Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
NOVEMBER 1-7
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 18-19
“Nzila Yabusongo Jehova Njaakabelesya Kwaapaula Nyika”
it-1 359 ¶1
Munyinza
Aboobo kulibonya kuti kwaabanizyigwa kwanyika akati kamisyobo kwakayeeme atwaambo tobilo: mpocakali kuyoowida cisolo, alimwi ambobakali banji bantu bamusyobo ooyo. Ambweni cisolo cakali kugwasya kuzyiba lubazu lwanyika yakali kuyoopegwa kumusyobo aumwi, naa nkuunyika, kumusanza, kujwe naa kumbo, muzibanda zyakulwizi, naa mumalundu. Jehova nguwakali kukosola makani aajatikizya cisolo, aboobo kwakanyina kufwidilana munyono naa kutongooka akati kamisyobo. (Tus. 16:33) Kwiinda mukucita boobu, Leza wakali kukosola makani kutegwa musyobo umwi aumwi upegwe nyika kweelana abusinsimi mbwaakasinsima Jakobo katanafwa bulembedwe ku Matalikilo 49:1-33.
it-1 1200 ¶1
Lukono
Nyika yalukono. Bana basankwa ba Israyeli bakatambula lukono lwabo kuzwa kuli Jehova, walo wakaambila Musa kujatikizya minyinza yanyika eeyo. (My. 34:1-12; Jos. 1:4) Bana basankwa ba Gadi, ba Rubeni, alimwi acisela camusyobo wa Manase bakapegwa caabilo cabo canyika a Musa. (My. 32:33; Jos. 14:3) Misyobo imbi yoonse yakacaala yakatambula lukono lwabo kuzwa kuli Joshua a Eleazara kwiinda mukuuma cisolo. (Jos. 14:1, 2) Kweelana abusinsimi bwa Jakobo buli kulugwalo lwa Matalikilo 49:5, 7, Simeoni a Levi tiibakapegwa caabilo canyika cili coonse kuti cibe lukono. Cibeela canyika ca Simeoni (kubikkilizya atunzi twakazingulukide) cakazwa mucaabilo ca Juda (Jos. 19:1-9), kakuli Levi wakapegwa minzi iili 48 munyika yoonse ya Israyeli. Mbwaanga ba Levi bakapegwa mulimo uulibedelede kutente lyakukombela, Jehova wakaba lukono lwabo. Bakali kutambula cakkumi kacili caabilo naa lukono lwabo akaambo kamilimo njobakali kucita. (My. 18:20, 21; 35:6, 7) Mikwasyi yakalipedwe milimo yakucita munyika yamusyobo wanjiyo. Mbwaanga mikwasyi yakali kuyaabukomena abalo bana basankwa bakali kuyaabukomena akutambula lukono, eeci cakali kwaamba kuti nyika yakali kuya kwaapaulwa mutubeela tusyoonto-syoonto.
it-1 359 ¶2
Munyinza
Bamana kuuma cisolo akujana lubazu lwanyika nkouyookkala musyobo ooyo, cakali kuyandika lino kuzyiba munyinza wacilawo kweelana akaambo kabili: mbobakali banji mumusyobo ooyo. “Mweelede kwaabana nyika mumikwasyi yanu kuti ibe lukono lwanu kwiinda mukuuma cisolo. Kunkamu iijisi bantu banji mweelede kuyungizya lukono, eelyo kunkamu iijisi bantu basyoonto mweelede kucesya lukono. Busena bwaumwi aumwi oobo ikwawida cisolo, buyooba lukono lwakwe.” (My. 33:54) Kufwumbwa nkocawida cisolo, olo ndolubazu aumwi musyobo ngowakali kupegwa, pele caboola kuminyinza, yakali kukonzya kucinca. Mbwaanga cilawo ca Juda cakali cipati kapati akaambo kakuti bakali basyoonto, cakacesyegwa akwaabila musyobo wa Simeoni.—Jos. 19:9.
Mbono Zyakumuuya
it-1 359 ¶5
Munyinza
Cibalo icaamba makani aakwaabanya nyika iyakali kumbo lya Jordano citondezya kuti kwakasaanguna kuumwa cisolo kujatikizya caabilo ca Juda (Jos. 15:1-63), Josefa (Efraimu) (Jos. 16:1-10), alimwi acisela camusyobo wa Manase icakakkala kumbo lya Jordano (Jos. 17:1-13), kumane minyinza alimwi aminzi yabo yakabalwa. Kuzwa waawo, kulibonya kuti kwaabanya nyika kwakazyi kwiimikwa, mbwaanga bumboni butondezya kuti nkambi yabana Israyeli yakazwa ku Giligala akuunka ku Silo. (Jos. 14:6; 18:1) Bulamfwu bwaciindi cijatikizyidwe tabwaambidwe pe, pele mukuya kwaciindi Joshua wakainyemena misyobo iili ciloba iyakali kumuka kuunka kuyoobweza nyika yakaceede. (Jos. 18:2, 3) Kuli bupanduluzi busiyene-siyene bwapegwa abantu kujatikizya cakapa misyobo iili ciloba eeyi kuba amuuya wakuwaya-waya, bamwi baamba kuti kuvwula kwazisaalo nzyobakali kubweza nobakali kuzunda alimwi akuliiba akaambo kakuzyiba kuti tiibakali kuyoolwanwa cakufwambaana abana Kanana ambweni nkokwakabapa kutafwambaana kubweza cibeela canyika yakaceede. Kutayanda kuyoolwana basinkondonyina basinguzu ibakali munyika eeyo ambweni akwalo kwakabapa kuwaya-waya. (Jos. 13:1-7) Kuyungizya waawo, ambweni cibeela ca Nyika Yakasyomezyedwe eeci tiibakacizyi kabotu mbuli mbobakazyi zibeela zimwi zyanyika zyakapedwe kale.
NOVEMBER 8-14
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 20-22
“Ncotukonzya Kwiiya Kukwiimpya Buyo Kusyoonto Mukumvwisya”
Zikonzya Kumugwasya Kunoobandika Ambomukwetene Limwi
Ikwaamba cini cili kumoyo kulakonzya kupa kuti mutamumvwidi mumbi mweenzinyoko. Kumatalikilo aabukkale bwa bana Israyeli, imusyobo wa Rubeni amusyobo wa Gadi acisela camusyobo wa Manase ibakali kukkala kujwe aamulonga wa Jordano bakayaka “cipaililo cipati” icilanga kumbali aamulonga wa Jordano. Misyobo imwi tiiyakacimvwisya ncobakacita. Kabayeeya kuti banyina ibakali kutala a Jordano bakali basiluleyo, imisyobo yakali kumbo yakalibambila kuyoolwana baabo mbobakali kubona kuti mbazangi. Pele kabatanaunka kukubalwana bakatuma batumwa ikuyoobandika amisyobo yakali kukkala kujwe. Eeyo yakali ntaamu yamaano! Bakatumwa bakaambilwa kuti cipaililo ticakayakilwa kutentela zituuzyo naa zipaizyo ziteelede. Pele, misyobo yakujwe yakali kuyoowa kuti kumbele aamazuba misyobo imwi yakali kuyoobaambila kuti: “Tamujisi caabilo muli-Jehova pe.” Icipaililo cakali bumboni bwakuti abalo bakali bakombi ba Jehova. (Joshua 22:10-29) Bakaulika cipaililo kuti Bumboni ambweni akaambo kakuti cakali kuyoobabeda bumboni bwakuti bakali kusyoma kuti Jehova ngo Leza mwini-mwini.—Joshua 22:34.
“Amucite Zyintu Zileta Luumuno”
Ambweni bana Israyeli bamwi bakayeeya kuti bumboni bwakuti bakacita cibi bwakalikkwene kale, aboobo kubalwana kabatalibambide kwakali kukonzya kupa kuti ibafwa baceye. Nokuba boobo, muciindi cakufwambaana kubweza ntaamu, misyobo yakali kumbo kwa Jordano yakatuma bantu kuti bakabandike kaambo aaka abanyina. Bakababuzya kuti: “Ino ncinzi eci ncimwabisizya Leza wa-Israyeli? Mwalekelanzi buzuba obuno kutobela inzila ya-Jehova.” Ibwini mbwakuti misyobo yakayaka cipaililo tiiyakacita oobo akaambo kakuti yakaleka kusyomeka pe. Pele ino balacita buti kukaambo aaka kakutamikizyigwa? Sena balabasampaula ibabatamikizya naa kuleka kwaambaula ambabo? Basikutamikizyigwa bakaingula cakubomba, akupandulula kabotu-kabotu kuti cakabapa kucita boobu nkaambo kakuyandisya kubelekela Jehova. Kwiingula cakubomba kwakapa kuti bazumanane acilongwe cabo a Leza alimwi kwakalesya kutila bulowa. Kubandika cakubomba kwakatumana twaambo akupa kuti luumuno luzumanane.—Jos. 22:13-34.
Mbono Zyakumuuya
it-1 402 ¶3
Kanana
Nokuba kuti bana Kanana banji bakafwutuka kukuzundwa kupati alimwi akukaka kweendelezyegwa cakumaninina, tulakonzya kwaamba kuti “Jehova wakabapa bana Israyeli nyika yoonse njaakakonkezya kupa bamausyi,” akuti wakabapa “kulyookezya kumabazu oonse,” alimwi akuti “kunyina cisyomezyo nociba comwe catakazuzikizyigwa akati kazisyomezyo zibotu zyoonse Jehova nzyaakasyomezya bana Israyeli; zyoonse buyo zyakacitika.” (Jos. 21:43-45) Basinkondonyina babana Israyeli boonse ibakabazingulukide bakayoowa alimwi tiibakali kukonzya kucita cintu cili coonse kutegwa babanyonganye. Musyule Leza wakalaambide kale kuti wakali kuyoobatanda bana Kanana “asyoonto-syoonto” kutegwa cisi citakabi matongo akuti banyama bamusyokwe batakavwuli. (Kul. 23:29, 30; Dt. 7:22) Nokuba kuti bana Kanana bakalijisi zilwanyo zyankondo zisumpukide, kubikkilizya ankalaki zyankondo izyakajisi zibulo zibosya zyabutale, kwaalilwa kuli koonse kwabana Israyeli mukubweza zibeela zimwi zyanyika tiikwakali kukonzya kwaambwa kuti Jehova wakaalilwa kuzuzikizya cisyomezyo cakwe. (Jos. 17:16-18; Bab. 4:13) Muciindi caboobo, magwalo atondezya kuti ziindi zisyoonto nzyobakazundwa bana Israyeli zyakacitika akaambo kakutasyomeka kwabo.—My. 14:44, 45; Jos. 7:1-12.
NOVEMBER 15-21
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOSHUA 23-24
“Majwi aa Joshua Aamamanino Kubana Israyeli”
it-1 75
Kuyanzana
Bukkale bwakacinca cisi ca Israyeli nocakanjila mu Kanana, Nyika Yakasyomezyedwe. Leza, Mwami Wabubumbo Boonse wakabapa nyika bana Israyeli kuzuzikizya cisyomezyo ncaakapangide kuli bamausyi. Aboobo, tiibakali kunjila mbuli bamuzwakule, alimwi Jehova wakabakasya kuyanzana amasi aakali munyika aatakali kumukomba. (Kul. 23:31-33; 34:11-16) Bakeelede kunootobela buyo milawo alimwi ambeta zya Leza, kutali zyamasi aakali kuyootandwa. (Lev. 18:3, 4; 20:22-24) Alimwi bakalaililwa cacigaminina kutapanga zizuminano zyalukwatano amasi aayo. Zizuminano zili boobu zyakali kuyoobapa kutali buyo kuba abamakaintu batakombi pele abamukowa ibatakali kukomba Jehova alimwi akujatikizyigwa azilengwa zyabo izyabukombi bwakubeja, calo cakali kuyoopa kuti babe basiluleyo akucegwa mukakole aaka.—Dt. 7:2-4; Kul. 34:16; Jos. 23:12, 13.
Jehova Taalilwi Kuzuzikizya Majwi Aakwe
Masimpe, kweelana azintu nzyotwalibonena, tulakonzya kwaamba kuti: “Taakwe cintu niciba comwe icakawida ansi akati kazintu zibotu zyoonse Jehova Leza wanu nzyakaamba aandinywe. Zyoonse buyo zyakacitika, taakwe niciba comwe icakawida ansi.” (Joshua 23:14) Ncobeni, Jehova kunyina naalilwa kufwutula, kukwabilila akusanina babelesi bakwe. Sena kuli cisyomezyo cili coonse ncomukonzya kwaamba ncaatakazuzikizya muciindi cakwe cibikkidwe? Kunyina pe! Aboobo, ncamaano kusyoma Jwi lya Leza lyakasimpe.
Ino ncinzi cikonzya kulangilwa lino? Jehova watwaambila kuti ibunji bwesu tulakonzya kulangila kupona anyika iyoosandulwa kuba paradaiso yeebeka. Ibamwi—ibaniini buyo—bajisi bulangizi bwakulela antoomwe a Kristo kujulu. Kufwumbwa naa tujisi bulangizi nzi, tweelede kuzumanana kusyomeka mbubonya mbwaakacita Joshua. Nolilampa buti, eeco ncotulangila ciyoocitika ncobeni. Eelyo andiswe tuyooyeeya zisyomezyo zyoonse zya Jehova akwaamba kuti: “Zyoonse buyo zyakacitika.”
Mbono Zyakumuuya
Twaambo Tupati-pati Kuzwa mu Bbuku lya Joshua
24:2—Sena Tera bausyi Abrahamu bakali kukomba mituni? Kumatalikilo Tera tanaakali mukombi wa Jehova Leza pe. Kuboneka kuti wakali kukomba leza wamwezi uutegwa Sini, leza wakajisi mpuwo ku Uri. Kweelana azilengwa zyaba Juda, Tera ambweni wakali kubamba mituni. Nokuba boobo, Abrahamu naakaambilwa a Leza kuti alonge kuzwa ku Uri, wakaunka a Tera ku Harani.—Matalikilo 11:31.
NOVEMBER 22-28
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | BABETESI 1-3
“Cibalo Caamba zya Busicamba Alimwi Abucenjezu”
w04 3/15 31 ¶3
Ehudi Wainyonyoona Joko Yabasikupenzya
Makanze aa Ehudi akazwidilila kutali akaambo kakuti wakalicenjede, naa kuti basinkondonyina tiibakajisi nguzu. Kuzuzikizyigwa kwamakanze aa Leza takuyeeme anzyobakonzya kucita bantu. Kaambo kapati kakapa kuti Ehudi azwidilile nkakuti, Leza wakamugwasya kutegwa azuzikizye makanze aakwe aakunununa bantu bakwe. Leza wakabapa Ehudi alimwi ‘kufwumbwa Jehova naakali kubapa babetesi bantu bakwe, Jehova wakali kuba amubetesi ooyo.’—Babetesi 2:18; 3:15.
w04 3/15 30 ¶1-3
Ehudi Wainyonyoona Joko Yabasikupenzya
Ntaamu yakusaanguna njaakabweza Ehudi njakupanga “panga,” ilyakali kubosya koonse-koonse, alimwi lifwaafwi cakuti wakali kukonzya kulisisa mucisani zyakwe. Kweelede kuti wakali kulangila kulangwa-langwa kubona naa kuli ncaakajisi. Kanji-kanji, panga lyakali kubikkwa kulumwensyi, kutegwa aabo babelesya janza lyalulyo kabafwambaana kulisomona. Lino mbwaanga Ehudi wakali kubelesya janza lyalumwensyi, wakasisa panga “mucisani cakwe acibelo cakwe calulyo,” nkaambo wakalizyi kuti balindizi bamwami tabakonzyi kuyandaula kulubazu oolu. Aboobo kakunyina cinyonganya, “wakatola cipego kuli Egiloni mwami wa Moabu.”—Babetesi 3:16, 17.
Kunyina makani aambidwe kujatikizya icakacitika kumatalikilo muŋanda ya Egiloni. Bbaibbele lyaamba buyo kuti: “Ehudi naakamana kupa cipego eeco, wakaambila bantu bakanyamwide cipego kuti baunke.” (Babetesi 3:18) Ehudi wakacisisya cipego akubasindikila bakacinyamwide kusikila abusena akali alaale aŋanda, mpoonya wakapiluka naakamana kubaambila kuti baunke. Nkaambo nzi? Sena baalumi aaba mbaakaboola limwi kuti bamukwabilile, wakabaleta kwiinzya buyo mulawo naa wakabaleta kuti banyamune cipego? Alimwi sena wakabaambila kuunka katanazuzikizya makanze aakwe kutegwa abakwabilile? Kufwumbwa naa wakali kuyeeya nzi, pele cabusicamba Ehudi wakapiluka alikke.
‘Ehudi naakasika aazikozyanyo zibezedwe ku Giligala, walo wakapiluka kumwami akumwaambila kuti: ‘Ndijisi mulumbe wamaseseke ngondiyanda kukwaambila, omwami.’’ Magwalo taambi mbwaakacikonzya kunjila alimwi muŋanda ya Egiloni. Sena balindizi kunyina ncobakayeeyela? Sena bakali kuyeeya kuti mwaalumi omwe buyo muna Israyeli tanaakali kukonzya kumujaya mwami wabo? Sena kuboola kwa Ehudi kali alikke tiikwakali kutondezya kuti wabazangila bantu bamucisi cakwe? Kufwumbwa mbocakabede, Ehudi wakali kuyanda kubonana amwami kali alikke, alimwi buya wakacikonzya.—Babetesi 3:19.
Mbono Zyakumuuya
Twaambo Tupati-pati Kuzwa Mubbuku lya Babetesi
2:10-12. Tweelede kuba abubambe lyoonse bwakwiiya Bbaibbele kutegwa ‘tutalubi zyoolwe zya Jehova.’ (Intembauzyo 103:2) Bazyali beelede kuyiisya bana babo kasimpe ka Jwi lya Leza kutegwa kanjile mumyoyo yabana.—Deuteronomo 6:6-9.
NOVEMBER 29–DECEMBER 5
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | BABETESI 4-5
“Jehova Wabelesya Bamakaintu Bobilo Kufwutula Bantu Bakwe”
‘Ndakasika Kandili Nyina mu Israyeli’
Izina buyo lya Sisera, lyakali kubayoosya akubapa kulibilika bana Israyeli! Bukombi bwabana Kanana alimwi azilengwa zyabo zyakali zyalunya, nkaambo bakali kutuula bana akucita buvwuule bwamutempele. Ino cakali buti ikweendelezyegwa asilutwe muna Kanana ampi yakwe iidyaaminina? Lwiimbo lwa Debora lutondezya kuti cakali kukatazya kweenda mumunzi alimwi kunyina wakacili kukkala mumo. (Babetesi 5:6, 7) Tulakonzya kweezyeezya bukandu mbobakajisi bantu bwakweenda musyokwe amumalundu, kuyoowa kulima naa kukkala muminzi iyatakakwabilidwe amalambo, kuyoowa ntenda ciindi nobeenda munzila zipati, kunyangwa bana babo, alimwi abamakaintu babo kujatwa.
‘Ndakasika Kandili Nyina mu Israyeli’
Mapenzi aaya akazumanana kwamyaka iili 20 kusikila Jehova naakasinizya kuti bantu bakwe bayumu myoyo batondezya kuti bakalilibambilide kucinca naa, kweelana ambwaamba majwi aakasololelwa amuuya mulwiimbo lwa Debora alimwi a Baraki aakuti, ‘Kusikila mebo, nde Debora ndakasika, kandili nyina mu Israyeli.’ Tatuzyi naa Debora muka Lapidoti wakali nyina wini-wini, pele majwi aaya akaambwa munzila yamaambilambali. Mubwini Jehova wakatuma Debora kuti acikwabilile cisi mbuli nyina mbwakwabilila mwana. Wakamutuma kumwaalumi wakajisi lusyomo luyumu, Mubetesi wazina lya Baraki, kutegwa akamulwane Sisera.—Babetesi 4:3, 6, 7; 5:7.
‘Ndakasika Kandili Nyina mu Israyeli’
Jaeli wakeelede kuyeeya cakufwambaana. Wakapa Sisera busena bwakulyookezyela. Kumane Sisera wakalailila Jaeli kuti ataambili muntu uuli woonse kuti nkwali. Wakamuvwumba ciindi naakoona, alimwi naakalomba maanzi, walo wakamupa mukupa. Tiilyakalampa, Sisera zyakamubweza zyakatola mwaange. Mpoonya Jaeli wakabweza zibelesyo zimwi zyamuŋanda nzyobakali kubelesya bamakaintu ibakali kukkala mumatente—nembe alimwi ansando yacisamu. Wakaboola cakaumuumu afwaafwi amutwe wa Sisera, aciindi eeci wakali afwaafwi kucita cintu ciyoosya, ikumujaya mbuli mbwaakaamba Jehova. Ikuti naakawayawaya kuzyiba cakucita, eeco nocakaleta mapenzi. Sena wakayeeya bantu ba Leza alimwi ambwaakabadyaaminina kwamyaka minji mwaalumi ooyu? Naa sena wakayeeya mbocakali coolwe kuba kulubazu lwa Jehova? Cibalo tacaambi pe. Ncotuzyi buyo ncakuti, Sisera wakajaigwa!—Babetesi 4:18-21; 5:24-27.
Mbono Zyakumuuya
Twaambo Tupati-pati Kuzwa Mubbuku lya Babetesi
5:20—Ino mbuti nyenyezi mbozyakalwana kuzwa kujulu kugwasya Baraki? Ibbaibbele talyaambi pe naa eeci cakali kujatikizya lugwasyo lwabangelo, kuyaka kwakali mbuli kwanyenyezi kwakabonwa kuba masalamuzi abantu ba Sisera naa bupanduluzi bwabweende bwanyenyezi bwa Sisera bwatakazwidilila. Pele cakutadooneka, Leza kuli mbwaakagwasya munzila imwi.
Amusungwaale Mumulimo Wamumuunda
Ino ncinzi ncaakali kupandulula mwaapostolo Paulo ciindi naakaamba kuti bamakaintu beelede ‘kuumuna mumbungano’?
Paulo wakalembela Banakristo bakumbungano yaku Korinto kuti: “Mbubonya mbocibede mumbungano zyoonse zyabasalali, bamakaintu kabaumuna mumbungano, nkaambo tabazumizyidwe pe kwaambaula.” (1 Bakorinto 14:33, 34) Lino kutegwa tucimvwisye kabotu eeci, inga cakagwasya kuti tulange-lange twaambo tweengelede lulayo lwa Paulo.
Ku 1 Bakorinto caandaano 14, Paulo wakaamba makani aajatikizya miswaangano yambungano ya Banakristo. Wakapandulula makani aayelede kupegwa kumiswaangano eeyi alimwi akwaamba mboyeelede kweendelezyegwa. (1 Bakorinto 14:1-6, 26-34) Kuyungizya waawo, wakakankaizya Banakristo ncobeelede kuswaangana, “ikutegwa mbungano iyakwe.”—1 Bakorinto 14:4, 5, 12, 26.
Lulayo lwa Paulo lwakuti “kabaumuna” lulajanika ziindi zyotatwe ku 1 Bakorinto caandaano 14. Aziindi eezyi, wakali kwaambila nkamu ziindene-indene mumbungano, pele wakajisi buyo kaambo komwe naakali kulupa kunkamu eezyi, kuti ‘zintu zyoonse zicitwe kabotu-kabotu alimwi kweelana abubambe.’—1 Bakorinto 14:40.
Kusaanguna, Paulo wakaamba kuti: “Ikuti kakuli umwi waambaula mumwaambo uutazyibidwe, akube buyo bobilo naa bataindi ali botatwe, alimwi abapane ziindi, mpoonya umwi weelede kusandulula. Pele ikuti kakunyina sikusandulula, uleelede kuumuna mumbungano akwaambauda mumoyo wakwe alimwi akuli Leza.” (1 Bakorinto 14:27, 28) Eeci tiicakali kwaamba kuti muntu uuli boobu kunyina naakeelede kwaambaula lyamiswaangano pele kwakali ziindi naakali kuumuna. Alimwi buya, makanze aamiswaangano aakuyakana umwi amweenzinyina, taakali kuyoozuzikizyigwa ikuti umwi waambaula mwaambo bamwi ngobatamvwi.
Cabili, Paulo wakaamba kuti: “Akwaambaule basinsimi bobilo naa botatwe, mpoonya bamwi abazyibe akupandulula caambwa. Pele ikuti umwi uukkede ooko wayubunwidwa makani amwi, wakusaanguna weelede kuumuna.” Eeci tiicakali kwaamba kuti musinsimi wakusaanguna wakeelede kuumuna lyamiswaangano, pele cakali kwaamba kuti aciindi cimwi wakali kuyandika kuumuna. Mpoonya ooyo wakajisi coolwe cakuyubununa makani wakali kwaambaula kumbungano, aboobo makanze aamiswaangano aakuti boonse “bayumizyigwe” akali kuzuzikizyigwa.—1 Bakorinto 14:26, 29-31.
Catatu, Paulo wakaambila bamakaintu Banakristo balikke kuti: “Bamakaintu kabaumuna mumbungano, nkaambo tabazumizyidwe pe kwaambaula. Pele abalibombye.” (1 Bakorinto 14:34) Nkaambo nzi Paulo ncaakabapeda mulawo ooyu bacizyi? Kutegwa zintu kazicitwa kabotu-kabotu mumbungano. Wakazumanana kwaamba kuti: “Ikuti naa kuli ncobayanda kwiiya, ababuzye balumi babo kuŋanda, nkaambo cuusya nsoni kumukaintu kwaambaula mumbungano.”—1 Bakorinto 14:35.
Kweelede kuti bacizyi bamwi bakajisi ciyanza cakukazya icakali kwaambwa mumbungano. Aboobo, lulayo lwa Paulo lwakabagwasya bacizyi kutaba amuuya walupilingano, alimwi akuzumina cakulicesya lubazu lwabo mububambe bwa Jehova bwabusilutwe, kwaambisya kubamalumi babo. (1 Bakorinto 11:3) Kuyungizya waawo, kwiinda mukuumuna, bacizyi bakali kutondezya kuti tiibakali kuyanda kuba bamayi mumbungano. Ciindi naakalembela Timoteyo, Paulo wakatondezya kuti inga tiiceelela kumukaintu kubweza mukuli wakuba mwiiyi, aboobo wakati: “Tandizumizyi mukaintu kuyiisya, naa kweendelezya mwaalumi, pele weelede kuumuna buyo.”—1 Timoteyo 2:12.
Sena eeci caamba kuti mukaintu Munakristo tayelede kwaambaula lyamiswaangano? Peepe. Mumazuba aa Paulo, kwakali ziindi bamakaintu Banakristo nobakali kusololelwa amuuya uusalala kupaila naa kusinsima mumbungano. Aziindi eezyi bakali kusama zitambala kumutwe. (1 Bakorinto 11:5) Kuyungizya waawo, mumazuba aa Paulo alimwi amazuba aano, bacizyi antoomwe abakwesu bakulwaizyigwa kwaamba zyabulangizi bwabo kubuleya. (Bahebrayo 10:23-25) Kunze lyakucita boobo mumulimo wakukambauka, bacizyi balaamba zyabulangizi bwabo alimwi akukulwaizya bamwi lyamiswaangano yambungano kwiinda mukupa bwiinguzi bwakalibambilwa kabotu ciindi nobapegwa coolwe eeci, alimwi aaciindi nobazumina kubelesyegwa muzitondezyo naa muzibeela zyabasicikolo.
Aboobo, bamakaintu Banakristo ‘balaumuna’ kwiinda mukutasola kubweza mukuli wabaalumi alimwi akuyiisya mbungano. Tabasoli kubuzya mibuzyo iikonzya kubaubya aabo bayiisya. Kwiinda mukuzyiba lubazu lwabo mumbungano, bacizyi Banakristo bapa kuti mbungano kaili busena bwaluumuno akuti ‘zintu zyoonse kumiswaangano yambungano kazicitilwa kuyakana.’—1 Bakorinto 14:26, 33.
DECEMBER 6-12
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | BABETESI 6-7
“Koya Munguzu Zyako Nzyojisi”
Njiisyo zya Leza Zilakonzya Kumugwasya
Muntu umwi wakajisi bube bubotu alimwi wakacita bweelede kulubono lwakwe ngu Gideoni wakali mubetesi akati ka Ba-Hebrayo bansiku. Tanaakayanda kuti abe musololi waba Israyeli. Aboobo ciindi naakaambilwa kuti acite boobo, Gideoni wakalitenga kuba mubusena oobo alimwi wakaamba kuti. “Luzubo lwangu nduniini akati kanzubo zya-Manase, ambebo ndi muniini muluzubo lwataata.”—Babetesi 6:12-16.
Jehova Mbwayoowiingula Mupailo Wakapailwa Camoyo Woonse
Imakkilomita aatandila ku 15 kuzwa ku Megido kuli cilundu ca More kwalo kuciindi ncaakali kupona Mubetesi Gideoni, impi zyabana Midyani, bana Amaleki abana bakujwe nkobakabungana kutegwa balwane bana Israyeli. (Bab. 7:1, 12) Basikalumamba ba Gideoni bakali basyoonto, ibasika buyo ku 300, pele kwiinda mukugwasyigwa a Jehova, bakabazunda basinkondonyina ibakali banji. Ino eeci cakacitika buti? Kwiinda mukutobela malailile aa Leza, bakazinguluka zilawo zyabasinkondonyina masiku kabajisi nkomeki izyakavwumbilila malampi aakali kuyaka. Gideoni naakabapa citondezyo, bantu bakwe bakapwayaula nkomeki mpoonya malampi aakasisidwe akalibonya. Mpoonya aawo, bakalizya myeembo akoompolola kuti: “Ipanga lya-Jehova alya-Gideoni.” Basinkondonyina bakanyongana, eelyo bakatalika kujayana, aabo ibakafwutuka bakaccijila kutala lya Mulonga wa Jordano. Ciindi eeci, bana Israyeli banji bakaboola akubasangana mukutobela basinkondonyina. Basinkondonyina bainda ku 120,000 bakajaigwa.—Bab. 7:19-25; 8:10.
Mbono Zyakumuuya
Twaambo Tupati-pati Kuzwa Mubbuku lya Babetesi
6:25-27. Gideoni wakabelesya bupampu kutegwa atabanyemyi basikumukazya munzila iili yoonse. Notukambauka makani mabotu, tweelede kucenjela kutegwa tutabanyemyi bantu akaambo kambotukanana.
DECEMBER 13-19
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | BABETESI 8-9
“Kulicesya Nkubotu Kwiinda Kulisumpula”
Amutantamuke Kubusya Mizundano—Amukulwaizye Luumuno?
Atulange-lange icakacitikila Gideoni, iwakali kuzwa mumusyobo wa Manase, alimwi abaalumi ibakali kuzwa mumusyobo wa Efraimu. Jehova wakagwasya Gideoni abaalumi bali 300 kuzunda munkondo calo icakali kukonzya kubapa kulisumpula citaambiki. Baalumi bana Efraimu bakaboola kumulwana Gideoni, ikutali kumulumbaizya. Kulisumpula kwakabapa kunyema nkaambo kuzwa kumatalikilo Gideoni kunyina naakabatamba kuti bamusangane mukulwana basinkondonyina a Leza. Bakabikkila maano kapati kukulemeka musyobo wabo, pele bakaluba kuti Gideoni wakabikkila maano kapati kukulemeka zina lya Jehova alimwi akukwabilila bantu bakwe.—Bab. 8:1.
Cakulicesya Gideoni wakaambila baalumi bana Efraimu kuti: “Ino ncinzi ncondacita mebo icili mbuli ncomwacita nywebo?” Mpoonya wakabapa cikozyanyo comwe icitondezya Jehova mbwaakabalongezyede. Akaambo kaceeci, baalumi aaba “bakatontomana.” (Bab. 8:2, 3) Gideoni wakalicesya kutegwa abambe luumuno akati kabantu ba Leza.
Kaambo Kulibombya Ncokuyandika
Gideoni ncikozyanyo cibotu kapati cakulibombya. Iciindi mungelo wa Jehova naakalibonya kulinguwe, Gideoni wakamwaambila mungelo kuti wakali kuzwa mumukwasyi uunyina mpuwo. (Bab. 6:15) Naakamana kuzumina mulimo ngwaakapegwa a Jehova, Gideoni wakaba masimpe kuti wakali kuzimvwisya zintu zyakajatikizyidwe, alimwi wakalanga kuli Jehova kutegwa amusololele. (Bab. 6:36-40) Gideoni wakali sicamba. Pele wakali kubikkila maano alimwi akucita zintu cabusongo. (Bab. 6:11, 27) Tanaakabelesya mulimo wakwe kutegwa alipangile mpuwo. Muciindi caboobo, mbowakamanina buyo mulimo ngwaakapedwe wakajokela kumulimo wakwe wakaindi kakkomene.—Bab. 8:22, 23, 29.
Amweende Munzila zya Jehova
Kutegwa tube balongwe ba Leza, tweelede kuba “amoyo mutete.” (1 Pet. 3:8; Int. 138:6) Mbokuyandika kulicesya kulaambwa mubbuku lya Babetesi caandaano 9. Mwana wa Gideoni Jotamu wakaamba kuti: “Cimwi ciindi misamu yoonse yakaya kuyoolinanikila mwami.” Muolifa, mukuyu alimwi amusaansa yakaambwa. Misamu eeyi yakali kwiiminina bantu beelela ibatakayanda kweendelezya bana Israyelinyina. Pele mukoka—uubelesegwa buyo kauli nkuni—wakali kwiiminina bweendelezi bwa Abimeleki uulisumpula alimwi mujayi wakali kuyanda kudyaaminina bamwi. Nokuba kuti ‘wakaba mwami wa Israyeli kwamyaka yotatwe,’ wakafwa lufwu lwatakali kuyeeyelwa. (Bab. 9:8-15, 22, 50-54) Elo cilainda kubota kaka ikuba “amoyo mutete”!
Mbono Zyakumuuya
‘Koya Bweendeenda Munyika’
Basinkondonyina Gideoni bakasyaala wakabatandila ku Betesita mpoonya akumusanza ku Abelimehola afwaafwi a Mulonga wa Jordano. (Babetesi 7:22-25) Icibalo caamba kuti: “Gideoni wakasika ku-Jordano, wakazubuka, walo abantu bali myaanda yotatwe mbaakali abo. Bakati wizuke, nekubaboobo bakacili kuya butanda.” Nobakazabuka Mulonga wa Jordano, ibana Israyeli bakatandila basinkondonyina kumusanza ku Sukoti alimwi a Penueli afwaafwi amunzi wa Jaboki, mpoonya akutanta malundu aa Jogibea (munsi-munsi a Amman wamazubaano ku Jordan). Bakabatandila kwamakkilomita aatandila ku 80 kabaya bulwana. Gideoni wakajata alimwi akujaya bami bana Midyani bobile; mpoonya wakajokela kumunzi wakwe ku Ofira afwaafwi abusena mpobakatalikila kulwana. (Babetesi 8:4-12, 21-27) Cilisalede kuti mulimo ngwaakacita Gideoni tiiwakatola buyo maminiti masyoonto akulizya myeembo, kunyamuna malampi alimwi akoongolola. Alimwi amubone cibalo mbocikakankaizya kapati kaambo kajatikizya baalumi balusyomo kakuti: “Ciindi cilandimanina kuti nkencaamba aa-Gideoni [alimwi abamwi aabo] mukulengauka bakapegwa inguzu, bakaba basinguzu munkondo.” (Ba-Hebrayo 11:32-34) Ibanakristo abalo balakonzya kukatala kumubili, pele tweelede kuzumanana kucita kuyanda kwa Leza.—2 Ba-Korinto 4:1, 16; Ba-Galatiya 6:9.
DECEMBER 20-26
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | BABETESI 10-12
“Jefita—Mwaalumi Iwakabikkilide Maano Kuli Jehova”
Kusyomeka Kupa Kukkomaninwa a Leza
Kweelede kuti cikozyanyo ca Josefa ncecakamugwasya Jefita. Weelede kuti wakaiya Josefa mbwaakabafwida luse banabokwabo nokuba kuti bakalimusulide. (Matalikilo 37:4; 45:4, 5) Kuyeeya cikozyanyo eeci kweelede kuti kwakamugwasya Jefita kucita zintu munzila iyakamukkomanisya Jehova. Ncobakacita banabokwabo cakamucisa ncobeni Jefita. Pele kulwanina zina lya Jehova alimwi abantu bakwe cakali kuyandika kapati kuli Jefita kwiinda mbwaakali kulimvwa. (Babetesi 11:9) Wakalikanzide kusyomeka kuli Jehova. Kucita boobu kwakapa kuti Jehova amulongezye alimwi akulongezya bana Israyeli.—Bahebrayo 11:32, 33.
it-2 27 ¶2
Jefita
Jefita, mwaalumi wakali kubeleka canguzu, tanaakali kuwaya-waya kubweza ntaamu mumakani aabusolozi. Wakatuma mulumbe kumwami wabana Amoni wakuti, wakalilubizyide naakaboola kulwana bana Israyeli akubanyanga nyika yabo. Mwami wakaingula kuti bana Israyeli mbambabo bakabweza nyika yabana Amoni. (Bab. 11:12, 13) Mumakani aaya Jefita wakatondezya kuti tanaakali buyo sikalumamba uuteengeleli alimwi uutajisi maano, pele kuti wakalaazyi kabotu makani aakaindi kwaambisya Leza mbwaakali kubeendelezya bantu bakwe. Wakatondezya kuti makani ngobakali kwaamba bana Amoni akali aakubeja mukuti (1) bana Israyeli tiibakabalwana bana Amoni, bana Moabu, naa bana Edomu (Bab. 11:14-18; Dt. 2:9, 19, 37; 2Mak. 20:10, 11); (2) Aciindi cakuzunda kwabana Israyeli, nyika eeyo tiiyakali yabana Amoni pe, yakali yabana Kanana abana Amori alimwi Leza wakaaba Sihoni mwami wabo, anyika yakwe mumaanza aabana Israyeli; (3) kwakaliindide myaka iili 300 bana Amoni kabatazwangani abana Israyeli mumakani aanyika. Aboobo, nkaambo nzi kakali kukonzya kubapa kucita boobo lino?—Bab. 11:19-27.
it-2 27 ¶3
Jefita
Jefita wakakasalazya kaambo aaka naakatondezya kuti makani aaya akayeeme kapati abukombi. Wakaamba kuti Jehova Leza wakapede nyika eeyi kuli bana Israyeli alimwi akaambo kaceeci, tiibakali kuyoopa nokaba kabeela kasyoonto buyo kubantu ibakali kukomba baleza bakubeja. Alimwi wakaamba Kemosi kuti nguleza wabana Amoni. Bamwi bayeeya kuti ooku kwakali kulubizya. Pele, nokuba kuti leza wabana Amoni wakali Milikomu, mpoonya Kemosi wakali leza wabana Moabu, masi aaya akali kukomba baleza banji. Mane buya, akaambo kakukwata bamakaintu beenzu, Solomoni wakaleta bukombi bwa Kemosi mu Israyeli. (Bab. 11:24; 1Bam. 11:1, 7, 8, 33; 2Bam. 23:13) Kuyungizya waawo, kweelana abasyaazibwene bamwi, ibbala lya “Kemosi” lilakonzya kwaamba “Mweendelezi, naa Sikuzunda.” (Amubone bbuku lyakuti Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon, lyakasandululwa aba S. Tregelles, 1901, p. 401.) Jefita ambweni wakali kwaamba leza ooyu kuti ngonguwe bana Amoni ngobakali kutembaula ciindi nobakali ‘kweendelezya’ naa ‘kuzunda’ bamwi akuti ngowakali kubapa nyika.
Mbono Zyakumuuya
it-2 26
Jefita
Jefita Mwana Iwatakali Wamusyokwe. Banyina Jefita bakali ‘bakaintu bavwuule,’ nokuba boobo, eeci tacaambi kuti Jefita wakali mwana wamusyokwe. Banyina bakali bavwuule kabatanakwatwa kuli Gileadi akuba mukaintu wabili, mbubwenya awalo Rahabu mbwaakali muvwuule katanakwatwa kuli Salimoni. (Bab. 11:1; Jos. 2:1; Mt. 1:5) Bumboni bumwi ibutondezya kuti Jefita tanaakali mwana wamusyokwe mbwakuti banabokwabo basankwa bamukaintu wa Gileadi wakusaanguna bakamutanda kutegwa atabi acaabilo calukono. (Bab. 11:2) Kuyungizya waawo, kumbele Jefita wakazyi kusalwa kuba musololi wabaalumi bamu Gileadi (kulibonya kuti banabokwabo Jefita bakali kulemekwa akati kabaalumi aaba). (Bab. 11:11) Kunze lyaboobo, wakatuula cituuzyo kuli Leza kutente lyakubunganina. (Bab. 11:30, 31) Mwana wamusyokwe tanaakali kukonzya kucita zintu zyoonse eezyi, nkaambo cakusalazya Mulawo wakali kwaamba kuti: “Kunyina mwana wamusyokwe weelede kuboola mumbungano ya Jehova. Nobaba bana bakwe kusikila kuzyalani lyakkumi tabakonzyi kuboola mumbungano ya Jehova.”—Dt. 23:2.
DECEMBER 27–JANUARY 2
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | BABETESI 13-14
“Ncobakonzya Kwiiya Bazyali Kuli Manowa Amukaintu Wakwe”
Nobazyali—Amubayiisye Bana Banu Kuzwa Kubuvwanda
Amuyeeye Manowa waluzubo lwa Dani iwakali kukkala mumunzi wa Zora mu Israyeli yansiku. Mungelo wa Jehova wakaambila mukaintu wa Manowa iwatakali kuzyala kuti wakali kuyakuzyala mwana musankwa. (Bab. 13:2, 3) Cakutadooneka, Manowa iwakali kusyomeka alimwi amukaakwe bakakkomana kapati abulangizi oobo. Nokuba boobo, kwakali zyintu izyakali kubalibilisya kapati. Aboobo, Manowa wakapaila kuti: “O Mwami, ndakumbila kuti muntu wa-Leza nguwakatuma aboole kulindiswe alwabili, kuti atwiisye mbutweelede kucitila mwana uuti zyalwe.” (Bab. 13:8) Manowa amukaintu wakwe bakali kulibilika mbobakonzya kumukomezya mwanaabo. Cakutadooneka mwanaabo Samsoni bakamuyiisya mulawo wa Leza alimwi kusoleka kwabo kwakazwidilila. Ibbaibbele lyaamba kuti: ‘Lino muuya wa Jehova wakatalika kubeleka ali Samsoni.’ Aboobo, Samsoni wakacita milimo mipati minji naakali umwi wababetesi mu Israyeli.—Bab. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.
w05 3/15 25 ¶5
Samusoni Wazunda Kwiinda Munguzu zya Jehova!
Naakali kukomena Samusoni, “Jehova wakazumanana kumulongezya.” (Babetesi 13:24) Buzuba bumwi, wakaunka kuli bausyi abanyina akubaambila kuti: “Kuli mukaintu mu Filisiti ngundakabona ku Timina, lino amundigwasye kuti ndimukwate.” (Babetesi 14:2) Amweezyeezye buyo mbobakagambwa. Muciindi cakuti aangunune bana Israyeli kujanza lyabasikubapenzya, mwanaabo wakali kuyanda kupanga cizuminano calukwatano ambabo. Mulawo wa Leza wakali kukasya kukwata mukaintu iwakali kukomba baleza bakubeja. (Kulonga 34:11-16) Aboobo, bazyali bakwe bakamukasya kabati: “Sena kunyina musimbi akati kabasazima alimwi amumusyobo wesu woonse? Sena weelede kwiinka akuyookwata mukaintu akati kaba Filisiti batapalwidwe?” Pele Samusoni wakazumanana akuti: “Amundigwasye buyo kuti ndimukwate, nkaambo ngonguwe wandibotela.”—Babetesi 14:3.
Mbono Zyakumuuya
w05 3/15 26 ¶1
Samusoni Wazunda Kwiinda Munguzu zya Jehova!
Ino muunzila nzi mukaintu mu Filisiti ooyu ‘mbwaakamubotela’ Samusoni? Bbuku lyakuti McClintock and Strong’s Cyclopedia lipandulula kuti tanaakamubotela akaambo kakuti wakali “mubotu ciwa, kukkomanisya naa kweebeka, pele akaambo kakuti wakali kuyoomubelesya kucita ncaakali kuyanda naa kuzuzikizya makanze aakwe.” Ino ncinzi eeco ncaakali kuyanda? Lugwalo lwa Babetesi 14:4 lwaamba kuti Samusoni “wakali kuyandaula nzila yakulwana ba Filisiti.” Aaka nkakaambo ncaakali kumuyandila mukaintu ooyo. Lino Samusoni naakakomena, “muuya wa Jehova wakatalika kubeleka alinguwe.” (Babetesi 13:25) Aboobo, muuya wa Jehova ngonguwe wakapa Samusoni kuti alombe kukwata mukaintu ooyu alimwi nguwakamugwasyilizya mubuumi bwakwe boonse naakali mubetesi mu Israyeli. Sena wakacijana ncaakali kuyandaula? Atusaangune kubandika kujatikizya Jehova mbwaakamusyomezya kuti unooli anguwe.