LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g23 No. 1 map. 3-5
  • Maanzi mabotu

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Maanzi mabotu
  • Sinsimuka!—2023
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Zintu Zikonzya Kupa Kuti Tutabi Amaanzi Mabotu
  • Nyika Ibambidwe Munzila Yakuti Kainooliko Lyoonse
  • Bantu Ncobasola Kucita Kumana Penzi
  • Mbulangizi nzi Bbaibbele Mbolitupa?
  • Ino Bbaibbele Lyaamba Nzi Kujatikizya Penzi Lyamaanzi Nyika Yoonse?
    Twaambo Tumwi
  • Ipezni lya Maanzi Ino Ncinzi Cacitwa Kutegwa Limane?
    Sinsimuka!—2009
Sinsimuka!—2023
g23 No. 1 map. 3-5
Mukaintu wateka maanzi mabotu mumaanza kuzwa mukalonga.

SENA NYIKA IYOONYONYOONWA?

MAANZI MABOTU

KUNYINA cintu cikonzya kuzumanana kupona munyika ikuti kakunyina maanzi, kwaambisya maanzi mabotu. Amana buya maanzi ncecintu ciinda kuvwula mucintu cili coonse cipona. Mazyiba, milonga, tusensa, alimwi amaanzi aajanika kunsi aanyika zipa kuti bantu alimwi abanyama kabajana maanzi aakunywa alimwi aakubelesya kutilaila zisyango.

Zintu Zikonzya Kupa Kuti Tutabi Amaanzi Mabotu

Cibeela cipati canyika cibbide mumaanzi. Nokuba boobo, ba World Meteorological Organization bakaamba kuti “kuli buyo 0.5% yamaanzi mabotu munyika.” Nokuba kuti maanzi masyoonto boobu alacikonzya kupa kuti zintu zizumanane kupona, pele maanzi manji alaadooti naa kukatazya buya kujana akaambo kakucinca kwambobuca. Basyaazibwene bayeeyela kuti mumyaka iili 30 mweelwe wabantu basika ku, 5 billiyoni tabanoojisi maanzi mabotu.

Nyika Ibambidwe Munzila Yakuti Kainooliko Lyoonse

Inyika yakabambwa munzila yakuti lyoonse kaijisi maanzi manji. Abwalo bulongo, zilenge zyamumaanzi, alimwi azuba zyoonse buyo zibelekela antoomwe kutegwa maanzi kaali mabotu. Atubone bumboni bumwi butondezya kuti nyika ibambidwe munzila yakuti kainooliko lyoonse.

  • Bulongo bulakonzya kusensa naa kuseba dooti lili lyoonse lijanika mumaanzi. Mumasena muli tusensa twamaanzi, zisamu zimwi zilagusya nitrogen, phosphorus, alimwi amusamu uujaya tuuka kutegwa zisyango zikomene kabotu.

  • Basayaansi balaiya kuzwa kuzilenge mbozipa kuti kakuli maanzi aali kabotu. Ma microorganism alaligusya dooti libwezyegwa amaanzi aayenda.

  • Njili zilalya tuuka tusyoonto-syoonto itujanika mumaanzi twalo itupa kuti maanzi kaali aadooti. Alimwi zilabeleka kapati mukusalazya maanzi kwiinda mincini iibelesyegwa kusalazya maanzi.

  • Inyika ilayobola maanzi kwiinda munzila yiitwa kuti bweende bwamaanzi (Water Cycle). Bweende bwamaanzi oobu mbubotu nkaambo bupa kuti maanzi kaaliko lyoonse.

    SENA MULIZYI?

    Bulongo Mbobusalazya Maanzi

    Bulongo bulagusya tubulo-bulo, misamu iikola, dooti, alimwi azintu zimwi zijanika mumaanzi aayenda. Ciindi maanzi naakkalila, alabota cakuti inga ayelela kunyugwa.

    Cifwanikiso icitondezya maanzi mbwaasenswa. Maanzi aamvwula ainda mubulongo, mumabwe, alimwi amumusenga kusikila mane akkalila.

    Nzila Yakusaanguna Yakusensa Maanzi

    Musenga alimwi amabwe zilasensa naa kuseba dooti ciindi maanzi naayenda.

    Nzila Yabili Yakusensa Maanzi

    Tuuka tujanika mubulongo tupa kuti zintu zikonzya kuleta ntenda kubantu zibule nguzu. Tuuka tumwi tulaucinca musamu uukola kuba muya wa carbon dioxide naa maanzi.

    Nzila Yatatu Yakusensa Maanzi

    Bulongo ibujisi ma electric charge bulajata misamu iikola iijisi ma charge aayindene. Mucikozyanyo, bulongo bujisi ma negative charge bulakonzya kugusya tubeela-beela twa ammonium itujisi ma positive charge itukonzya kujaya zilenge zyamumaanzi.

Bantu Ncobasola Kucita Kumana Penzi

Zifwanikiso: 1. Mwaalumi ubamba moota yakwe iilosya-losya mungwimba. Ubelesya kadisyi kubikka mungwimba uuloka-loka. 2. Mwaalumi watola tubbodela twakabikkilide musamu kubusena nkobayobweda kutegwa zikasowegwe.

Kwiinda mukutalosya-losya mingwimba alimwi amisamu iikola, tulagwasyilizya mukupa kuti kakuli maanzi mabotu

Basyaazibwene lyoonse balatucenjezya kuti tweelede kwaabamba kabotu maanzi kufwumbwa kuti kacikonzyeka kucita boobo. Ikutegwa tucikozye kucesya dooti mumaanzi, batukulwaizya kwiibamba kabotu myoota yesu kutegwa kakunyina mungwimba uuloka-loka ansi, kutasowa misamu njotubelesya mumatoileti naa kutasowa misamu iikola mumigelo.

Basyaazibwene mazubaano bakajana nzila mbotu kapati yakugwisya sautu kuzwa kumaanzi aajisi sautu. Makanze aabo ngakuti lyoonse kakuli maanzi mabotu aakunywa.

Kuli azimbi zyeelede kucitwa. Kugwisya sautu mumaanzi aajisi sautu taili nzila mbotu kapati nkaambo inga kuyandika kubelesya mali manji alimwi anguzu zinji. Mumwaka wa 2021 kwakapegwa lipooti iijatikizya mbwaayeelede kubambwa maanzi kutegwa lyoonse kaali mabotu kunywa. Imbunga ya United Nations yakati: “Tuciyandika kubeleka canguzu mumakani aaya.”

Mbulangizi nzi Bbaibbele Mbolitupa?

“Leza . . . ulakwela malosi aamaanzi kuzwa ansi;alacinca kuba mvwula kuzwa muli sikunku wakwe; mpoonya makumbi alawisya mvwula mpati;alalosyela bantu maanzi.”—JOBU 36:​26-28.

Leza wakalenga bweende bwamaanzi bwalo bukwabilila maanzi aamunyika.—Mukambausi 1:7.

Amubone kaambo aaka: Mbwaanga Mulengi wakalenga nyika kuti kaikonzya kusalazya maanzi, cilisalede kuti uliyandide alimwi ulijisi nguzu zyakumana mapenzi aaletwa abantu! Amubone cibalo cakuti “Leza Utusyomezya Kuti Inyika Inooliko Lyoonse,” icili apeeji 15.

AMWIIYE ZINJI

Mamolekyu aamaanzi akomezyegwa.

Maanzi alijisi zintu zimwi zilibedelede izipa kuti buumi buzumanane kubako. Amweebelele kavidiyo kakuti: Zilenge Zitondezya Bulemu bwa Leza—Maanzi ikajanika a jw.org.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi