LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g 4/15 map. 3-5
  • Sena Lulayo Lulapegwa Mazuba Aano?

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Sena Lulayo Lulapegwa Mazuba Aano?
  • Sinsimuka!—2015
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Nguzu Nzyobajisi Bazyali Zyaceya
  • Kucinca-cinca Mizeezo
  • Nobazyali—amuyiisye Bana Banu Caluyando
    Ngazi Yamulindizi—2007
  • Lulayo Ilugwasya
    Sinsimuka!—2015
  • Kukomezya Bana Babikkila Bamwi Maano Munyika Yabusyaacivwulemwangu
    Sinsimuka!—2013
  • Nobazyali—Amubagwasye Bana Banu Kumuyanda Jehova
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2022
Amubone Azimwi
Sinsimuka!—2015
g 4/15 map. 3-5
1. Kana kasankwa ikajisi myaka yone kajisi cakusobanya; 2. Kana kasimbi kajisi myaka yosanwe kavwungide maanza; 3. Mwana musankwa uujisi myaka iili 12 walijata mucibuno

MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO

Sena Lulayo Lulapegwa Mazuba Aano?

Mumyaka iili mbwiibede yainda, buumi bwacinca cakutayeeyela kumasi aali Kumbo. Aciindi cimwi, bazyali mbabakali kweendelezya, mpoonya bana bakali kutobela bweendelezi bwabazyali. Lino, mumikwasyi imwi, kulibonya kuti bana mbabeendelezya. Mucikozyanyo, amulange-lange bukkale butobela, boonse butondezya zintu zicitika ncobeni.

  • Kabali mucintoolo abanyina, mwana uujisi myaka yone wabweza cakusobanya. Banyina basola kumukasya. “Tee ulijisi kale zyakusobanya zinji?” Mpoonya nobaliyeeya, babona kuti anu nobatabuzya mubuzyo. Mwana wabaingula kuti; “Pele mebo ndilaciyanda!” Akaambo kakuyoowa kuti ulatalika macece—cilengwa cakwe—banyina bamuzumizya.

  • Mwana musimbi uujisi myaka yosanwe wabanyonganya bausyi nobaambaula abapatinyina. Mpoonya waamba kuti, “Ndalendelelwa, ndiyanda kuunka kuŋanda!” Bausyi bacileka kwaambaula, bamufwugamina mwanaabo, akumulomba mujwi libombe kuti: “Asyoonto buyo mwanaangu.”

  • James, uujisi myaka iili 12 alimwi watamikizyigwa kuti wali kukalalila bayi bakwe. Bausyi banyema, kutali kunyemena James, pele kunyemena bayi bakwe. Baambila James kuti, “Lyoonse banyemena buyo nduwe. Ndilabalipoota kubapati-pati bacikolo!”

Bukkale oobu mbwakuyeeyela buyo, pele bulacitika. Butondezya penzi lyancobeni lijanika mumaanda mwalo bazyali mobabalanga buyo bana batajisi bulemu, mobazumizya bana kucita kufwumbwa ncobayanda, alimwi akubakwabilila kuzintu zibi zikonzya kucitika akaambo kakubula bulemu kwabo. Bbuku litegwa The Narcissism Epidemic lyaamba kuti: “Tacigambyi lino kubona bazyali kabapa nguzu kubana babo ibacili baniini. Kaindi, bana bakalizyi ngobakeelede kumvwida.”

Bazyali banji balasoleka kuyiisya bana babo mbobeelede kulilemeka, kutali buyo kwiinda mukubapa citondezyo cibotu pele balabapa alulayo caluyando nokwayandika. Nokuba boobo, bazyali ibabona mbociyandika kucita boobo tabaciti kweelana azilengwa mbubonya mbolyaamba bbuku lyaambwa atala aawa.

Ino zintu zyakatalika buti kuti zisike boobu? Sena lulayo lulapegwa mazuba aano?

Nguzu Nzyobajisi Bazyali Zyaceya

Bamwi baamba kuti nguzu nzyobajisi bazyali zyakatalika kuceya kuma 1960, ciindi basyaazibwene nobakatalika kukulwaizya bazyali kuba babombe kubana babo. Bakaamba kuti: ‘Amube balongwe, kutali basikupa milawo.’ ‘Kulumbaizya nkubotu kwiinda kupa lulayo.’ ‘Muciindi cakululamika bubi, mweelede kubona zibotu nzyobacita bana banu.’ Muciindi cakutondezya mbozyeendelana kulumbaizya akululamika, basyaazibwene kulibonya kuti bakali kwaamba kuti kunyemena bana kulabapa kutalimvwa kabotu akupa kuti kabatabayandi bazyali babo kumbele.

Tiikwakainda ciindi, basyaazibwene bakatalika kusumpula bubotu bwakulyeendelezya. Cakaba mbuli kuti lino bajana nzila mbotu yakukomezya bana yakuti: Amupe kuti bana banu kabalimvwa kabotu. Masimpe, cilayandika kugwasya bana kuti kabalimvwa kabotu. Pele basyaazibwene bakatalika kuciindizya ikwaambila bazyali kuti kabapa bana babo kulimvwa kabotu. Bakali kwaamba kuti: ‘Mutanoobelesyi majwi aatali kabotu mbuli aakuti peepe naa ncibi.’ ‘Amuzumanane ikwaambila bana banu kuti mulabayanda kapati akuti balakonzya kuba kufwumbwa ncobayanda kuba.’ Cakali mbuli kuti kulimvwa kabotu cakali kuyandika kapati kwiinda ikuba muntu uuli kabotu.

Bazyali bamulumbaizya mwanaabo uukkede acuuno cabwami

Muzeezo wakuti bana kabalimvwa kabotu wapa buyo bana kubona mbuli kuti beelede kupegwa kufwumbwa ncobayanda

Kumamanino, bamwi baamba kuti muzeezo wakuti bana kabalimvwa kabotu wapa buyo bana kubona mbuli kuti beelede kupegwa kufwumbwa ncobayanda. Alimwi kweelana ambolyaamba bbuku litegwa Generation Me, bakubusi banji ‘tiibagwasyigwa kulibambila ncobakonzya kucita kuti banyemenwa naa nobaalilwa kucita cintu cimwi mubuumi. Muzyali umwi waambidwe mubbuku eeli wakaamba kuti: “Bantu kumulimo tabakwe makani naa ulimvwa kabotu naa pe. . . Kuti wapa lipooti iitali kabotu kumulimo, bapati kumulimo tabakaambi kuti, “Eelo kaka wasalide pepa libotu lyakulembela lipooti.’ Kukomezya bana munzila eeyi tacikabagwasyi pe.”

Kucinca-cinca Mizeezo

Kwamyaka minji, nzila zyakukomezya bana zyatondezya kuti bantu lyoonse balacinca-cinca mizeezo. Mwiiyi uutegwa Ronald G. Morrish wakalemba kuti: “Lulayo lupegwa lulacinca-cinca. Citondezya zintu mbozyacinca mubuumi.”a Mbubwenya mbolyaamba Bbaibbele, ncuuba-uba kapati kubazyali ‘kwiibaulwa amayuwe akupepululwa amuwo uuli woonse wanjiisyo zyabantu ziindene-indene.’—Baefeso 4:14.

Cilasalala kuti bukkale buliko lino bwakutabikkila maano kulaya bana, bwapa kuti zintu zibije. Tiibwacesya buyo nguzu nzyobajisi bazyali, pele bwapa kuti bana babule busolozi mbobayandika kutegwa kabasala kabotu zintu akulanganya kabotu zintu mubuumi.

Sena kuli nzila mbotu kwiinda?

a Ndiswe twasendamika mabala, kuzwa mubbuku lyakuti Secrets of Discipline: 12 Keys for Raising Responsible Children.

Sena Bayiisya Zitaluzi?

Amuyeeyele kuti muli mubukkale butobela.

  • Nobakotoka kucikolo alimwi akumamanino aansondo, bana banu mulabatola kuzyakulikondelezya ziindene-indene: kwiiya skating, kwiiya piano, akusobana bbola—cili coonse cikonzya kupa kuti kabanyanyaasya mubili. Mwatalika kulyaambauzya kuti: ‘Ndakatala, pele bana bangu balizyi kuti ndilakonzya kubacitila cili coonse akaambo kakuti ndilabayanda. Eeci ncecipa kuti ndibe muzyali mubotu.’

    Mucikozyanyo: Mubwini, ncinzi ncobaiya bana banu kwiinda mukuba abanyina bakatala kutegwa bana babo balimvwe kuti balayandwa? Mukuya kwaciindi, sena bana banu inga tiibatalika kuyeeya kuti mulimo wabapati—ikapati bazyali—ngwakulanganya buyo nzyobayandika bana babo?

    Nzila mbotu: Bana banu beelede kuzyiba kuti andinywe kuli nzyomuyandika. Eeci ciyoobayiisya kubikkila maano bamwi kubikkilizya andinywe.

  • Mwakakomezyegwa amuzyali mukali, aboobo mwasala kuti kamutali boobo kubana banu. Ziindi zyoonse mulabalumbaizya bana banu basankwa bobilo, nokuba kuti kunyina ncobacita ceelede kupa kuti balumbaizyigwe. Mwalyaambauzya kuti: ‘Cilayandika kupa kuti kabalimvwa kabotu. Kuti kabalimvwa boobo, ciyoobapa busicamba mbobayandika kutegwa bazwidilile mubuumi.’

    Mucikozyanyo: Mubwini, ncinzi ncobaiya bana banu kuti kamubalumbaizya buyo kutegwa bamvwe kabotu nokuba kuti kunyina akaambo? Ino ikwaamba kapati kujatikizya mbobalimvwa bana banu inga kwabanyonganya buti, lino alimwi akumbele?

    Nzila mbotu: Mutanoociindizyi. Mutanoobanyemeni kapati bana banu; aciindi nciconya mweelede kubalumbaizya azintu zilibonya.

  • Mujisi bana bobilo, umwi ujisi myaka iili cisambomwe, uumbi ujisi yosanwe. Mupati ulafwambaana kunyema alimwi ulacita zintu kakunyina kuyeeya. Ijilo, kanyemede wakauma musyoonto wakwe. Mwatalika kuyeeya mbomwakakalanganya kaambo. Mwalyaambauzya kuti: ‘Ndakasala kubandika anguwe muciindi cakumunyemena. Sena tacikoomunyemya mwanaangu ndamwaambila kuti tanaakacita kabotu?’

    Mucikozyanyo: Sena kubandika kulikke kulizulide kumwana uujisi myaka iili cisambomwe? Sena ncobeni nkulubizya kubelesya majwi aakuti “tanaakacita kabotu” kuuma mwanookwabo?

    Nzila mbotu: Amwaambe ncomukonzya kucita ikuti mwana walubizya. Ikuti lulayo lwapegwa munzila iili kabotu, luyoobagwasya bana banu kwiiya kulilemeka kabotu.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi