LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g 4/09 map. 11-12
  • Sena Tucijisi Maanzi Mabotu?

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Sena Tucijisi Maanzi Mabotu?
  • Sinsimuka!—2009
  • Makani Aakozyenye
  • Ipezni lya Maanzi Ino Ncinzi Cacitwa Kutegwa Limane?
    Sinsimuka!—2009
  • Ino Bbaibbele Lyaamba Nzi Kujatikizya Penzi Lyamaanzi Nyika Yoonse?
    Twaambo Tumwi
Sinsimuka!—2009
g 4/09 map. 11-12

Sena Tucijisi Maanzi Mabotu?

Ikaambyo kamucisyobo ca Uzbek kaamba kuti: “Ikuti maanzi amana, abwalo buumi bulamana.” Basyaabusongo bamwi baamba kuti aaka kaambyo kakali kwaamba cintu cicitika lino. Amwaka, ibantu basika ku 2,000,000 balafwa akaambo kadooti lili mumasena mobakkala, kubula zimbuzi alimwi akunywa maanzi mabi alimwi 90 pesenti yabantu bafwa mbana.

INO mwaajana kuli maanzi? Sena mulijisi pompi? Naa sena mweenda musinzo buya akuya kwiima mumulongo kutegwa muteke maanzi mbuli mbocicitika mumasi amwi? Sena cilamutolela mawoola aali mbwaabede abuzuba kutegwa mukaakuteke maanzi aakujisya akuwasya? Mumasi manji, maanzi alakatazya kujana. Mubbuku lyakwe litegwa Water Wars—Drought, Flood, Folly, and the Politics of Thirst, imukaintu uutegwa Diane Raines Ward utondezya kuti 40 pesenti yabantu nyika yoonse “maanzi baateka mumigoti, mumilonga amuziziba. Muzisi zimwi, bamakaintu cibatolela mawoola aasika kucisambomwe kuteka maanzi aayandika mumikwasyi yabo, balanyamuna zingomo zizwide maanzi zilema makkilogilamu aasika ku 20.

Bwini mbwakuti, bantu batandila kucisela camweelwe wanyika yoonse balapenga kapati kujana maanzi mabotu alimwi tabajisi masena mabotu aakusowela dooti. Mu Afulika, eeli penzi ndipati akaambo kakuti bantu banji tabajisi zimbuzi. Imbunga ya World Health Organization, yaamba kuti ipenzi eeli lyakubula zimbuzi ndelipa kuti “tuzunda tuleta malwazi itujanika mutubi tupe kuti maanzi, bulongo azyakulya zibije.” Alimwi mbunga eeyi yaamba kuti “tuzunda ootu ntotuleta bulwazi bwakusoomona bwalo bujaya bana banji mumasi aacisumpuka, alimwi amalwazi aambi mbuli kusoomona akuluka, kusuba bulowa alimwi akuciswa meso.”

Mumwaanda wamyaka wa 21, imaanzi caba cintu ciyandika kapati mbuli mafwuta. Nokuba boobo, bantu baabelesya cabuyamba maanzi cakuti milonga mipati-pati iyaabuyuminina. Ikwiida zisyango akupya kwazuba kwapa kuti milonga mipati-pati mbuli wa Cororado uuli kumbo aacisi ca United States, Yangtze uuli mu China, Indus uuli mu Pakistan, Ganges uuli mu India alimwi a Nile uuli mu Egypt italike kuyuminina. Ino ncinzi cacitwa kutegwa penzi eeli licesyegwe? Ino penzi eeli liya kumana buti?

[Kabbokesi/Cifwanikiso icili apeeji 11]

MAANZI MABOTU AYAABUMANA

◼ “Lwizi lwa Aral, iluli mu Asia ndolwakali lwane kukukomena munyika mu 1960. Kuzwa ciindi eeco kuzyikusika mu 2007, lwizi oolu lwakayuminina a 10 pesenti.”—Scientific American.

◼ Maziba Mapati-Pati osanwe aali mu United States amu Canada—Erie, Huron, Michigan, Ontario, alimwi a Superior—ayaabuyuminina “kufwambaana.”—The Globe and Mail.

◼ Imuncini uugaya mupunga uuli mudolopo lya Duniliquin mucisi cili mu Australia, wakali kugaya mupunga ngobakali kukkwana bantu bali 20,000,000. Pele lino butebuzi bwamupunga bwayaansi kapati, alimwi muncini ooyu wakajalwa mu December 2007. Ino ncinzi cakapa kuti kube boobo? Nkaambo kakuti kwakali “cilanga cakatola myaka iili cisambomwe.”—The New York Times.

[Cifwanikiso icili apeeji 11]

Ibwato bwakasyaala mu Lwizi lwa Aral naakayuminina maanzi

[Kulumba]

© Marcus Rose/Insight/Panos Pictures

[Box/Maps on page 12]

“KUYUMININA KWAMILONGA ATULONGA-LONGA”

“Ciziba camu Afulika ca Chad ncobakali kukonzya kubona nobali mujulu basikweenzya ndeke zisika kumwezi, lino cilabakatazya kucibona. Ciziba eeci cili akati kazisi zya [Cameroon,] Chad, Niger a Nigeria . . . , alimwi kuzwa mu 1960, 95 pesenti yamaanzi muciziba eeci akayuminina. Akaambo kakuvwula kwabasikwiida zisyango milonga atulonga-longa itwakali kutila maanzi muciziba eeci twayuminina. Aboobo, ciziba ca Chad ino-ino cilakonzya kuzimaana cakuti mazyalani aaboola kumbele taakazyibi ampocakabede.” —Plan B 2.0—Rescuing a Planet Under Stress and a Civilization in Trouble, Ibbuku lyakalembwa aba Lester R. Brown.

[Mamaapu]

(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)

■Maanzi

Zisamu abwizu

☒Nyika

1963

NIGER

CHAD

Ciziba ca Chad

NIGERIA

CAMEROON

2007

NIGER

CHAD

Ciziba ca Chad

NIGERIA

CAMEROON

[Kulumba]

◀ NASA/U.S. Geological Survey

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi