LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • Wabetekwa a Nkuta Mpati Yaba Juda, Mpoonya Watolwa Kuli Pilato
    Jesu—Nenzila, Ngokasimpe, Mbobuumi
    • Jesu waimikila kumbele lya Ponto Pilato

      CIBALO 127

      Wabetekwa A Nkuta Mpati Yaba Juda, Mpoonya Watolwa Kuli Pilato

      MATAYO 27:1-11 MARKO 15:1 LUKA 22:66–23:3 JOHANE 18:28-35

      • LUBETA LWAMAFWUMOFWUMO KUMBELE LYA NKUTA MPATI YABA JUDA

      • JUDASI ISIKARIOTE WASOLA KULISINA

      • JESU WATOLWA KULI PILATO KUTI AKAPEGWE MULANDU

      Lino buyanda kuca kuzwa ciindi Petro naamukaka Jesu ciindi catatu. Ibamu Nkuta Mpati Yaba Juda bamanizya ilubeta lwabo lutaluleme alimwi bamwaikizyanya. Muli Bwasanu mafwumofwumo, baswaangana alimwi, ambweni kutegwa basole kutondezya kuti lubeta ndobajisi masiku lwacitwa mumulawo. Jesu waletwa kumbele lyabo.

      Alimwi bamunkuta bamulailila kuti: “Ikuti naa nduwe Kristo, kotwaambila.” Jesu waingula kuti: “Nokuba kuti ndamwaambila, kunyina nomunga mwasyoma pe. Alimwi ikuti ndamubuzya mubuzyo, kunyina nomunga mwaingula pe.” Nokuba boobo, cabusicamba Jesu wabaambila kuti walo ngonguwe ooyo iwakasinsimwa kuli Daniele 7:13. Waamba kuti: “Kuzwa lino Mwanaamuntu unookkede kujanza lyalulyo lyanguzu lya Leza.”—Luka 22:67-69; Matayo 26:63.

      Bamuzumanana balaamba: “Aboobo, sena nkokuti yebo uli Mwana wa Leza?” Jesu waingula kuti: “Ndinywe nobeni nomwaamba kuti ndili Mwana wa Leza.” Kulimbabo eeci calibonya kuti cibapa nguzu zyakumujaya Jesu akaambo kamulandu wakusampaula Leza. Babuzya kuti: “Sena tuciyandika bumboni abumbi?” (Luka 22:70, 71; Marko 14:64) Aboobo bamwaanga Jesu akumutola ku Mweendelezi Muna Roma Ponto Pilato.

      Ambweni Judasi Isikariote wamubona Jesu katolwa kuli Pilato. Judasi naabona kuti Jesu wapegwa mulandu wakuti ajaigwe, wausa. Pele, muciindi cakulilekelela kuli Leza keempedwe ncobeni, waunka kuyoopilusya mali aansiliva aali 30. Judasi waambila basilutwe babapaizi kuti: “Ndakabisya nondakaaba muntu uutakwe mulandu.” Pele balo bamubbodweda kuti: “Ino tutyani swebo? Nciindi cako!”—Matayo 27:4.

      Judasi waasowela mutempele mali aayo aansiliva aali 30 kumane wayungizya cibi cimbi kuzibi zyakwe kwiinda mukusola kulijaya. Ciindi Judasi nasola kulisina, kuboneka kuti mutabi wacisamu nkwaalyaangilila watyoka. Walokela aamabwe akubbosyoka.—Milimo 1:17, 18.

      Acili mafwumofwumo ciindi Jesu naatolwa kuŋanda yamweendelezi Ponto Pilato. Pele ba Juda aabo ibamutola ooko bakaka kunjila mukati. Balimvwa kuti kuswena munsi lyabantu Bamasi kulabasofwaazya. Eeci inga cabapa kuti bateeleli kulya cakulya camu Nisani 15, ibuzuba bwakusaanguna bwa Pobwe lya Zinkwa Zitajisi Bumena, bwalo ibubonwa kuti ncibeela caciindi ca Pobwe Lyakwiindilila.

      Pilato wazwa anze akubabuzya kuti: “Mulandu nzi ngomumupa muntu ooyu?” Baingula kuti: “Ikuti muntu ooyu naatali simucita zibi, notwatamuleta kulinduwe.” Pilato ambweni walimvwa kuti basola kumubelesya, aboobo waamba kuti: “Amumutole nobeni mukamubeteke kweelana amulawo wanu.” Ba Juda batondezya makanze ngobajisi aakumujaya, nobaingula kuti: “Tatuzumizyidwe kujaya muntu uuli woonse.”—Johane 18:29-31.

      Mubwini, ikuti naa bamujaye Jesu aciindi ca Pobwe Lyakwiindilila, kulakonzya kubuka manyongwe. Pele ikuti naa bakonzye kupa ba Roma kumujaya Jesu akaambo kamulandu uujatikizya twaambo twacisi, calo ba Roma ncobazumizyidwe kucita, cilapa kuti ba Juda aabo balibonye kuti tabajisi mulandu kumbele lyabantu.

      Basololi babukombi tiibamwaambila Pilato kuti Jesu bamupa mulandu wakusampaula Leza. Lino bamupa milandu aimbi yakubeja balaamba: “Imuntu ooyu twakamujana [1] kayunga bantu kuti babukile cisi cesu, [2] kabakasya kutela mitelo kuli Kaisara [3] akwaamba kuti walo ngo Kristo, imwami.”—Luka 23:2.

      Mbwali mwiiminizi wabulelo bwaba Roma, cilalimvwisya kuti Pilato walibilika kumvwa mulandu ngobamupa Jesu wakuti ulyaamba kuti mwami. Aboobo Pilato wanjila alimwi muŋanda yakwe, waita Jesu, akumubuzya kuti: “Sena uli Mwami waba Juda?” Munzila imwi ubuzya kuti: ‘Sena watyola mulawo wabulelo bwaba Roma kwiinda mukulyaamba kuti yebo ndonduwe mwami muciindi ca Kaisara?’ Ambweni kutegwa azyibe naa manji buti makani Pilato ngazyi kale kujatikizya nguwe, Jesu wabuzya kuti: “Sena eeci ulyaambila buya omwini naa kuli bakakwaambila kujatikizya ndime?”—Johane 18:33, 34.

      Kaamba munzila iitondezya kuti tazyi masimpe eeni kujatikizya Jesu pele kuti uyanda kwaazyiba, Pilato wabuzya kuti: “Sena ndili mu Juda mebo?” Mpoonya wayungizya kuti: “Bantu bako alimwi abasilutwe babapaizi mbabakuleta kulindime. Ino ncinzi ncookacita?”—Johane 18:35.

      Jesu tanaasola kwaaleya makani mapati aakuti mwami. Wavwiila munzila yamugambya kapati Mweendelezi Pilato.

      MUUNDA WA BULOWA

      Judasi waasowela mutempele mali aansiliva aali 30

      Basilutwe babapaizi tabacizyi cini cakucita amali aansiliva aayo Judasi ngaasowela mutempele. Baamba kuti: “Tuuzumizyi mulawo ikuwaala mali aaya muciyobwedo calubono cisetekene, nkaambo mali aabulowa.” Aboobo babelesya mali aayo kuula muunda wamubumbi kutegwa kabazikkila mumo beenzu. Muunda ooyo watalika kwiitwa kuti “Muunda wa Bulowa.”—Matayo 27:6-8.

      • Nkaambo nzi Nkuta Mpati Yaba Juda ncoyaswaangana alimwi mafwumofwumo?

      • Ino Judasi wafwa buti, alimwi ncinzi cacitika kumali aansiliva aali 30?

      • Ino ba Juda bayanda kuti Pilato amujaye Jesu akaambo kamilandu nzi?

  • Pilato a Heroda Bajana Kuti Tajisi Mulandu
    Jesu—Nenzila, Ngokasimpe, Mbobuumi
    • Heroda abasikalumamba bakwe basampaula Jesu

      CIBALO 128

      Pilato A Heroda Bajana Kuti Tajisi Mulandu

      MATAYO 27:12-14, 18, 19 MARKO 15:2-5 LUKA 23:4-16 JOHANE 18:36-38

      • JESU WABETEKWA KULI PILATO A HERODA

      Jesu tanaasola kulisisa kuli Pilato kuti mwami. Nokuba boobo, Bwami bwakwe tabulwani bulelo bwaba Roma. Jesu waamba kuti: “Bwami bwangu tabuli bwanyika eeyi. Ikuti Bwami bwangu nobwali bwanyika eeyi, ibabelesi bangu nobalwana kutegwa nditaabwi kuba Juda. Pele lino Bwami bwangu tabuzwi munyika eeyi pe.” (Johane 18:36) Masimpe, Jesu ulijisi Bwami, pele Bwami bwakwe tabuli bwanyika eeyi pe.

      Pele Pilato tanaalekela buyo waawo makani aaya. Wabuzya kuti: “Sena nkokuti uli Mwami?” Jesu waambila Pilato kuti ncayeeya cililuzi, wati: “Yebo omwini waamba kuti ndili mwami. Eeci ncindakazyalilwa alimwi ncindakaboolela munyika, ikuti ndipe bumboni kujatikizya kasimpe. Muntu woonse uuli kulubazu lwakasimpe ulaliswiilila jwi lyangu.”—Johane 18:37.

      Musyule oomu Jesu waambilide Tomasi kuti: “Ndime nzila, kasimpe alimwi abuumi.” Lino naba Pilato walimvwida kuti ncaakatuminwa anyika Jesu nkuzyikupa bumboni kujatikizya “kasimpe,” ikwaambisya kasimpe kajatikizya Bwami bwakwe. Jesu ukanzide kusyomeka kukasimpe aaka nokuba kuti caamba kufwa. Pilato wabuzya kuti: “Ino kasimpe ninzi?” pele tanaalindila bupanduluzi buli boonse. Uyeeya kuti nzyaamvwa zilikkwene cakuti ulakonzya kwaakosola makani aajatikizya muntu ooyu.—Johane 14:6; 18:38.

      Pilato wajokela kunkamu yabantu ibalindila anze aaŋanda yakwe. Kuboneka kuti Jesu uli kumbali lyakwe ciindi naambila basilutwe babapaizi alimwi abaabo mbobali limwi kuti: “Kunyina mulandu ngundajana kumuntu ooyu.” Kabanyemede akaambo kakuti waakosola boobu makani, nkamu yabantu yazumanana kwaamba kuti: “Unyonganya bantu kwiinda mukuyiisya mu Judaya moonse, kutalikila ku Galilaya mane akusikila kokuno.”—Luka 23:4, 5.

      Busungu bwaba Juda bwabufwubafwuba bwamugambya Pilato. Ciindi basilutwe babapaizi alimwi abaalu nobazumanana koompolola, Pilato wabuzya Jesu kuti: “Sena tomvwide twaambo toonse ntobakutamikizya?” (Matayo 27:13) Jesu waumuna buyo. Pilato wagambwa kubona kuti Jesu ulibateme nokuba kuti bantu bamutamikizya twaambo cabukali.

      Ba Juda baambide kuti Jesu ‘wakatalikila ku Galilaya.’ Kwiinda mukukatobelezya kaambo aaka, Pilato wazyiba kuti mubwini Jesu muna Galilaya. Eeci camupa muzeezo Pilato kujatikizya mbwakonzya kuuccija mukuli wakubeteka Jesu. Heroda Antipa (mwana wa Heroda Mupati) ngomweendelezi wacooko ca Galilaya, alimwi lino uli mu Jerusalemu aciindi eeci ca Pobwe Lyakwiindilila. Aboobo Pilato waamba kuti Jesu atolwe kuli Heroda. Heroda Antipa nguwakakosola mutwe wa Johane Mubbapatizi. Mukuya kwaciindi, Heroda naakazyikumvwa kuti Jesu ucita maleele, wakalibilika kapati akuyeeya kuti ambweni Jesu ngu Johane wabusyigwa kubafwu.—Luka 9:7-9.

      Lino Heroda wakkomana alimwi uliyandide kapati kumubona Jesu. Takuli akaambo kakuti uyanda kugwasya Jesu naa kuzyiba kuti ntwamasimpe twaambo ntobamwaamba Jesu. Heroda uyanda buyo “kubona citondezyo cimwi cicitwa anguwe.” (Luka 23:8) Pele, Jesu tanaacita ceeco ncayanda Heroda. Alimwi buya, ciindi Heroda naamubuzya mibuzyo Jesu, tanaamuvwiila jwi noliba lyomwe. Kabatyompedwe, Heroda abasikalumamba bakwe ‘bamunyasya’ Jesu. (Luka 23:11) Bamusamika cisani ceebeka akumufwubaazya. Mpoonya Heroda wamujola Jesu kuli Pilato. Heroda a Pilato tiibali kulyatana, pele lino batalika kumvwana kapati.

      Ciindi Jesu naajokela, Pilato waita basilutwe babapaizi, baleli baba Juda, alimwi abantu akubaambila kuti: ‘Ndamubuzya-buzya kumbele lyanu, pele ndajana kuti kunyina kaambo muntu ooyu nkayelede kupedwa milandu njomumutamikizya. Alimwi naba Heroda kunyina kaambo nkaajana, nkaambo wamupilusya kulindiswe, alimwi amubone! Kunyina mulandu ngwaakacita ngwayelede kujailwa. Aboobo ndilamusubula buyo akumwaangununa.’—Luka 23:14-16.

      Pilato uliyandide kapati kumwaangununa Jesu, nkaambo ulibwene kuti bapaizi bamwaaba kulinguwe akaambo buyo kamunyono. Pilato nali mukusola kumwaangununa Jesu, wamvwa makani amwi aamupa kuyandisya kucita boobo. Nacikkede acuuno cakwe calubeta, mukaintu wakwe wamutumina mulumbe wakuti: “Kutabi ncomucita muntu ooyo mululami, nkaambo ndapenga kapati sunu muciloto [calo icilangilwa kuti cazwa kuli Leza] akaambo kanguwe.”—Matayo 27:19.

      Ino Pilato ulacita buti kutegwa amwaangunune mwaalumi ooyu uutakwe mulandu, mubwini iweelede kwaangununwa?

      • Ino mbuti Jesu mbwaamba “kasimpe” kujatikizya bwami bwakwe?

      • Ino Pilato waakosola buti makani aajatikizya Jesu, pele ino bantu bacita buti kumakani aaya, aboobo ino Pilato wacita buti?

      • Ino nkaambo nzi Heroda Antipa ncaakkomana kumubona Jesu, alimwi ino wamucita buti Jesu?

      • Ino nkaambo nzi Pilato ncayanda kumwaangunuda Jesu?

  • Pilato Woompolola Kuti: “Amulange! Ngomuntu Ooyu!”
    Jesu—Nenzila, Ngokasimpe, Mbobuumi
    • Jesu uusamide musini wamamvwa alimwi acisani camusyobo wacisombo, waletwa anze a Pilato

      CIBALO 129

      Pilato Woompolola Kuti: “Amulange! Ngomuntu Ooyu!”

      MATAYO 27:15-17, 20-30 MARKO 15:6-19 LUKA 23:18-25 JOHANE 18:39–19:5

      • PILATO WASOLA KUMWAANGUNUNA JESU

      • BA JUDA BAYANDA KWAANGUNUDWA BARABA

      • JESU WAFWUBAAZYIGWA AKUPENZYEGWA

      Pilato waambilide nkamu yabantu ibayanda kuti Jesu ajaigwe kuti: ‘Ndajana kuti kunyina kaambo muntu ooyu nkayelede kupedwa milandu njomumutamikizya. Alimwi naba Heroda kunyina kaambo nkaajana.’ (Luka 23:14, 15) Lino mukusola kuvwuna Jesu, Pilato wabelesya nzila imbi kwiinda mukwaambila bantu kuti: “Mujisi ciyanza cakuti kandimwaangunwida muntu ciindi ca Pobwe Lyakwiindilila. Aboobo sena muyanda kuti ndimwaangunwide Mwami waba Juda?”—Johane 18:39.

      Pilato ulizyi kuti kuli mwaange uutegwa Baraba, ooyo uuzyibidwe kuti mubbi, ngusikuzangila mfwulumende, alimwi mujayi. Aboobo, Pilato wabuzya kuti: “Ino nguni ngomuyanda kuti ndimwaangunwide, Baraba naa Jesu ooyo wiitwa kuti Kristo?” Akaambo kakutyungililwa abasilutwe babapaizi, bantu baamba kuti baangunudwe Baraba ikutali Jesu. Pilato wabuzya alimwi kuti: “Ino nguni akati kabaaba bobilo ngomuyanda kuti ndimwaangunwide?” Nkamu yabantu yoompolola kuti: “Baraba”!—Matayo 27:17, 21.

      Kagambidwe, Pilato wabuzya kuti: “Ino lino ndityani a Jesu ooyo wiitwa kuti Kristo?” Bantu boompolola kuti: “Aagagailwe acisamu!” (Matayo 27:22) Bantu aaba tabalisendi, bayanda kujaya muntu uutakwe mulandu. Pilato wabakombelezya kuti: “Nkaambo nzi? Ino ncibi nzi ncaakacita muntu ooyu? Kunyina mulandu ngundajana ngwayelede kujailwa; aboobo ndilaide kumusubula akumwaangununa.”—Luka 23:22.

      Nokuba kuti Pilato wasolekesya ziindi zinji, nkamu yabantu aaba banyemende yoompolola caantoomwe kuti: “Aagagailwe acisamu!” (Matayo 27:23) Basololi babukombi baiyunga nkamu yabantu eeyi cakuti yapyopyongana alimwi ikanzide kutila bulowa bwamuntu ooyu! Alimwi bulowa mbobayanda kutila tabuli bwacigwebenga naa bwamujayi pe. Mbulowa bwamuntu uutakwe mulandu ooyo iwakatambulwa mu Jerusalemu mbuli Mwami mazuba osanwe aayinda. Ikuti naa basikwiiya ba Jesu nkobali aawa, baluumwine alimwi tabalizyibyi.

      Pilato wabona kuti kukombelezya kwakwe taaku nkokumutola. Ciyoyooyo ciile kukomena, aboobo wabweza meenda akusamba kumaanza kumbele aankamu yabantu. Wabaambila kuti: “Mebo ndinyina mulandu wabulowa bwamuntu ooyu. Ooyo mulandu wanu.” Naaba majwi aaya tanaabapa kucinca maano bantu. Muciindi caboobo, baamba kuti: “Bulowa bwakwe abube alindiswe aabana besu.”—Matayo 27:24, 25.

      Cilisalede kuti mweendelezi ooyu uyanda kukkomanisya bantu muciindi cakucita ceeco ncazyi kuti nceciluzi. Aboobo kweelana ancobayanda kucitilwa, Pilato wayaangunuda Baraba nkamu yabantu eeyo. Walailila kuti Jesu asamununwe zisani akukwibbaulwa.

      Nobamana kumuuma calunya, basikalumamba bamutola Jesu muŋanda yamweendelezi. Nkamu yabasikalumamba yabungana akumufwubaazya. Bapanga musini wamamvwa akumusamika kumutwe. Kuyungizya waawo basikalumamba bamubikka tete Jesu mujanza lyalulyo akumusamika cisani cilamfwu cisalala pyu, mbuli ceeco cisamwa abami. Bamufwubaazya balaamba: “Wabonwa, yebo O Mwami waba Juda!” (Matayo 27:28, 29) Kunze lyaboobo, bamuswida mate Jesu akumuuma mabayi kumeso. Bamunyanga tete ndyajisi akumuumya ndilyo amutwe cakunga mamvwa ‘aamusini’ wakumufwubaazya aindila kumuyasa akunjila mulukanda lwamumutwe.

      Bulemu alimwi akuliyumya nkwaatondezya Jesu mumapenzi oonse aaya kwamugambya kapati Pilato cakuti wasoleka alimwi kuusamba mulandu, ulaamba: “Amubone! Ndamuleta anze kulindinywe kutegwa muzyibe kuti kunyina mulandu ngundajana mulinguwe.” Sena ambweni Pilato uyeeya kuti kumuleta anze Jesu aciindi eeci, kakwambaukide alimwi kabumweenda bulowa inga kwapa kuti makamu aabantu acince maano? Jesu kaimvwi kumbele lyankamu yabantu eeyi ibanyina lubomba, Pilato woompolola kuti: “Amulange! Ngomuntu ooyu!”—Johane 19:4, 5.

      Nokuba kuti bamuuma akumucisa, Jesu ulibateme alimwi tayoowede cakunga naba Pilato wabona oobo, nkaambo majwi aakwe amvwika kuti ulamulemeka kapati Jesu alimwi wamweetezyegwa.

      KUKWIBBAULA

      Imutatula wakukwibbauzya

      Mumagazini iitegwa The Journal of the American Medical Association, syaazibwene Dr. William D. Edwards upandulula bana Roma mbobakali kukwibbaula, kuti:

      “Imutatula ngobakali kuvwula kubelesya wakali mufwaafwi alimwi wakapangidwe atutambo twazipaya tuli mbuli mayaayila naa toosedwe aantoomwe itwiindene-indene kulampa, alimwi muzibeela-beela itwakaangilidwe tubulo tubulungene naa tufwuwa twambelele tubosya. . . . Ciindi basikalumamba bana Roma nobakali kumuuma canguzu kumusana cakwiinduluka-induluka muntu uulaamulandu, tubulo ooto twakali kupanga mibundu, mpoonya tupaya alimwi atufwuwa twambelele ooto twakali kuyasa lukanda akuyaula nyama iili kunsi aalukanda. Alimwi bazumanana kumuuma, zilonda zyakali kukomena akunjila mukati kusikila kumilambi, mpoonya kwakali kusyaala nyama iizazaukide iizwa bulowa.”

      • Ino Pilato wasoleka buti kumwaangununa Jesu kutegwa atajatikizyigwi mumulandu ooyu?

      • Ino ncinzi cijatikizyidwe mukukwibbaulwa?

      • Ino wapenzyegwa buti Jesu naamana kukwibbaulwa?

  • Jesu Waabwa Mumaanza Aabantu Akutolwa Kuyoojaigwa
    Jesu—Nenzila, Ngokasimpe, Mbobuumi
    • Jesu wadadalika kunyamuna cisamu cakupenzyezya icilema, aboobo sikalumamba wasinikizya Simoni muna Kurene kuti amunyamwide ncico

      CIBALO 130

      Jesu Waabwa Mumaanza Aabantu Akutolwa Kuyoojaigwa

      MATAYO 27:31, 32 MARKO 15:20, 21 LUKA 23:24-31 JOHANE 19:6-17

      • PILATO WASOLA KUMWAANGUNUNA JESU

      • JESU WAPEGWA MULANDU AKUTOLWA KUYOOJAIGWA

      Nokuba kuti Jesu wapenzyegwa calunya akusampaulwa, basilutwe babapaizi ambocibeleka limwi tiibazumina kuti Pilato amwaangunune. Tabayandi cintu cili coonse kupa kuti Jesu atajaigwi. Bazumanana koompolola kuti: “Komugagaila aacisamu! Komugagaila aacisamu!” Pilato wabavwiila kuti: “Amumutole nobeni mukamujaye, nkaambo kunyina mulandu ngundajana mulinguwe.”—Johane 19:6.

      Mbokunga ba Juda baalilwa kupa Pilato kaambo kamvwika nkayelede kujailwa Jesu mumakani aatwaambo twacisi, ino mbuti kujatikizya makani aabukombi? Bakajokelela kaambo ikajatikizya kusampaula Leza nkobaambide kumatalikilo ciindi Jesu naali kubetekwa kumbele lya Nkuta Mpati Yaba Juda. Baamba kuti: “Tulijisi mulawo, eelyo kweelana amulawo muntu ooyu weelede kufwa, nkaambo wakalyaamba kuti Mwana wa Leza.” (Johane 19:7) Aaka kaambo nkapya kuli Pilato.

      Pilato wajokela muŋanda yakwe yabweendelezi akusola kujana nzila yakumwaangununa muntu ooyu iwaliyumya mukupenzyegwa kutaambiki alimwi ooyo mukaintu wa Pilato ngwaalota. (Matayo 27:19) Ino mbuti kujatikizya kaambo aaka kapya nkobaamba ba Juda kakuti mwaange ooyu “Mwana wa Leza”? Pilato ulizyi kuti Jesu uzwa ku Galilaya. (Luka 23:5-7) Nokuba boobo, wabuzya Jesu kuti: “Ino uzwa kuli yebo?” (Johane 19:9) Sena aawa Pilato uyeeya kuti Jesu wakaliponede kale aciindi cimwi, aboobo ambweni uzwa kuli Leza?

      Pilato walimvwida amatwi aakwe ciindi Jesu naamba kuti mwami pele kuti Bwami bwakwe tabuli bwanyika eeyi. Jesu tayandiki kupandulula ncaambide kumatalikilo, aboobo waumuna buyo. Akaambo kakulimvwa kuti Jesu wamunyasya, Pilato wasululwa naabona kuti Jesu wakaka kumuvwiila, aboobo wamwaambila cabukali kuti: “Sena toyandi kwaambaula andime? Sena tozyi kuti ndilijisi nguzu zyakukwaangununa alimwi anguzu zyakukujaya?”—Johane 19:10.

      Pele Jesu wamuvwiila kuti: “Nootalijisi nguzu zili zyoonse kulindime ikuti nootakapegwa nzizyo kuzwa kujulu. Nkakaambo kaako muntu ooyo wakandaaba kulinduwe ujisi cibi cipati kapati.” (Johane 19:11) Kuboneka kuti aawa Jesu taambi muntu omwe buyo. Muciindi caboobo, upandulula kuti Kayafa abeenzinyina alimwi a Judasi Isikariote bajisi mulandu mupati kwiinda Pilato.

      Kagambidwe kubona mbwabateme Jesu ambwaambaula, alimwi akaambo kakuyoowa kuti ambweni Jesu uzwa kuli Leza, Pilato wasoleka alimwi kuti amwaangunune. Pele, ba Juda baleta kaambo akambi ikalangilwa kuti nkayoowa Pilato. Bamukonga kuti: “Ikuti naa umwaangunune muntu ooyu, nkokuti toli mulongwe wa Kaisara. Kufwumbwa muntu uulyaamba kuti mwami, ukazyanya a Kaisara.”—Johane 19:12.

      Mweendelezi wamugusya anze alimwi Jesu, mpoonya kakkede acuuno calubeta, waambila bantu kuti: “Amubone! Ngooyu mwami wanu!” Pele, ba Juda tabajoki munsi pe. Boompolola kuti: “Komutolooko! Komutolooko! Komugagaila aacisamu!” Pilato wabakombelezya kuti: “Sena ndimujaye mwami wanu?” Kuzwa kaindi ba Juda tababuyandi bulelo bwaba Roma; nokuba boobo, basilutwe babapaizi cakutalisenda boompolola kuti: “Tatujisi mwami umbi kunze lya Kaisara.”—Johane 19:14, 15.

      Akaambo kabuyoofwu, Pilato wabacitila ncobayanda ba Juda aaba batanyoneki, wamwaaba Jesu kuti ajaigwe. Basikalumamba bamusamununa cisani cisalala pyu Jesu akumusamika zisani zyakwe zyaatala. Nobamutola kukujaigwa Jesu, bamupa kuti alinyamude cisamu cakwe cakupenzyezya.

      Lino zuba lyatanta muli Bwasanu mafwumofwumo, Nisani 14. Jesu wali kulanga kuzwa mafwumofwumo aamuli Bwane alimwi bamupenzya munzila ziindene-indene. Jesu nayaabudadalika kunyamuna cisamu cilema, nguzu zyakwe zyamana. Aboobo, basikalumamba basinikizya simweendanzila, Simoni muna Kurene mu Africa, kuti anyamune cisamu eeci kucitola kubusena bwakujailwa. Kuli bantu banji ibatobela, bamwi balyuuma-uma acamba akaambo kakuusa akulila cicitika.

      Jesu waambila bamakaintu balila kuti: “Nobana basimbi bamu Jerusalemu, amuleke kulila ndime. Amulilile nobeni alimwi abana banu; nkaambo amubone! Imazuba ayoosika ibantu nobayakwaamba kuti, ‘Balikkomene bamakaintu aabo batazyali, abaabo batakazyala bana alimwi abaabo batakanyonsya!’ Mpoonya bayootalika kwaambila zilundu kuti, ‘Amutulimbe!’ akutulundu bayakwaamba kuti, ‘Amutuvwumbe!’ Ikuti kabacita zintu eezyi cisamu nocicili citete, ino ncinzi ciyoocitika caakuyuma?”—Luka 23:28-31.

      Aawa Jesu waamba cisi caba Juda. Cisi eeci cili mbuli cisamu cilaafwi kuyuma pele icicili citete, akaambo kakuti Jesu nkwacili akati kabo alimwi kuli ba Juda bamwi ibamusyoma. Aaba baakugusyigwa mucisi eeci, kuyoosyaala buyo cisi cifwide kumuuya, icili mbuli cisamu ciyumu. Bayakulila citaambiki ciindi Leza aakubelesya mpi zyabasikalumamba bana Roma kusubula cisi eeci!

      • Ino mulandu nzi basololi babukombi ngobamupa Jesu?

      • Nkaambo nzi ncaayoowa Pilato?

      • Ino basilutwe babapaizi bacita buti kuti Pilato asike mpaamba kuti Jesu ajaigwe?

      • Ino Jesu upandulula nzi naamba cisamu kuti cicili “citete” mpoonya akuti ‘cayuma’?

  • Mwami Uutakwe Mulandu Wapenzyegwa Aacisamu
    Jesu—Nenzila, Ngokasimpe, Mbobuumi
    • Jesu wasyomezya cigwebenga caanzikidwe kumbali lyakwe kuti, “Uyooba andime mu Paradaiso”

      CIBALO 131

      Mwami Uutakwe Mulandu Wapenzyegwa Aacisamu

      MATAYO 27:33-44 MARKO 15:22-32 LUKA 23:32-43 JOHANE 19:17-24

      • JESU WAGAGAILWA AACISAMU CAKUPENZYEZYA

      • JESU WAFWUBAAZYIGWA AKAAMBO KACIKWANKWANI ICABIKKWA ATALA AAMUTWE WAKWE

      • JESU WAPA BULANGIZI BWAKUPONA AANYIKA MU PARADAISO

      Jesu watolwa kubusena buli munsi-munsi amunzi wa Jerusalemu ooko walo azigwebenga zyobilo nkobatiijailwe. Busena oobu bwiitwa kuti Gologota naa Busena bwa Cipapa Camutwe, alimwi mbusena bulibonya kuzwa “alaale.”—Marko 15:40.

      Baalumi aabo botatwe ibapedwe mulandu basamununwa zisani. Mpoonya bapegwa waini uuvweledwe musamu uukola uutegwa muro alimwi amululwe. Kulangilwa kuti bamakaintu bamu Jerusalemu mbabaupanga waini ooyu uuvweledwe, alimwi ba Roma tiibakasya kuti aabo ibayanda kujaigwa bapegwe musamu ooyu uupa kuti batamvwi kucisa. Pele naaulabila, Jesu wakaka kunywa. Nkaambo nzi? Uyanda kuti maano aakwe oonse kaakkwene aciindi eeci cakusunkwa kapati; uyanda kuzyiba cicitika alimwi akusyomeka kusikila kulufwu.

      Jesu walazikwa aacisamu. (Marko 15:25) Kumane basikalumamba bagagaila mpikili mumaanza aakwe alimwi akumaulu, zyayasa nyama amilambi yakwe, akumupa kumvwa kucisa kutaambiki. Ciindi cisamu nocili mukwiimikwa, Jesu waindila buya kumvwa kucisa oomo mobamugagaila akaambo kacikkelo camubili wakwe. Nokuba boobo, Jesu tanaabatukila basikalumamba. Wapaila kuti: “Taata, kobalekelela nkaambo tabazyi ncobacita.”—Luka 23:34.

      Ba Roma balaacilengwa cakubikka cikwankwani cilembedwe mulandu ngwaakacita muntu. Aciindi eeci, Pilato wabikka cikwankwani cilembedwe kuti: “Jesu Muna Nazareta Mwami Waba Juda.” Cilembedwe mu Chihebrayo, Chilatini amu Chigiriki, kutegwa bantu banji bakonzye kucibala. Ncaacita Pilato citondezya kuti bamucima ba Juda aabo ibali kuzumanana kuti Jesu ajaigwe. Basilutwe babapaizi ibatakkomene baamba kuti: “Utalembi kuti ‘Mwami Waba Juda,’ pele kolemba kuti wakaamba kuti, ‘Ndili Mwami Waba Juda.’” Pele akaambo kakuti tayandi kubelesyegwa ambabo alimwi, Pilato waingula kuti: “Eeci ncindalemba, ndalemba.”—Johane 19:19-22.

      Bapaizi ibanyemede bainduluka bumboni bwakubeja ibwapedwe kumatalikilo kulubeta mu Nkuta Mpati Yaba Juda. Tacigambyi pe kuti basimweendanzila bagunya-gunya mitwe kabamufwubaazya akumusampaula kuti: “Ha! Yebo ookonzya kumwaya tempele akuliyakulula mumazuba otatwe, kolifwutula we kwiinda mukuseluka acisamu cakupenzyezya.” Mbubonya buyo, abalo basilutwe babapaizi alimwi abalembi baambilana kuti: “Aaseluke acisamu cakupenzyezya ooyo Kristo, Mwami wa Israyeli kutegwa tubone akusyoma.” (Marko 15:29-32) Nobaba babbi aabo babyaabi ibali kulumwensyi akululyo lwakwe bamusampaula Jesu, nokuba kuti mubwini walo alikke nguutajisi mulandu.

      Abalo basikalumamba bana Roma bone bamufwubaazya Jesu. Kuboneka kuti bali kunywa waini uupapide, aboobo lino cakumufwubaazya bamutambika Jesu kuti anywe, pele mbokunga maanza aakwe taangulukide, tanaautambula akuunywa. Ba Roma bamusampaula Jesu kwiinda mukubelesya majwi aalembedwe acikwankwani cili atala lyamutwe wakwe balaamba: “Ikuti koli Mwami waba Juda, kolifwutula.” (Luka 23:36, 37) Amuciyeeyele buyo! Muntu iwalitondezya kuti nenzila, ngokasimpe alimwi mbobuumi lino ulimukupenzyegwa akusampaulwa aatakwe kaambo. Nokuba boobo, waliyumya mumapenzi aaya oonse, kakunyina kutukila ba Juda aabo ibalangilila, naa basikalumamba bana Roma ibali mukumufwubaazya, noziba zigwebenga zyobilo eezyo zigagaidwe aazisamu antoomwe anguwe.

      Basikalumamba bauma cisolo kujatikizya cisani ca Jesu camukati

      Basikalumamba aabo bone babweza zisani zya Jesu zyaatala akuzizapaula muzibeela zyone. Bauma cisolo kutegwa babone cibeela ncatiibweze umwi aumwi. Pele cisani ca Jesu camukati ncibotu kapati, ‘kunyina mpociswaanganizyidwe amuluko wantali, mbwaanga cili buyo comwe kuzwa mujulu kusikila ansi.’ Basikalumamba bati: “Tutacizapauli pe, pele atuume cisolo kutegwa tubone naa cilaba cani.” Aboobo bazuzikizya lugwalo ilwaamba kuti: “Bakaabana zisani zyangu, alimwi bakacuumina cisolo cisani cangu.”—Johane 19:23, 24; Intembauzyo 22:18.

      Kabe kaindi, cigwebenga cimwi cazyiba kuti Jesu weelede kuti mwami ncobeni. Cakalalila ceenzinyina kuti: “Mbokunga lino wapegwa cisubulo comwe anguwe, sena tomuyoowi Leza naaceya? Alimwi swebo cilitweelede cisubulo eeci nkaambo tusubulilwa zintu nzyotwakacita; pele muntu ooyu kunyina cibi ncaakacita pe.” Mpoonya calomba Jesu kuti: “Ukandiyeeye waakunjila mu Bwami bwako.”—Luka 23:40-42.

      Jesu waingula kuti: “Ncobeni sunu ndikwaambila kuti, uyooba andime,” ikutali mu Bwami, pele “mu Paradaiso.” (Luka 23:43) Cisyomezyo eeci ciliindene acisyomezyo Jesu ncaambilide baapostolo bakwe, cakuti, bayookkala anguwe aazyuuno zyabwami mu Bwami. (Matayo 19:28; Luka 22:29, 30) Nokuba boobo, kweelede kuti cigwebenga eeci ci Juda cakaamvwa makani aa Paradaiso yaanyika eeyo Jehova kumatalikilo njaakabambilide ba Adamu, Eva alimwi abana babo kuti kabakkala mumo. Lino mubbi ooyu ulakonzya kufwa kajisi bulangizi oobu.

      • Ino Jesu wakakila nzi kunywa waini ngwaapegwa?

      • Ino ncikwankwani nzi icabikkwa atala lyamutwe wa Jesu, alimwi ino ba Juda bacita buti akaambo kancico?

      • Ino businsimi bwazuzikizyigwa buti aceeco cacitwa kuzisani zya Jesu?

      • Ino mbulangizi nzi Jesu mbwaapa cigwebenga cimwi?

  • “Ncobeni Muntu Ooyu Wali Mwana wa Leza”
    Jesu—Nenzila, Ngokasimpe, Mbobuumi
    • Naamana kufwa Jesu aacisamu kali antoomwe azigwebenga zyobilo, silutwe wabasikalumamba waamba kuti: “Ncobeni muntu ooyu wali Mwana wa Leza”

      CIBALO 132

      “Ncobeni Muntu Ooyu Wali Mwana Wa Leza”

      MATAYO 27:45-56 MARKO 15:33-41 LUKA 23:44-49 JOHANE 19:25-30

      • JESU WAFWA AACISAMU

      • ZINTU ZIGAMBYA ZYACITIKA CIINDI NAAFWA JESU

      Lino ciindi casika ‘awoola lyacisambomwe,’ naa kuti 12 koloko. Kwaba mudima uugambya “mucisi coonse kusikila kuwoola lyafwuka,” nkokuti, 3 koloko yakumazuba. (Marko 15:33) Mudima ooyu uusiya mbi tauli akaambo kakubaya kwazuba pe ooko ikucitika muziindi. Kubaya kwazuba kulacitika likkala mwezi, pele eeci nciindi ca Pobwe Lyakwiindilila, ciindi mwezi nuukkwene. Alimwi mudima ooyu watola ciindi cilamfwu kwiinda mudima uuba kwamaminiti masyoonto buyo ciindi zuba nolibaya. Aboobo Leza ngowapa kuti kube mudima ooyu!

      Amuyeeye buyo mbobalimvwa aabo ibali kumufwubaazya Jesu. Ciindi camudima ooyu, bamakaintu bone baswena munsi-munsi acisamu cakupenzyezya. Bamakaintu aaba mbaanyina Jesu abanabokwabo ba Salome, Mariya Magadalene, alimwi a Mariya banyina mwaapostolo Jakobo Muniini.

      Mwaapostolo Johane antoomwe abanyina Jesu aabo ibali mubuumba baliimvwi “munsi aacisamu cakupenzyezya.” Mariya wapenga mumoyo nalangide mwanaakwe wakulizyalila alimwi ngwaakalela, kagagaidwe alimwi kacimvwide kucisa. Kulinguwe, eeci cili mbuli kuyaswa “panga ndamfwu.” (Johane 19:25; Luka 2:35) Nokuba kuti Jesu ulicimvwide kucisa, wabikkila maano kubukkale bwabanyina. Waliyumya, eelyo wabelesya mutwe kutondeka Johane akwaambila banyina kuti: “Amubone! Ngooyu mwanaanu!” Mpoonya alimwi wabelesya mutwe kutondeka Mariya akwaambila Johane kuti: “Bona! Mbaaba banyoko!”—Johane 19:26, 27.

      Jesu wabikka banyina, aabo lino ibalangilwa kuti mbaamukabafwu, mumaanza aamwaapostolo ngwayandisya kutegwa kabalanganya. Jesu ulizyi kuti banabokwabo, nkokuti bana basankwa bamwi ba Mariya, tabanatalika kumusyoma noliba lino. Aboobo, wabikka bubambe bwakulanganya banyina kumubili alimwi akumuuya. Eelo kaka eeci ncikozyanyo cibotu kulindiswe!

      Ciindi mudima nouli afwaafwi kumana, Jesu wati: “Ndafwa nyota.” Kwiinda mukwaamba boobu uzuzikizya magwalo. (Johane 19:28; Intembauzyo 22:15) Jesu wabona kuti munzila imwi Bausyi baleka kumukwabilila kutegwa lusyomo lwakwe lusunkwe kusikila mpoceela. Kristo woongolola mu Chiaramu eeco cilangilwa kuti ncabana Galilaya ulaamba: “Eli, Eli, lama sabakitani?” icaamba kuti, “Leza wangu, Leza wangu, ino wandilekelezyela nzi?” Bantu bamwi ibaimvwi munsi-munsi bacimvwida mumbi eelyo boompolola kuti: “Amumvwe! Wiita Elija.” Mpoonya umwi wabo wabalika akunyika nsinsa muwaini uulula, waibikka kutete akumupa Jesu kuti anywe. Pele bambi baamba kuti: “Amumuleke! Tulabona naa Elija ulaboola kuzoomuselusya.”—Marko 15:34-36.

      Mpoonya Jesu woompolola kuti: “Zyazuzikizyigwa!” (Johane 19:30) Inzya, wazizuzikizya zintu zyoonse Bausyi nzyobakamutuma kuzyikucita aanyika. Kumane, Jesu wati: “Taata, ndabikka muuya wangu mumaanza aako.” (Luka 23:46) Aboobo Jesu wabikka buumi bwakwe mumaanza aa Jehova, kajisi lusyomo lwakuti Leza uyoomubusya kuti apone alimwi. Kajisi lusyomo luyumu muli Leza, Kristo wakotama akufwa.

      Aciindi eeci, kwaba muzuzumo wanyika mupati cakunga myala yaanduka. Muzuzumo ooyu mupati cakuti zyuumbwe zili kunze aamunzi wa Jerusalemu zyajaluka eelyo mibili yabantu bafwide yavwukkuka. Basimweendanzila ibaibona mibili eeyo yabafwu iyalibonya banjila “mumunzi uusalala” akwaamba ncibabona.—Matayo 12:11; 27:51-53.

      Ciindi Jesu naafwa, mulembo mulamfwu alimwi mulemu ooyo waandaanya Busena Busalala a Busena Busalalisya bwatempele lya Leza wayauka akati, kuzwa atala mane kusikila ansi. Cintu eeci cigambya ncitondezyo cabukali bwa Leza kuli baabo ibamujaya Mwanaakwe alimwi citondezya kuti lino yajaluka nzila yakunjila mu Busena Busalalisya, nkokuti, kujulu kwini.—Bahebrayo 9:2, 3; 10:19, 20.

      Tacigambyi kuti bantu bayoowa kapati. Silutwe wabasikalumamba uulanganya makani aakujaigwa ooku wati: “Ncobeni muntu ooyu wali Mwana wa Leza.” (Marko 15:39) Ambweni silutwe ooyu waliko ciindi Jesu naali kubetekwa kumbele lya Pilato eelyo makani aakuti sena Jesu Mwana wa Leza naa pe naali kwaambwa. Lino wasyoma kuti Jesu ncobeni mululami alimwi Mwana wa Leza.

      Ibamwi, akaambo kakuti lyabaleka nobabona zintu eezyi zigambya, baunka mwabo-mwabo, “kabalyuuma-uma azyamba” kacili citondezyo cabuumba akuusa kapati. (Luka 23:48) Akati kabasikwiiya ibalangilila kabaimvwi alaale kuli bamakaintu aabo mbocakali kweendeenda limwi a Jesu zimwi ziindi. Abalo bapenga kapati mumoyo akaambo kazintu zyoonse eezyi zigambya izyacitika.

      “KOMUGAGAILA AACISAMU!”

      Basinkondonyina Jesu boompolola kuti: “Komugagaila aacisamu!” (Johane 19:15) Bbala lya Chigiriki ilyakasandululwa kuti “cisamu” muzibalo zya Makani Mabotu ngu stau·rosʹ. Bbuku ilyaamba nkocakazwa ciingano lyakuti History of the Cross lyaamba kuti: “Bbala lyakuti stauros lyaamba ‘cisamu ciimvwi,’ cicinda, mbuli ceeco balimi ncobasimpa ansi ciindi nobayaka lubaya naa lukwakwa—taaku cimbi ncolyaamba kunze lyaceeci.”

      • Nkaambo nzi ncotutakonzyi kwaamba kuti kubaya kwazuba nkokwapa kuti kube mudima kwamawoola otatwe?

      • Ino ncikozyanyo nzi cibotu ncaapa Jesu caboola kumakani aakulanganya bazyali bacembeede?

      • Ino ncinzi cacitika akaambo kamuzuzumo wanyika, alimwi ino kuyauka aakati kwamulembo wamutempele kutondezya nzi?

      • Ino lufwu lwa Jesu alimwi azintu izyacitika naafwa zyabajatikizya buti aabo baliko aawo?

  • Mubili wa Jesu Wabambwa Akuzikkwa
    Jesu—Nenzila, Ngokasimpe, Mbobuumi
    • Mubili wa Jesu uli mukubambwa kutegwa uzikkwe

      CIBALO 133

      Mubili Wa Jesu Wabambwa Akuzikkwa

      MATAYO 27:57–28:2 MARKO 15:42–16:4 LUKA 23:50–24:3 JOHANE 19:31–20:1

      • MUBILI WA JESU WAGUSYIGWA AACISAMU

      • MUBILI WABAMBWA KUTI UZIKKWE

      • BAMAKAINTU BAJANA TAAKU CILIKO MUCUUMBWE

      Lino zuba lyuunka kumabbililo muli Bwasanu, Nisani 14. Lyabbila zuba, Sabata yamu Nisani 15 ilatalika. Jesu wafwa kale, pele babbi bobilo ibalaanguwe bacili baumi. Kweelana a Mulawo, mitunta ‘tayeelede kuba acisamu masiku oonse pe,’ pele yeelede kuzikkwa “buzuba mbubonya oobo.”—Deuteronomo 21:22, 23.

      Kuyungizya waawo, ciindi cakumazuba muli Bwasanu ciitwa kuti nciindi ca Kulibambila nkaambo bantu balabamba zyakulya akumanizya milimo iili yoonse iitakonzyi kulindila kuti ikacitwe yainda Sabata. Lyabbila zuba, ibuzuba bwa Sabata “bupati” bulatalika. (Johane 19:31) Cili boobu akaambo kakuti buzuba bwa Nisani 15 mbuzuba bwakusaanguna bwamazuba aali ciloba aa Pobwe lya Zinkwa Zitajisi Bumena, alimwi lyoonse buzuba bwakusaanguna bwapobwe eeli inga ni Sabata. (Levitiko 23:5, 6) Aciindi eeci buzuba oobu bwakusaanguna bwawida mubuzuba bwa Sabata yaamvwiki, nkokuti buzuba bwaciloba.

      Aboobo ba Juda bamulomba Pilato kuti abinzyaanisye lufwu lwa Jesu ababbi bobilo mbocili limwi. Kwiinda mukucita buti? Kwiinda mukutyola maulu aabo. Eeci cilapa kuti batacikonzyi kubelesya maulu aabo kunyamuna camba kuti bayoye. Basikalumamba baboola akutyola maulu aababbi bobilo. Pele Jesu ulibonya kuti wafwa kale, aboobo tiibamutyola maulu. Eeci cazuzikizya lugwalo lwa Intembauzyo 34:20 ilwaamba kuti: “Ulalinda mafwuwa oonse aamuntu ooyu; kunyina noliba lyomwe lyatyolwa.”

      Kutegwa kutabi kuzumbauzya kuli koonse kwakuti Jesu wafwa ncobeni, sikalumamba umwi wamuyasa sumo mumabambo, kumbali ikuli moyo. ‘Mpoonya aawo kwazwa bulowa amaanzi.’ (Johane 19:34) Eeci cazuzikizya lugwalo alumbi ilwaamba kuti: “Bayoolanga kuli yooyo ngobakayasa.”—Zekariya 12:10.

      Josefa uuzwa kumunzi wa Aremateya, “muntu umwi muvwubi” alimwi uulemekwa wamu Nkuta Mpati Yaba Juda, nkwali awalo aabusena mpaajailwa Jesu. (Matayo 27:57) Waambwa kuti “mwaalumi mubotu alimwi uululeme,” ooyo ‘uulindila Bwami bwa Leza.’ Mubwini, ooyu “sikwiiya wa Jesu iwakali kulisisa akaambo kakuyoowa ba Juda,” tanaazuminizya nkuta mboyaakosola makani aajatikizya Jesu. (Luka 23:50; Marko 15:43; Johane 19:38) Cabusicamba Josefa waunka kuli Pilato waakulomba mubili wa Jesu. Pilato waita silutwe wabasikalumamba uulanganya makani aaya walo iwaamba kuti ncobeni Jesu wafwa kale. Mpoonya Pilato wamuzumizya Josefa kubweza mubili.

      Josefa waula mulembo mubotu uunyina tombe akwaangula mubili wa Jesu kuzwa aacisamu. Wauzambaila mumulembo kulibambila kuzikka. Nikodemo, ooyo “wakaswaya Jesu masiku ciindi cakusaanguna,” awalo wagwasyilizya mukubamba mubili. (Johane 19:39) Waleta cibbudu icilema makkilogilamu aatandila ku 33 catununkilizyo tudula kapati twamuro alimwi aaloye tuvweledwe. Mubili wa Jesu wazambailwa mumilembo antoomwe atununkilizyo, kweelana acilengwa ncobacita ba Juda nobazikka.

      Josefa ulijisi cuumbwe icakasyigwa mumwala uuli munsi-munsi eeco citanabuzuba cazikkilwa muntu, oomo mowazikkwa mubili wa Jesu. Mpoonya bakunkulisya bbwe lipati akusinka kumulyango wacuumbwe. Eeci bacicita cakufwambaana kaitanatalika Sabata. Kuboneka kuti Mariya Magadalene alimwi a Mariya banyina Jakobo Muniini bali kugwasyilizya mukubamba mubili wa Jesu. Lino baunka kuŋanda cakufwambaana “kuyoobamba tununkilizyo amafwuta aanunkilila” kuti bazyikuubambe alimwi mubili wa Jesu yainda Sabata.—Luka 23:56.

      Ibuzuba butobela, mu Sabata, basilutwe babapaizi alimwi aba Farisi baunka kuli Pilato akwaamba kuti: “Twayeeya kuti silweeno ulya kacili muumi wakaamba kuti, ‘Kwainda mazuba otatwe ndiyoobusyigwa.’ Aboobo kolailila kuti cuumbwe cilindwe kusikila mubuzuba bwatatu, kutegwa basikwiiya bakwe bataunki kuyoomubba akwaambila bantu kuti, ‘Wabusyigwa kubafwu!’ Eelyo lweeno lwamamanino oolu luyoobija kwiinda lwakusaanguna.” Pilato wabaambila kuti: “Mulakonzya kubikka balindizi. Aboobo kamuya mukacilinde kabotu kweelana ambomuzyi.”—Matayo 27:63-65.

      Mafwumofwumo mu Nsondo, Mariya Magadalene, Mariya banyina Jakobo, alimwi abamakaintu bambi baleta tununkilizyo kucuumbwe kuzyikunanika mubili wa Jesu. Babuzyanya kuti: “Nguni uutiitukunkulisyile bbwe lili kumulyango wacuumbwe?” (Marko 16:3) Pele bajana kuti kwacitikide muzuzumo wanyika. Kuyungizya waawo, mungelo wa Leza walikunkulisya bbwe, balindizi baunka tabako, alimwi mucuumbwe taaku cilimo!

      • Nkaambo nzi buzuba bwamuli Bwasanu ncobutegwa mbuzuba bwa Kulibambila, alimwi nkaambo nzi buzuba oobu ncobuli buzuba “bupati” bwa Sabata?

      • Ino Josefa a Nikodemo bacita nzi kumakani aakuzikkwa kwa Jesu, alimwi ino bazyibene buti a Jesu?

      • Ncinzi bapaizi ncibayanda kuti cicitwe, pele ino ncinzi cacitika mafwumofwumo mu Nsondo?

Chitonga Publications (1991-2025)
Log Out
Log In
  • Chitonga
  • Amutumine Bamwi
  • Makani Ngomuyanda
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Nzyomweelede Kuzumina
  • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Log In
Amutumine Bamwi