobo, nowakanyonyoonwa munzi wa Jeriko awa Ai, bana Gibeoni, balo ibakali kwiiminina aminzi iimbi yotatwe yabana Hivi, nkokuti munzi wa Kefira, Beeroti a Kiriyati-jearimu (Jos. 9:17), bakatuma bantu kuli Joshua ku Giligala kuti bakapange cizuminano caluumuno. Baalumi bana Gibeoni ibakatumwa bakaunka kabasamide zisani ampato zizapaukide, nkomo zyawaini zidonkaukide, masaka aazapaukide, azinkwa ziyumu nta alimwi zikomaukide. Aboobo nobakasika bakaamba kuti bakazwa kunyika yakule, akuti tiibakali akati kaminzi yakeelede kunyonyoonwa abana Israyeli. Bakaamba kuti bakamvwa zyoonse nzyaakacita Jehova ku Egepita akubami bana Amori, Sihoni a Ogi. Pele cabusongo tiibakaamba cakacitikila Jeriko a Ai, mbwaanga makani aaya tanaakali kukonzya kubasikila kabatananyamuka, kayi bakaamba kuti bakazwa “kunyika yakule.” Baiminizi bana Israyeli bakaalanga-langa makani akubuzumina bumboni, kumane bakapanga cizuminano cakuti tabakoyoobanyonyoona.—Jos. 9:3-15.

w11 11/15 8 ¶14

“Mutalifunkizyi Kumaanu Aanu Nobeni”

Mbwaanga toonse tatulondokede kubikkilizya abaalu bajisi luzyibo, toonse tweelede kubikkila maano kulanga lulayo luzwa kuli Jehova notuyanda kusala zyakucita. Amuyeeye Joshua iwakabweza busena bwa Musa alimwi abapati bamu Israyeli mbobakacita bana Gibeoni bacenjede nobakabasikila akulicengeezya kuti bakali kuzwida kucisi cakule. Joshua abamwi bakasala kubamba cizuminano caluumuno abana Gibeoni kakunyina kumubuzya Jehova. Nokuba kuti wakabagwasya kuzwidilila mucizuminano eeci, wakasala kuti aaya makani alembwe mu Magwalo kutegwa tugwasyigwe.—Jos. 9:3-6, 14, 15.

w04 11/1 18 ¶14

“Koya Bweendeenda Munyika”

Baiminizi aabo bakati: “Iswe tubalanda bako twazwa kucisi cili kule loko, nkaambo kazina lya-Jehova Leza wanu.” (Joshua 9:3-9) Zyakusama zyabo alimwi azyakulya zyakalibonya kusinizya kuti bakazwide kule loko, pele mubwini munzi wa Gibeoni wakali buyo makkilomita aatandila ku 30 kuzwa ku Giligala. Kakunyina akudooneka, Joshua alimwi abasilutwe bakwe bakabamba cipangano caluumuno a Gibeoni alimwi aminzi yakeengelede a Gibeoni. Sena bucenjezu bwabana Gibeoni yakali nzila buyo yakuti batajaigwi? Peepe, yakatondezya kulombozya kwabo kwakuti bayandwe a Leza wabana Israyeli. Jehova wakabazumizya bana Gibeoni kuba “basikutebba inkuni abasikuteka maanzi, babeleke milimo yambungano ayacipaililo ca-Jehova.” Bakali kuleta nkuni zyakali kuyandika kucipaililo cazipaizyo. (Joshua 9:11-27) Ibana Gibeoni bakazumanana kutondezya kuti balilisungude kucita milimo yaansi kapati mumulimo wa Jehova. Cakutadooneka, bamwi bakali akati kabaabo ba Netinimu ibakapiluka kuzwa ku Babuloni alimwi akubelekela atempele lyakayakululwa. (Ezara 2:1, 2, 43-54; 8:20) Tulakonzya kwiiya bube bwabo kwiinda mukusolekesya kubamba luumuno a Leza alimwi akuba bantu balisungude kucita noiba milimo yaansi kapati mumulimo wakwe.

Mbono Zyakumuuya

it-1 1030

Kwaanzikwa

Mumulawo Jehova ngwaakapa bana Israyeli, zigwebenga zimwi zyakali kwaanzikwa acisamu bamana kuzijaya kutegwa zibe ncenjezyo kubantu, nkaambo ‘zyakalisinganizyidwe a Leza.’ Aboobo, muntu iwakaanzikwa wakeelede kwaanzulwa kalitanabbila zuba akuzikkwa, nkaambo kumusiya kaanzikidwe masiku oonse kwakali kuyoosofwaazya nyika Leza njaakabapa bana Israyeli. (Dt. 21:22, 23) Bakali kuutobela mulawo ooyu nokuba kuti waanzikwa tali muna Israyeli.—Jos. 8:29; 10:26, 27.

Amusungwaale Mumulimo Wamumuunda

lfb ciiyo 31

Joshua Abana Gibeoni

Makani aajatikizya Jeriko akamwaika mumasena aambi aamu Kanana. Bami ibazwa mumasena aaya bakabungana antoomwe kutegwa balwane bana Israyeli. Pele bana Gibeoni bakaba amuzeezo wiindene. Bakasama zisani zizapaukide akuunka kuli Joshua akwaamba kuti: ‘Twazwa kucisi cakule kapati. Twakamvwa kujatikizya Jehova alimwi azintu zyoonse nzyaakamucitila ku Egepita aku Moabu. Twalomba kuti mutatujayi, eelyo tuyooba babelesi banu.’

Joshua wakabasyoma akuzumina kuti takabalwani. Nokwakainda mazuba otatwe, wakazyiba kuti tiibakali kuzwa kucisi cakule. Bakali kuzwa mu Kanana. Joshua wakabuzya bana Gibeoni kuti: ‘Ino mwakatucengela nzi?’ Bakavwiila kuti: ‘Twakaliyoowede kapati! Tulizyi kuti Jehova Leza wanu nguumulwanina. Twakomba kaka mutatujayi!’ Joshua wakacita kweelana ambwaakabasyomezyede, aboobo tanaakabajaya pe.

Kakutanainda ciindi cilamfwu, bami bosanwe bamu Kanana abasikalumamba babo bakakonga bana Gibeoni kuti balabajaya. Joshua abasikalumamba bakwe bakeenda busiku boonse kutegwa bakabavwune. Nkondo yakatalika kuseeni buzuba ibwakatobela. Bana Kanana bakamwaikizyanya kutija. Kuli koonse nkobakatijila, Jehova wakabalosyela mabwe mapati kapati. Mpoonya Joshua wakalomba Jehova kuti zuba liime. Ino nkaambo nzi ncaakalomba Jehova kuti zuba liime kakuli izuba talina buzuba lyaima. Nkaambo Joshua wakali kusyoma Jehova. Izuba lyakaima buzuba boonse kusikila mane bana Israyeli babazunda bami bana Kanana abasikalumamba babo.

OCTOBER 11-17

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 10-11

“Jehova Wakabalwanina Bana Israyeli”

it-1 50

Adoni-zedeki

Mwami mu Jerusalemu aciindi bana Israyeli nobakazunda Nyika Yakasyomezyedwe. Adoni-zedeki wakabungana abami ibakali kumbo lya Jordano kutegwa balwane Joshua ampi yakwe. (Jos. 9:1-3) Pele, bana Gibeoni ibakali kukkala ku Hivi bakabamba luumuno a Joshua. Lino akaambo kakuti Adoni-zedeki cakamucisa kapati ncobakacita bana Gibeoni, wakabungana abami bambi bone babana Amori kutegwa bakalwane bana Gibeoni. Nzila Joshua mbwaakabafwutula bana Gibeoni ambwaakazunda basikalumamba aaba ibakabungene antoomwe, yakapa kuti bami bosanwe aaba batijile ku Makeda, kwalo nkobakaakupatila mumpangala. Joshua kumugama wakamujaya Adoni-zedeki abami bambi bone, basikalumamba babo kabeebelela, kumane wakabaanzika azisamu. Aboobo, mibili yabo yakafwusilwa mumpangala mobakayubide, yalo yakaba cuumbwe cabo.—Jos. 10:1-27.

it-1 1020

Civwulamabwe

Mbwaakacibelesya Jehova. Zimwi ziindi Jehova wakali kubelesya civwulamabwe kutegwa azuzikizye jwi lyakwe akutondezya nguzu zyakwe zinji kapati. (Int. 148:1, 8; Is. 30:30) Ciindi cakusaanguna naakacita oobo mucipenzyo caciloba kubana Egepita bansiku, civwulamabwe icakanyonyoona zisyango, masamu, akujaya bantu abanyama ibakali musyokwe, pele tiicakabanyonyoona bana Israyeli ibakali mu Goseni. (Kul. 9:18-26; Int. 78:47, 48; 105:32, 33) Mpoonya, mu Nyika Yakasyomezyegwa, ciindi bana Israyeli nobakali kusololelwa a Joshua kugwasya bana Gibeoni, ibakalwanwa abami bosanwe babana Amori, Jehova wakabelesya civwulamabwe cipati kulwana bana Amori. Aciindi eeci, ibanji bakajaigwa acivwulamabwe ikwiinda bakajaigwa abasikalumamba bana Israyeli.—Jos. 10:3-7, 11.

w05 4/1 31 ¶1

Twaambo Tupati-pati Kuzwa mu Bbuku lya Joshua

10:13—Ino cintu cigambya boobu cakakonzyeka buti? “Sa kuli cintu niciba comwe ciyumu kuli-Jehova,” Mulengi wakujulu anyika? (Matalikilo 18:14) Ikuti wayanda, Jehova ulakonzya kukweendelezya kweenda kwanyika kutegwa izuba alimwi amwezi kaziboneka kuti ziliimvwi kumuntu uuzilanga kali anyika. Alimwi ulakonzya kwiilekela nyika amwezi kuzumanana kweenda kumwi mitungazuba kaikonzya kubala amwezi alimwi anyika ikutegwa mumuni uzumanane kuba. Kufwumbwa naa cakali buti, ‘taakwe nokwakali buzuba buli boobu’ kuzwa bantu nobakalengwa.—Joshua 10:14.

Mbono Zyakumuuya

w09 3/15 32 ¶5

Mibuzyo Yabasikubala

Kaambo kakuti mabbuku amwi akaambwa mu Bbaibbele alimwi akuti akali kubelesyegwa mukuvwuntauzya takeelede kutupa kuyeeya kuti akasololelwa amuuya uusalala. Nokuba boobo, Jehova Leza wakaayobola makani aalembedwe oonse aajisi “majwi aa-Leza wesu,” alimwi aaya “ayoobedelela.” (Is. 40:8) Masimpe, eezyo Jehova nzyaakasala kuti zibikkilizyigwe mumabbuku aamu Bbaibbele aali 66 ngotujisi, nzezizyo nzyotuyandika kutegwa ‘tulibambe, tuzulile kukumana milimo mibotu yoonse.’—2Tim. 3:16, 17.

OCTOBER 18-24

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 12-14

“Amutobele Jehova Amoyo Wanu Woonse”

w05 4/1 32 ¶2

Twaambo Tupati-pati Kuzwa mu Bbuku lya Joshua

14:10-13. Nokuba kuti ujisi myaka iili 85, Kalebe walomba kuti acite mulimo uutalikomeneni wakutanda bantu mucilawo ca Hebroni. Ibusena oobu bukkedwe abantu bategwa ba Anaki, ibantu bapati kapati. Kwiinda mukugwasyigwa a Jehova, ooyu sikalumamba uucibwene wazwidilila, eelyo munzi wa Hebroni waba wamayubilo. (Joshua 15:13-19; 21:11-13) Cikozyanyo ca Kalebe citukulwaizya kuti tatweelede kukaka milimo iikatazya iijatikizya bweendelezi bwa Leza.

w06 10/1 17 ¶11

Kuba Basicamba Kwiinda Mukusyoma Akuyoowa Leza

Lusyomo luli boobo nduloolo luyaambele. Luyaabukomena notuyaabutobela kasimpe mubuumi bwesu, ‘akulabila’ bubotu, ‘akubona’ bwiinguzi kumipailo yesu alimwi munzila zimwi, notubona busolozi bwa Jehova mubuumi bwesu. (Intembauzyo 34:8; 1 Johane 5:14, 15) Tulakonzya kusinizya kuti lusyomo lwa Joshua a Kalebe lwakayumizyigwa nobakalabila bubotu bwa Leza. (Joshua 23:14) Amulange-lange twaambo ootu: Bakafwutuka mulweendo lwamyaka iili 40 munkanda kweelana ambwaakabaambila Leza. (Myeelwe 14:27-30; 32:11, 12) Bakatola lubazu munkondo yakuzunda bana Kanana yakatola myaka iili cisambomwe. Mane bakapona kwaciindi cilamfwu kabajisi buumi bubotu alimwi bakapegwa aumwi cikono cakwe. Elo Jehova ulabalumbula kaka aabo basyomeka alimwi bamubelekela cabusicamba!—Joshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.

Mbono Zyakumuuya

it-1 902-903

Gebali

Jehova wakabikkilizya “nyika yabana Gebali” akati kanyika yakasyeede kuti ibwezyegwe abana Israyeli muciindi ca Joshua. (Jos. 13:1-5) Basikukazya bakaakazya makani aaya, nkaambo nyika yabana Gebali yakali ku Israyeli nkoili kunyika (makkilomita aatandila ku 100 Dani nkoili kunyika) alimwi tiiyakakonwa abana Israyeli. Basyaazibwene bamwi bakaamba kuti malembe aa Chihebrayo akalinyongene akapango aaka, akwaamba kuti cibalo eeci cakalembedwe kuti “nyika yakabambene a Lebano,” naa ‘kusikila kumunyinza wabana Gebali.’ Pele, tweelede kuyeeya kuti, kutegwa zisyomezyo zya Jehova izili kulugwalo lwa Joshua 13:2-7 zizuzikizyigwe, bana Israyeli kuli ncobakeelede kucita. Aboobo, kuleelede kuti tiibakaikona nyika yabana Gebali akaambo kakutamvwida kwabo.—Amweezyanisye a Jos. 23:12, 13.

OCTOBER 25-31

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 15-17

“Amukwabilile Cikono Canu Ciyandisi”

it-1 1083 ¶3

Hebroni

Ciindi bana Israyeli nobakazumanana kuzunda ku Kanana nkoili kumusanza, bantu bamumunzi wa Hebroni, kubikkilizya amwami wabo (kweelede kuti iwakali simulyazina wa Hohamu), bakanyonyoonwa. (Jos. 10:36, 37) Pele, nokuba kuti bana Israyeli, kwiinda mukusololelwa a Joshua bakabazunda bana Kanana, kulibonya kuti tiibakafwambaana kubikka nkambi zyabasikalumamba zyakukwabilila minzi njobakazunda. Aboobo, bana Israyeli nobakaunka kunkondo kubusena bumbi, bana Anakimu bakaakukkala ku Hebroni, calo cakapa kuti Kalebe (naa bana ba Juda kwiinda mukusololelwa a Kalebe) abalwane akubatanda mumunzi. (Jos. 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Bab. 1:10) Munzi wa Hebroni, iwakasaanguna kupegwa kuli Kalebe wamusyobo wa Juda, wakazyikupegwa coolwe caalubazu cakuba munzi wamayubilo. Alimwi wakali munzi wabapaizi. Nokuba boobo, “nyika yamunzi [Hebroni]” atunzi twayo zyakapegwa Kalebe kuti zibe zyakwe.—Jos. 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.

it-1 848

Buzike

Kuboneka kuti kucita bantu “kuba bazike” (mu Chihebrayo, mas) cakali kuvwula kucitika muciindi camusyule. Bantu ibakali kuzundwa kanji-kanji mbabakali kuba bazike. (Dt. 20:11; Jos. 16:10; 17:13; Es. 10:1; Is. 31:8; Malo. 1:1) Mbuli bazike, bana Israyeli ansi aabweendelezi bwabasilutwe bana Egepita ibakali kubapenzya amilimo iiminya, bakayaka minzi ya Pitomu a Ramese kuti ibe yakuyobweda zintu. (Kul. 1:11-14) Kumane, mbobakanjilila buyo mu Nyika Yakasyomezyegwa, muciindi cakwaatobela malailile aa Jehova aakutanda bana Kanana boonse ibakali munyika akubanyonyoona, balo bana Israyeli bakabacita kuba bazike. Eeci cakapa kuti baboongelezye kutalika kukomba baleza bakubeja. (Jos. 16:10; Bab. 1:28; 2:3, 11, 12) Mwami Solomoni wakazumanana kubalemba cibbalo akubabelesya mbuli bazike baluzubo lwabana Kanana, nkokuti, bana Amori, bana Heti, bana Perizi, bana Hivi, alimwi abana Jebusi.—1Bam. 9:20, 21.

it-1 402 ¶3

Kanana

Nokuba kuti bana Kanana banji bakafwutuka kukuzundwa kupati alimwi akukaka kweendelezyegwa cakumaninina, tulakonzya kwaamba kuti “Jehova wakabapa bana Israyeli nyika yoonse njaakakonkezya kupa bamausyi,” akuti wakabapa “kulyookezya kumabazu oonse,” alimwi akuti “kunyina cisyomezyo nociba comwe catakazuzikizyigwa akati kazisyomezyo zibotu zyoonse Jehova nzyaakasyomezya bana Israyeli; zyoonse buyo zyakacitika.” (Jos. 21:43-45) Basinkondonyina babana Israyeli boonse ibakabazingulukide bakayoowa alimwi tiibakali kukonzya kucita cintu cili coonse kutegwa babanyonganye. Musyule Leza wakalaambide kale kuti wakali kuyoobatanda bana Kanana “asyoonto-syoonto” kutegwa cisi citakabi matongo akuti banyama bamusyokwe batakavwuli. (Kul. 23:29, 30; Dt. 7:22) Nokuba kuti bana Kanana bakalijisi zilwanyo zyankondo zisumpukide, kubikkilizya ankalaki zyankondo izyakajisi zibulo zibosya zyabutale, kwaalilwa kuli koonse kwabana Israyeli mukubweza zibeela zimwi zyanyika tiikwakali kukonzya kwaambwa kuti Jehova wakaalilwa kuzuzikizya cisyomezyo cakwe. (Jos. 17:16-18; Bab. 4:13) Muciindi caboobo, magwalo atondezya kuti ziindi zisyoonto nzyobakazundwa bana Israyeli zyakacitika akaambo kakutasyomeka kwabo.—My. 14:44, 45; Jos. 7:1-12.

Mbono Zyakumuuya

w15 7/15 32

Sena Mulizyi?

Sena cisi ca Israyeli yansiku cakali cisaka kweelana ambolitondezya Bbaibbele?

BBAIBBELE lyaamba kuti masena amwi aa Nyika Yakasyomezyegwa zyakali zisaka alimwi masamu ‘akalivwulide kapati.’ (1Bam. 10:27; Jos. 17:15, 18) Nokuba boobo, twalanga mbokubede mazuba aano mumasena manji aanyika eeyi kujanika kuti kunyina masamu manji, aboobo kulakonzya kupa kudooneka kuti naa kaindi kwakali zisaka ncobeni.

Bbuku litegwa Life in Biblical Israel lipandulula kuti “zisaka zyakali zipati kapati mu Israyeli yansiku kwiinda mbokubede mazuba aano mubusena oobu.” Nyika yamumalundu yakazwide masamu aategwa Aleppo pine (Pinus halepensis), evergreen oak (Quercus calliprinos), alimwi amasamu aa terebinth (Pistacia palaestina). Mubusena bwa Sepela, busena ibwakali mujeleele lyamalundu kunkomwe yalwizi lwa Mediterranean, kwakali zisamu zyankuyu zinji.

Bbuku litegwa Plants of the Bible lyakapandulula kuti masena amwi mucisi ca Israel mazuba aano anyina masamu naaceya. Ino nkaambo nzi? Mukupandulula kuti zintu zyakali kuyaabucitika buce-buce, bbuku eeli lyakaamba kuti: “Bantu bazinyonganya zisyango, kanji-kanji kutegwa bakomezye myuunda yabo alimwi amasena aakucezyela zivwubwa, alimwi akuti bajane zisamu zyakuyasya maanda alimwi akuti bajane nkuni.”

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi