Watchtower BIBLIOTECA KʼINTERNET
Watchtower
BIBLIOTECA KʼINTERNET
totonaco
  • BIBLIA
  • LIKGALHTAWAKGA
  • TAMAKXTUMIT
  • nwt Génesis 1:1-50:26
  • Génesis

Nitu video xlakata tuku laksakti.

Kakilatapatiw, ni liwana tasiya uma video.

  • Génesis
  • Biblia. Xtachuwin Dios xlakata Tiku nalatamakgo kxaSasti Katiyatni
Biblia. Xtachuwin Dios xlakata Tiku nalatamakgo kxaSasti Katiyatni
Génesis

GÉNESIS

1 Kxkilhtsukut, Dios malakatsukilh akgapun chu katiyatni.

2 Pero katiyatni nitlan xtasiya chu ni xʼanan latamat. Katiyatni xlitsama chuchut nema lu xtakgayawama chu lu kapukswa xwanit, chu xlitliwakga Dios anu anu xʼan kxkgalhni chuchut.

3 Chu Dios wa: «Kaʼanalh xkgakganat». Chu analh xkgakganat. 4 Alistalh, Dios akxilhli pi xkgakganat lu tlan xwanit, chu lakkaxwililh pi xʼanalh xkgakganat chu xakapukswa. 5 Dios limapakuwilh xkgakganat, Kakuwani. Chu xakapukswa limapakuwilh Katsisni. Chu analh kakgotanun chu analh tsisa. Wa uma xapulana kilhtamaku.

6 Chu Dios wa: «Kaʼanalh niku kalakgwan* kxlakgstipan* chuchut chu katapitsilh chuchut». 7 Chu Dios tsukulh mapitsi chuchut xlakata xʼanalh niku kalakgwan, tlawalh pi xʼanalh chuchut katutsu chu katalhman. Wa uma tuku lalh. 8 Dios limapakuwilh Akgapun niku kalakgwan. Chu analh kakgotanun chu analh tsisa. Wa uma xliʼakgtiy kilhtamaku.

9 Chu Dios wa: «Chuchut nema anankgo kxtampin akgapun lakatum niku katawi chu katasiyalh niku xakaskakni». Chu chuna lalh. 10 Dios limapakuwilh niku xakaskakni, Katiyatni, chu niku lakatum tawi chuchut limapakuwilh Pupunu. Chu Dios akxilhli pi uma lu tlan xwanit. 11 Alistalh Dios wa: «Kkatiyatni kastakli tuwan,* tuwan nema mastakgo xtalhtsi chu kiwi nema mastakgo xtawakat chuna la pulakatunu xliwanat, chu kamastakgolh tawakat chu talhtsi». Chu chuna lalh. 12 Kkatiyatni tsukulh pulha tuwan, tuwan nema mastakgo xtalhtsi chu kiwi nema mastakgo xtawakat chu xtalhtsi, chuna la pulakatunu xliwanat. Chu Dios akxilhli pi uma lu tlan xwanit. 13 Chu analh kakgotanun chu analh tsisa. Wa uma xliʼakgtutu kilhtamaku.

14 Chu Dios wa: «Kaʼanalh tuku namaxkgakgenan kʼakgapun* xlakata natasiya akxni naxkgakga chu akxni natsiswan, chu nalimasiya akxni natalakgpalitilha kilhtamaku,* akgatunu kilhtamaku chu akgatunu kata. 15 Namaxkgakgenankgo kʼakgapun* xlakata namaxkgakgekgo katiyatni». Chu chuna lalh. 16 Dios tlawalh akgtiy laklanka tuku namaxkgakgenankgo: tuku tlakg xalanka xlakata namaxkgakgenan* kakuwani chu tuku tlakg xaʼaktsu xlakata namaxkgakgenan katsisni. Na katlawalh staku. 17 Wa xlakata Dios kawililh kʼakgapun* xlakata namaxkgakgekgo katiyatni, 18 xlakata namaxkgakgenankgo* kakuwani chu katsisni, chu lakkaxwililh akxni xtawi xkgakganat chu xakapukswa. Chu Dios akxilhli pi uma lu tlan xwanit. 19 Chu analh kakgotanun chu analh tsisa. Wa uma xliʼakgtati kilhtamaku.

20 Chu Dios wa: «Kaʼanalh tuku staknankgo kchuchut chu animales nema kgoskgo, kakgoskgolh kxkgalhni katiyatni, kʼakgapun».* 21 Wa xlakata Dios kamalakatsukilh laklanka animales xalak pupunu chu putum amakgapitsi tuku staknankgo nema makxtum latajukgo kchuchut chuna la pulakatunu xliwanat, chu putum animales nema kgalhikgo xpakgankan chu kgoskgo chuna la pulakatunu xliwanat. Chu Dios akxilhli pi uma lu tlan xwanit. 22 Alistalh Dios kasikulunatlawalh chu wa: «Kalhuwantit chu kamatsamatit pupunu. Chu animales nema kgoskgo kalhuwankgolh kkatiyatni». 23 Chu analh kakgotanun chu analh tsisa. Wa uma xliʼakgkitsis kilhtamaku.

24 Nachuna Dios wa: «Kaʼanalh kkatiyatni tuku staknankgo chuna la pulakatunu xliwanat: animales nema kamamansojlikan, animales nema taxwataʼankgo* chu xalakluku animales chuna la pulakatunu xliwanat». Chu chuna lalh. 25 Chu Dios katlawalh xalakluku animales nema lamakgo kkatiyatni chuna la pulakatunu xliwanat, animales nema kamamansojlikan chuna la pulakatunu xliwanat chu animales nema taxwataʼankgo chuna la pulakatunu xliwanat. Chu Dios akxilhli pi uma lu tlan xwanit.

26 Chu Dios wa: «Katlawaw chixku xtachuna la akinin, chu kakakuentajtlawalh* skiti* nema anankgo kpupunu, animales nema kgoskgo kʼakgapun chu animales nema kamamansojlikan, na kakuentajtlawalh katiyatni chu animales nema taxwataʼankgo». 27 Wa xlakata Dios malakatsukilh chixku chuna la xla. Malakatsukilh chixku chu puskat. 28 Nachuna, Dios kasikulunatlawalh chu kawanilh: «Kakgalhitit lhuwa kamanan, kalhuwantit, kamalakgatsamatit katiyatni chu kakuentajtlawatit, kakakuentajtlawatit* skiti nema anankgo kpupunu, animales nema kgoskgo kʼakgapun chu putum tuku staknankgo nema lamakgo kkatiyatni».

29 Alistalh Dios wa: «Kaʼakxilhtit, kkamaxkiyan putum tuwan nema stakkgo kkatiyatni chu mastakgo xtawakat chu putum kiwi nema mastakgo xtawakat chu xtalhtsi. Wa uma tuku nawayatit. 30 Chu putum xalakluku animales xalak katiyatni, putum animales nema kgoskgo kʼakgapun, putum animales nema staknankgo chu lamakgo kkatiyatni, kkamaxki putum xaxtakni tuwan* xlakata nawakgo». Chu chuna lalh.

31 Alistalh, Dios akxilhli putum tuku xtlawanit chu, ¡kaʼakxilhtit!,* putum lu tlan xwanit. Chu analh kakgotanun chu analh tsisa. Wa uma xliʼakgchaxan kilhtamaku.

2 Chuna tlawakgoka akgapun, katiyatni chu putum tuku anan anta. 2 Chu akxni nina xtsuku xliʼakgtujun kilhtamaku, Dios xmasputunita xtaskujut.* Chu xliʼakgtujun kilhtamaku, Dios tsukulh jaxa xlakata tlawakgolh putum tuku xtlawama. 3 Dios sikulunatlawalh uma xliʼakgtujun kilhtamaku chu xasanto limaxtulh, chu tsukulh jaxa uma kilhtamaku xlakata xtlawakgonita xtamalakatsukin, putum tuku xlakpuwanit natlawa.

4 Chuna kamalakatsukika akgapun chu katiyatni, kilhtamaku akxni Jehová* Dios tlawalh akgapun chu katiyatni.

5 Nina xʼanan laktsu kiwi kkatiyatni nipara amakgapitsi tuwan,* xlakata Jehová Dios nina xtlawa pi ksenalh kkatiyatni chu na ni xʼanan tiku xchananalh. 6 Pero monkganat xtatalhmani chu xmunuwili putum katiyatni.

7 Chu Jehová Dios maklakaskilh pokgxni akxni malakatsukilh chixku chu kinkasunulh xlakata kstaknalh. Chuna chixku kgalhilh latamat.* 8 Nachuna, Jehová Dios lakkaxwililh akgtum jardín* kʼEdén, anta kʼeste, chu anta wililh chixku nema xtlawanit. 9 Wa xlakata, Jehová Dios kamastakalh tipalhuwa kiwi nema stlan xtasiyakgo chu xmastakgo laktlan tawakat nema tlan xwakan. Na mastakalh kxʼitat jardín kiwi xla latamat chu kiwi nema malakgapasninan tuku tlan chu tuku nitlan.

10 Anta kʼEdén xʼanan akgtum kgalhtuchokgo nema xmunuwili jardín chu anta kgantati kgalhtuchokgo xtaʼakgpitsi. 11 Xapulana kgalhtuchokgo wanikan Pisón. Wa uma kgalhtuchokgo nema listili putum tiyat nema wanikan Havilá, niku anan oro. 12 Oro nema anan kʼuma tiyat lu xatlan. Anta na anan bedelio* chu ónice.* 13 Xlikgantiy kgalhtuchokgo wanikan Guihon. Wa uma kgalhtuchokgo nema listili putum tiyat nema wanikan Cus. 14 Xlikgantutu kgalhtuchokgo wanikan Hidequel.* Wa uma kgalhtuchokgo nema ama kxʼeste Asiria. Chu xlikgantati kgalhtuchokgo wanikan Éufrates.

15 Jehová Dios wililh chixku kjardín nema wi kʼEdén xlakata xchananalh chu xkuentajtlawalh. 16 Nachuna, Jehová Dios maxkilh chixku uma limapakgsin: «Tlan nawaya xtawakat putum kiwi nema yakgo kjardín asta nakgalhkgasa. 17 Pero ni nawaya xtawakat kiwi nema malakgapasninan tuku tlan chu tuku nitlan, xlakata kilhtamaku akxni nawaya xtawakat, naniya».

18 Alistalh Jehová Dios wa: «Nitlan pi chixku xʼakstu nalatama. Naktlawani chatum xmakgtayana tiku akxtum natalatama». 19 Akxni Jehová Dios xkatlawama putum xalakluku animales xalak kakiwin chu animales nema kgoskgo kʼakgapun, xmaklakaskima pokgxni. Chu xkalini chixku xlakata xkawilinilh xtukuwani, chu tantunu animal kawanika chuna la chixku kalimapakuwilh. 20 Wa xlakata, chixku kawilinilh xtukuwanikan animales nema kamamansojlikan, animales nema kgoskgo kʼakgapun chu xalakluku animales xalak kakiwin. Pero xla ni xkgalhi xmakgtayana. 21 Wa xlakata, Jehová Dios tlawalh pi chixku klhtatalh, chu akxni klhtatama, maxtunilh kgantum xtapalukut chu alistalh malakchuwanilh xtapan. 22 Chu Jehová Dios maklakaskilh tapalukut nema xmaxtuninit chixku chu tlawalh chatum puskat, chu liminilh chixku.

23 Wa xlakata chixku wa:

«Uma chatum tiku kgalhi kilukut

chu kgalhi kiliwa.

Nawanikan Puskat,

xlakata xmakni chixku litlawaka».

24 Wa xlakata chixku namakgxtakga xtlat chu xtse, akxtum natatawila* xpuskat chu akgtum makni nalitaxtukgo.* 25 Chixku chu puskat xalaklhtantala* xlamakgo. Maski chuna, ni xmaxanankgo.

3 Xliputum xalakluku animales nema Jehová Dios xtlawanit, luwa wa tiku tlakg skgalalh xtawila. Xla kgalhskilh puskat: «¿Xlikana kawanin Dios pi nila nawayatit putum xtawakat kiwi nema yakgo kjardín?».* 2 Puskat kgalhtilh: «Tlan nakwayaw xtawakat kiwi nema yakgo kjardín. 3 Pero xtawakat kiwi nema ya kxʼitat jardín, Dios wa: “Ni nawayatit, ni, ni naxamayatit. Komo chuna natlawayatit, naniyatit”». 4 Xlakata uma, luwa wanilh puskat: «Ni katinitit. 5 Dios katsi pi kilhtamaku akxni nawayatit, lu skgalala nawanatit* chu xtachuna la Dios nawanatit: nakatsiyatit tuku tlan chu tuku nitlan».

6 Wa xlakata puskat akxilhli pi xtawakat uma kiwi lu tlan xwanit xlakata nawakan chu lu liwaputu xtasiya. Chuna, uma kiwi lu stlan xtasiya. Wa xlakata tiyalh xtawakat kiwi chu tsukulh wa. Chu akxni akxtum xtawi xchixku, maxkilh xtawakat uma kiwi chu xla tsukulh wa. 7 Alistalh talakkilh xlakgastapukan chu katsikgolh pi xalaklhtantala* xlamakgo. Wa xlakata, lakgtsapakgolh xatuwan* higo chu litatlapakgolh.*

8 Akxni xkgotanunita,* chixku chu xpuskat kgaxmatkgolh xtachuwin Jehová Dios akxni xla xlapula kjardín. Wa xlakata tatsekgnikgolh Jehová Dios kxlakgstipan kiwi nema xyakgo kjardín. 9 Chu Jehová Dios chuntiya xtasanima chixku chu xwanima: «¿Niku wila?». 10 Alistalh, chixku kgalhtinalh: «Kkgaxmatli pi xchuwinampat kjardín, pero kpekualh chu ktatsekgli xlakata xalhtantala xaklama». 11 Dios kgalhskilh: «¿Tiku wanin pi xalhtantala xlapat? ¿Wat xtawakat kiwi nema kwanin pi ni miliwat?». 12 Chixku kgalhtinalh: «Puskat nema kimaxki, kimaxkilh xtawakat kiwi chu akit kwalh». 13 Wa xlakata Jehová Dios wanilh puskat: «¿Tuku tlawanita?». Xla kgalhtinalh: «Luwa kiʼakgskgawilh. Wa xlakata kwalh».

14 Wa xlakata Jehová Dios wanilh luwa: «Xlakata tlawa uma, xliputum animales nema tlan kamamansojlikan chu xalakluku animales xalak kakiwin, kajwatiya wix nitlan kakitaxtunin. Mimpan nalitaxwatapina chu pokgxni nawaya xliputum milatamat. 15 Chu naktlawa pi wix chu puskat ni nalaʼakxilhputunatit,* chu minkamanan* chu xkam* puskat ni nalaʼakxilhputunkgo. Xla naʼakxkitiyan* chu wix natsankxkitiya».*

16 Chu wanilh puskat: «Nakmaliwaka mintapatin* akxni nina malakachitaninana,* chu akxni namalakachitaniya miskgata lu napatinana». Wix lu akxtum natatawilaputuna minchixku, chu xla namapakgsiyan.

17 Chu Adán* wanilh: «Xlakata kgalhakgaxpatti mimpuskat chu wat xtawakat kiwi nema kwanin “Ni nawaya”, tiyat tuwa namakgalanan mimpalakata. Lu naliskuja xlakata namakgalaya tuku nawaya* chali chali kxliputum milatamat. 18 Ktiyat napulhkgo lhtukun chu ni xatlan tuwan, chu wix nawaya tuwan nema tiyat namakgala. 19 Pulana naxunuya xlakata nakgalhiya tuku nawaya asta akxni nataspitparaya kpokgxni, xlakata wa limalakatsukika. Xlakata pokgxni wix chu kpokgxni nataspitparaya».

20 Alistalh, Adán limapakuwilh Eva* xpuskat, xlakata wa tiku xtsekan xʼama litaxtu putum latamanin.* 21 Chu Jehová Dios katlawanilh Adán chu xpuskat laklhman lhakgat xaxuwa xlakata klhakganankgolh. 22 Alistalh Jehová Dios wa: «La uku chixku xtachuna la akinin xlakata lakgapasa tuku tlan chu tuku nitlan. La uku wi tuku kilitlawat xlakata ni natiya chu nawa xtawakat kiwi xla latamat, chu chuna putum kilhtamaku* nalatama...». 23 Wa xlakata Jehová Dios tamakxtulh kJardín xla Edén xlakata xchananalh ktiyat niku xla xtiyakanit. 24 Tamakxtulh chixku, chu kxʼeste jardín xla Edén kayawalh querubines* chu kgantum espada nema xlakgpasama chu xtakgalhwitima. Chuna lakgatalaka tiji nema xlinan niku xya kiwi xla latamat.

4 Chu Adán tatalakgxtumilh xpuskat, Eva, chu xla xʼama kgalhi kskgata. Akxni malakachinilh Caín, xla wa: «Xlakata xtamakgtay Jehová kmalakachininit chatum skgata». 2 Alistalh, xla malakachinipa atanu skgata, Abel, xtala Caín.

Abel xkuentajtlawana borregos litaxtulh chu Caín chanana litaxtulh. 3 Titaxtulh kilhtamaku, Caín makamaxkilh Jehová makgapitsi tuku xmakgalanit. 4 Pero Abel makamastalh makgapitsi xborregos nema xapulana xlakachinkgonit, nachuna xmanteca. Jehová makgamakglhtinalh Abel chu xtamakamastan, 5 pero ni makgamakglhtinalh Caín, nipara xtamakamastan. Wa xlakata, Caín lu sitsilh chu lu nitlan limakgkatsilh.* 6 Chu Jehová wanilh Caín: «¿Tuku xlakata lu sitsipat chu lu nitlan makgkatsipat? 7 Komo nalakgpaliya mintayat chu natlawaya tuku tlan, ¿ni lakpuwana pi tlan nakmakgamakglhtinanan?* Pero komo ni nalakgpaliya mintayat, talakgalhin chuntiya namatlawiputunan tuku nitlan asta akxni namakgatlajayan. Chu wix, ¿tlan namakgatlajaya?».

8 Alistalh, Caín wanilh Abel, xtala: «Kaw kkakiwin». Akxni xlamakgo kkakiwin, Caín makgnilh xtala. 9 Alistalh, Jehová kgalhskilh Caín: «¿Niku wi mintala Abel?». Xla kgalhtilh: «Ni kkatsi. ¿Xmakgtakgalhna kintala akit?». 10 Wa xlakata Dios wanilh: «¿Tuku tlawanita? ¡Kakgaxpatti! Xkgalhni mintala kinkilhminima lata kkatiyatni. 11 Chu la uku nitlan katikitaxtunin chu natamakxtukana ktiyat niku stajmakgalh xkgalhni mintala, tiku wix makgni. 12 Akxni nachananana, tiyat ni katimaxkin xtamakgalan.* Kaj natsalatapuliya chu anu anu nalatapaya kkatiyatni». 13 Wa xlakata, Caín wanilh Jehová: «Lu lanka tuku naklilakgaxokgo kintalakgalhin chu nila ktitayanilh. 14 La uku kintlakgaxtupat kʼuma tiyat,* chu nialhla ktitalakatsuwinin.* Kaj naktsalatapuli chu anu anu naklatama kkatiyatni, chu katiwa tiku naktatanokglha, nakimakgni». 15 Wa xlakata Jehová wanilh: «Komo chuna, katiwa tiku namakgni Caín makgtujun nalimalakgaxokgekan».

Chu Jehová tlawalh pi wi tuku xlilakgapaska Caín, xlakata katiwa tiku xtatanokglhli ni xmakgnilh. 16 Alistalh Caín taxtulh niku xtachuwinama Jehová chu alh latama kʼatanu tiyat* chuna la tiku xtsalapula, nema xwi kxʼeste Edén.

17 Chu Caín tatalakgxtumilh xpuskat, chu xla xʼama kgalhi kskgata chu malakachinilh Enoc. Titaxtulh kilhtamaku Caín tsukulh kaxtlawa akgtum kachikin nema limapakuwilh Enoc, chuna la xwanikan xkgawasa. 18 Xkgawasa Enoc xwanikan Irad; xkgawasa Irad xwanikan Mehujael; xkgawasa Mehujael xwanikan Metusael, chu xkgawasa Metusael xwanikan Lamec.

19 Lamec katatamakgaxtokgli chatiy lakpuskatin. Xapulana xwanikan Adá, chu xlichatiy xwanikan Zilá. 20 Adá malakachinilh Jabal. Wa xapulana tiku tsukulh latama klaktsu chiki xaxuwa chu xkakuentajtlawa wakax chu borregos. 21 Xtala xwanikan Jubal. Wa xapulana tiku tsukulh tlakga arpa chu flauta. 22 Chu Zilá malakachinilh Tubal-Caín, tiku xtlawa tipalhuwa liskujni xacobre chu xaʼhierro. Chu xtala tsumat Tubal-Caín, xwanikan Naamá. 23 Alistalh, Lamec kalakkaxwilinilh Adá chu Zilá, xlakpuskatin, umakgolh tachuwin:

«Kakgaxpattit kintachuwin, xlakpuskatin Lamec.

Kakgaxpattit kintachuwin:

kmakgninit chatum chixku tiku kimasipanilh,*

chuna, chatum kgawasa tiku kinkgaxilh.

24 Komo makgtujun nalimalakgaxokgenankan Caín,

Lamec tutumpuxamakutujun nalimalakgaxokgenankan».

25 Alistalh, Adán tatalakgxtumipa xpuskat, chu xla malakachinilh chatum kgawasa. Eva limapakuwilh Set,* xlakata wa: «Dios kimaxkipa atanu kam, xlakgxokgo Abel, xlakata Caín makgnilh». 26 Set na kgalhilh chatum kgawasa, chu limapakuwilh Enós. Uma kilhtamaku latamanin tsukukgolh maklakaskinkgo xtukuwani Jehová.

5 Uma libro lichuwinan xlatamat Adán. Kilhtamaku akxni Dios malakatsukilh Adán, tlawalh chuna la xla. 2 Malakatsukilh chixku chu puskat. Kilhtamaku akxni kamalakatsukilh, xla kasikulunatlawalh chu kalimapakuwilh Latamanin.*

3 Akxni Adán xkgalhi 130 kata, kgalhilh chatum kgawasa tiku xtachuna xwanit la xla, chu limapakuwilh Set. 4 Akxni xlakachinita Set, Adán latamalhku aʼakgtsayan ciento kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman. 5 Adán latamalh 930 kata, chu nilh.

6 Akxni Set xkgalhi 105 kata, xtlat litaxtulh Enós. 7 Akxni xlakachinita Enós, Set latamalhku 807 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman. 8 Set latamalh 912 kata, chu nilh.

9 Akxni Enós xkgalhi tatipuxamakaw kata, xtlat litaxtulh Quenán. 10 Akxni xlakachinita Quenán, Enós latamalhku 815 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman. 11 Enós latamalh 905 kata, chu nilh.

12 Akxni Quenán xkgalhi tutumpuxamakaw kata, xtlat litaxtulh Mahalalel. 13 Akxni xlakachinita Mahalalel, Quenán latamalhku 840 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman. 14 Quenán latamalh 910 kata, chu nilh.

15 Akxni Mahalalel xkgalhi tutumpuxamakitsis kata, xtlat litaxtulh Jared. 16 Akxni xlakachinita Jared, Mahalalel latamalhku 830 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman. 17 Mahalalel latamalh 895 kata, chu nilh.

18 Akxni Jared xkgalhi 162 kata, xtlat litaxtulh Enoc. 19 Akxni xlakachinita Enoc, Jared latamalhku aʼakgtsayan ciento kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman. 20 Jared latamalh 962 kata, chu nilh.

21 Akxni Enoc xkgalhi tutumpuxamakitsis kata, xtlat litaxtulh Matusalén. 22 Akxni xlakachinita Matusalén, Enoc latamalhku aʼakgtutu ciento kata chu chuntiya talatamalh xaxlikana Dios. Na kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman. 23 Enoc latamalh 365 kata. 24 Enoc chuntiya talatamalh xaxlikana Dios. Alistalh nialhti akxilhli, xlakata Dios tiyalh.

25 Akxni Matusalén xkgalhi 187 kata, xtlat litaxtulh Lamec. 26 Akxni xlakachinita Lamec, Matusalén latamalhku 782 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman. 27 Matusalén latamalh 969 kata, chu nilh.

28 Akxni Lamec xkgalhi 182 kata, kgalhilh chatum kgawasa. 29 Limapakuwilh Noé,* chu wa: «Uma kgawasa tlan nakinkamamakgkatsiniyan* xlakata taskujut chu tapatin nema kgalhiyaw xlakata Jehová tlawanit pi tiyat tuwa namakgalanan». 30 Akxni xlakachinita Noé, Lamec latamalhku 595 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman. 31 Lamec latamalh 777 kata, chu nilh.

32 Akxni Noé makgatsilh akgkitsis ciento kata, xtlatkan litaxtulh Sem, Cam chu Jafet.

6 Akxni latamanin tsukukgolh lhuwankgo kxlikalanka katiyatni chu kgalhikgolh xlaktsumankan, 2 xkamanan xaxlikana Dios* tsukukgolh akxilhkgo pi xlaktsumankan lakchixkuwin lu lakglilakgatit xtasiyakgo. Wa xlakata tsukukgolh katatamakgaxtokgkgo putum tiku xlakan xlakaskinkgo. 3 Chu Jehová wa: «Ni ktimastalh talakaskin pi chixku chuntiya nalatama xlakata kajwatiya tlawa xtalakaskin xamakglakgalhina xmakni. Wa xlakata, kaj 120 kata nalatama».

4 Akxni Dios wa uma, nefilim* xlamakgolha kkatiyatni. Amacha kilhtamaku xkamanan xaxlikana Dios xtatalakgxtumikgo xlaktsumankan lakchixkuwin chu xlakan xkgalhikgo xkamanankan. Umakgolh lakchixkuwin lakgtliwakgan xwankgonit chu lu xkalakgapaskan.

5 Jehová akxilhli pi tuku nitlan xtlawa chixku xtalhuwima kkatiyatni chu putum kilhtamaku xtlawaputun tuku nitlan xwi kxnaku. 6 Chu Jehová lu nitlan makgkatsilh* xlakata xmalakatsukinit chixku kkatiyatni; lu katsanilh xnaku. 7 Wa xlakata, Jehová wa: «Nakkamasputu kxlikalanka katiyatni lakchixkuwin nema kkamalakatsukinit, na nakkamasputu animales nema kamamansojlikan, animales nema taxwataʼankgo chu animales nema kgoskgo kʼakgapun, xlakata nitlan klimakgkatsi pi kkatlawalh». 8 Pero Jehová xmakgapaxuwa tuku xtlawa* Noé.

9 Wa uma tuku lichuwinankan xpalakata Noé.

Noé chatum chixku tiku xaʼakgstitum xwanit. Ni tekgsnika* tuku nitlan kxlakgstipankan latamanin xalak xkilhtamaku. Xla talatamalh xaxlikana Dios. 10 Titaxtulh kilhtamaku, Noé kgalhilh kgalhtutu lakgkgawasan: Sem, Cam chu Jafet. 11 Chu xaxlikana Dios akxilhli pi katiyatni lu nitlan xwi chu xlitsama tuku nitlan. 12 Chuna, Dios akxilhli katiyatni chu lu nitlan xwi. Putum latamanin tiku xlamakgo kkatiyatni lu nitlan xlikatsikgo.

13 Wa xlakata Dios wanilh Noé: «Klakkaxwilinit nakkamasputu putum tuku staknan,* xlakata xkuentajkan latamanin, katiyatni litsama tuku nitlan. Wa xlakata nakkamasputu chu putum tuku anan kkatiyatni. 14 Katlawa akgtum arca* chu kalimaklakaskinti kiwi nema kgalhi kstajat. Kamapapitsi xpulakni, kalipulaktlawa chu kalimaktlawa alquitrán.* 15 Xlikgalhit akgtutu ciento codo xlilhman, tipuxamakaw codo xlitilanka chu puxamakaw codo* xlitalhman; 16 kilhmaktutu xliwanat: kilhmaktum, kilhmaktiy chu kilhmaktutu; xlakata natanu xkgakganat, xlikgalhit akgtum ventana nema akgtum codo xlimakgat natawila lata niku wi xʼakgstin,* chu xmalakcha* arca xlitawilat kxlakpan.

17 »Chu akit, naklimin akgtum munkaklat* nema namatsama katiyatni chu namasputu putum tuku staknankgo nema lamakgo kxtampin akgapun chu jaxanankgo. Putum tuku lamakgo kkatiyatni nanikgo. 18 Ktatlawaman akgtum talakkaxlan. Wix, minkamanan, mimpuskat chu minapuwitin* natanuyatit kʼarca. 19 Na militamaknut kʼarca tantiyun animales, xakgawasa chu xatsumat, xlakata ni nanikgo. 20 Tantiyun animales nema kgoskgo chuna la pulakatunu xliwanat, tantiyun animales nema kamamansojlikan chuna la pulakatunu xliwanat chu tantiyun animales nema taxwataʼankgo chuna la pulakatunu xliwanat, xlakan nalakgankgoyan xlakata natanukgo kʼarca chu ni nanikgo. 21 Chu wix, milimamakxtumit tipalhuwa liwat xlakata wix chu animales nakgalhiyatit tuku nawayatit».

22 Wa xlakata Noé tlawalh putum tuku Dios xlimapakgsinit. Tlawalh chuna la Dios xwanit.

7 Alistalh Jehová wanilh Noé: «Kakatatanu kʼarca putum mifamilia, xlakata kakxilhnit pi wix xaʼakgstitum, ni xtachuna la latamanin xala uma kilhtamaku. 2 Tantujun* nalipina pulakatunu animales nema xalakskulunku: xalaktsuman chu xalakgkgawasan. Pero animales nema ni xalakskulunku kaj tantiyun nalipina: xakgawasa chu xatsumat. 3 Animales nema kgoskgo kʼakgapun, na tantujun* nalipina, xalakgkgawasan chu xalaktsuman, xlakata ni nasputkgo chu nalhuwamparakgo kxlikalanka kkatiyatni. 4 Xlakata kaj akgtujun kilhtamaku tsankga, naktlawa pi nasenan tipuxam kilhtamaku chu tipuxam tsisni, chu nakkamasputu kxlikalanka katiyatni putum tuku staknankgo nema kkamalakatsukinit». 5 Wa xlakata Noé tlawalh putum tuku Jehová xlimapakgsinit.

6 Noé xkgalhi akgchaxan ciento kata akxni milh Munkaklat* kkatiyatni. 7 Akxni nina xtsuku Munkaklat, Noé katatanulh kʼarca xkamanan, xpuskat chu xnapuwitin.* 8 Chu xalakskulunku animales, animales nema ni xalakskulunku, animales nema kgoskgo chu putum animales nema staknankgo kkatiyatni 9 ankgolh niku xwi Noé chu tantiyun tanukgolh kʼarca, xakgawasa chu xatsumat, chuna la Dios xlimapakgsinit Noé. 10 Akgtujun kilhtamaku alistalh milh Munkaklat kkatiyatni.

11 Akxni Noé xkgalhi akgchaxan ciento kata, kilhtamaku akgkutujun kxliʼakgtiy papaʼ, talakkikgolh chu pankgtaxtukgolh chuchut kʼakgapun. 12 Chu lu palha senalh kkatiyatni tipuxam kilhtamaku chu tipuxam tsisni. 13 Watiya uma kilhtamaku, Noé katatanulh kʼarca xlakgkgawasan, Sem, Cam chu Jafet, xpuskat chu xnapuwitin.* 14 Xlakan katatanukgolh putum xalakluku animales chuna la pulakatunu xliwanat, putum animales nema kamamansojlikan chuna la pulakatunu xliwanat, putum animales xalak katiyatni nema taxwataʼankgo chuna la pulakatunu xliwanat, chu putum animales nema kgoskgo chuna la pulakatunu xliwanat, putum tsiktsi* nema anankgo, putum animales nema kgalhikgo xpakgankan. 15 Chu animales nema kstaknankgo tsukukgolh ankgo niku xwi Noé chu tantiyun tsukukgolh tanukgo kʼarca. 16 Wa xlakata tanukgolh kʼarca xalakgkgawasan chu xalaktsuman tipalhuwa animales, chuna la Dios xlimapakgsinit Noé. Alistalh, Jehová malakchuwalh malakcha.*

17 Chu chuntiya senalh kkatiyatni tipuxam kilhtamaku. Chuchut chuntiya kstakma, tsukulh chaxa arca chu kxkgalhni tsukulh latawaka. 18 Chuchut chuntiya stakli chu litatsamalh katiyatni. Pero arca kxkgalhni xlawaka. 19 Chuchut lu stakli chu makgtsikgolh putum xalaktalhman sipi nema x’anankgo kkatiyatni. 20 Tatalhmanilh akgtujun metro* lata kxkgalhni sipi.

21 Wa xlakata nikgolh putum tuku kstaknankgo kkatiyatni, animales nema kgoskgo, animales nema kamamansojlikan, xalakluku animales, laktsu animales nema makxtum latapulikgo kkatiyatni chu putum latamanin. 22 Nikgolh putum tuku xjaxanankgo chu xlamakgo kkatiyatni. 23 Dios* kamasputulh putum tuku kstaknankgo kkatiyatni, latamanin, tanu tanu animales, animales nema taxwataʼankgo chu animales nema kgoskgo kʼakgapun. Putum kamasputuka. Kajwatiya Noé chu tiku xtatanumakgolh kʼarca lakgtaxtukgolh. 24 Chu chuchut chuntiya xlitsama katiyatni 150 kilhtamaku.

8 Pero Dios ni patsankgalh* Noé, na ni kapatsankgalh xalakluku animales nipara animales nema kamamansojlikan nema na xtanumakgo k’arca. Wa xlakata Dios tlawalh pi x’unalh kkatiyatni chu chuchut tsukulh xunka. 2 Niku xpankgtaxtumakgo chuchut k’akgapun talakchuwakgolh, wa xlakata nialh senalh.* 3 Tsinu tsinu chuchut tsukukgolh xunkkgo kkatiyatni. Akxni takgatsilh 150 kilhtamaku tlakg xtaputsuwinit. 4 Kilhtamaku akgkutujun kxliʼakgtujun papaʼ, arca tawi kxkasipijni Ararat. 5 Chuchut chuntiya kxunkma asta kxliʼakgkaw papaʼ. Xapulana kilhtamaku xliʼakgkaw papaʼ tsukukgolh tasiyakgo xʼakgspun* kasipijni.

6 Akxni xtitaxtunita tipuxam kilhtamaku, Noé malakkilh ventana nema xtlawaninit arca 7 chu Noé malakgachalh tantum cuervo, nema xmin chu xʼan asta akxni xunkkgolh chuchut.

8 Alistalh Noé na malakgachalh tantum paloma* xlakata xkatsilh komo nialh lhuwa xʼanan chuchut kkatiyatni. 9 Pero paloma ni tekgsli niku natamakgxtakga* xlakata katiyatni chuntiya xlitsama chuchut, wa xlakata taspitli kʼarca. Chu Noé stonkgli xmakan xlakata natamaknu paloma kʼarca. 10 Kgalhkgalhilh akgtujun kilhtamaku chu malakgachapa. 11 Paloma taspitli kakgotanun. ¡Chu Noé akxilhli pi xlimin xatuwan* olivo! Chuna katsilh pi chuchut xtaputsuwinit kkatiyatni. 12 Kgalhkgalhipa akgtujun kilhtamaku chu malakgachapa paloma, pero uma kilhtamaku ni’alh taspitli.

13 Akxni Noé xkgalhi 601 kata, xapulana kilhtamaku kxlipulana papaʼ, chuchut kxunkkgonita kkatiyatni. Noé akgstixwakgli tsinu arca chu akxilhli pi xkaskakmaja. 14 Chu kilhtamaku puxamatujun kxliʼakgtiy papa, xkaskakkgonita.

15 Wa xlakata Dios wanilh Noé: 16 «Kakatataxtu kʼarca mimpuskat, milakgkgawasan chu minapuwitin.* 17 Na kakatamakxtu putum tuku staknankgo: animales nema kgoskgo, tanu tanu animales chu animales nema taxwataʼankgo. Chuna nalhuwamparakgo chu natalakgatumiparakgo kkatiyatni».

18 Wa xlakata Noé katataxtulh kʼarca xlakgkgawasan, xpuskat chu xnapuwitin.* 19 Chu putum tuku staknankgo, putum animales nema taxwataʼankgo chu putum animales nema kgoskgo, putum tuku tatsuwikgo kkatiyatni, taxtukgolh kʼarca chuna la akxni pulakatunu tanukgolh. 20 Alistalh Noé tlawanilh akgtum pumakamastan Jehová, chu anta makamaxkilh chuna la xalhkun tamakamastan makgapitsi xalakskulunku animales chu makgapitsi xalakskulunku animales nema kgoskgo. 21 Chu Jehová lakgatilh* la xtakgankgawanan xalhkun tamakamastan. Wa xlakata Jehová wa tuku xmakgkatsi: «Nikxni ktitlawapa pi tiyat tuwa namakgalanan* kaj xpalakata lakchixkuwin, xlakata lata akxni laktsujku, lakchixkuwin tlawaputunkgo tuku nitlan. Nikxni chuna ktikamasputupa putum tuku staknankgo. 22 Lata uma kilhtamaku kkatiyatni ankgalhin nachananankan chu namakikan tachanan, naʼanan lonkgni chu lhkakna, kilhtamaku akxni nalhkaknan chu kilhtamaku akxni nalonkgnan, kakuwani chu katsisni».

9 Dios kasikulunatlawalh Noé chu xkamanan, chu kawanilh: «Kakgalhitit lhuwa kamanan, kalhuwantit chu kamalakgatsamatit katiyatni. 2 Putum tuku staknankgo kkatiyatni, animales nema kgoskgo kʼakgapun, putum tuku tatsuwikgo kkatiyatni chu skiti* xalak pupunu chuntiya lu nakapekuanikgoyan. La uku wixin nakamapakgsiyatit. 3 Tlan nawayatit putum animales nema staknankgo. Chuna la kkamakamaxkin putum tuwan* xlakata nawayatit, na kkamakamaxkiyan animales. 4 Kajwatiya tuku ni miliwatkan wa xkgalhni, uma wamputun, xlatamat. 5 Nachuna, nakskin kuenta xlakata minkgalhnikan chu milatamatkan. Komo tantum animal nastajmakgan kgalhni, uma animal xlinit. Chu chatum lataman tiku namakgni xtala, nakmalakgaxokge. 6 Komo chatum chixku namakgni chatum lataman,* uma chixku na namakgnikan, xlakata Dios malakatsukilh chixku chuna la xla. 7 Chu wixin, kakgalhitit lhuwa kamanan, kalhuwantit chu kamalakgatsamatit katiyatni».

8 Alistalh, Dios kawanilh Noé chu xkamanan: 9 «La uku kkatatlawaman akgtum talakkaxlan, wixin chu minkamanankan 10 chu putum tuku staknankgo nema katataxtukgon kʼarca, tsiktsi, tanu tanu animales chu putum tuku staknankgo kkatiyatni nema katalamakgon, uma wamputun, putum tuku staknankgo kkatiyatni. 11 Wa uma talakkaxlan nema kkatatlawayan: nialh makgtum ktimaklakaskilh akgtum munkaklat* xlakata nakkamasputu putum tuku staknankgo* chu tuku anan kkatiyatni».

12 Alistalh Dios wampa: «Wa uma tuku nalitasiya talakkaxlan nema kkatatlawaman, wixin chu putum tuku staknankgo nema katalamakgon chu xpalakatakan putum tiku aku nalatamakgo: 13 kpuklhni nakyawa kinchamakxkulit.* Chu uma nalitasiya talakkaxlan nema kkatatlawaman unu kkatiyatni. 14 Akxni naklimin puklhni kxkgalhni katiyatni, na natasiya chamakxkulit kpuklhni. 15 Uma kilhtamaku naklakapastaka talakkaxlan nema kkatatlawan chu putum tuku staknankgo. Nialh makgtum ktikalimasputulh munkaklat putum tuku staknankgo kkatiyatni. 16 Akxni natasiya chamakxkulit kpuklhni, akit nakakxilha chu naklakapastaka talakkaxlan nema kkatatlawalh putum tuku staknankgo kkatiyatni».

17 Dios wanipa Noé: «Wa uma tuku nalitasiya talakkaxlan nema kkatatlawama putum tuku staknankgo kkatiyatni».

18 Xkamanan Noé tiku katataxtulh kʼarca wa Sem, Cam chu Jafet. Alistalh, Cam kgalhilh xkgawasa chu limapakuwilh Canaán. 19 Wa umakgolh kgalhtutu xlakgkgawasan Noé, chu wa xkilhtsukutkan putum tiku malakgatumikgolh katiyatni.

20 Noé tsukulh chananan chu chalh uvas. 21 Akxni walh* vino, kgachilh chu xalhtantala* tamakgxtakgli kxpulakni xchik xaxuwa. 22 Cam, xtlat Canaán, xalhtantala akxilhli xtlat chu kalitachuwinalh uma chatiy xnatalan, tiku xwilakgolh kkilhtin. 23 Wa xlakata Sem chu Jafet tiyakgolh maktum lhakgat, akglhchatawakakgolh chu alakatanu niku xlakankgonit akxni* tanukgolh. Chuna tlapakgolh xtlatkan, alakatanu niku lakaʼankgolh xlakata ni xalhtantala xʼakxilhkgolh xtlatkan.

24 Akxni Noé nialh xkgachi, lakastakwanalh. Chu katsilh tuku xtlawaninit Cam, xaʼawatiya xkgawasa* 25 chu wa:

«Kaʼakgspulalh tuku nitlan Canaán.

Wa tiku tlakg ni xlakaskinka skujni kakalitaxtunilh xnatalan».

26 Chu wampa:

«Kamalankika Jehová, xDios Sem.

Canaán kskujni kalitaxtulh.*

27 Dios kamaxkilh Jafet akgtum tilanka tiyat

chu Jafet kalatamalh xchik* Sem.

Canaán na kskujni kalitaxtulh».

28 Akxni xtitaxtunita Munkaklat, Noé tilatamalh 350 kata. 29 Noé latamalh 950 kata chu nilh.

10 Wa uma tuku lichuwinankan xpalakata Sem, Cam chu Jafet, xlakgkgawasan Noé.

Akxni xtitaxtunita Munkaklat* kgalhikgolh kamanan. 2 Xlakgkgawasan Jafet xkawanikan Gómer, Magog, Madái, Javán, Tubal, Mesec chu Tirás.

3 Xlakgkgawasan Gómer xkawanikan Askenaz, Rifat chu Togarmá.

4 Xlakgkgawasan Javán xkawanikan Elisá, Tarsis, Kitim chu Dodanim.

5 Putum xkamanankan talakgatumikgolh kʼislas* chu tsukukgolh latamakgo ktiyat chuna la pulakatunu xtachuwinkan, xfamiliajkan chu xkachikinkan.

6 Xlakgkgawasan Cam xkawanikan Cus, Mizraim, Put chu Canaán.

7 Xlakgkgawasan Cus xkawanikan Sebá, Havilá, Sabtá, Raamá chu Sabtecá.

Xlakgkgawasan Raamá xkawanikan Seba chu Dedán.

8 Achatum xkgawasa Cus xwanikan Nemrod, xapulana chixku tiku tliwakga pulalina litaxtulh kkatiyatni. 9 Nemrod chatum tliwakga talatna* xwanit tiku xtalalakatawaka Jehová. Wa xlakata anan uma tachuwin: «Xla xtachuna la Nemrod, chatum tliwakga talatna tiku talalakatawaka Jehová». 10 Xapulana kachikinin nema kamapakgsilh wa* Babel, Erec, Akkad chu Calné, nema xwilakgo kxtiyat Sinar. 11 Lata anta alh kʼAsiria chu lakkaxwililh Nínive, Rehobot-Ir, Cálah 12 chu Resen, kxlakgstipan Nínive chu Cálah. Wa uma xalanka kachikin.*

13 Xlakgkgawasan Mizraim xkawanikan Ludim, Anamim, Lehabim, Naftuhim, 14 Patrusim, Casluhim, kfamilia niku minkgocha filisteos, chu Caftorim.

15 Xapulana xkgawasa Canaán xwanikan Sidón. Het na xkgawasa xwanit, 16 nachuna jebuseos, amorreos, chu guirgaseos, 17 heveos, arqueos, sineos, 18 arvadeos, zemareos chu hamateos. Titaxtulh kilhtamaku, xfamiliajkan cananeos talakgatumikgolh. 19 Wa xlakata tiyat nema xkatapakgsini cananeos xtsuku lata kSidón asta kʼGuerar, nema wi lakatsu kʼGaza, chu asta kSodoma, kʼGomorra, kʼAdmá chu kZeboyim, nema wi lakatsu kLasa. 20 Putum umakgolh xlakgkgawasan Cam xwankgonit. Kalichuwinankan chuna la pulakatunu xfamiliajkan, xtachuwinkan, xtiyatkan chu xkachikinkan.

21 Sem, xaʼawatiya* xtala* Jafet, na kgalhilh kamanan. Éber chu putum xkamanan na wa xkilhtsukutkan Sem. 22 Xlakgkgawasan Sem xkawanikan Elam, Asur, Arpaksad, Lud chu Aram.

23 Xlakgkgawasan Aram xkawanikan Uz, Hul, Guéter chu Mas.

24 Xkgawasa Arpaksad xwanikan Selá, chu xkgawasa Selá xwanikan Éber.

25 Éber kgalhilh chatiy lakgkgawasan. Xapuxku xwanikan Péleg,* xlakata akxni latamalh tapapitsikgolh putum tiku xlamakgolh kkatiyatni,* chu xtala xwanikan Joctán.

26 Xlakgkgawasan Joctán xkawanikan Almodad, Sélef, Hazarmávet, Jérah, 27 Hadoram, Uzal, Diclá, 28 Obal, Abimael, Seba, 29 Ofir, Havilá chu Jobab. Putum umakgolh wa xlakgkgawasan Joctán xwankgonit.

30 Xlakan latamakgolh lata niku xtsuku Mesá asta kSefar, kkasipijni nema wilakgo kʼEste.

31 Putum umakgolh xlakgkgawasan Sem xwankgonit. Kalichuwinankan chuna la pulakatunu xfamiliajkan, xtachuwinkan, xtiyatkan chu xkachikinkan.

32 Putum umakgolh wa xfamiliajkan xlakgkgawasan Noé xwankgonit, kalichuwinankan chuna la pulakatunu xfamiliajkan chu xkachikinkan. Kʼumakgolh familias minkgocha putum kachikinin nema malakgatsamakgolh katiyatni akxni xtitaxtunita Munkaklat.

11 Pero putum latamanin tiku xlamakgo kkatiyatni kaj akgtum tachuwin xchuwinankgo. 2 Akxni latamanin ankgolh kʼeste, tekgskgolh xakaxtum xtiyat Sinar chu anta tsukukgolh latamakgo. 3 Chu lawanikgolh: «¡Katantit!* Katlawaw ladrillos chu kamakchaw klhkuyat». Wa xlakata ni maklakaskinkgolh chiwix wata maklakaskinkgolh ladrillos chu maklakaskinkgolh alquitrán* chuna la lislaman. 4 Chu lawanikgolh: «¡Kaw! Katlawaw akgtum lanka kachikin chu akgtum torre nema nachan asta kʼakgapun. Chuna lu nakinkalakgapaskanan chu ni katitalakgatumiw kxlikalanka katiyatni».

5 Jehová akxilhli* lanka kachikin chu torre nema lakchixkuwin xtsukukgonit tlawakgo. 6 Chu Jehová wa: «Xlakata kaj akgtum kachikin litaxtukgo chu kaj akgtum tachuwin chuwinankgo, kaʼakxilhti tuku tsukukgonit tlawakgo. La uku tlan namakgantaxtikgo putum tuku nalakkaxwilikgo. 7 ¡Kaw! Kakalakgaw chu kakalakgpaliniw xtachuwinkan xlakata nialh nalaʼakgatekgsnikgo». 8 Chu lata anta, Jehová kamaʼakgawanilh kxlikalanka katiyatni, chu tsinu tsinu makgxtakgkgolh kachikin nema xtlawamakgo. 9 Wa xlakata uma kachikin limapakuwika Babel,* xlakata anta Jehová lakgpalilh tachuwin nema xchuwinankan kxlikalanka katiyatni, chu lata anta Jehová kamaʼakgawanilh latamanin kxlikalanka katiyatni.

10 Wa uma tuku lichuwinankan xpalakata Sem.

Akxni Sem xkgalhi akgtum ciento kata, akgtiy kata lata xtitaxtunit Munkaklat,* xtlat litaxtulh Arpaksad. 11 Akxni xlakachinita Arpaksad, Sem tilatamalh aʼakgkitsis ciento kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman.

12 Akxni Arpaksad xkgalhi puxamakukitsis kata, xtlat litaxtulh Selá. 13 Akxni xlakachinita Selá, Arpaksad tilatamalh 403 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman.

14 Akxni Selá xkgalhi puxamakaw kata, xtlat litaxtulh Éber. 15 Akxni xlakachinita Éber, Selá tilatamalh 403 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman.

16 Akxni Éber xkgalhi puxamakutati kata, xtlat litaxtulh Péleg. 17 Akxni xlakachinita Péleg, Éber tilatalamalh 430 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman.

18 Akxni Péleg xkgalhi puxamakaw kata, xtlat litaxtulh Reú. 19 Akxni xlakachinita Reú, Péleg tilatamalh 209 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman.

20 Akxni Reú xkgalhi puxamakutiy kata, xtlat litaxtulh Serug. 21 Akxni xlakachinita Serug, Reú tilatamalh 207 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman.

22 Akxni Serug xkgalhi puxamakaw kata, xtlat litaxtulh Nacor. 23 Akxni xlakachinita Nacor, Serug tilatamalh aʼakgtiy ciento kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman.

24 Akxni Nacor xkgalhi puxamanajatsa kata, xtlat litaxtulh Taré. 25 Akxni xlakachinita Taré, Nacor tilatamalh 119 kata. Xla kakgalhilh lakgkgawasan chu laktsuman.

26 Akxni Taré xmakgatsinita tutumpuxamakaw kata, xtlat litaxtulh Abrán, Nacor chu Harán.

27 Wa uma tuku lichuwinankan xpalakata Taré.

Taré xtlat litaxtulh Abrán, Nacor chu Harán. Chu Harán xtlat litaxtulh Lot. 28 Akxni xlamajku Taré, Harán nilh niku xlakachinit: kʼUr, kxkachikinkan caldeos. 29 Abrán chu Nacor tamakgaxtokgkgolh. Xpuskat Abrán xwanikan Sarái chu xpuskat Nacor xwanikan Milcá, xtsumat Harán, Harán xtlatkan xwanit Milcá chu Iscá. 30 Pero Sarái nila xkgalhi kamanan.

31 Taré taxtulh kʼUr, kxkachikinkan caldeos, chu lilh Abrán, xkgawasa, chu xtanat Lot, xkgawasa Harán, chu Sarái, xpuwiti,* xpuskat Abrán, xkgawasa. Taʼankgolh kxtiyat Canaán, chu akxni chankgolh kʼHarán, anta tsukukgolh latamakgo 32 Taré latamalh 205 kata, chu nilh kʼHarán.

12 Chu Jehová wanilh Abrán: «Kataxtu kminkachikin, kakamakgxtakgti mintalilakgapasni chu putum tiku tapakgsikgo kxchik mintlat chu kapit ktiyat niku akit nakmasiyaniyan. 2 Lanka kachikin naklimaxtuyan, naksikulunatlawayan chu naktlawa pi mintukuwani lu nalakgapaskan, chu wix akgtum tasikulunalin nalitaxtuya. 3 Akit nakkasikulunatlawa tiku nasikulunatlawakgoyan chu naktlawa pi nitlan nakitaxtuni tiku nawan pi nitlan kakitaxtunin, chu putum familias xalak katiyatni nakasikulunatlawakan* mimpalakata».

4 Wa xlakata Abrán tlawalh tuku Jehová xwaninit chu alh, chu Lot stalanilh. Abrán xkgalhi tutumpuxamakukitsis kata akxni taxtulh kʼHarán. 5 Alh kxtiyat Canaán chu lilh Sarái, xpuskat, chu Lot, xpuxnimat,* na kalilh putum tuku xkgalhi chu kskujnin nema xkgalhi kʼHarán. Akxni chankgolh kxtiyat Canaán, 6 Abrán titaxtulh kʼuma país xlakata tlan xchalh kxtiyat Siquem, lakatsu niku yakgo laklanka kiwi kMoré. Amacha kilhtamaku cananeos xlamakgo kʼuma país. 7 Chu Jehová tasiyanilh Abrán chu wanilh: «Uma tiyat nakkamaxki minkamanan». Wa xlakata Abrán tlawanilh anta akgtum pumakamastan Jehová tiku xtasiyaninit. 8 Alistalh alh latama kkasipijni nema wi kxʼeste Betel chu yawalh xchik xaxuwa kxlakgstipan Betel chu Hai. Betel xwi kʼoeste chu Hai xwi kʼeste. Anta tlawanilh akgtum pumakamastan Jehová chu tsukulh mapakuwi xtukuwani Jehová. 9 Titaxtulh kilhtamaku, Abrán chipalh tiji nema an kNégueb chu lakatum lakatum niku xtamakgxtakgtilha.

10 Alistalh tsukulh tatsinkstat kpaís. Xlakata lu xtaliwakanit tatsinkstat, Abrán alh kʼEgipto xlakata anta tlan xtamakgxtakgli makgapitsi kilhtamaku.* 11 Akxni xʼamaja tanu kʼEgipto, wanilh Sarái, xpuskat: «Kakinkgaxpatni, katlawa litlan. Kkatsi pi wix lu lilakgatit. 12 Akxni egipcios naʼakxilhkgoyan, kkatsi pi nawankgo: “Wa uma xpuskat”. Chu akit nakimakgnikan pero wix ni katimakgnika. 13 Katlawa litlan, kakawani pi wix kintala xlakata tlan nakilikatsinikgo kaj mimpalakata chu xlakata ni nakimakgnikgo».*

14 Akxni Abrán chalh kʼEgipto, egipcios akxilhkgolh pi Sarái lu lilakgatit xwanit. 15 Xpríncipes faraón na akxilhkgolh chu tsukukgolh wanikgo faraón pi Sarái lu lilakgatit xwanit. Wa xlakata linka kxchik faraón. 16 Chu faraón tlan likatsinilh Abrán xpalakata Sarái, chu Abrán kgalhilh borregos, wakax, burros, burras, chu camellos, na kakgalhilh lhuwa skujnin lakchixkuwin chu lakpuskatin. 17 Pero Jehová makaminilh tuku nitlan faraón chu tiku xalak xchik kaj xpalakata Sarái, xpuskat Abrán. 18 Wa xlakata faraón tasanilh Abrán chu wanilh: «¿Tuku kintlawaninita? ¿Tuku xlakata ni kiwani pi mimpuskat? 19 ¿Tuku xlakata kiwani, “Xla kintala”? ¿Ni akxilha pi xakama tatamakgaxtokga? Uwi mimpuskat. ¡Kalipi chu kapit!». 20 Chu faraón kalimapakgsilh kskujnin pi kstalanikgolh Abrán chu xpuskat asta akxni xtaxtukgolh kpaís chu xlinkgolh putum tuku xkgalhi.

13 Chu Abrán taxtulh kʼEgipto chu alh kNégueb. Xtaʼan xpuskat chu Lot, chu xlin putum tuku xkgalhi. 2 Abrán xkgalhi lhuwa wakax chu borregos, plata chu oro. 3 Alistalh lakatum lakatum alh latama lata kNégueb asta kBetel. Chu chalh niku xapulana xyawanit xchik xaxuwa kxlakgstipan Betel chu Hai 4 niku xtlawanita akgtum pumakamastan. Anta mapakuwilh xtukuwani Jehová.

5 Abrán na xtaʼan Lot chu na xkgalhi borregos, wakax chu chiki xaxuwa. 6 Pero xlakata lhuwa tuku xkgalhikgo, ni xkaʼakchani tuku xʼanan kkapukuxtun chu nila akxtum xtawilakgo. 7 Wa xlakata tsukukgolh latalatlawakgo tiku xkuentajtlawakgo xwakax chu xborregos Abrán chu tiku xkuentajtlawakgo xwakax chu xborregos Lot. (Amacha kilhtamaku, cananeos chu perizitas xlamakgo kʼuma país). 8 Wa xlakata Abrán wanilh Lot: «Akinin linatalan, katlawa litlan, ni kalatalatlawaw, nipara miskujnin chu nipara kiskujnin. 9 Tlan nalaksaka niku nalatapaputuna kʼuma país. Katlawa litlan, katapapitsiw. Komo wix napina kpakgxwiki* akit nakan kpakgastakat.* Pero komo wix napina kpakgastakat, akit nakan kpakgxwiki». 10 Wa xlakata Lot akxilhli putum tuku xlistili chu akxilhli xakaxtum xtiyat Jordán asta kZóar. Akxilhli pi lhuwa chuchut xʼanan, xtachuna la xjardín* Jehová chu xtiyat Egipto. Chuna xwanit akxni Jehová nina xmasputu Sodoma chu Gomorra. 11 Lot laksakli putum xakaxtum xtiyat Jordán chu kayawalh xchik xaxuwa kʼeste. Wa xlakata tapapitsikgolh. 12 Abrán alh latama kxtiyat Canaán. Pero Lot alh latama lakatsu kxakaxtum xtiyat Jordán chu alistalh yawalh xchik xaxuwa lakatsu kSodoma. 13 Pero latamanin xalak Sodoma lu nitlan xlikatsikgo chu xtlawakgo laklanka talakgalhin kxlakatin Jehová.

14 Akxni Lot xmakgxtakgnita Abrán, Jehová wanilh Abrán: «Katlawa litlan, kaʼakxilhti. Lata niku yat, kalakapi knorte chu ksur, kʼeste chu kʼoeste. 15 Putum tiyat nema akxilhpat wix nakmaxkiyan chu minkamanan, chu wixin nakatapakgsiniyan putum kilhtamaku. 16 Naktlawa pi minkamanan nalhuwankgo chuna la pokgxni nema anan kkatiyatni. Kajwatiya tiku tlan xputlekgelh pokgxni nema anan kkatiyatni tlan xkaputlekgelh minkamanan. 17 Kapit xlitilanka chu xlilhman uma tiyat, xlakata wix nakmaxkiyan». 18 Wa xlakata Abrán alh chu chuntiya latamalh kchiki xaxuwa. Titaxtulh kilhtamaku alh latama lakatsu niku xyakgo xalaklanka kiwi kMamré, nema tapakgsini Hebrón. Anta tsukulh latama chu tlawanilh akgtum pumakamastan Jehová.

14 Kxkilhtamaku mapakgsina Amrafel xalak Sinar, mapakgsina Arioc xalak Elasar, mapakgsina Kedorlaomer xalak Elam chu mapakgsina Tidal xalak Goyim, 2 umakgolh mapakgsinanin katatlawakgolh guerra mapakgsina Bera xalak Sodoma, mapakgsina Birsá xalak Gomorra, mapakgsina Sinab xalak Admá, mapakgsina Seméber xalak Zeboyim chu mapakgsina xalak Bela, uma wamputun, xalak Zóar. 3 Putum umakgolh makxtum lakgolh kxakaxtum xtiyat Sidim, uma wamputun, kxaSkgokgo pupunu.*

4 Xlakan akgkutiy kata lata kskujnanimakgo Kedorlaomer, pero kxliʼakgkututu kata lakatakikgolh. 5 Kxliʼakgkutati kata, Kedorlaomer chu mapakgsinanin tiku xtatayakgo ankgolh chu makgatlajakgolh refaím kʼAsterot-Carnaim, zuzim kCam, chu emim kSavé-Quiryataim 6 chu horeos kxkasipijni Seír asta El-Parán, nema wi lakatsu kxakaskakni tiyat. 7 Alistalh taspitkgolh chu chankgolh kʼEn-Mispat, uma wamputun, kCadés. Akgchipakgolh putum xtiyatkan amalequitas chu na kamakgatlajakgolh amorreos tiku xlamakgo kʼHazazón-Tamar.

8 Mapakgsina xalak Sodoma kataʼalh kxakaxtum xtiyat Sidim mapakgsina xalak Gomorra, mapakgsina xalak Admá, mapakgsina xalak Zeboyim chu mapakgsina xalak Bela, uma wamputun, xalak Zóar. Anta katalatlawakgolh umakgolh mapakgsinanin: 9 mapakgsina Kedorlaomer xalak Elam, mapakgsina Tidal xalak Goyim, mapakgsina Amrafel xalak Sinar chu mapakgsina Arioc xalak Elasar. Kgalhtati mapakgsinanin katalatlawakgolh kgalhkitsis mapakgsinanin. 10 Kxakaxtum xtiyat Sidim xʼanan lhuwa pozos xla alquitrán.* Chu akxni mapakgsinanin xalak Sodoma chu Gomorra xtsalamakgolh, tajukgocha kpozos, chu amakgapitsi tsalakgolh kkasipijni. 11 Wa xlakata tiku tlajanankgolh linkgolh liwat chu putum tuku xkgalhikgo Sodoma chu Gomorra. 12 Chu Lot, xpuxnimat Abrán, tiku xlama kSodoma, na chipaka chu linka putum tuku xkgalhi, chu tiyaparakgolh xtijikan.

13 Alistalh, chatum chixku tiku xtsalanit lakgalh Abrán tiku hebreo xwanit chu wanilh putum tuku xlanit. Amacha kilhtamaku, Abrán xlama* niku xyakgo laklanka xkiwi Mamré, tiku amorreo xwanit, Escol chu Aner xnatalan xwankgonit. Xlakan xtatayakgo Abrán. 14 Akxni Abrán katsilh pi xpuxnimat* xchipakanit, kamamakxtumilh lakchixkuwin tiku xkatsinikgo talatlawanankgo, 318 kskujnin tiku xlakachinkgonit kxchik, chu kaputsastalanilh asta kDan. 15 Katsisni, Abrán kamapapitsilh kskujnin kʼakgatunu grupo, xla chu kskujnin talatlawanankgolh chu tlajanankgolh. Xla kaputsastalanilh asta kʼHobá, nema wi kxnorte Damasco. 16 Chuna Abrán lakgmaxtulh putum tuku xlinkanit. Na lakgmaxtulh Lot, xpuxnimat,* chu putum tuku xkgalhi, chuna la lakpuskatin chu amakgapitsin tiku xkachilinkanit.

17 Akxni Abrán xkitaspitma la xkakimakgatlajanit Kedorlaomer chu mapakgsinanin tiku xtatayakgo, mapakgsina xalak Sodoma alh paxtokga Abrán kxakaxtum xtiyat Savé, uma wamputun, kxakaxtum xtiyat Mapakgsina. 18 Chu Melquisedec, mapakgsina xalak Salem, maxtulh kaxtalanchu chu vino. Xla chatum sacerdote xwanit tiku xkakninani Dios xala Talhman.

19 Wa xlakata sikulunatlawalh Abrán chu wanilh:

«¡Dios xala Talhman tiku malakatsukilh akgapun chu katiyatni,

kasikulunatlawalh Abrán!

20 ¡Kamalankika Dios xala Talhman,

tiku makamaxkin mintalatlawananin!».

Chu Abrán maxkilh diezmo.

21 Alistalh, mapakgsina xalak Sodoma wanilh Abrán: «Kakimaspitni putum tiku xalak kinkachikin, pero katatamakgxtakgti putum tuku lhuwa xtapalh». 22 Pero Abrán wanilh mapakgsina xalak Sodoma: «Kchaxa kimakan chu klitaya kxlakatin Jehová, Dios Xalatalhman chu tiku tlawalh akgapun chu katiyatni, 23 pi ni ktimakglhtinalh tuku tapakgsiniyan, nipara kgantum hilo chu nipara xtasiw akgtum tatunu, xlakata alistalh ni nawana “Akit ktlawalh pi Abrán lhuwa tuku xkgalhilh”. 24 Kajwatiya kmakglhtiyan tuku wakgolha kiskujnin. Pero kakamaxki tuku kalakgchan lakchixkuwin tiku kistalanikgolh, Aner, Escol chu Mamré».

15 Akxni xtitaxtunita putum uma, Abrán wi tuku maʼakxilhnika niku Jehová makatsinilh uma: «Abrán, ni kapekuanti. Akit nakkuentajtlawayan.* Mintatlaja lu lhuwa nawan». 2 Pero Abrán kgalhtinalh: «Malana Jehová Tiku lakgchan namapakgsinan, ¿tuku nakimaxkiya, xlakata ni kkgalhi kamanan? Putum tuku kkgalhi wa natamakgxtakgni Eliezer, chatum chixku xalak Damasco». 3 Chu wampa: «Ni kimaxkinita chatum kgawasa,* chu kaj chatum kiskujni nalakgchan putum tuku kkgalhi». 4 Pero Jehová kgalhtilh: «Ni, tuku kgalhiya ni wa katitamakgxtakgnilh uma chixku. Wa minkgawasa natamakgxtakgni tuku kgalhiya».

5 Alistalh maxtulh chu wanilh: «Katlawa litlan, kalakapi kʼakgapun chu kaputlekge staku... komo tlan kaputlekgekgoya». Chu wanilh: «Chuna xlilhuwa nawankgo minkamanan». 6 Abrán kanajlanilh Jehová, chu xla xaʼakgstitum liʼakxilhli. 7 Chu wampa: «Akit Jehová, tiku tamakxtun kʼUr kxkachikinkan caldeos xlakata nakmaxkiyan uma tiyat». 8 Pero Abrán kgalhskilh: «Malana Jehová Tiku lakgchan namapakgsinan, ¿tuku naklikatsi pi akit nakintapakgsini?». 9 Dios wanilh: «Kakilaksakni tantum wakax nema kgalhi akgtutu kata, tantum cabra nema kgalhi akgtutu kata, tantum borrego nema kgalhi akgtutu kata, tantum xastakni paloma chu tantun xaskgata paloma».* 10 Wa xlakata katiyalh umakgolh animales chu itat kalakchukulh, pero palomas ni kalakchukulh. Alistalh tantunu animal nema xkalakchukunit, wilih kxpakgxwiki* akgputu animal chu kxpakgastakat* wililh aʼakgputu. 11 Chu laklanka tsiktsi* tsukukgolh taktakgo niku xwilakgo xanin animales, pero Abrán xkatlakga.

12 Akxni xʼamaja tsankga chichini, Abrán lhtatalh chu kxtamanixnat lu kapukswalh. 13 Chu Dios wanilh Abrán: «Milikatsit pi minkamanan nalatamakgo kʼakgtum país nema ni xlakan chu latamanin xalak uma tiyat skujnin nakalimaxtukgo chu akgtati ciento kata nakamakgapatinankgo. 14 Pero akit nakkalakputsanani kachikin tiku skujni nakalimaxtu, chu alistalh xlakan natataxtukgoyacha tuku lhuwa xtapalh. 15 Chu wix chuntiya xatapaxuwan nalatapaya chu kgolonitata nawan akxni naniya chu namaknukana* chuna la xalakgmakgan minatlatni. 16 Pero kxunatanatkan minkamanan tiku namakgxtakgkgo uma tiyat nataspitparakgo, xlakata nina xkilhtamaku nakkamalakgaxokge amorreos».

17 Akxni chichini xtsankganita chu lu kapukswa xwanit, tasiyalh akgtum horno niku xtaxtuma jini, chu kgantum kiwi nema xʼakpasama titaxtulh niku xwilakgo xatalakchukun animales. 18 Uma kilhtamaku, Jehová tatlawalh akgtum talakkaxlan Abrán akxni wa: «Minkamanan nakkamaxki uma tiyat, lata kxkgalhtuchokgo Egipto asta kxalanka kgalhtuchokgo, xkgalhtuchokgo Éufrates: 19 tiyat nema katapakgsini quenitas, quenizitas, cadmonitas, 20 hititas, perizitas, refaím, 21 amorreos, cananeos, guirgaseos chu jebuseos».

16 Sarái, xpuskat Abrán, ni xkgalhi kamanan. Xla xkgalhi chatum skujni xalak Egipto tiku xwanikan Agar. 2 Wa xlakata Sarái wanilh Abrán: «¡Kakgaxpatti, katlawa litlan! Jehová ni kimaxkinit talakaskin nakkgalhi kamanan. Katlawa litlan, katatalakgxtupi kiskujni Agar, chu komo nakgalhi kamanan xtachuna la kinkamanan nalitaxtukgo». Chu Abrán tlawalh tuku wanilh Sarái. 3 Akxni Abrán xkgalhiya akgkaw kata lata xlama kxtiyat Canaán, Sarái liminilh Abrán kskujni xalak Egipto, Agar, xlakata chuna la xpuskat xlimaxtulh. 4 Chu Abrán tatalakgxtumilh Agar, wa xlakata xla xʼama kgalhi skgata. Pero akxni Agar katsilh pi xʼama kgalhi skgata, xla tsukulh lakgmakgan Sarái, xmalana.

5 Akxni Sarái akxilhli uma, wanilh Abrán: «Wix lipina kuenta xlakata nitlan kilikatsini. Akit kmakamaxkin kiskujni, pero akxni xla katsilh pi xʼama kgalhi skgata tsukulh kilakgmakgan. Jehová kalakputsalh tiku lin kuenta, wix o akit». 6 Abrán wanilh Sarái: «Wix kgalhiya limapakgsin xlakata miskujni, katlawa tuku tlan akxilha xpalakata». Wa xlakata Sarái maktujulh Agar, chu xla tsalalh.

7 Alistalh, xʼángel Jehová tekgsli kxakaskakni tiyat lakatsu ktaxtunu,* ktaxtunu nema xwi niku lakankan kSur. 8 Chu wanilh: «Agar, kskujni Sarái, ¿niku tampi, chu niku pimpat?». Xla kgalhtinalh: «Ktsalanima kimalana Sarái». 9 Xʼángel Jehová wanilh: «Kalakgtaspitti mimalana chu kakgalhakgaxpatti tuku nawaniyan». 10 Alistalh xʼángel Jehová wanilh: «Nakmalhuwi minkamanan, lu lhuwa nawan chu nila katiputlekgeka». 11 Xʼángel Jehová wanipa: «Namalakachitaniya chatum kgawasa chu nalimapakuwiya Ismael,* xlakata Jehová kgaxmatnit pi patinampat. 12 Xla nalitaxtu xtachuna la xaluku burro.* Putum nakatalatlawa chu xla putum natalatlawakgo. Ni akxtum katikatalatamalh* putum xnatalan».

13 Wa xlakata xla mapakuwilh Jehová, tiku xtachuwinama, chu wanilh: «Wix chatum Dios tiku akxilha». Chuna wa xlakata lakpuwa: «¿Xlikana kakxilhnit unu tiku kiʼakxilha?». 14 Wa xlakata uma pozo, nema wi kxlakgstipan Cadés chu Bered, limapakuwika Beer-Lahái-Roí.* 15 Alistalh, Agar malakachinilh xkgawasa Abrán, chu Abrán limapakuwilh Ismael kgawasa nema takgalhilh Agar. 16 Abrán xkgalhi tatipuxamachaxan kata akxni Agar malakachinilh Ismael.

17 Akxni Abrán xkgalhi tatipuxamakunajatsa kata, Jehová tasiyanilh Abrán chu wanilh: «Akit Dios Tiku kgalhi putum litliwakga. Kalatapa kkintiji chu nitu kalixkajwananti. 2 Naktatlawayan akgtum talakkaxlan chu naktlawa pi nakgalhiya lhuwa, lu lhuwa kamanan».

3 Wa xlakata Abrán talakgatsokgostalh asta kkatiyatni, chu Dios chuntiya xtachuwinama. Wanilh: 4 «Akit ktatlawan akgtum talakkaxlan, chu xlikana xtlatkan nalitaxtuya lhuwa kachikinin». 5 Nialh Abrán* katilimapakuwika. Mintukuwani nawan Abrahán,* xlakata xtlatkan naklimaxtuyan lhuwa kachikinin. 6 Naktlawa pi nakgalhiya lhuwa, lu lhuwa kamanan chu lhuwa kachikinin naklimaxtuyan. Chu makgapitsi minkamanan mapakgsinanin nalitaxtukgo.

7 «Akit nakmakgantaxti talakkaxlan nema ktatlawaman, wix, minkamanan chu putum tiku aku nalakachintilhakgo. Uma talakkaxlan natlawa pi akit miDios naklitaxtu chu xDioskan minkamanan* naklitaxtu putum kilhtamaku. 8 Chu akit nakkamaxkiyan, wix chu minkamanan, putum tiyat niku latapa chuna la tiku xalak atanu país, putum xtiyat Canaán, milakan nawan putum kilhtamaku. Chu akit xDioskan minkamanan naklitaxtu».

9 Nachuna, Dios wanilh Abrahán: «Wix, milimakgantaxtit talakkaxlan nema ktatlawaman, wix, minkamanan chu putum tiku aku nalakachintilhakgo. 10 Wa uma talakkaxlan nema kkatatlawaman, nema milimakgantaxtitkan wix chu minkamanan: miliʼakstilichukunitkan kxuwa xlichixkukan* putum lakchixkuwin* tiku katapakgsinikgoyan. 11 Miliʼakstilichukutkan kxuwa milichixkukan xlakata nalitasiya talakkaxlan nema kkatatlawaman. 12 Putum minkamanan chu tiku aku nalakachintilhakgo nema kgalhikgo nawan akgtsayan kilhtamaku lata lakachinkgonit, nakaʼakstilichukunikan kxuwa xlichixkukan chu putum tiku ni xalak mifamilia nema kamakgtamawakanit latamanin xalak atanu país na nakaʼakstilichukunikan kxuwa xlichixkukan. 13 Putum lakgkgawasan tiku nalakachinkgo kminchik chu putum tiku katamawanita, nakaʼakstilichukunikan kxuwa xlichixkukan. Kintalakkaxlan, nema talhkanit kmiliwakan, putum kilhtamaku namakgapala». 14 Komo wi tiku ni namasta talakaskin naʼakstilichukunikan kxuwa xlichixku, uma chixku* namakgnikan. Xlakata lakxtlawanit kintalakkaxlan.

15 Alistalh Dios wanilh Abrahán: «Chu mimpuskat Sarái,* nialh katilimapakuwi Sarái, xla nawanikan Sara.* 16 Akit naksikulunatlawayan chu nakmaxkiyan chatum kgawasa nema xla namalakachini. Naksikulunatlawa chu nalitaxtu xkilhtsukut laklanka kachikinin. Chu makgapitsi xkamanan mapakgsinanin* nalitaxtukgo». 17 Wa xlakata Abrahán talakgatsokgostalh asta kkatiyatni. Tsukulh litsin chu wa: «¿Tlan chatum chixku tiku kgalhi akgtum ciento kata nakgalhi chatum kgawasa? Chu Sara, tiku kgalhi tatipuxamakaw kata, ¿tlan namalakachini chatum skgata?».

18 Wa xlakata Abrahán wanilh xaxlikana Dios: «¡Katlawa litlan, kasikulunatlawa Ismael!» 19 Pero Dios wanilh: «Mimpuskat Sara xlikana nakgalhi chatum kgawasa, chu nalimapakuwiya Isaac.* Akit naktatlawa akgtum talakkaxlan. Akgtum talakkaxlan nema makgtanumakgo putum xkamanan chu namakgapala putum kilhtamaku. 20 Chu kkgaxmatnit tuku skinti xpalakata Ismael. Naksikulunatlawa chu naktlawa pi kakgalhilh kamanan chu kalhuwalh, lu nalhuwan. Chu anta nataxtukgoyacha kgalhkutiy napuxkun, chu akgtum lanka kachikin naklimaxtu. 21 Maski chuna, kintalakkaxlan naktatlawa Isaac, kgawasa nema Sara namalakachini akata, chuna la uma kilhtamaku».

22 Akxni tachuwinankgolh Abrahán, Dios alh. 23 Wa xlakata Abrahán kamamakxtumilh Ismael, putum lakchixkuwin* tiku xlakachinkgonit kxchik chu putum tiku xkatamawanit, uma wamputun, putum tiku xtapakgsikgo kxchik Abrahán, chu kaʼakstilichukunilh kxuwa xlichixkukan watiya uma kilhtamaku, chuna la Dios xlimapakgsinit. 24 Abrahán xkgalhi tatipuxamakunajatsa kata akxni akstilichukunika kxuwa xlichixku. 25 Chu Ismael, xkgawasa, xkgalhi akgkututu kata akxni akstilichukunika kxuwa xlichixku. 26 Watiya uma kilhtamaku, Abrahán chu Ismael, xkgawasa, kaʼakstilichukunika kxuwa xlichixkukan. 27 Chu putum tiku xtapakgsikgo kxchik, uma wamputun, tiku xlakachinkgonit kxchik chu tiku xkamakgtamawakanit latamanin xalak atanu país, na kaʼakstilichukunika kxuwa xlichixkukan.

18 Alistalh, Jehová tasiyanilh Abrahán kxlakgstipan xalaklanka kiwi, kMamré. Uma hora lu klhkaknama chu Abrahán xlakaxtuwi niku laktanukan kxchik xaxuwa. 2 Akxni talakayawalh, akxilhli pi lakgamakgat xyakgo kgalhtutu lakchixkuwin. Akxni kaʼakxilhli, lakapala kalakgalh xlakata nakamakgamakglhtinan, chu kalakgtalakgatsokgostalh asta kkatiyatni. 3 Alistalh wa: «Jehová, komo tlan kiliʼakxilha, ktasaskiniyan pi ni kalakatsalawili xchik miskujni. 4 Nakskin tsinu chuchut xlakata nakatuchakgekanatit. Alistalh tlan najaxatit kxtampin kiwi. 5 Xlakata lakgtanitantit uma miskujnikan, kakimaxkitit talakaskin nakkaliminiyan kaxtalanchu xlakata nakgalhiyatit litliwakga.* Alistalh tlan napinatit». Xlakan kgalhtinankgolh: «Tlan, katlawa putum tuku wanti».

6 Wa xlakata Abrahán lakapala alh putsa Sara kxchik xaxuwa chu wanilh: «¡Kalakapala! Katiya patutu canasta* xla harina, kalakgkgochi chu katlawa kaxtalanchu». 7 Alistalh Abrahán lakapala alh niku xyakgo xwakax, laksakli tantum xatlan chu maxkilh chatum kskujni, tiku lakapala alh kaxtlawa. 8 Alistalh tiyalh mantequilla, leche chu xakgawasa toro nema xkaxtlawakanit chu kamujunilh uma liwat. Chu xla tayalh kxtampin kiwi lakatsu niku xwayamakgolh.

9 Xlakan kgalhskinkgolh: «¿Niku wi Sara, mimpuskat?». Chu xla kgalhtinalh: «Unu wi kchiki xaxuwa». 10 Chatum wanilh: «Akata nakmimpara, chuna la uma kilhtamaku, chu mimpuskat Sara kgalhinita nawan chatum kgawasa». Chu Sara xkgaxmatma uma niku laktanukan kxchik xaxuwa, nema xya kxchakgen chixku. 11 Ama kilhtamaku, Abrahán chu Sara lu xlinkgoya kata. Chu Sara xtitaxtunita xkata xlakata tlan xkgalhilh kamanan.* 12 Wa xlakata Sara tsekg tsukulh litsin chu wa: «Akit tiku klina kata chu kinchixku tiku na lina kata, ¿xlikana nakkgalhi chatum skgata?». 13 Wa xlakata Jehová wanilh Abrahán: «¿Tuku xlakata litsilh Sara? ¿Tuku xlakata wa pi kxkata ni katikgalhilh chatum skgata? 14 ¿Anan tuku Jehová nila katitlawalh? Akata nakmimpara, chuna la uma kilhtamaku, chu Sara kgalhinita nawan chatum kgawasa». 15 Pero, xlakata Sara pekualh, xla wa: «¡Ni! ¡Ni klitsilh!». Chu xla* kgalhtilh: «Chuna, litsinti».

16 Chu lakchixkuwin tayakgolh xlakata naʼankgo. Akxni Abrahán alh kalakgaxtakga ktiji, xlakan lakaʼankgolh niku xwi Sodoma. 17 Chu Jehová wa: «Nakwani Abrahán tuku naktlawa. 18 Abrahán nalitaxtu akgtum lanka chu tliwakga kachikin, chu putum kachikinin xalak katiyatni nakasikulunatlawakan* xpalakata. 19 Akit, Jehová, klakgapasnit chu kkatsi pi xla nakalimapakgsi xkamanan chu xkamanan tiku nalatamakgo alistalh pi kalilatamakgolh kilimapakgsin chu katlawakgolh tuku xaʼakgstitum. Chuna, akit, Jehová, nakmakgantaxti tuku kmalaknuninit Abrahán».

20 Wa xlakata Jehová wa: «Kkgaxmatnit pi latamanin lu nitlan lichuwinankgo Sodoma chu Gomorra, chu xtalakgalhinkan lu laklanka. 21 Nakan akxilha komo xlikana tuku lichuwinankan xpalakata chu komo xlikana lu nitlan likatsikgo. Chu, komo ni xlikana, nakkatsi».

22 Alistalh lakchixkuwin ankgolh kSodoma, pero Jehová tatamakgxtakgli Abrahán. 23 Wa xlakata Abrahán lakgtalakatsuwilh chu wanilh: «¿Xlikana na nakamasputuya tiku xaʼakgstitum akxni nakamasputuya tiku nitlan likatsikgo? 24 Kalakpuwaw pi anan itat ciento latamanin tiku xaʼakgstitum. Maski chuna, ¿nakamasputuya putum latamanin? ¿Ni katitapati kachikin xlakata anan itat ciento latamanin tiku xaʼakgstitum? 25 ¡Wix nikxni katimakgni tiku xaʼakgstitum chuna la tiku nitlan likatsi! ¡Wix nikxni katimasta talakaskin pi akxtum nanikgo! Wix nikxni katitlawa uma, ¿xJuezkan putum tuku anan kkatiyatni ni katitlawalh tuku xaʼakgstitum?». 26 Wa xlakata Jehová wanilh: «Komo naktekgsa kSodoma itat ciento latamanin tiku xaʼakgstitum, naktapati putum kachikin xpalakatakan». 27 Maski chuna, Abrahán kgalhtinalh: «Jehová, kakintapati xlakata lu kmaʼakgatsankgeman. Kkatsi pi kaj pokgxni chu lhkaka akit. 28 Pero kalilakpuwaw pi kaj kgalhkitsis tsankga xlakata nakichan itat ciento. ¿Namasputuya putum kachikin xlakata tsankga kgalhkitsis?». Chu Dios kgalhtilh: «Ni ktimasputulh komo naktekgsa tipuxamakitsis tiku xaʼakgstitum».

29 Amakgtum, Abrahán kgalhskimpa: «¿Chu komo anan tipuxam?». Xla kgalhtilh: «Komo anan tipuxam, ni ktimasputulh». 30 Abrahán wanipa: «Jehová, ni kasitsi, pero, katlawa litlan, kakimaxki talakaskin chuntiya naktachuwinanan. ¿Chu komo kaj puxamakaw natekgsa?». Xla kgalhtilh: «Komo naktekgsa puxamakaw, ni ktikamasputulh». 31 Chu Abrahán amakgtum wanipa: «Jehová, kakintapati pi lu kmaʼakgatsankgeman. ¿Chu komo kaj kgalhpuxam anan tiku xaʼakgstitum?». Dios kgalhtilh: «Komo anan kgalhpuxam ni ktimasputulh». 32 Xaʼawatiya, Abrahán wanilh: «Jehová, ni kasitsi, pero, katlawa litlan, kakimaxki talakaskin nakchuwinampara amakgtum. ¿Chu komo kaj kgalhkaw natekgsa?». Xla kgalhtilh: «Ni ktimasputulh komo naktekgsa kgalhkaw». 33 Akxni tachuwinankgolh Abrahán, Jehová alh, chu Abrahán taspitpa niku xya xchik xaxuwa.

19 Kakgotanun chatiy ángeles chankgolh kSodoma chu Lot xwi niku xya xmalakcha* kachikin. Akxni Lot kaʼakxilhli, xla tayalh xlakata nakamakgamakglhtinan chu alistalh kalakgtalakgatsokgostalh asta kkatiyatni. 2 Chu kawanilh: «Katlawatit litlan, katantit* kkinchik. Anta kalakgtankuwitit uma katsisni chu naktlawa pi nakatuchakgekanatit. Chali sokg natakiyatit chu natiyaparayatit mintijikan». Pero xlakan kgalhtikgolh: «Ni, paxtikatsinilh. Kplaza naklakgtankuwiyaw». 3 Pero xla lu katasaskinilh, wa xlakata xlakan taʼankgolh kxchik. Alistalh katlawanilh xakgama liwat, kamakchanilh kaxtalanchu nema ni xkgalhi limaxkutin, chu xlakan wayankgolh.

4 Akxni nina xʼankgo lhtatakgo, lakchixkuwin xalak Sodoma stiliwilikgolh chiki, lata tiku tlakg kgawasaku xwanit asta tiku xlina kata. 5 Chu tsukukgolh tasanikgo Lot chu xwanimakgo: «¿Niku wilakgolh lakchixkuwin tiku chinkgolh kminchik uma katsisni? ¡Kakatamakxtu xlakata nakkatatalakgxtumiyaw!».

6 Lot taxtulh, pero malakchuwalh malakcha. 7 Chu katasaskinilh: «Katlawatit litlan natalan, ni katlawatit tuku lu lixkajni. 8 Kaʼakxilhtit, kkgalhi chatiy laktsuman tiku nina tatalakgxtumikgo chatum chixku. Kakilamaxkiw talakaskin nakkaliminiyan xlakata nakatlawaniyatit tuku lakpuwanatit pi tlan. Pero umakgolh lakchixkuwin nitu kakatlawanitit, xlakata xlakan kaj minkgonit makgtawilakgo* kkinchik». 9 Pero xlakan wanikgolh: «¡Katapanu!».* Chu alistalh wankgolh: «Uma chixku tiku xʼakstu lama, tiku xalak atanu país chu minit latama unu, ¿tiku litaxtu xlakata nakinkalakputsananiyan? La uku tlakg nitlan tuku nakkatlawaniyan nixawa xlakan». Wa xlakata lhkgen lakgankgolh Lot chu xmalakaniputunkgo malakcha. 10 Chu lakchixkuwin tiku xtanumakgo kchiki maxtukgolh xmakankan xlakata nachipakgo Lot, tamaknukgolh kchiki chu malakchuwakgolh malakcha. 11 Pero kamalakgatsikgolh lakchixkuwin tiku xlayakgo kxkilhtin chiki, lata tiku aktsujku asta tiku tlakg lankata, chu xlakan tlakgwankgolh xlakata xputsamakgolh malakcha.

12 Wa xlakata lakchixkuwin tiku xtanumakgo kxchik Lot wanikgolh: «¿Wilakgo atanu mintalilakgapasni kʼuma kachikin? ¡Komo wilakgo minapuwitin,* milakgkgawasan, milaktsuman chu putum tiku tapakgsinikgoyan, kakamamakxtupi chu kakatamakxtu kʼuma kachikin! 13 Nakmasputuyaw uma kachikin, xlakata Jehová kgaxmatnit pi lu nitlan kalichuwinankan latamanin xalak uma kachikin. Wa xlakata Jehová kinkamalakgachan xlakata nakmasputuyaw». 14 Chu Lot alh katachuwinan xnapuwitin, lakchixkuwin tiku xʼamakgo katatamakgaxtokgkgo xlaktsuman, chu makglhuwa kawanilh: «¡Kaw! ¡Kataxtutit kʼuma kachikin! ¡Jehová namalakgsputu uma kachikin!». Pero xnapuwitin xlakpuwankgo pi kaj xkgalhkgamanama.

15 Akxni xtsukuma xkgakga, ángeles tsukukgolh malakapalikgo Lot chu xwanimakgo: «¡Kalakapala! ¡Kalipi mimpuskat chu chatiy milaktsuman, xlakata ni naniya akxni namalakgaxokgekan uma kachikin xlakata xtalakgalhin!». 16 Pero Lot lu xtamakgapalima. Maski chuna, Jehová lakgalhamalh, wa xlakata ángeles makgachipalinkgolh Lot, xpuskat, xlaktsuman chu katamakxtukgolh kkachikin. 17 Akxni xtaxtukgonita kkachikin, chatum ángel wanilh: «¡Kalakgmaxtu milatamat! ¡Ni katalakgaspitti chu ni katachokgo kkachikinin nema wilakgo kxakaxtum tiyat! ¡Katsala kkasipijni xlakata ni namalakgsputukana!».

18 Pero Lot wa: «¡Jehová, ni, anta ni, katlawa litlan! 19 Kkatsi pi lu tlan liʼakxilha uma miskujni chu pi lu tlan kilikatsininita* xlakata kilakgmaxtupat. Pero ni kamputun kkasipijni. Xlakata kpekuan komo wi tuku nitlan nakiʼakgspula chu nakni. 20 Kaʼakxilhti, unu lakatsu anan akgtum aktsu kachikin niku tlan naktsala. ¿Tlan anta nakan? Uma ni lanka kachikin, katlawa litlan, ktasaskiniyan. Chuna tlan naklakgtaxtu». 21 Wa xlakata Dios* kgalhtilh: «Tlan, naklimasiyaniparayan talakgalhaman chu ni ktimasputulh kachikin nema lichuwinampat. 22 ¡Kalakapala! ¡Katsala, xlakata nila tuku ktlawa asta akxni nachipina anta!». Wa xlakata kachikin limapakuwika Zóar.*

23 Xtaxtunita chichini akxni Lot chalh kZóar. 24 Wa xlakata Jehová tlawalh pi xtaktalh lhkuyat chu azufre kSodoma chu kʼGomorra. Jehová wa tiku makamilh uma, kʼakgapun mincha. 25 Chuna kamasputulh umakgolh kachikinin. Masputulh putum kachikinin nema xwilakgo kxakaxtum tiyat, latamanin tiku xlamakgo anta chu putum tuwan* xalak kapukuxtun. 26 Lot xpulanitilha xpuskat, chu xpuskat tsukulh lakaʼan kxchakgen. Wa xlakata xmakni matsatlalh.*

27 Abrahán sokg takilh chu alh niku xtachuwinanit Jehová. 28 Akxni lakaʼalh niku xwi Sodoma chu Gomorra chu putum kachikinin nema wilakgo kxakaxtum tiyat, kaks malakawanilh tuku akxilhli: ¡xtachayawama tsitsakga jini xtachuna la jini nema taxtu kʼhorno! 29 Akxni Dios kamasputulh kachikinin nema xwilakgo kxakaxtum tiyat, lakapastakli Abrahán. Wa xlakata maxtulh Lot kkachikinin nema xʼama masputu, niku Lot xlama.

30 Titaxtulh kilhtamaku, Lot tsukulh pekuan nalatama kZóar, wa xlakata katataxtulh chatiy xlaktsuman kZóar chu alh latama kkasipijni. Anta tsukulh katalatama chatiy xlaktsuman kʼakgtum lhuku. 31 Chu xapulana* xtsumat wanilh xtala: «Kintlatkan lina kata, chu unu ni anan chatum chixku tiku tlan natatamakgaxtokgaw xlakata tlan nakgalhiyaw kamanan chuna la amakgapitsin. 32 Kamaxkiw vino kintlatkan chu katatamaw xlakata tlan natakgalhiyaw kamanan».*

33 Wa xlakata uma katsisni limakgakgachikgolh vino xtlatkan. Alistalh xapulana xtsumat tanulh niku xwi xtlat chu tatamalh. Pero Lot ni katsilh akxni xtsumat tatamalh chu akxni takilh. 34 Lichali, xapulana xtsumat Lot wanilh xtala: «Katsisni akit ktatamalh kintlatkan. Kamaxkiparaw vino uma katsisni, alistalh wix natanuya niku wi chu natatapaya. Chuna tlan natakgalhiyaw kamanan».* 35 Wa xlakata uma katsisni limakgakgachiparakgolh vino xtlatkan. Chu xaʼawatiya xtsumat* alh tatama. Pero Lot ni katsilh akxni xtsumat tatamalh chu akxni takilh. 36 Chu chatiy xlaktsuman Lot xʼamakgo kgalhikgo kskgatakan. 37 Xapulana xtsumat Lot malakachinilh chatum kgawasa chu limapakuwilh Moab. Xla xtlatkan litaxtulh moabitas. 38 Xaʼawatiya xtsumat na kgalhilh chatum kgawasa chu limapakuwilh Ben-Ammí. Xla xtlatkan litaxtulh ammonitas.

20 Abrahán mapanulh xchik xaxuwa niku xwi, alh kxtiyat Neguéb chu tsukulh latama kxlakgstipan Cadés chu Sur. Akxni xlama* kʼGuerar, 2 Abrahán xwan xpalakata Sara: «Xla kintala». Wa xlakata Abimélec, mapakgsina xalak Guerar, alh maputsinan Sara xlakata xliminika. 3 Alistalh, Dios tasiyanilh Abimélec kʼakgtum tamanixnat katsisni chu wanilh: «La uku* wix xtachuna la xanin litaxtuya xlakata puskat nema matiyinanti, xla makgaxtokga chu tapakgsini atanu chixku». 4 Pero Abimélec ni xtatalakgxtuminit Sara. Wa xlakata wa: «Jehová, ¿namasputuya akgtum kachikin nema ni lin kuenta?* 5 ¿Ni kiwanilh Abrahán “xla kintala”? ¿Chu ni kiwanilh Sara “xla kintala”? Akit ni xakkatsi pi xaktlawama tuku nitlan». 6 Wa xlakata xaxlikana Dios wanilh kxtamanixnat: «Akit kkatsi pi ni xlakpuwanita natlawaya tuku nitlan. Wa xlakata ni kmaxkin talakaskin natlawaya talakgalhin kkilakatin chu ni kmaxkin talakaskin pi xtatalakgxtupi. 7 Chu la uku kamaspitni xpuskat Abrahán, xlakata xla chatum palakachuwina. Xla natlawa oración mimpalakata chu wix ni katini. Pero komo ni namaspitniya, xlikana kwaniyan pi wix chu tiku tapakgsinikgoyan nanikgo».

8 Abimélec lu tsisa takilh, katasanilh xlakskujnin chu kalitachuwinalh putum tuku xlanit chu xlakan lu pekuankgolh. 9 Alistalh Abimélec tasanilh Abrahán chu wanilh: «¿Tuku kilatlawaninitaw? ¿Tuku nitlan ktlawaninitan xlakata xpimpat kilamatlawiyaw akgtum lanka talakgalhin chu kalipekua xkilawilimaw akit chu kintamapakgsin? Uma tuku kintlawani lu nitlan». 10 Abimélec wanipa Abrahán: «¿Tuku xlakata chuna tlawa?». 11 Abrahán kgalhtilh: «Klakpuwa, “Latamanin xala unu ni pekuanikgo Dios, chu nakimakgnikgo xpalakata kimpuskat”. 12 Pero xla xlikana kintala. Kaj chatum kintlatkan, pero tanu tanu kintsekan. Chu la uku na kimpuskat. 13 Wa xlakata, akxni Dios kilimapakgsilh pi xaktaxtulh kxchik kintlat chu lakatum lakatum niku xakalh latama, akit kwanilh Sara: “Kaniwa niku naʼanaw kawanti pi akit mintala, chuna nakilimasiyaniya mintapaxkit nema ni makgxtakgnan”».

14 Wa xlakata Abimélec limapakgsinalh pi xliminka borregos, wakax, nachuna lakchixkuwin chu lakpuskatin tiku kskujnin xlitaxtukgo, chu makamaxkilh Abrahán. Na maspitnilh Sara, xpuskat. 15 Abimélec wanipa: «Kaʼakxilhti, wa uma tiyat nema kintapakgsini. Tlan nalatapaya niku wix lakaskina». 16 Chu wanilh Sara: «Unu kmaxkima mintala akgtum mil tumin xaplata. Xlakata chuna nalitasiya pi ni lipina kuenta* kxlakatinkan putum tiku tawilakgon chu amakgapitsin. Niti katilimawakan tuku nitlan». 17 Wa xlakata Abrahán tsukulh tasaskini xaxlikana Dios, chu Dios mapaksalh Abimélec, xpuskat chu xlakskujnin, chu tsukukgolh kgalhikgo kamanan. 18 Xlakata Jehová xtlawanit pi putum lakpuskatin tiku xwilakgo kxchik Abimélec nila xkgalhikgolh kamanan xpalakata Sara, xpuskat Abrahán.

21 Jehová lakapastakli Sara, chuna la xwanit, chu Jehová makgantaxtilh tuku xmalaknunit xpalakata Sara. 2 Wa xlakata Sara xʼama kgalhi skgata. Sara malakachinilh chatum kgawasa nema takgalhilh Abrahán, akxni xla kgolota xwanit. Uma lalh kkilhtamaku chuna la Dios xmalaknuninit Abrahán. 3 Abrahán limapakuwilh Isaac skgata nema lakachilh, kgawasa nema Sara takgalhilh. 4 Chu akxni Isaac xkgalhi akgtsayan kilhtamaku lata xlakachinit, Abrahán akstilichukunilh kxuwa xlichixku, chuna la Dios xlimapakgsinit. 5 Abrahán xkgalhi akgtum ciento kata akxni lakachilh Isaac, xkgawasa. 6 Chu Sara wa: «Dios kimakgalitsinit* chu putum tiku nakgaxmata uma nakintalitsin».* 7 Chu wampa: «Niti lakpuwa pi akit xakama matsiki chatum skgata, pero ktakgalhinit chatum skgata Abrahán maski xla kgolota».

8 Kgawasa stakli chu nialh matsikika. Kilhtamaku akxni nialh matsikika Isaac, Abrahán tlawalh akgtum lanka fiesta. 9 Pero Sara xʼakxilhma pi xkgawasa* Agar tiku xalak Egipto xwanit, xlikgalhkgamanan Isaac. 10 Wa xlakata wanilh Abrahán: «¡Katlakgaxtu uma skujni chu xkgawasa! Kinkgawasa Isaac ni katitatapapitsilh tuku xla lakgchan xkgawasa uma skujni». 11 Pero Abrahán lu nitlan limakgkatsilh tuku wanilh Sara xpalakata xkgawasa.* 12 Wa xlakata Dios wanilh Abrahán: «Ni kamakgalipuwan tuku waniman Sara xlakata minkgawasa chu miskujni. Kakgalhakgaxpatti,* xlakata kxfamilia Isaac naminkgoyacha tiku nakalimapakuwikan minkamanan. 13 Pero xkgawasa miskujni na naktlawa pi akgtum kachikin nalitaxtu, xlakata xla na minkgawasa».

14 Wa xlakata Abrahán tsisa takilh, tiyalh kaxtalanchu chu xuwa* niku xtajuma chuchut chu maxkilh Agar. Xla pakgxtumawakalh, chu alistalh wanilh Agar chu xkgawasa pi xʼankgolh. Wa xlakata, xla alh chu xʼakgtsankgapula kxakaskakni xtiyat Beer-Seba. 15 Titaxtulh kilhtamaku, chuchut nema xtajuma kxuwa sputli, chu xla lhkgen makalh xkgawasa niku xya akgatum aktsu kiwi. 16 Alistalh tsukulh tlawan chu tsinu lakgamakgat* tawilalh, xlakata xwan: «Ni kakxilhputun akxni nani kinkgawasa». Wa xlakata tsinu lakgamakgat alh tawila chu lipekua tsukulh tasa.

17 Dios kgaxmatli pi kgawasa na xtasama, wa xlakata lata k’akgapun x’ángel Dios tachuwinalh Agar chu wanilh: «¿Tuku akgspulaman, Agar? Ni kapekuanti, xlakata Dios kgaxmatninit minkgawasa niku wi. 18 Kataya, kamaki chu kamakgachipa, xlakata akgtum lanka kachikin naklimaxtu». 19 Wa xlakata Dios tlawalh pi xʼakxilhli pozo niku xtajuma chuchut. Chu xla alh niku xwi pozo, matsamalh xuwa niku xmujukan chuchut chu makgotnilh xkgawasa. 20 Chu Dios ni makgxtakgli kgawasa chuna la kstaktilhama. Xla latamalh kxakaskakni tiyat chu titaxtulh kilhtamaku tsukulh maklakaskin arco. 21 Xla alh latama kxakaskakni xtiyat Parán, chu xtse putsanilh chatum puskat xalak xtiyat Egipto.

22 Ama kilhtamaku, Abimélec alh tachuwinan Abrahán chu taʼalh Ficol, xapuxku ksoldado. Wanilh: «Dios makgtayayan putum tuku tlawaya. 23 Wa xlakata kalitaya unu kxlakatin Dios pi ni kintilaʼakgskgawiw akit nipara kinkamanan nipara xkamanan kinkamanan. Na kakilitayani akit chu latamanin tiku lamakgo ktiyat niku lapat, pi nakilalimasiyaniyaw tapaxkit nema ni makgxtakgnan chuna la akit klimasiyanin». 24 Chu Abrahán wanilh: «Klitaya».

25 Pero Abrahán wanilh Abimélec pi kskujnin xafuerza xmakglhtikgonit akgtum pozo. 26 Chu Abimélec wanilh: «Ni kkatsi tiku chuna tlawan. Wix nitu xkiwaninita chu asta la uku kkatsima». 27 Akxni kgaxmatli, Abrahán katiyalh borregos chu wakax chu maxkilh Abimélec. Chu xchatiykan tlawakgolh akgtum talakkaxlan. 28 Akxni Abrahán tanu kawililh tantujun borregas, 29 Abimélec kgalhskilh: «¿Tuku xlakata tanu kawili umakgolh tantujun borregas?». 30 Abrahán wanilh: «Milimakgamakglhtinat umakgolh tantujun borregas nema kmaxkiman. Uma nalimasiya pi akit kpuwaxnit uma pozo». 31 Wa xlakata limapakuwilh Beer-Seba* niku xwi pozo, xlakata anta xchatiykan wi tuku lalitayanikgolh. 32 Wa xlakata tlawakgolh akgtum talakkaxlan kBeer-Seba. Chu Abimélec tataspitli Ficol kxtiyatkan filisteos, xapuxku ksoldado. 33 Alistalh, Abrahán chalh akgatum tamarisco* kBeer-Seba chu anta mapakuwilh xtukuwani Jehová, Dios tiku putum kilhtamaku lama. 34 Chu Abrahán lhuwa kilhtamaku latamalh* kxtiyatkan filisteos.

22 Alistalh, xaxlikana Dios xʼakxilhputun komo Abrahán xʼama kgalhakgaxmata. Wanilh: «¡Abrahán!». Chu xla kgalhtilh: «¡Unu kwi!». 2 Chu Dios wanilh: «Katlawa litlan kapit kxtiyat Moria, kalipi minkgawasa Isaac, xachastum minkgawasa, tiku lu paxkiya. Anta kamakamasta chuna la xalhkun tamakamastan kʼakgtum sipi nema nakwaniyan».

3 Wa xlakata Abrahán lu sokg takilh, makaxli xburro chu katasanilh chatiy xlakskujnin xlakata xtaʼankgolh xla chu Isaac, xkgawasa. Na lakgskgalh kiwi nema xmaklakaskilh akxni xmakamastalh xalhkun tamakamastan. Alistalh alh niku xaxlikana Dios xwaninit pi xʼalh. 4 Xliʼakgtutu kilhtamaku, Abrahán talakayawalh chu lata lakgamakgat akxilhli niku xʼama. 5 Chu Abrahán kawanilh kskujnin: «Unu katatamakgxtakgtit burro, akit chu kinkgawasa kamaw kakninaniyaw Dios. Alistalh naktaspitaw».

6 Wa xlakata Abrahán tiyalh xataskgan kiwi xlakata tlan xmakamastalh xalhkun tamakamastan, makukilh Isaac, xkgawasa, chu xla lilh cuchillo chu lhkuyat. Alistalh akxtum ankgolh. 7 Chu Isaac wanilh Abrahán, xtlat: «¡Kintlat!». Xla kgalhtilh: «¡Kakiwani, kinkgawasa!». Isaac wanilh: «Kgalhiyaw kiwi chu lhkuyat, pero ¿niku wi borrego nema namaklakaskinaw chuna la xalhkun tamakamastan?». 8 Abrahán kgalhtilh: «Kinkgawasa, Dios nakinkamaxkiyan borrego nema namaklakaskinaw chuna la xalhkun tamakamastan». Chu tsukuparakgolh tlawankgo.

9 Alistalh, chankgolh niku xaxlikana Dios xwaninit Abrahán. Anta tlawalh akgtum pumakamastan chu kgalhmawakalh xataskgan kiwi. Alistalh makachilh chu tantuchilh Isaac, xkgawasa, chu mamilh kxkgalhni kiwi, nema xmawakanit kxkgalhni pumakamastan. 10 Alistalh, Abrahán tiyalh cuchillo xlakata namakgni xkgawasa. 11 Pero lata kʼakgapun xʼángel Jehová wanilh: «¡Abrahán! ¡Abrahán!». Chu xla kgalhtilh: «¡Unu kwi!». 12 Chu ángel* wa: «Nitu katlawani minkgawasa. La uku liwana kkatsi pi wix kinkgalhakgaxpata xlakata lu kimaxkiya kakni, xlakata xatapaxuwan xkimaxkipat xachastum minkgawasa». 13 Alistalh Abrahán talakayawalh chu akxilhli pi ni lu makgat xya tantum borrego nema xlitalakgnutayanit xʼakgalokgot kʼaktsu kiwi. Wa xlakata alh chipa borrego chu makamastalh chuna la xalhkun tamakamastan chu ni xkgawasa makamastalh. 14 Chu anta, Abrahán limapakuwilh Jehová-Yiré.* Wa xlakata asta la uku wankan: «Ksipi Jehová, xla namasta tuku natamaklakaskin».

15 Chu lata kʼakgapun, xʼángel Jehová xlimakgtiy tachuwinampa Abrahán 16 chu wa: «Xlakata tlawa uma chu xlakata xatapaxuwan xkimaxkiputuna minkgawasa, xachastum minkgawasa, kmalaknu kkintukuwani, wan Jehová, 17 pi xlikana naksikulunatlawayan, chu naktlawa pi minkamanan* lhuwa nawankgo chuna la staku xalak akgapun chu chuna la muntsaya nema anan kxkilhtun pupunu. Nachuna, minkamanan naʼakgchipakgo xkachikinkan* xtalamakgasitsinkan. 18 Chu putum kachikinin xalak katiyatni namakglhtinankgo akgtum tasikulunalin* xpalakata minkamanan, xlakata wix kgaxpatnita kintachuwin».

19 Alistalh, Abrahán taspitli niku xwilakgo kskujnin chu xputumkan taspitkgolh kBeer-Seba. Chu Abrahán chuntiya latamalh kBeer-Seba.

20 Alistalh, makatsinika Abrahán: «Milcá takgalhinit kamanan mintala Nacor. 21 Xapuxku xkgawasa wanikan Uz, xlichatiy wanikan Buz, xlikgalhtutu wa Quemuel, tiku xkgawasa wanikan Aram. 22 Milcá na malakachinilh Késed, Hazó, Pildás, Jidlaf chu Betuel». 23 Xtsumat Betuel wanikan Rebeca. Wa umakgolh kgalhtsayan kamanan nema Milcá takgalhilh Nacor, xtala Abrahán. 24 Chu Reumá, atanu xpuskat* Nacor, na takgalhilh umakgolh kamanan: Tébah, Gaham, Tahas chu Maacá.

23 Sara latamalh 127 kata. Wa umakgolh kata nema makgapalalh xlatamat. 2 Sara nilh kQuiryat-Arbá, kʼHebrón, kxtiyat Canaán. Chu Abrahán tsukulh tasa chu lu nitlan limakgkatsilh xlakata nilh Sara. 3 Wa xlakata Abrahán tapanulh niku xma xpuskat chu kawanilh xkamanan Het: 4 «Akit xalak atanu país chu kaj kminit latama kmilakgstipankan. Kakimaxkitit aktsu tiyat nema katapakgsiniyan xlakata tlan nakmaklakaskin chuna la putaknun.* Chu anta tlan nakmaknu* kimpuskat». 5 Chu xkamanan Het wanikgolh Abrahán: 6 «Kimalana, kakilakgaxmatniw. Kkilakgstipankan wix chatum puxku tiku Dios laksaknit.* Tlan namaknuya mimpuskat ktlakg xatlan putaknun nema kkgalhiyaw. Nipara chatum akinin ktikawanin pi ni ktikamaxkin niku namaknuya mimpuskat».

7 Wa xlakata Abrahán tayalh, kalakgtakilhputalh latamanin xalak uma kachikin, xkamanan Het, 8 chu kawanilh: «Komo wixin kimaxkiyatit talakaskin nakmaknu kimpuskat, kawanitit Efrón, xkgawasa Zóhar, 9 pi kakistamaxkilh lhuku nema wi kMacpelá, nema xla tapakgsini chu wi kxkilhapan xpukuxtu. Kakimaxkitit talakaskin kmilakatinkan nakmaxki plata nema xtapalh lhuku. Chuna nakkgalhi niku tlan nakmaknunan».

10 Efrón tiku hitita xwanit, xwi kxlakgstipankan xkamanan Het. Wa xlakata, kxlakatinkan xkamanan Het chu putum tiku xlaktanukgo kxmalakcha* kachikin, kgalhtilh Abrahán: 11 «¡Ni, kimalana! Kakinkgaxpatni. Ni kajwatiya ktimaxkin lhuku, na nakmaxkiyan pukuxtu niku wi. Kmaxkiyan kxlakatinkan umakgolh lakchixkuwin xalak kinkachikin. Anta kamaknu mimpuskat». 12 Wa xlakata Abrahán kalakgtakilhputalh latamanin xalak uma kachikin 13 chu wanilh Efrón kxlakatinkan amakgapitsin. «Kakinkgaxpatni, komo tlan akxilha, nakxokgoniyan xtapalh mimpukuxtu. Kakimakglhti plata xlakata akit tlan nakmaknu anta kimpuskat».

14 Chu Efrón kgalhtilh Abrahán: 15 «Kimalana, kakinkgaxpatni, uma pukuxtu xtapalh akgtati ciento siclo* xla plata, pero uma ni wa tuku tlakg xlakaskinka. Kapit chu kakimaknu mimpuskat». 16 Wa xlakata Abrahán makgamakglhtinalh tuku wanilh Efrón chu pulhkanilh plata nema xwaninit kxlakatinkan xkamanan Het: akgtati ciento siclo* xla plata, chuna la xpulhkanankgo stananin. 17 Chuna limasiyaka pi xpukuxtu Efrón nema xwi kMacpelá, lakatsu kMamré, uma wamputun, pukuxtu, lhuku nema xwi anta chu putum kiwi nema xyakgo anta, la uku 18 wa Abrahán xtapakgsini, tamawalh kxlakatinkan xkamanan Het chu putum tiku xlaktanukgo kxmalakcha kachikin. 19 Alistalh Abrahán maknulh xpuskat klhuku nema xwi kMacpelá, lakatsu kMamré, uma wamputun, Hebrón, kxtiyat Canaán. 20 Wa xlakata pukuxtu chu lhuku* nialh wa katapakgsinilh xkamanan Het, wa tapakgsinilh Abrahán xlakata xmaklakaskilh chuna la putaknun.

24 Abrahán lu xkgolonita. Chu Jehová ankgalhin ksikulunatlawanit. 2 Akgtum kilhtamaku, Abrahán tachuwinalh chatum kskujni tiku tlakg xlina kata, tiku xkuenta tlawa putum tuku Abrahán xkgalhi, chu wanilh: «Katlawa litlan, wi tuku kakilitayani.* 3 Kakilitayani kxlakatin Jehová, Dios xalak akgapun chu xalak katiyatni, pi ni katilaksakni kinkgawasa chatum tsumat xalak Canaán, tiku kxlakgstipankan klama, xlakata xpuskat nalitaxtu. 4 Wata napina kkimpaís chu nalaksakniya kinkgawasa Isaac chatum puskat tiku xalak kifamilia».

5 Pero kskujni wanilh: «¿Chu tuku naktlawa komo puskat ni namimputun unu? ¿Lakaskina naklin minkgawasa kpaís niku taxtupi?». 6 Abrahán kgalhtilh: «Ni nalipina kinkgawasa anta. 7 Jehová, Dios xalak akgapun, wa tiku kiwanilh pi xaktaxtulh kxchik kintlat chu ktiyat niku lamakgolh kifamilia. Na kintachuwinalh chu kimalaknunilh: “Nakkamaxki uma tiyat minkamanan”. Xla namalakgacha xʼángel xlakata napulalinan, chu anta, wix natekgsniya kinkgawasa chatum puskat. 8 Pero komo puskat ni natamimputunan, wix makgantaxtinita nawan tuku kliyawaman. Pero ni nalipina kinkgawasa anta». 9 Chu skujni litayanilh Abrahán, xmalana, pi xʼama tlawa tuku xlakaskin. Litayanilh pi xʼama makgantaxti putum tuku xwaninit.

10 Wa xlakata skujni katiyalh tankaw xcamellos xmalana chu alh kxkachikin Nacor, kMesopotamia. Chu xlin tipalhuwa tamaskiwin* nema xmalinima. 11 Akxni chalh, tlawalh pi camellos xtawilakgolh lakatsu kpozo nema xwi kxkilhtin kachikin. Xkgotanumaja chu xchanita hora akxni lakpuskatin xʼankgo tiyakgo chuchut. 12 Chu tlawalh oración: «Jehová, xDios kimalana Abrahán, katlawa pi putum tlan kakinkitaxtunilh uma kilhtamaku, katlawa litlan. Kalimasiyani tapaxkit nema ni makgxtakgnan kimalana Abrahán. 13 Kwi unu lakatsu ktaxtunu* chu laktsuman xalak kachikin mimakgo tiyakgo chuchut. 14 Kskiniyan pi tsumat tiku nakwani: “Katlawa litlan, kamakti mixalu niku lipina chuchut xlakata tlan nakkgotnan” chu nakinkgalhti: “Kakgotnanti, chu na nakkalimini chuchut mincamellos” wa uma tsumat tiku laksakninita miskujni Isaac. Chuna nakkatsi pi limasiyaninita kimalana tapaxkit nema ni makgxtakgnan».

15 Akxni nina xtlawakgo xʼoración, taxtucha kkachikin chatum tsumat tiku xwanikan Rebeca nema xpakgxtuwaka kxalu. Xla xtsumat xwanit Betuel, xkgawasa Milcá, xpuskat Nacor, xtala Abrahán. 16 Xla chatum tsumat tiku lu lilakgatit xwanit; nina xtatalakgxtumi chatum chixku. Xla chalh niku xwi taxtunu, matsamalh kxalu chu taspitpa. 17 Skujni lakapala alh niku xya uma tsumat chu wanilh: «Katlawa litlan, kakimaxki tsinu chuchut nema tajuma kmixalu». 18 Xla kgalhtilh: «Kakgotnanti, kimalana». Wa xlakata lakapala maktilh xalu kxpakgxtun chu tsukulh makgotni. 19 Akxni makgotnikgolh, Rebeca wanilh: «Na nakmakutu lhuwa chuchut nema nalikgotnankgo mincamellos». 20 Wa xlakata lakapala puxtakgelh kxalu niku xkgotnankgo animales chu makglhuwa lalh xlakata xkimakutuma chuchut kpozo. Chuna xmakutuma chuchut xlakata xkgotnankgolh putum xcamellos skujni. 21 Putum uma kilhtamaku, chixku kajwatiya xʼakxilhma chu kaks malakawanilh, xlilakpuwama komo Jehová xmakgtayanit xlakata tlan xkitaxtunilh.

22 Akxni camellos kgotnankgolh, chixku maxkilh Rebeca akgtum nariguera* xaʼoro nema atsinu ni xchan akgchaxan gramo* chu akgtiy tamakganu xaʼoro nema xtsinkan 114 gramos.* 23 Chu wanilh: «Katlawa litlan, kakiwani tiku mintlat. ¿Anan kxchik mintlat niku tlan naktamakgxtakgaw uma katsisni?». 24 Xla kgalhtinalh: «Akit xtsumat Betuel, xkgawasa Milcá nema takgalhilh Nacor». 25 Chu wampa: «Anan niku tlan natamakgxtakgatit uma katsisni. Na kkgalhiyaw paja chu lhuwa xliwatkan animales». 26 Wa xlakata skujni tatsokgostalh chu takilhputalh kxlakatin Jehová. 27 Alistalh wa: «Kamalankika Jehová, xDios kimalana Abrahán, xlakata chuntiya limasiyanima tapaxkit nema ni makgxtakgnan chu ankgalhin makgantaxti tuku malaknu. Jehová kimpulaliminit asta niku wilakgolh xnatalan kimalana».

28 Chu tsumat lakapala alh litachuwinan xtse chu amakgapitsin putum tuku xlanit. 29 Chu Rebeca xkgalhi chatum xtala tiku xwanikan Labán. Xla lakapala alh akxilha chixku tiku xwi lakatsu ktaxtunu. 30 Akxni akxilhli nariguera chu tamakganu nema xmakganu Rebeca chu akxni kgaxmatli pi wanilh: «Wa tuku kiwanilh chixku», Labán alh paxtokga chixku tiku chuntiya xkatawi xcamellos lakatsu ktaxtunu. 31 Chu wanilh: «Katat, wix tiku sikulunatlawanitan Jehová. ¿Tuku xlakata chuntiya unu wila? Klimapakgsinalh pi xkaxtlawaka niku natawilaya chu niku natawilakgo camellos». 32 Wa xlakata chixku tanulh kchiki chu xla* kamaktinilh tuku xlinkgo camellos chu kamaxkilh paja chu atanu xliwatkan animales. Na kalinilh chuchut kskujni Abrahán chu lakchixkuwin tiku xtaʼankgo xlakata xkatuchakgelh. 33 Akxni xmujunikanita xliwat, chixku wa: «Ni ktiwayalh asta akxni kkawaninitan nawan tuku klakgminit». Wa xlakata Labán wanilh: «Kachuwinanti».

34 Chu xla wa: «Akit kskujni Abrahán. 35 Jehová lu sikulunatlawanit kimalana. Lhuwa tuku maxkinit, chuna la borregos, wakax, plata, oro, skujnin lakchixkuwin chu lakpuskatin, camellos chu burros. 36 Chu Sara, xpuskat kimalana, takgalhilh chatum kgawasa akxni xla xlina kata, chu Abrahán namaxki xkgawasa putum tuku kgalhi. 37 Kimalana tlawalh pi wi tuku xaklitayanilh. Kiwanilh: “Ni nalaksakniya kinkgawasa chatum tsumat xalak Canaán, ktiyat niku klama, xlakata xpuskat nalitaxtu. 38 Wata napina kxchik kintlat chu niku wi kifamilia, xlakata nalaksakniya kinkgawasa chatum puskat”. 39 Pero akit kwanilh kimalana: “¿Chu tuku naktlawa komo tsumat ni nakintamimputun?”. 40 Chu xla kiwanilh: “Jehová, tiku kskujnaninit,* nalipulalinan xʼángel chu natlawa pi tlan nakitaxtuniyan. Kkifamilia chu kxchik* kintlat nalaksakniya kinkgawasa tiku xpuskat nalitaxtu. 41 Makgantaxtinita nawan tuku kilitayanipat komo napina niku wi kifamilia chu xlakan ni namaxkiputunkgoyan. Kajwatiya chuna makgantaxtinita nawan tuku kilitayanipat”.

42 »Wa xlakata, uma kilhtamaku akxni kchilh niku wi taxtunu, ktlawalh oración chu kwa: “Jehová, xDios kimalana Abrahán, komo lakaskina pi tlan nakinkitaxtuni, 43 katlawa pi kakgantaxtulh tuku nakskiniyan. Unu kwi lakatsu ktaxtunu. Akxni chatum tsumat namin tiya chuchut, akit nakwani: «Katlawa litlan, kakimaxki tsinu chuchut nema tajuma kmixalu». 44 Komo xla nakiwani. «Kawat* chuchut, chu na nakkamakutuni chuchut mincamellos», wa uma puskat nema wix, Jehová, laksakninita nawan xkgawasa kimalana”.

45 »Chu akxni nina xaktlawakgo kioración. Rebeca xtaxtumaja kkachikin chu xpakgxtuwaka kxalu. Xla chalh niku wi taxtunu chu tsukulh makutu chuchut. Wa xlakata kwanilh: “Kakintawa minchuchut, katlawa litlan”. 46 Chu xla tunkun maktilh kxalu chu kiwanilh: “Kakgotnanti, chu na nakkalimini chuchut mincamellos”. Wa xlakata kkgotnalh, chu na kaliminilh chuchut camellos. 47 Alistalh kkgalhskilh: “¿Tiku mintlat?”. xla kinkgalhtilh. “Akit xtsumat Betuel, xkgawasa Milcá nema takgalhilh Nacor”. Wa xlakata kkinkawililh nariguera chu kmakapixwililh tamakganu. 48 Chu klakgtalakgatsokgostalh Jehová, chu kmalankilh Jehová, xDios kimalana Abrahán, tiku kimpulalimilh niku wi xtanat* xtala kimalana xlakata naklini xkgawasa. 49 Chu la uku kakiwanitit komo nalimasiyaniyatit tapaxkit kimalana chu komo ni namakgxtakgatit. Komo ni lakaskinatit, kakiwanitit xlakata nakkatsi tuku naktlawa».*

50 Labán chu Betuel kgalhtinankgolh: «Putum uma wa xtalakaskin Jehová. Wa xlakata akinin nila kkawaniyan komo tlan o ni.* 51 Unu wi Rebeca. Kalipi, chu wa xpuskat kalitaxtulh xkgawasa mimalana, chuna la wanit Jehová». 52 Akxni kskujni Abrahán kgaxmatli uma, lakgtalakgatsokgostalh Jehová asta kkatiyatni. 53 Chu skujni tsukulh kamakutu oro, plata chu lhakgat, chu maxkilh Rebeca. Na kamaskiwilh tuku lhuwa xtapalh xtse chu xtala Rebeca. 54 Alistalh, xla chu lakchixkuwin tiku xtaminkgonit, wayankgolh chu kgotnankgolh chu anta tamakgxtakgkgolh katsisni.

Akxni skujni takilh tsisa, wa: «Kakimaxkitit talakaskin naklakgtaspita kimalana». 55 Pero xtala Rebeca chu xtse wanikgolh: «Kamaxki talakaskin tsumat pi kakinkatatamakgxtakgni maski kaj akgkaw kilhtamaku. Chu alistalh tlan naʼan». 56 Pero xla kakgalhtilh: «Ni katlawatit pi nakmakgapala, xlakata Jehová tlawanit pi tlan nakinkitaxtuni. Kakimaxkitit talakaskin nakan chu naklakgtaspita kimalana». 57 Chu xlakan wanikgolh: «Katasaniw tsumat chu wa kakgalhskiw». 58 Wa xlakata tasanikgolh Rebeca chu kgalhskinkgolh: «¿Stalaniputuna uma chixku?». Xla kgalhtinalh: «Chuna, kstalaniputun».

59 Wa xlakata mastakgolh talakaskin pi Rebeca* chu tiku xkuentajtlawa,* xtaʼankgolh kskujni Abrahán chu lakchixkuwin tiku xtaminkgo. 60 Chu sikulunatlawakgolh Rebeca chu wanikgolh: «Rebeca, minkamanan lhuwa mil kalitaxtukgolh chu kaʼakgchipakgolh xkachikinkan* xtalamakgasitsinkan». 61 Rebeca chu kskujnin lakpuskatin takaxkgolh, kgetawilakgolh camellos chu stalanikgolh chixku. Chu chixku taxtulh chu lilh Rebeca.

62 Uma kilhtamaku, Isaac xkitaspitnit kxtiji Beer-Lahái-Roí, xlakata xla xlama kxtiyat Négueb. 63 Akxni xtsiswanita, xla xlapula kkapukuxtun xlakata wi tuku xlilakpuwama. Akxni talakayawalh..., akxilhli pi xmimakgolh camellos. 64 Rebeca na talakayawalh chu akxilhli Isaac. Chu tunkun taktalh kcamello. 65 Wa xlakata kgalhskilh skujni: «¿Tiku uma chixku nema mima kinkapaxtokgan?». Skujni kgalhtilh: «Wa kimalana». Wa xlakata xla litalakgatlapalh lhakgat. 66 Chu skujni wanilh Isaac putum tuku xtlawanit. 67 Alistalh, Isaac lilh Rebeca kchiki xaxuwa nema xtapakgsini Sara, xtse. Chuna Rebeca xpuskat litaxtulh. Isaac lu lakgatilh Rebeca chu uma makgtayalh ni lu nalilipuwan xlakata xninita xtse.

25 Abrahán tamakgaxtokgpa, chu xpuskat xwanikan Queturá. 2 Titaxtulh kilhtamaku, xla takgalhilh umakgolh lakgkgawasan: Zimrán, Jocsán, Medán, Madián, Isbac chu Súah.

3 Xlakgkgawasan Jocsán xkawanikan Seba chu Dedán.

Xlakgkgawasan Dedán xkawanikan Asurim, Letusim chu Leumim.

4 Xlakgkgawasan Madián xkawanikan Efá, Éfer, Hanok, Abidá chu Eldaá.

Putum umakgolh xlakgkgawasan Queturá xwankgonit.

5 Alistalh, Abrahán maxkilh Isaac putum tuku xkgalhi. 6 Pero lakgkgawasan nema katakgalhilh amakgapitsi xlakpuskatin, Abrahán kamaxkilh tamaskiwin.* Alistalh, akxni xlamajku, kamalakgachalh kʼeste, kxtiyat Oriente, xlakata ni lakatsu xtalatamakgolh Isaac. 7 Abrahán latamalh 175 kata. 8 Lu xkgolonita akxni nilh, makgas chu xatapaxuwan latamalh, chu alh katajaxa xalakgmakgan xnatlatni.* 9 Isaac chu Ismael, xlakgkgawasan, maknukgolh* klhuku nema xwi kMacpelá, nema xtatekgsa kxpukuxtu Efrón xkgawasa Zóhar tiku hitita xwanit, lakatsu kMamré. 10 Wa uma pukuxtu nema Abrahán xkamakgtamawanit xlakgkgawasan Het. Anta maknuka Abrahán, kxpaxtun Sara, xpuskat. 11 Akxni xninita Abrahán, Dios chuntiya sikulunatlawalh Isaac, xkgawasa. Chu Isaac xlama lakatsu kBeer-Lahái-Roí.

12 Wa uma tuku lichuwinankan xpalakata Ismael, kgawasa nema Abrahán takgalhilh Agar tiku egipcia xwanit, kskujni Sara.

13 Wa uma xtukuwanikan xlakgkgawasan Ismael, chuna la pulakatunu xfamiliajkan. Xapuxku xkgawasa Ismael wa Nebayot, chu kstalanimakgolh Quedar, Adbeel, Mibsam, 14 Mismá, Dumá, Masá 15 Hadad, Temá, Jetur, Nafís chu Quedemá. 16 Wa umakgolh xlakgkgawasan Ismael, xkachikinkan chu xchikkan xaxuwa* xtalakkaxtawilakgonit chuna la min xtukuwanikan. Wa umakgolh kgalhkutiy napuxkun xalak xfamiliajkan. 17 Ismael latamalh 137 kata. Alistalh nilh chu alh katajaxa xalakgmakgan xnatlatni.* 18 Chu xlakan tsukukgolh latamakgo lata kxtiyat Havilá, lakatsu kSur, nema wi lakatsu kʼEgipto, asta kʼAsiria. Xla latamalh lakatsu niku xlamakgo* putum xnatalan.

19 Wa uma tuku lichuwinankan xpalakata Isaac, xkgawasa Abrahán.

Xkgawasa Abrahán xwanikan Isaac. 20 Isaac xkgalhi tipuxam kata akxni tatamakgaxtokgli Rebeca, xtsumat Betuel, tiku arameo xwanit xalak Padán-Aram, chu xtala xwanikan Labán tiku arameo xwanit. 21 Isaac xtasaskini Jehová xpalakata xpuskat, xlakata xla nila xkgalhi kamanan. Wa xlakata Jehová kgaxmatnilh, chu Rebeca, xpuskat, xʼama kgalhi skgata. 22 Chu lakgskgatan nema xwilakgo kxpan tsukukgolh latalatlawakgo, wa xlakata xla wa: «Komo chuna nakpatinan, tlakg tlan nawan nakni». Wa xlakata Rebeca tachuwinalh Jehová. 23 Chu Jehová wanilh: «Anan chatiy lakgkgawasan* kmimpan niku nataxtukgoyacha akgtiy kachikinin nema ni akxtum katilakgolh. Akgtum kachikin tlakg tliwakga nawan nixawa atanu, chu xapuxku naskujnani xaʼawatiya».*

24 Akxni xʼamaja malakachininan, kamalakachinilh stiyun.* 25 Xapulana lu makgspinini lakachilh chu makchixiwa xwanit, xtachuna la wi tuku xlimakgtlapakanit. Wa xlakata limapakuwika Esaú.* 26 Alistalh, lakachilh xtala chu xtsanchipanit Esaú. Wa xlakata limapakuwika Jacob.* Isaac xkgalhi tutumpuxam kata akxni xpuskat kamalakachinilh umakgolh lakgkgawasan.

27 Lakgkgawasan chuntiya staktilhakgolh. Titaxtulh kilhtamaku Esaú tiku xlakgati xlatama kkapukuxtun lu tlan talatna litaxtulh, pero Jacob xlama klaktsu chiki xaxuwa chu xaʼakgstitum xwanit. 28 Isaac xlakgati xwa xaliwa animal nema xlini Esaú, wa xlakata tlakg xpaxki, pero Rebeca tlakg xpaxki Jacob. 29 Akgtum kilhtamaku, Jacob xtlawama xliwat akxni Esaú kitaspitli kkapukuxtun chu lu xtlakgwanit. 30 Chu Esaú wanilh Jacob: «¡Kalakapala, katlawa litlan! ¡Kakimaxki tsinu xaspinini liwat nema tlawanita, xlakata nialh kkgalhi litliwakga!».* Wa xlakata limapakuwika Edom.* 31 Pero Jacob wanilh: «Pulana kakistamaxki tuku lakgchanan xlakata xapuxku wix». 32 Chu Esaú kgalhtinalh: «¿Tuku kilimakwani nakkgalhi tuku kilakgchan xlakata kmakgkatsi pi kamaja niy?». 33 Chu Jacob wanilh: «¡Pulana kakilitayani!». Wa xlakata Esaú litayanilh Jacob chu stamaxkilh tuku xlakgchan xlakata xapuxku xwanit. 34 Alistalh, Jacob maxkilh kaxtalanchu chu lenteja nema xkaxtlawanit, chu Esaú tsukulh kgotnan chu wayan. Alistalh tayalh chu alh. Chuna Esaú lakgmakgalh tuku xlakgchan xlakata xapuxku xwanit.

26 Ama kilhtamaku, analh tatsinksni kpaís, uma ni wa tatsinksni nema analh kxkilhtamaku Abrahán. Wa xlakata Isaac alh kʼGuerar, niku xwi Abimélec, xmapakgsinakan filisteos. 2 Jehová tasiyanilh chu wanilh: «Ni kapit kʼEgipto. Katamakgxtakgti kpaís niku akit nakwaniyan. 3 Kalatapa kʼuma tiyat chuna la tiku xalak atanu país, chu akit ni ktimakgxtakgni chu naksikulunatlawayan. Wix chu minkamanan nakkamaxkiyan putum umakgolh tiyat. Nakmakgantaxti tamalaknun nema ktlawanilh mintlat Abrahán akxni kwanilh: 4 “Naktlawa pi minkamanan lhuwa nawankgo chuna la staku xalak akgapun chu nakkamaxki putum umakgolh tiyat. Chu putum kachikinin xalak katiyatni namakglhtinankgo akgtum tasikulunalin* xpalakata minkamanan”. 5 Chuna naktlawa xlakata Abrahán kgaxmatli kintachuwin chu chuntiya makgantaxtilh tuku kskin, tuku klakkaxwilinit pi xlitatlawat chu kilimapakgsin». 6 Wa xlakata Isaac chuntiya latamalh kʼGuerar.

7 Akxni lakchixkuwin xalak uma kachikin xkgalhskinkgo xpalakata Rebeca, xla xkawani: «Xla kintala». Xpekuan nakawani pi xpuskat xwanit. Xlakata lu lilakgatit xwanit, xla xlakpuwan: «Lakchixkuwin xalak uma kachikin nakimakgnikgo xpalakata Rebeca». 8 Titaxtulh kilhtamaku, Abimélec, xmapakgsinakan filisteos, xlakaxtuya kventana chu akxilhli pi Isaac xʼakgpixtima* Rebeca. 9 Abimélec matasaninalh Isaac chu wanilh: «¡Xla mimpuskat! ¿Tuku xlakata wanti: “Xla kintala”?». Isaac kgalhtilh: «Xakpekuan pi xkimakgnika xpalakata». 10 Chu Abimélec wanilh: «¿Pero tuku kilatlawaninitaw? ¡Katiwa chixku xalak uma kachikin tlan xtatamalh mimpuskat, chu xkilalimawakaw kuenta!». 11 Wa xlakata Abimélec kalimapakgsilh putum kachikin chu wa: «¡Katiwa tiku natlawani tuku nitlan uma chixku chu xpuskat, nani!».

12 Chu Isaac tsukulh chananan anta, chu uma kata makgalanalh liwaka akgtum ciento nixawa tuku xchanit, xlakata Jehová ksikulunatlawama. 13 Uma chixku chuntiya lhuwa tuku tsukulh kgalhi chu lu rico litaxtulh. 14 Tsukulh kakgalhi borregos, lhuwa wakax chu lhuwa kskujnin. Pero filisteos tsukukgolh lakgsitsilakanikgo.

15 Wa xlakata filisteos putapukgolh pozos nema xpuwaxkgonit kskujnin Abrahán akxni xla xlamajku. 16 Chu Abimélec wanilh Isaac: «Makgat kapit latapaya xlakata tlakg lhuwa tuku kgalhinita nixawa akinin». 17 Wa xlakata Isaac taxtulh niku xlama, chu alh latama kxakapuskan* xtiyat Guerar chu anta tamakgxtakgli. 18 Isaac kapuwaxpa pozos nema xkapuwaxkanit akxni xlamajku Abrahán, xtlat, nema filisteos xputapukgonit akxni xninita Abrahán. Nachuna, kawilinilh watiya tukuwani nema xkawilininit xtlat.

19 Akxni xpuwaxnamakgo kxakapuskan,* kskujnin Isaac tekgskgolh akgtum pozo niku xwi xasakgsi chuchut. 20 Pero mapuchwayaninanin* xalak Guerar tsukukgolh katalatlawakgo xmapuchwayaninanin Isaac chu xkawanimakgo: «¡Chuchut kilakan!». Wa xlakata Isaac limapakuwilh Ésec* uma pozo, xlakata xtataʼakglhuwikgonit. 21 Chu tsukuparakgolh puwaxkgo atanu pozo, pero na tsukuparakgolh litaʼakglhuwikgo. Wa xlakata limapakuwilh Sitná* uma pozo. 22 Alistalh alakatanu alh chu puwaxpa atanu pozo, pero nialh litaʼakglhuwikgolh. Wa xlakata, limapakuwilh Rehobot* chu wa: «La uku Jehová kinkamaxkinitan tilanka tiyat chu tlawanit pi nalhuwanaw kʼuma país».

23 Chu lata anta, alh kBeer-Seba. 24 Uma katsisni tasiyanilh Jehová chu wanilh: «Akit xDios mintlat Abrahán. Ni kapekuanti, xlakata akit ktawilan. Naksikulunatlawayan chu nakmalhuwi minkamanan xpalakata kiskujni Abrahán». 25 Wa xlakata, Isaac tlawalh akgtum pumakamastan anta chu tsukulh mapakuwi xtukuwani Jehová. Anta yawalh xchik xaxuwa, chu kskujnin puwaxkgolh akgtum pozo.

26 Titaxtulh kilhtamaku, Abimélec taxtucha kʼGuerar xlakata naʼan akxilha Isaac. Xtaʼankgo Ahuzat, kstakyawana, chu Ficol, xapuxku ksoldado. 27 Isaac kgalhskilh: «¿Tuku xlakata kilakgtanitantit? ¿Ni kiwanitit pi makgat xakmilh latama xlakata ni xkiʼakxilhputunatit?». 28 Chu xlakan wanikgolh: «Liwana kakxilhnitaw pi Jehová makgtayaman. Wa xlakata klakpuwaw nakminaw kawaniyan: “Katlawa litlan, katlawaw akgtum talakkaxlan,* wix chu akinin. Kakilamaxkiw talakaskin nakkatatlawayan uma talakkaxlan: 29 wix ni kintilatlawaniw tuku nitlan chuna la akinin ni kkatlawaninitan tuku nitlan. Kalakapastakti pi ankgalhin tlan kkalikatsininitan chu ni kkatataʼakglhuwin akxni taxtupi kkachikin. La uku wix tiku sikulunatlawanitan Jehová”». 30 Wa xlakata xla katlawanilh xakgama liwat, chu xlakan wayankgolh chu kgotnankgolh. 31 Lichali tsisa takikgolh chu wi tuku lalitayanikgolh. Alistalh, akxni xlakan taspitkgolh, Isaac ni katataʼakglhuwilh.

32 Watiya uma kilhtamaku, kskujnin Isaac ankgolh makatsinikgo xlakata pozo nema xpuwaxkgonit. Wanikgolh: «¡Ktekgswi chuchut!». 33 Chu xla limapakuwilh pozo Sibá. Wa xlakata asta la uku kachikin wanikan Beer-Seba.

34 Akxni Esaú xkgalhi tipuxam kata, tatamakgaxtokgli Judit, xtsumat Beerí tiku hitita xwanit, na tatamakgaxtokgli Basemat, xtsumat Elón tiku na hitita xwanit. 35 Chu xlakan kaliminikgolh talipuwan Isaac chu Rebeca.

27 Akxni Isaac xkgolonita chu xlakgastapu xtatlajinita chu nialhla xʼakxilha, tasanilh Esaú, xapuxku xkgawasa, chu wanilh: «¡Kinkgawasa!». Chu xla kgalhtinalh: «¡Unu kwi!». 2 Isaac wanilh: «Kkgolonita chu ni kkatsi la xlimakgas naktilatama. 3 Wa xlakata, katlawa litlan, katiya miflechas chu miʼarco, kapit kkakiwin chu kakinkichipani tantum animal. 4 Alistalh nakinkaxtlawaniya xakgama liwat nema lu klakgati, nakilitaniya chu nakwa. Chu xlakata nina kniy, naksikulunatlawayan».

5 Pero Rebeca xkgaxmatma tuku Isaac xwanima Esaú, xkgawasa. Chu Esaú alh kkakiwin xlakata nachipa tantum animal. 6 Wa xlakata Rebeca wanilh Jacob, xkgawasa: «Aku kkgaxmatli tuku mintlat wanilh mintala Esaú: 7 “Kakilitani tuku nakichipaya chu kakinkaxtlawani akgtum xakgama liwat. Chu akxni kwanita nawan, naksikulunatlawayan kxlakatin Jehová xlakata nina kniy”. 8 Wa xlakata, kinkgawasa, liwana kakinkgaxpatni chu katlawa tuku nakwaniyan. 9 Katlawa litlan, kapit niku wilakgo cabras chu kakilitani tantiy tlakg xalaktlan chu xalaktsujku cabras nema natekgsa, xlakata tlan nakkaxtlawani mintlat akgtum lu xakgama liwat chuna la xla lakgati. 10 Alistalh nalipiniya mintlat xlakata nawa chu nasikulunatlawayan xlakata nina niy».

11 Pero Jacob wanilh Rebeca, xtse: «Kintala Esaú lu makchixiwa, chu akit ni. 12 ¿Chu komo kintlat naxama kimakan? Nalakpuwan pi kʼakgskgawima chu ni akgtum tasikulunalin ktimakglhtinalh wata nakmakglhtinan tuku nitlan». 13 Akxni xtse kgaxmatli uma, wanilh: «Kinkgawasa, komo namakglhtinana tuku nitlan akit kakilakgmilh, katlawa tuku kwaniman. Kapit chu kakilitani xalaktsujku cabras». 14 Wa xlakata xla alh kaputsa chu liminilh. Chu xtse kaxtlawanilh akgtum lu kgama liwat, chuna la xlakgati Isaac. 15 Alistalh, Rebeca tanulh kxchik chu tiyalh tlakg xatlan klhakgat Esaú, chu malhakgelh Jacob. 16 Nachuna, kgemawakanilh xmakan Jacob xmakgxuwa xalaktsujku cabras, na mawakanilh kxpixni niku nitu xkgalhi xchixit. 17 Alistalh maxkilh Jacob lu xakgama liwat chu kaxtalanchu nema xkaxtlawanit.

18 Wa xlakata, xla tanulh niku xwi xtlat chu wanilh: «¡Kintlat!». Chu xla kgalhtilh: «¡Unu kwi, kinkgawasa! ¿Tiku wix, wix Jacob o Esaú?». 19 Jacob kgalhtilh xtlat: «Akit Esaú, xapuxku minkgawasa. Ktlawalha putum tuku kiwani. Katawila, katlawa litlan. Kawat tuku kkichipalh chu kakimaxki mintasikulunalin». 20 Pero Isaac wanilh xkgawasa: «Kinkgawasa, lu lakapala kichipa». Chu xla kgalhtilh: «Jehová miDios wa tiku kimakamaxkilh». 21 Chu Isaac wanilh Jacob: «Katlawa litlan, kinkgawasa, katalakatsuwi chu kakimaxki talakaskin nakxama mimakan chu chuna nakkatsi komo wix kinkgawasa Esaú o ni». 22 Wa xlakata, Jacob lakgtalakatsuwilh xtlat. Chu Isaac xamanilh xmakxpan chu wa: «Xtachuwin chuna la xla Jacob, pero xmakan chuna la xla Esaú». 23 Isaac ni lakgapasli xlakata lu makachixiwa xwanit chuna la xmakan Esaú, xtala. Wa xlakata sikulunatlawalh.

24 Alistalh kgalhskilh: «¿Xlikana wix kinkgawasa Esaú?». Xla kgalhtilh: «Chuna, akit Esaú». 25 Chu xla wanilh: «Kinkgawasa, kakilitani tsinu tuku kichipa xlakata nakwa, chu alistalh naksikulunatlawayan». Wa xlakata Jacob mujunilh liwat chu vino, chu xla wayalh chu kgotnalh. 26 Alistalh Isaac wanilh: «Katlawa litlan, katalakatsuwi kinkgawasa chu kakilakatsukti». 27 Chu xla lakgtalakatsuwilh chu lakatsukli, chu xtlat kgankgawanalh xlhakgat. Wa xlakata sikulunatlawalh chu wa:

«Kinkgawasa takgankgawanan chuna la pukuxtu nema Jehová sikulunatlawanit. 28 Xaxlikana Dios kamaxkin monkganat xalak akgapun, xatlan tiyat nema makgalanan, lhuwa talhtsi chu lhuwa xasasti vino. 29 Kachikinin kaskujnikgon chu laklanka kachikinin katakilhputakgolh kmilakatin. Xmalanakan kakalitaxtuni minatalan, chu xkamanan mintse katakilhputakgolh kmilakatin. Nitlan kakitaxtunilh tiku nawan pi nitlan kakitaxtunin chu kamakglhtinalh tasikulunalin tiku nasikulunatlawayan».

30 Akxni Isaac ksikulunatlawakgonita Jacob chu Jacob aku xtaxtunit niku xwi Isaac, xtlat, Esaú kitaspitli niku xʼanit. 31 Xla na kaxtlawalh lu kgama liwat, linilh xtlat chu wanilh: «Kataki, kintlat. Kawat tuku kkichipalh chu kakisikulunatlawa». 32 Wa xlakata Isaac, xtlat, wanilh: «¿Tiku wix?». Chu xla kgalhtilh: «Akit minkgawasa Esaú, xapuxku minkgawasa». 33 Isaac lipekua tsukulh lhpipi* chu wanilh: «¿Pero tiku kitalatnalh chu kiliminilh xaliwa animal? Kwayankgolh akxni wix nina xchitana chu ksikulunatlawalh. ¡Xla namakglhtinan tasikulunalin!».

34 Akxni kgaxmatli tuku wa xtlat, Esaú lu sitsilh, pixlanka tsukulh tasa chu tsukulh wani xtlat: «¡Kintlat, na kakisikulunatlawa!». 35 Pero xla wanilh: «Mintala milh chu kiʼakgskgawilh xlakata xakmaxkilh tasikulunalin nema xlakgchanan». 36 Chu Esaú wa: «Wa xlakata wanikan Jacob,* xlakata makgtiy kilakgamakglhtinit tuku xkilakgchan. Kimakglhtilh tuku xkilakgchan xlakata xapuxku akit. ¡Chu la uku na kimakglhtinit kintasikulunalin!». Alistalh kgalhskilh: «¿Tlanku nakisikulunatlawaya?». 37 Pero Isaac kgalhtilh Esaú: «Mimalana klimaxtunit, putum xnatalan kskujnin kkalimaxtulh, na kmaxkinit talhtsi chu xasasti vino. Kinkgawasa, nialh anan tuku nakmaxkiyan».

38 Pero Esaú wanilh: «Kintlat, ¿kajwatiya akgtum tasikulunalin xkgalhiya? ¡Kintlat, na kakisikulunatlawa!». Wa xlakata Esaú pixlanka tsukulh tasa. 39 Chu Isaac wanilh:

«Makgat nalatapaya, anta niku ni anan xatlan tiyat chu monkganat nema takta kʼakgapun. 40 Ankgalhin namaklakaskina miʼespada chu naskujnaniya mintala. Pero akxni natlakgwana, nialh katiskujnani».*

41 Lata uma kilhtamaku, Esaú lu sitsinilh Jacob xlakata tasikulunalin nema xtlat xmaxkinit. Chu Esaú xlakpuwan: «Nialh makgas nani kintlat. Akxni kmaknunita* nawan,* nakmakgni kintala Jacob». 42 Akxni litachuwinanka Rebeca tuku Esaú xlakkaxwilima natlawa, xla lakapala matasaninalh Jacob chu wanilh: «¡Kakgaxpatti! Mintala Esaú lakkaxwilima namakgniyan xlakata namalakgaxokgeyan. 43 Wa xlakata katlawa tuku nakwaniyan kinkgawasa. Tunkun kapit kʼHarán, niku lama kintala Labán. 44 Anta kalatapa makgapitsi kilhtamaku, asta akxni mintala napatsankga* xtasitsi, 45 asta akxni nialh nasitsi chu napatsankga tuku tlawani. Alistalh nakmatasaninanan xlakata nataspita. ¿Tuku xlakata nakkamakgatsankgayan minchatiykan watiya kilhtamaku?».

46 Alistalh Rebeca tsukulh wani Isaac: «Xlaktsuman Het tlawakgonit pi nialh naklatamaputun. ¿Tuku nakiʼakgspula komo Jacob natatamakgaxtokga chatum xtsumat Het, chatum tiku xtachuna la lakpuskatin tiku lamakgolh unu? Tlakg tlan nawan nakni».

28 Wa xlakata Isaac tasanilh Jacob, sikulunatlawalh chu limapakgsilh: «Ni natatamakgaxtokga chatum tsumat xalak Canaán. 2 Kapit kPadán-Aram, kxchik Betuel, xtlat mintse, chu anta katatamakgaxtokgti chatum xtsumat Labán, tiku xtala mintse. 3 Dios Tiku kgalhi putum litliwakga nasikulunatlawayan, natlawa pi nakgalhiya kamanan chu namalhuwi minkamanan. Chu wix nalitaxtuya akgtum lanka kachikin. 4 Xla namaxkiyan xtasikulunalin Abrahán, wix chu minkamanan, xlakata naʼakgchipaya tiyat niku lapat chuna la tiku xalak atanu país chu nema Dios maxkinit Abrahán».

5 Wa xlakata Isaac malakgachalh Jacob kPadán-Aram niku xlama Labán, xkgawasa Betuel tiku arameo xwanit. Xla xtala xwanit Rebeca, xtse Jacob chu Esaú.

6 Esaú akxilhli pi Isaac ksikulunatlawanit Jacob, pi xmalakgachanit kPadán-Aram xlakata anta xputsalh xpuskat chu pi akxni sikulunatlawalh maxkilh uma limapakgsin: «Ni natatamakgaxtokga chatum tsumat xalak Canaán». 7 Na akxilhli pi Jacob kgalhakgaxmatli xtlat chu xtse chu alh kPadán-Aram. 8 Chu Esaú katsilh pi Isaac, xtlat, nitlan xkaʼakxilha laktsuman xalak Canaán. 9 Wa xlakata, maski xkgalhiya makgapitsi xlakpuskatin, Esaú alh niku xlama Ismael, xkgawasa Abrahán, chu tatamakgaxtokgli Mahalat, xtsumat Ismael chu xtala xwanit Nebayot.

10 Jacob taxtulh kBeer-Seba chu tiyalh tiji nema xlinan kʼHarán. 11 Titaxtulh kilhtamaku wi niku chalh chu xlakata xtsankganita chichini, lakkaxwililh anta natamakgxtakga uma katsisni. Wa xlakata tiyalh akgtum chiwix xlakata naliʼakxtikatnan, chu anta tamalh. 12 Chu tsukulh manixnan, chu akxilhli kgantum escalera nema xtsuku kkatiyatni chu xchan asta kʼakgapun, anta xʼángeles Dios xtawakakgo chu xtaktakgo. 13 Na akxilhli Jehová kxʼakgspun escalera chu xwan:

«Akit Jehová, xDios mintlat Abrahán chu xDios Isaac. Ktiyat niku pat wix nakmaxkiyan chu na nakkamaxki minkamanan. 14 Minkamanan lu lhuwa nawankgo chuna la pokgxni nema anan kkatiyatni. Natalakgatupiya kʼeste chu kʼoeste, knorte chu ksur. Chu putum familias xalak katiyatni nakasikulunatlawakan* mimpalakata chu xpalakata minkamanan. 15 Akit ktawilan chu nakkuentajtlawayan kaniwa niku napina, chu naktlawa pi nataspita kʼuma país. Ni ktimakgxtakgni chu nakmakgantaxti tuku kmalaknuninitan».

16 Akxni Jacob lakastakwanalh kxtalhtata, wa: «Jehová xlikana unu wi, chu akit ni xakkatsi». 17 Wa xlakata pekualh chu wa: «¡Lu kaks malakawaninan uma tiyat! Uma xchik Dios, chu uma xmalakcha* akgapun». 18 Lichali Jacob sokg takilh, tiyalh chiwix nema xliʼakxtikatnanit, aktsajyawalh chuna la kgantum talayaw chu kgalhmawakalh aceite. 19 Wa xlakata, uma kachikin limapakuwilh Betel.* Xapulana xwanikan Luz.

20 Chu Jacob tlawalh uma tamalaknun: «Komo Dios ni nakimakgxtakga chu komo kuenta nakintlawa ktiji, komo nakimaxki liwat nema nakwa chu lhakgat nema naklhakga 21 chu komo nitu naki’akgspula chu tlan naktaspita* kxchik kintlat, chuna Jehová limasiyanit nawan pi xla kiDios. 22 Uma chiwix nema kyawanit chuna la kgantum talayaw, xchik nawan Dios, chu nakmaxki Dios xdiezmo putum tuku nakimaxki».

29 Alistalh, Jacob tiyapa xtiji chu alh kpaís niku xlamakgo orientales.* 2 Kpukuxtu akxilhli akgtum pozo chu anta xwilakgo borregos nema pulaktutu xkamapitsikanit, xlakata anta xkgotnankgo. Chu akgtum lanka chiwix xlitakgalhtalanit pozo. 3 Akxni putum borregos xtamakxtumikgo anta, mapuchwayaninanin* lakapala xmapanukgo chiwix nema xlitakgalhtalanit pozo chu xkamakgotnikgo borregos. Alistalh xkgalhtalaparakgo pozo.

4 Chu Jacob kakgalhskilh: «Natalan, ¿niku xala wixin?». Xlakan kgalhtikgolh: «Xalak Harán». 5 Wa xlakata kakgalhskilh: «¿Lakgapasatit Labán, xtanat Nacor?». Xlakan kgalhtikgolh: «Chuna, klakgapasaw». 6 Alistalh kakgalhskimpa: «Chu xla, ¿tlan wi?». Xlakan kgalhtikgolh: «Chuna, tlan wi. Chu aminacha Raquel, xtsumat, kalimin borregos». 7 Jacob kawanilh: «Nina chan hora xlakata nakamakikan borregos. Kakamakgotnitit borregos chu alistalh kapitit kamapuchwayaniyatit». 8 Pero xlakan wanikgolh: «Nila ktlawayaw uma. Kilikgalhkgalhitkan asta akxni makxtum natawilakgo borregos chu namapanukan chiwix nema kgalhwi pozo. Kajwatiya chuna tlan nakkamakgotniyaw borregos».

9 Akxni xla xkatachuwinamajku, chilh Raquel. Xla xkamapuchwayani borregos chu xlimin xborregos xtlat. 10 Akxni Jacob akxilhli Raquel, xtsumat Labán, xtala xtse Jacob, tiku xkalimin xborregos Labán, Jacob lakapala alh mapanu chiwix nema xkgalhwi pozo chu tsukulh kamakgotni xborregos Labán, xtala xtse. 11 Alistalh Jacob lakatsukli Raquel. Chu pixlanka tsukulh tasa. 12 Jacob tsukulh litachuwinan Raquel pi xla xtalilakgapasni* xwanit xtlat chu pi xkgawasa Rebeca xwanit. Chu xla lakapala alh litachuwinan xtlat.

13 Akxni Labán kgaxmatli pi Jacob, xkgawasa xtala tsumat, anta xwi, lakapala lakgalh. Akgpixtilh,* lakatsukli chu lilh kxchik. Chu Jacob tsukulh litachuwinan Labán putum tuku xtitaxtunit. 14 Wa xlakata Labán wanilh: «Wix na lipina kinkgalhni».* Chu Jacob tatamakgxtakgli akgtum papaʼ.

15 Alistalh, Labán wanilh Jacob: «Maski wix kintalilakgapasni,* ni ktimastalh talakaskin pi kaj xachunata nakiskujnaniya. Kakiwani, ¿la xlilhuwa lakaskina nakmaskgawiyan?». 16 Labán xkgalhi chatiy laktsuman: xapulana* xwanikan Lea, chu xaʼawatiya* xwanikan Raquel. 17 Xlakgastapu Lea ni xlakgskgo. Pero Raquel lu stlan xtasiya chu lu lilakgatit xwanit. 18 Xlakata Jacob lu xlakgati Raquel, wanilh Labán: «Nakskujnaniyan akgtujun kata xpalakata Raquel, xaʼawatiya mintsumat». 19 Labán kgalhtilh: «Tlakg tlan wix nakmaxkiyan nixawa atanu chixku. Unu kakintalatapa». 20 Chu Jacob skujli akgtujun kata xpalakata Raquel, pero xla ni akglhuwa kilhtamaku liʼakxilhli xlakata lu xpaxki.

21 Titaxtulh kilhtamaku, Jacob wanilh Labán: «Chanita kilhtamaku. Kakimaxki kimpuskat chu kamasta talakaskin naktatalakgxtumi». 22 Wa xlakata Labán kamamakxtumilh xtalakatsunin chu tlawalh akgtum fiesta. 23 Pero akxni tsiswalh, Labán lilh Lea niku xwi Jacob xlakata xtatalakgxtumilh. 24 Chu Labán maxkilh Lea, xtsumat, chatum skujni tiku xwanikan Zilpá. 25 Lichali tsisa, Jacob akxilhli pi wa Lea tiku xtama. Wa xlakata, wanilh Labán: «¿Tuku kintlawaninita? ¿Ni wa xpalakata Raquel tiku kliskujnanin? ¿Tuku xlakata kiʼakgskgawi?». 26 Pero Labán kgalhtilh: «Unu ni talismani pi pulana natamakgaxtokga xaʼawatiya tsumat chu alistalh natamakgaxtokga xapulana. 27 Pulana katapaxuwa mimpuskat uma semana xla fiesta. Alistalh na nakmaxkiyan xtala komo nakiskujnaniparaya akgtujun kata». 28 Jacob makgamakglhtinalh tuku wanika, chu tapaxuwalh xpuskat akgtum semana xla fiesta. Alistalh Labán na makamaxkilh Raquel, xtsumat, xlakata xpuskat xlitaxtulh. 29 Chu Labán, maxkilh Raquel, xtsumat, chatum skujni tiku wanikan Bilhá.

30 Wa xlakata Jacob na tatalakgxtumilh Raquel, chu tlakg paxkilh Raquel nixawa Lea. Chu skujnanipa Labán akgtujun kata. 31 Akxni Jehová akxilhli pi Lea ni xpaxkikan,* tlawalh pi tlan xkgalhilh kamanan.* Pero Raquel nila xkgalhi kamanan. 32 Wa xlakata Lea malakachinilh chatum skgata chu limapakuwilh Rubén,* chu wa: «Uma chuna lalh xlakata Jehová akxilhnit kintalipuwan. Chu la uku kinchixku natsuku kimpaxki». 33 Alistalh xʼamapa kgalhi chatum skgata chu malakachinilh chatum kgawasa. Wa xlakata wa: «Uma chuna lalh xlakata Jehová kgaxmatnit kioración chu katsi pi kinchixku ni kimpaxki. Chu xla kimaxkipa uma kgawasa». Wa xlakata limapakuwilh Simeón.* 34 Amakgtum xʼamapa kgalhi skgata chu malakachinilh chatum kgawasa. Chu wa: «La uku kinchixku akxtum nakintatawila, xlakata ktakgalhinit kgalhtutu kamanan». Wa xlakata, limapakuwika Leví.* 35 Chu amakgtum xʼamapa kgalhi skgata chu malakachinilh chatum kgawasa. Alistalh wa: «La uku nakmalanki Jehová». Wa xlakata, xla limapakuwilh Judá.* Titaxtulh makgapitsi kata ni kgalhilh kamanan.

30 Akxni Raquel akxilhli pi nila xtakgalhi kamanan Jacob, tsukulh sitsini xtala tsumat chu tsukulh wani Jacob: «Kakintakgalhi kamanan, komo nichuna, nakni». 2 Jacob lu sitsinilh Raquel chu wanilh: «¿Akit kwi xlakgxokgo Dios? Wa Dios tiku ni maxkinitan talakaskin nakgalhiya kamanan». 3 Wa xlakata xla wanilh: «Unu wi kiskujni Bilhá. Katatalakgxtupi xlakata kamanan nema nakgalhi xtachuna la kinkamanan nalitaxtukgo». 4 Wa xlakata makamaxkilh Bilhá, kskujni, chuna la xpuskat, chu Jacob tatalakgxtumilh. 5 Bilhá xʼama kgalhi skgata, chu titaxtulh kilhtamaku takgalhilh Jacob chatum kgawasa. 6 Chu Raquel wa: «Dios litaxtunit chuna la kijuez chu na kinkgaxmatninit. Wa xlakata kimaxkinit chatum kgawasa». Chu limapakuwilh Dan.* 7 Chu Bilhá, kskujni Raquel, xʼamapa kgalhi skgata, chu titaxtulh kilhtamaku takgalhilh Jacob xlichatiy kgawasa. 8 Wa xlakata Raquel wa: «Lhuwa taʼakglhuwit ktakgalhinit kintala. ¡Chu ktlajanit!». Wa xlakata limapakuwilh Neftalí.*

9 Akxni Lea akxilhli pi nialhla xkgalhi kamanan, lilh Zilpá, kskujni, niku xwi Jacob, chu makamaxkilh chuna la xpuskat. 10 Chu Zilpá, kskujni Lea, takgalhilh Jacob chatum kgawasa. 11 Chu Lea wa: «¡Lanka tasikulunalin kmakglhtinanit!». Wa xlakata limapakuwilh Gad.* 12 Alistalh, Zilpá, kskujni Lea, takgalhipa Jacob xlichatiy kgawasa. 13 Chu Lea wa: «¡Lu kpaxuwa! Lakpuskatin nawankgo pi lu kpaxuwa». Wa xlakata limapakuwilh Aser.*

14 Akgtum kilhtamaku, akxni xmakikan trigo, Rubén xlapula kkapukuxtun chu tekgsli mandrágoras.* Chu linilh Lea, xtse. Wa xlakata Raquel wanilh Lea: «Kakimaxki mandrágoras nema tekgsli minkgawasa, katlawa litlan». 15 Pero xla kgalhtilh: «Kilakgamakglhtinitata kinchixku. ¿Chu la uku na kimakglhtiputuna xmandrágoras kinkgawasa?». Chu Raquel kgalhtilh. «Tlan, xla katataman uma katsisni, pero kakimaxki xmandrágoras minkgawasa».

16 Akxni xtsiswanita, Jacob xkitaspitma kkapukuxtun, Lea alh paxtokga chu wanilh: «Kakistalani, klilakgpalinitan xmandrágoras kinkgawasa xlakata nakintatalakgxtupiya». Wa xlakata Jacob tatamalh Lea uma katsisni. 17 Chu Dios kgaxmatli xʼoraciones Lea. Xla xʼama kgalhi skgata, chu titaxtulh kilhtamaku takgalhilh Jacob xlikgalhkitsis kgawasa. 18 Chu Lea wa: «Dios kixokgoninit xlakata kinchixku kmakamaxkilh kiskujni». Wa xlakata limapakuwilh Isacar.* 19 Alistalh, Lea xʼamapa kgalhi skgata, chu titaxtulh kilhtamaku takgalhipa Jacob xlikgalhchaxan kgawasa. 20 Lea wa: «Dios kimaxkinit akgtum lu tlan tamaskiwin.* La uku kinchixku nakimakgamakglhtinan, xlakata ktakgalhinit kgalhchaxan kamanan». Wa xlakata limapakuwilh Zabulón.* 21 Chu Alistalh malakachinilh chatum tsumat chu limapakuwilh Dina.

22 Alistalh, Dios lakapastakli Raquel. Kgaxmatnilh xʼoraciones chu mastalh talakaskin pi tlan xkgalhilh skgata.* 23 Wa xlakata xʼama kgalhi skgata, chu malakachinilh chatum kgawasa chu wa: «Dios mapanunit tuku xkimamaxani». 24 Wa xlakata limapakuwilh José* chu wa: «Jehová kimaxkiparanit chatum kgawasa».

25 Akxni Raquel malakachinilh José, Jacob wanilh Labán: «Kakimaxki talakaskin naktaspita kkinchik, kkimpaís. 26 Kakimaxki kilakpuskatin chu kinkamanan, tiku kkaliskujnaninitan, chu alistalh nakan. Wix liwana katsiya la kskujnaninitan». 27 Chu Labán wanilh: «Komo kimpaxkiya katamakgxtakgti unu, katlawa litlan. Lhuwa tuku kakxilhnit nema limasiya pi Jehová kisikulunatlawama mimpalakata». 28 Chu wampa: «Kakiwani tuku lakaskina naklimaskgawiyan chu akit nakmaxkiyan». 29 Jacob kgalhtilh: «Wix katsiya pi lhuwa kskujnaninitan chu lhuwanit miʼanimales kimpalakata. 30 Akxni nina xakmin, ni lhuwa xkgalhiya, pero la uku lhuwanit miʼanimales. Lata akxni kchilh, Jehová sikulunatlawanitan. Chu akit, ¿tuku kilhtamaku wi tuku naktlawa xpalakata kifamilia?».

31 Wa xlakata Labán kgalhskilh: «¿Tuku lakaskina nakmaxkiyan?». Jacob kgalhtilh: «¡Nitu kakimaxki! Komo natlawaya tuku nakskiniyan, chuntiya nakkamapuchwayani chu nakkakuentajtlawa miborregos chu mincabras. 32 La uku naktitaxtu niku wilakgo borregos chu cabras, chu wix tanu nakawiliya xalakspilili borregos chu nema lakgkgalhlanka kgalhikgo tanu color xmakchixitkan chu xalakgkgawasan borregos nema xkgoniwa xcolorkan, nachuna xalaktsuman cabras nema xalakspilili chu nema lakgkgalhlanka kgalhikgo tanu color xmakchixitkan. Chu putum animales nema chuna nalakachinkgo wa kintatlaja nawan. 33 Chu chali akxni natana akxilha kintatlaja, naʼakxilha pi ni kʼakgskgawinitan.* Komo naʼakxilha pi kkgalhi tantum xatsumat cabra nema ni xaspilili chu ni lakgkgalhlanka kgalhi tanu color xmakchixit o tantum xakgawasa borrego nema ni xaxkgoniwa, tlan nawana pi kmakgkgalhananitan».

34 Wa xlakata Labán wa: «¡Lu tlan! Chuna kalalh». 35 Chu uma kilhtamaku, xliputum cabras nema xʼanan, tanu kawililh xalakgkgawasan nema xatamaklhtitni xwankgonit chu nema lakgkgalhlanka xkgalhikgo tanu color xmakchixitkan chu xalaktsuman nema xalakspilili chu nema lakgkgalhlanka xkgalhikgo tanu color xmakchixitkan. Tanu kawililh putum animales nema lakgkgalhlanka xkgalhikgo xasnapapa xmakchixitkan chu putum borregos nema xkgoniwa xcolorkan. Wa xlakata kamakuentajlilh xkamanan putum umakgolh animales. 36 Alistalh Labán alh kʼakgtum kachikin nema akgtutu kilhtamaku xlimakgat lata niku xwi Jacob, chu Jacob katatamakgxtakgli amakgapitsi xborregos chu xcabras Labán xlakata nakakuentajtlawa.

37 Chu Jacob tiyalh xʼakgan kiwi nema wanikan estoraque, xʼakgan almendro chu xʼakgan sekgna,* chu kachaxulh tsinu xlakata xtasiyalh xasnapapa xakiwi. 38 Alistalh, kayawalh xʼakgan kiwi nema xkachaxunit niku xtlawan chuchut, niku xkgotnankgo animales, anta niku xʼankgo kgotnankgo borregos chu cabras, xlakata anta xlatatalakgxtumikgolh kxlakatin xʼakganin kiwi akxni xʼankgolh kgotnankgo.

39 Wa xlakata borregos chu cabras xtalakgxtumikgo kxlakatin xʼakganin kiwi, chu xkgalhikgo xatamaklhtitni kskgatakan, xalakspilili chu nema lakgkgalhlanka xkgalhikgo tanu color xmakchixitkan. 40 Chu Jacob tanu kawililh xalakgkgawasan borregos, chu tlawalh pi xborregos chu xcabras Labán xʼakxilhkgolh xatamaklhtitni chu xaxkgoniwa animales. Alistalh tanu kawililh xborregos chu xcabras Labán xlakata ni xtatalakgwilhakgolh xʼanimales. 41 Chu akxni xalakgtliwakgan animales xtalakgxtumiputunkgo, Jacob xkayawa xʼakganin kiwi niku xtlawan chuchut xlakata borregos chu cabras xʼakxilhkgolh chu xtalakgxtumigolh kxlakatin umakgolh kiwi. 42 Pero komo animales ni lakgtliwakgan xwankgonit, ni xkayawa anta xʼakganin kiwi. Wa xlakata xalakgskgata animales nema ni lakgtliwakgan xwankgonit xtatamakgxtakga Labán, chu xalakgtliwakgan, xtatamakgxtakga Jacob.

43 Wa xlakata Jacob lhuwa tuku kgalhilh. Kgalhilh lhuwa borregos chu cabras, camellos chu burros, na kakgalhilh skujnin lakchixkuwin chu lakpuskatin.

31 Titaxtulh kilhtamaku, Jacob katsilh pi xkamanan Labán xwankgo: «Jacob tatamakgxtakgkgonit tuku xkgalhi kintlatkan. Putum tuku kgalhi wa xla kintlatkan xwanit». 2 Chu akxni Jacob xlakaʼakxilha Labán, xʼakxilha pi nialh chuna xlikatsi chuna la xapulana. 3 Alistalh, Jehová wanilh Jacob: «Kataspitti niku lamakgolh minatlatni chu niku lamakgolh mintalilakgapasni. Akit chuntiya ni ktimakgxtakgni». 4 Wa xlakata Jacob kamalakgachanilh akgtum tamakatsin Raquel chu Lea xlakata xʼankgolh kkapukuxtun niku xla xkalinit xborregos chu xcabras. 5 Chu kawanilh:

«Kakxilhnit pi xtayat mintlatkan talakgpalinit, nialh kilikatsini chuna la xapulana. Pero xDios kintlat ni kimakgxtakgnit. 6 Wixin katsiyatit pi kskujninit mintlatkan xliputum kilitliwakga. 7 Chu maski mintlatkan kiʼakgskgawiputunit chu makgkaw lakgpalinit kintatlaja, Dios ni maxkinit talakaskin nakintlawani tuku nitlan. 8 Akxni xkiwani “Naklixokgoniyan xalakspilili animales”, putum borregos chu cabras xalakspilili xkgalhikgo kskgatakan. Chu akxni xkiwani “Naklixokgoniyan xatamaklhtitni animales”, putum borregos chu cabras xkgalhikgo xatamaklhtitni kskgatakan. 9 Wa xlakata, Dios chuntiya makglhtima xʼanimales mintlatkan chu akit kimaxkima. 10 Akgtum kilhtamaku, akxni borregos chu cabras xtalakgxtumiputunkgo, kkgalhilh akgtum tamanixnat. Kakxilhli pi xalakgkgawasan cabras nema xatamaklhtitni xwankgonit, xalakspilili chu nema lakgkgalhlanka xkgalhikgo tanu color xmakchixitkan xtatalakgxtumimakgo cabras. 11 Wa xlakata xʼángel xaxlikana Dios kiwanilh kkintamanixnat: “¡Jacob!”. Akit kkgalhtilh: “Unu kwi”. 12 Chu xla wa: “Katalakayawa, katlawa litlan, chu naʼakxilha pi putum xalakgkgawasan cabras nema xatamaklhtitni, xalakspilili chu nema lakgkgalhlanka kgalhikgo tanu color xmakchixitkan katatalakgxtumimakgo amakgapitsi cabras. Uma chuna lama xlakata kakxilhnit putum tuku Labán tlawaniman. 13 Akit xaxlikana Dios tiku tasiyanin kBetel, niku kgalhmawaka aceite* kgantum talayaw chu anta niku wi tuku kimalaknuni. La uku katakaxti, kataxtu kʼuma país chu kataspitti ktiyat niku lakachita”».*

14 Wa xlakata Raquel chu Lea wanikgolh: «Nialh anan tuku nakinkalakgchanan kxchik kintlatkan. 15 ¿Ni kinkaliʼakxilhan chuna la tiku xalak atanu país? Xla kinkastanitan chu wa maklakaskima tumin nema kinkalixokgokan. 16 Putum tuku lhuwa xtapalh nema Dios makglhtinit kintlatkan, kilakan chu na katapakgsini kinkamanankan. Wa xlakata katlawa putum tuku waninitan Dios».

17 Alistalh Jacob kamawakalh xkamanan chu xlakpuskatin kcamellos 18 chu kalilh kxtiyat Canaán, niku xlama xtlat, putum xʼanimales chu putum tuku lhuwa xtapalh nema xmastokgnit kPadán-Aram.

19 Akxni Labán xʼanit kamaksita xborregos, Raquel kakgalhalh tatlawamakgxtu* nema xkgalhi xtlat. 20 Nachuna, Jacob tlakg limasiyalh liskgalala nixawa Labán tiku arameo xwanit, chu ni makatsinilh pi xʼamaja an. 21 Wa xlakata katatsalalh putum tuku xkgalhi. Patakutli kgalhtuchokgo* chu alh kxkasipijni Galaad. 22 Pero xliʼakgtutu kilhtamaku wanika Labán pi Jacob xtsalanit. 23 Wa xlakata Labán kamamakxtumilh xnatalan* chu akgtujun kilhtamaku putsastalanilh, chu kimataxtukli kxkasipijni Galaad. 24 Pero katsisni, kʼakgtum tamanixnat, Dios tachuwinalh Labán tiku arameo xwanit chu wanilh: «Lu kuenta katlawa tuku nawaniya Jacob».*

25 Jacob yawalh xchik xaxuwa kxkasipijni Galaad chu Labán chu xnatalan na yawakgolh xchikkan xaxuwa kʼumakgolh kasipijni. Wa xlakata Labán lakgtalakatsuwilh Jacob 26 chu wanilh: «¿Tuku tlawanita? ¿Tuku xlakata kiʼakgskgawi chu kalipi kilaktsuman chuna la skujnin tiku kachilinkan? 27 ¿Tuku xlakata kiʼakgskgawi chu ni kimakatsini akxni taxtupi? Komo xkimakatsini, xaktlawanin akgtum fiesta, xkilhtlika, xtlakgka panderetas chu arpas. 28 Nipara kimaxki talakaskin nakkalakatsuka kinatanatni* chu kilaktsuman. Xtachuna la chatum tonto likatsi. 29 Akit tlan xakkatlawanin tuku nitlan, pero xDios mintlatkan kiwanilh katsisni: “Lu kuentajkatlawa tuku nawaniya Jacob”.* 30 Kʼakgatekgsa pi lakapastaka xchik mintlat chu pi taspitputuna. ¿Pero tuku xlakata kimakgkgalhanti kidioses?».

31 Wa xlakata Jacob wanilh Labán: «Tsekg kmincha xlakata xakpekuan pi xafuerza xpimpat kimakglhtiya milaktsuman. 32 Xpalakata dioses, kakaputsa, chu tiku namakgtekgsa nani. Kaputsa kxlakgstipankan putum tuku kkgalhi kxlakatinkan kinatalankan chu kalipi tuku mila». Pero Jacob ni xkatsi pi wa Raquel xkakgalhanit dioses. 33 Wa xlakata Labán tsukulh kaputsa kchiki xaxuwa nema xtapakgsini Jacob, kxchik Lea chu kxchikkan chatiy kskujnin lakpuskatin, pero ni tekgsli. Akxni taxtulh kxchik Lea, alh putsa kxchik Raquel. 34 Pero Raquel xkatiyanita tatlawamakgxtu, xmatsekgnita ksilla nema xmaklakaskinkgo lakpuskatin* akxni xkgetawilakgo camello chu xlakwi. Labán putsalh kxlilakgatum chiki xaxuwa, pero ni katekgsli. 35 Wa xlakata xla wanilh xtlat: «Ni kasitsi, kimalana, pero nila ktaya kmilakatin. Ktitaxtuma tuku akgatunu papaʼ titaxtukgo lakpuskatin». Wa xlakata xla chuntiya xputsama, pero maski lu xputsama, ni katekgsli tatlawamakgxtu.

36 Chu Jacob lu sitsinilh Labán chu tsukulh wani: «¿Tuku nitlan ktlawanit? ¿Tuku talakgalhin ktlawanit xlakata lu nakimputsastalaniya? 37 Xlakata lakputsanani putum tuku kkgalhi, ¿tekgsti tuku tapakgsiniyan? Katamakxtu kxlakatin kinatalan chu minatalan, chu xlakan kakinkalakputsananikgon. 38 Lata akgpuxam kata nema ktaskujni, nipara tantum miborrego chu mincabra makgalh kskgata chu nipara tantum miborrego chu mincabra kwalh. 39 Nikxni klinin tantum animal nema xlakxkamikgonit xalakluku animales xalak kakiwin. Akit xakputsa tuku xtsankganit. Chu komo xkgalhankan tantum animal, kakuwani o katsisni, wix xkiskiniya pi xaklakgxokgonin. 40 Kakuwani xkimakgapatinan lhkakna chu katsisni lu xaklonkgoxni. Asta nialhla xaklhtata. 41 Ktaskujnitan akgpuxam kata kminchik: akgkutati kata xpalakata milaktsuman chu akgchaxan kata xpalakata miborregos chu mincabras, chu makgkaw kilakgpalini kintatlaja. 42 Komo xDios kintlat, xDios Abrahán chu Dios nema Isaac pekuani* ni xkimakgtayalh, la uku xkimaspitti chu nitu xkimaxki. Pero Dios akxilhli la xakpatinama chu la xlilhuwa xakskuja. Wa xlakata kilhnin katsisni».

43 Wa xlakata Labán kgalhtilh Jacob: «Umakgolh lakpuskatin kilaktsuman, umakgolh kamanan na kinkamanan chu umakgolh animales na kiʼanimales. Putum tuku akxilhpat kila chu na katapakgsini kilaktsuman. ¿Tuku xlakata nakkatlawani tuku nitlan kilaktsuman o nakatlawani tuku nitlan kamanan nema malakachinikgonit? 44 Katat, katlawaw akgtum talakkaxlan nema nalakapastakaw putum kilhtamaku».* 45 Wa xlakata Jacob tiyalh akgtum chiwix chu yawalh chuna la kgantum talayaw. 46 Alistalh Jacob kawanilh xnatalan: «Kasakkitit chiwix». Chu xlakan sakkikgolh chiwix chu mamakxtumikgolh. Alistalh wayankgolh kxkgalhni umakgolh chiwix. 47 Labán limapakuwilh Jegar-Sahadutá,* pero Jacob limapakuwilh Galeed.*

48 Chu Labán wa: «Umakgolh chiwix nema mamakxtumiw wi tuku nakinkamalakapastakayan putum kilhtamaku».* Wa xlakata limapakuwika Galeed 49 chu na limapakuwika Makatsinina, xlakata Labán wa: «Jehová kakinkaʼakxilhni akxni wix chu akit ni laʼakxilhmaw nawan. 50 Komo nitlan nakalikatsiniya kilaktsuman o nakatatamakgaxtokga atanu lakpuskatin, maski niti naʼakxilhan, kalakapastakti pi Dios akxilhma tuku lalitayanimaw». 51 Labán wanilh Jacob: «Umakgolh chiwix nema makxtum wi chu talayaw nema yawanitaw nalimasiya pi tlawanitaw akgtum talakkaxlan. 52 Umakgolh chiwix chu uma talayaw nakinkamalakapastakayan pi akit ni ktilakatsalalh xlakata naktlawaniyan tuku nitlan chu wix na ni katilakatsala umakgolh chiwix chu uma talayaw xlakata nakintlawaniya tuku nitlan. 53 Kakinkalakputsananin xDios Abrahán chu xDios Nacor, uma wamputun, xDios xtlatkan». Chu Jacob litayalh kxtukuwani Dios tiku xpekuani Isaac, xtlat.*

54 Alistalh, Jacob tlawalh akgtum tamakamastan ksipi chu kawanilh xnatalan pi xminkgolh tawayankgo. Wa xlakata wayankgolh chu uma katsisni tamakgxtakgkgolh ksipi. 55 Lichali tsisa Labán sokg takilh, kalakatsukli xnatanatni* chu xlaktsuman chu kasikulunatlawalh. Alistalh taspitli kxchik.

32 Akxni Jacob tiyalh xtiji, xʼángeles Dios tatanokglhkgolh. 2 Akxni Jacob kaʼakxilhli, wa: «¡Wa umakgolh ksoldados Dios!». Wa xlakata anta limapakuwilh Mahanaim.*

3 Chu Jacob malakgachanilh makatsininanin Esaú, xtala, tiku xwi kxtiyat Seír, tiyat* nema tapakgsini Edom. 4 Chu kalimapakgsilh: «Kawanitit uma kimalana Esaú: “Miskujni Jacob wan: «Ktalatamanit Labán putum uma kilhtamaku 5 chu kkakgalhinit toros, burros chu borregos, nachuna skujnin lakchixkuwin chu lakpuskatin. Kmalakgachaniman uma tamakatsin, kimalana, xlakata tlan nakimakgamakglhtinana»”».

6 Titaxtulh kilhtamaku, makatsininanin taspitkgolh niku xwi Jacob chu wanikgolh: «Kkilaw niku wi mintala Esaú chu la uku miman paxtokgan chu katamima akgtati ciento lakchixkuwin». 7 Chu Jacob lu tsukulh pekuan chu tsukulh lakgaputsa, wa xlakata kamapitsilh kpulaktiy grupo tiku xkataʼan, nachuna xborregos chu xcabras, xwakax chu xtoros, chu xcamellos. 8 Chu wa: «Komo Esaú natalatlawa xapulana grupo, atanu grupo tlan natsala».

9 Alistalh, Jacob tlawalh oración: «Oh, Jehová, xDios kintlat* Abrahán chu xDios kintlat Isaac, wix kiwani: “Kataspitti ktiyat niku lamakgolh mintalilakgapasni, chu akit tlan naklikatsiniyan”. 10 Kilimasiyani tapaxkit nema ni makgxtakgnan chu makgantaxti putum tuku kimalaknuni maski ni xkilakgchan. Akxni kpatakutli kgalhtuchokgo Jordán, kajwatiya kilixtokgo xaklin, pero la uku lhuwa tuku kkgalhi pi asta akgtiy laklanka grupos klitaxtunit. 11 Ktasaskiniyan pi kakilakgmaxtu kxmakan kintala Esaú, xlakata kpekuan pi namin chu nakintalatlawa, chu nakatlawani tuku nitlan laktsu kamanan chu xtsekan. 12 Xlakata wix wanita: “Tlan naklikatsiniyan chu naktlawa pi minkamanan nalitaxtukgo chuna la muntsaya nema anan kpupunu nema lu lhuwa chu nila kaputlekgekan”».

13 Chu anta tamakgxtakgli katsisni. Alistalh mamakxtumilh makgapitsi tuku xkgalhi xlakata namaskiwi Esaú, xtala: 14 akgtiy ciento xalaktsuman cabras, tampuxam xalakgkgawasan cabras, akgtiy ciento xalaktsuman borregos, tampuxam xalakgkgawasan borregos, 15 puxamakaw xalaktsuman camellos chu xlakgskgatankan, tipuxam wakax, tankaw toros, tampuxam burras chu tankaw burros.

16 Chu kamaxkilh chatunu kskujni pulakatunu animales chu kawanilh: «Kakimpulanitit chu ni makgat kalastalanitit akgatunu grupo». 17 Nachuna, kskujni tiku xpulama limapakgsilh: «Komo natatanokglha kintala Esaú chu nakgalhskinan “¿Tiku kskujni wix chu niku pimpat? ¿Tiku tapakgsini umakgolh animales nema pulanitilhakgoyan?”, 18 wix milikgalhtit “Wa tapakgsini miskujni Jacob. Uma akgtum tamaskiwin* nema malakgachanipaka, kimalana Esaú. Chu xla kinkastalanitilhayan”». 19 Na mapakgsilh xlichatiy skujni, xlikgalhtutu chu putum tiku kstalanitilhakgo pulakatunu animales. Chu kawanilh: «Wa uma tuku miliwanitkan Esaú akxni natatanokglhatit. 20 Na miliwanitkan: “Miskujni Jacob kinkastalanitilhayan”». Xlakata Jacob xlakpuwan: «Komo nakmakaksa akxni nakmalakgachani akgtum tamaskiwin, max akxni nakakxilha tlan nakimakgamakglhtinan». 21 Wa xlakata kskujnin tiku xlinkgo tamaskiwin pulakgolh. Chu katsisni xla tamakgxtakgli niku xyakgo chiki xaxuwa.

22 Alistalh Jacob takilh watiya uma katsisni, chu kataʼalh chatiy xlakpuskatin, chatiy xlakskujnin chu kgalhkawitu xkamanan chu patakutkgolh kgalhtuchokgo Jaboc niku ni pulhman xwanit. 23 Chuna kalilh kxakilhtutu kgalhtuchokgo* chu putum amakgapitsi tuku xkgalhi.

24 Alistalh, akxni Jacob xʼakstu tamakgxtakgli, chatum chixku tsukulh talatlawa asta akxni xkgakgalh. 25 Akxni uma chixku akxilhli pi nila xmakgatlaja Jacob, xla tankilhaxamalh.* Wa xlakata Jacob tatankilhamuyokgli* akxni xtalatlawama uma chixku. 26 Alistalh xla wa: «Kakimakgxtakgti xlakata xkgakgamaja». Pero Jacob kgalhtilh: «Nakmakgxtakgan asta akxni nakisikulunatlawaya». 27 Wa xlakata xla kgalhskilh: «¿Tuku wanikana?». Chu xla kgalhtilh: «Jacob». 28 Xla wanilh: «Nialh Jacob katilimapakuwika, wata nawanikana Israel,* xlakata talatlawanita Dios chu lakchixkuwin, chu la uku tlajananita». 29 Chu Jacob wanilh: «Katlawa litlan kakiwani mintukuwani». Pero xla kgalhtilh: «¿Tuku xlakata katsiputuna kintukuwani?». Wa xlakata anta sikulunatlawalh. 30 Chu anta, Jacob limapakuwilh Peniel,* xlakata wa: «Klakaʼakxilhnit Dios, pero maski chuna nitu knima».

31 Akxni xla xtitaxtuma kPenuel* chu xtaxtumaja chichini, xla xlunkxnantilha* xlakata xtatankilhamuyokgnit. 32 Wa xlakata, asta la uku xkamanan Israel ni lismanikgonit nawakgo tuku lilakgnu tantin,* nema wi niku lakgnu lukut ktankilhan,* xlakata anta niku uma chixku tiku talatlawalh Jacob xamanilh chu tankilhamuyokgli.

33 Akxni Jacob talakayawalh akxilhli pi Esaú xkatamin akgtati ciento lakchixkuwin. Wa xlakata kawanilh Lea, Raquel chu chatiy lakpuskatin tiku kskujnanikgo pi xkalinkgolh xkamanankan. 2 Pulana kayawalh lakpuskatin skujnin chu xkamanankan, alistalh Lea chu xkamanan, chu xaʼawatiya kayawalh Raquel chu José. 3 Chu Jacob pulalh, chu chuna la xlakgtalakatsuwima xtala, xlakgtalakgatsokgostatilha asta kkatiyatni, chu makgtujun chuna tlawalh.

4 Pero Esaú lakapala lakgalh, akgpixtilh* chu tsukli chu xchatiykan tsukukgolh tasakgo. 5 Akxni Esaú talakayawalh, kaʼakxilhli lakpuskatin chu kamanan chu kgalhskininalh: «¿Tiku umakgolh nema taminkgoyan?». Jacob kgalhtilh: «Wa xkamanan miskujni tiku lisikulunatlawanit Dios». 6 Tunkun talakatsuwikgolh lakpuskatin skujnin chu xkamanankan chu takilhputakgolh, 7 na talakatsuwikgolh Lea chu xkamanan chu takilhputakgolh. Xaʼawatiya, talakatsuwikgolh José chu Raquel chu takilhputakgolh.

8 Esaú kgalhskilh Jacob: «¿Tuku xlakata malakgacha putum tuku ktatanokglhli?». Chu xla kgalhtilh: «Xlakata nakmakgapaxuwayan, kimalana». 9 Chu Esaú wanilh: «Kintala, akit lhuwata tuku kkgalhi. Uma mila. Katatamakgxtakgti». 10 Pero Jacob wanilh: «Ni, komo kmakgapaxuwanitan, ktasaskiniyan pi kamakgamakglhtinanti uma tamaskiwin,* klimilh xlakata nakkaʼakxilhan. Kakxilhnit milakan chu uma xtachuna la xaklakaʼakxilhli Dios, xlakata xatapaxuwan kimakgamakglhtinanita. 11 Katlawa litlan, kamakgamakglhtinanti tamaskiwin nema klimininitan,* xlakata Dios kisikulunatlawanit chu kkgalhi putum tuku kmaklakaskin». Chu chuntiya wanilh asta akxni Esaú makgamakglhtinalh.

12 Alistalh Esaú wanilh: «Kaw, akxtum kakintapi. Akit nakpulanitilhayan». 13 Pero Jacob kgalhtilh: «Kimalana, wix katsiya pi kkgalhi laktsu kamanan chu ni lakgtliwakgan. Na kkgalhi borregos chu wakax nema kgalhikgo kskgatakan. Komo akgtum kilhtamaku lu nakamalakapaliyaw animales, putum nanikgo. 14 Kimalana, katlawa litlan, kapulani miskujni. Akit lakatsuku nakkataʼan kiwakax chu kamanan, asta akxni naktatanokglhachan kSeír, kimalana». 15 Chu Esaú wanilh: «Kakimaxki talakaskin nakmakgxtakgniyan makgapitsi kiskujni». Pero Jacob kgalhtilh: «Ni talakaskin chuna natlawaya. Xlakata kmakgapaxuwanitan, kajwatiya uma tlan kimamakgkatsini». 16 Wa xlakata uma kilhtamaku, Esaú taspitli kSeír.

17 Chu Jacob alh kSucot. Anta tlawalh akgtum chiki chu kaxtlawalh niku natamakgxtakgkgo xʼanimales. Wa xlakata anta limapakuwilh Sucot.*

18 Jacob tlawalh lata kPadán-Aram chu tlan chalh kSiquem, nema wi kxtiyat Canaán, chu kayawalh xchik xaxuwa lakatsu kkachikin. 19 Alistalh lixokgolh akgtum ciento tumin kaj titsu pukuxtu niku xkayawanit xchik xaxuwa. Kamakgtamawalh anta xkamanan Hamor, tiku xtlat xwanit Siquem. 20 Anta tlawalh akgtum pumakamastan chu limapakuwilh Dios, xDios Israel.

34 Dina, tsumat nema Lea takgalhilh Jacob, xʼan kalakgapaxialhnan laktsuman xalak uma kachikin. 2 Akgtum kilhtamaku Siquem akxilhli Dina, xtlat xwanikan Hamor tiku heveo xwanit, chatum tiku na puxku xlitaxtu kʼuma kachikin. Wa xlakata lilh, tatamalh chu likgamanalh. 3 Chu xla akxtum xtatawilaputun Dina, xtsumat Jacob, lu xlakgati chu xwani pi lu xpaxki.* 4 Alistalh, Siquem wanilh Hamor, xtlat: «Kakinkiskini uma tsumat xlakata kimpuskat nalitaxtu».

5 Akxni Jacob katsilh pi Siquem xmamaxaninit Dina, xlakgkgawasan xʼankgonit kkapukuxtun chu xkuentajtlawamakgo xʼanimaleskan. Wa xlakata Jacob ni lichuwinalh asta akxni xlakan xtaspitkgolh. 6 Alistalh, Hamor, xtlat Siquem, alh tachuwinan Jacob. 7 Pero xlakgkgawasan Jacob katsikgolh chu tunkun minkgocha kkapukuxtun. Lu nitlan limakgkatsikgolh chu lu sitsikgolh xlakata Siquem xmamaxaninit Israel akxni tatamalh xtsumat Jacob. Uma ni xlitatlawat xwanit.

8 Hamor katachuwinalh chu kawanilh: «Kinkgawasa Siquem ankgalhin lakapastaka mintsumat. Katlawatit litlan, kamaxkitit xlakata xpuskat nalitaxtu. 9 Kakamamakgaxtokgwi kinkamanankan xlakata akgtum familia nalitaxtuyaw. Kakilamaxkiw milaktsumankan chu na tlan nalipinatit kilaktsumankan. 10 Tlan akxtum nakilatalatamayaw, chu tlan namaklakaskinatit kintiyatkan. Katamakgxtakgtit, unu kaskujtit chu kalatapatit kʼuma tiyat». 11 Wa xlakata Siquem wanilh xtlat chu xnatalan Dina: «Nakkamaxkiyan tuku nakilaskiniyaw pero kakimakgamakglhtinantit. 12 Tlan lhuwa xtapalh nakiskiniyatit xpalakata uma tsumat chu lhuwa tamaskiwin.* Nakkamaxkiyan katuwa tuku nakiskiniyatit. Pero katlawatit litlan, kakimaxkitit uma tsumat xlakata kimpuskat nalitaxtu».

13 Pero xlakgkgawasan Jacob lakkaxwilikgolh naʼakgskgawikgo Siquem chu Hamor, xtlat, xlakata Siquem xmamaxaninit Dina, xtalakan. 14 Wa xlakata kgalhtinankgolh: «Nila ktlawayaw uma. Nila kmaxkiyaw kintalakan chatum chixku tiku ni akstilichukunikanit kxuwa xlichixku, xlakata uma kinkamamaxaniyan. 15 Tlan nakkamakamaxkiyan komo natlawayatit tuku nakkaskiniyan: pi kalitaxtutit chuna la akinin chu kakaʼakstilichukunitit kxuwa xlichixkukan putum tiku katapakgsinikgoyan. 16 Alistalh nakkamakamaxkiyan kilaktsumankan chu na nakkatatamakgaxtokgaw milaktsumankan. Nakkatalatamayan chu akgtum kachikin nalitaxtuyaw. 17 Pero komo ni natlawayatit tuku kkaskiniman chu ni naʼakstilichukuyatit kxuwa milichixkukan, nakanaw chu naklinaw kintsumatkan».

18 Hamor chu Siquem, xkgawasa, tlan akxilhkgolh tuku xkaskinimaka. 19 Chu Siquem lakapala tlawalh tuku kskinimaka, xlakata lu xlakgati xtsumat Jacob. Nachuna, wa tiku tlakg tlan xlikatsi nixawa putum tiku xwilakgo kxchik xtlat.

20 Wa xlakata Hamor chu Siquem, xkgawasa, ankgolh kxmalakcha* kachikin chu kawanikgolh putum lakchixkuwin xalak xkachikinkan: 21 «Umakgolh lakchixkuwin chuntiya tlan kinkatalalimputunkgoyan. Kamastaw talakaskin pi kalatamakgolh ktiyat nema kinkatapakgsiniyan chu pi unu kaskujkgolh. Anan tilanka tiyat niku tlan nalatamakgo. Akinin tlan nakatatamakgaxtokgaw xlaktsumankan chu na nakamaxkiyaw kilaktsumankan. 22 Kaj pulaktum tuku kinkaskinikgoyan: pi putum lakchixkuwin kakaʼakstilichukunika kxuwa xlichixkukan chuna la xlakan tlawakgo. Kajwatiya chuna akxtum nakinkatalatamakgoyan xlakata akgtum kachikin nalitaxtuyaw. 23 ¿Ni lakpuwanatit pi komo chuna natlawayaw, putum tuku lhuwa xtapalh kgalhikgo chu xʼanimaleskan kilakan nawankgo? Katlawaw tuku kinkaskinimakgon xlakata unu nakinkatalatamakgoyan». 24 Wa xlakata putum lakchixkuwin tiku xlamakgo kkachikin kakgalhakgaxmatkgolh Hamor chu Siquem, xkgawasa, chu putum lakchixkuwin kaʼakstilichukunika kxuwa xlichixkukan.

25 Pero xliʼakgtutu kilhtamaku, akxni lakchixkuwin chuntiya xkatsanimakgo, Simeón chu Leví, chatiy xlakgkgawasan Jacob tiku xtalakan xwanit Dina, tiyakgolh xʼespadajkan chu ankgolh kkachikin. Akxni xlakan tanukgolh kkachikin niti katsilh chu kamakgnikgolh putum lakchixkuwin. 26 Makgnikgolh Hamor chu Siquem, xkgawasa. Alistalh maxtukgolh Dina kxchik Siquem chu linkgolh. 27 Amakgapitsi xlakgkgawasan Jacob chankgolh, akxilhkgolh pi xkamakgnikanit lakchixkuwin chu linkgolh putum tuku xʼanan kkachikin xlakata xmamaxanikanit xtalakan. 28 Linkgolh xborregoskan chu xcabraskan, xwakaxkan chu xtoroskan, xburroskan chu putum tuku xʼanan kkachikin chu kxpukuxtukan. 29 Na akgchipakgolh putum tuku xkatapakgsini, kachilinkgolh laktsu xkamanankan chu xlakpuskatinkan chu maxtukgolh putum tuku xʼanan kxchikkan.

30 Akxni Jacob katsilh, kawanilh Simeón chu Leví: «Kilitaninitantit akgtum lanka taʼakglhuwit. Minkuentajkan nakisitsinikgo* latamanin xalak uma país: cananeos chu perizitas. Akinin ni kilhuwakan. Max xlakan makxtum nalakgo, chu nakimasputukgo chu putum tiku tapakgsikgo kkinchik». 31 Pero xlakan kgalhtinankgolh: «Ni xakamaw mastayaw talakaskin pi kintalakan xlikatsinika chuna la chatum tiku sta xmakni».

35 Alistalh, Dios wanilh Jacob: «Kapit kBetel chu anta katamakgxtakgti. Chu anta natlawaniya akgtum pumakamastan xaxlikana Dios, tiku tasiyanin akxni xtsalanipat mintala Esaú».

2 Wa xlakata Jacob kawanilh xfamilia chu putum tiku anta xwilakgo: «Kalakgmakgantit putum tatlawamakgxtu* nema kgalhiyatit, kataskulunkitit chu kalakgpalitit milhakgatkan. 3 Kaʼaw chu katakxtuw kBetel. Anta naktlawani akgtum pumakamastan xaxlikana Dios, tiku kinkgalhtilh tuku ktasaskinilh akxni lu xaklakgaputsama chu tiku nikxni kimakgxtakgnit niku lakatum lakatum kkilanit». 4 Wa xlakata xlakan maxkikgolh Jacob putum tatlawamakgxtu chu taʼakganu* nema xkgalhikgo, chu Jacob putum maknulh* kxtampin lanka kiwi nema xya lakatsu kSiquem.

5 Akxni taxtukgolh kkachikin, Dios tlawalh pi latamanin xalak kachikinin nema lakatsu xwilakgolh lu xpekuankgolh, wa xlakata niti kaputsastalanilh xkamanan Jacob. 6 Titaxtulh kilhtamaku, Jacob chu putum tiku xkataʼan chankgolh kLuz, uma wamputun, Betel, nema wi kxtiyat Canaán. 7 Anta tlawalh akgtum pumakamastan chu anta limapakuwilh El-Betel,* xlakata akxni xtsalanima xtala, xaxlikana Dios tasiyanilh anta. 8 Alistalh nilh Débora, tiku xkuentajtlawanit Rebeca, chu maknuka* xtampin kiwi nema wanikan roble, lakatsu kxtantun sipi niku xwi Betel. Wa xlakata xla limapakuwilh uma kiwi Alón-Bacut.*

9 Akxni Jacob xtaxtunitancha kPadán-Aram, Dios tasiyanipa chu sikulunatlawalh. 10 Wa xlakata Dios wanilh: «Mintukuwani Jacob. Pero nialh katilimapakuwika Jacob, wata mintukuwani nawan Israel». Wa xlakata tsukulh limapakuwi Israel. 11 Dios na wanilh: «Akit Dios tiku kgalhi putum litliwakga. Kakgalhi lhuwa kamanan chu kalhuwanti. Xtlatkan nalitaxtuya kachikinin, chuna, lhuwa kachikinin. Chu makgapitsi minkamanan mapakgsinanin nalitaxtukgo. 12 Tiyat nema kmaxkinit Abrahán chu Isaac wix nakmaxkiyan chu na nakkamaxki minkamanan». 13 Wa xlakata Dios tapanulh niku xtachuwinama Jacob chu alh.

14 Chu Jacob yawalh kgantum talayaw, kgantum talayaw xachiwix, niku xtachuwinanit Dios. Kgalhmawakalh xachuchutwa tamakamastan chu na kgalhmawakalh aceite. 15 Jacob chuntiya limapakuwilh Betel niku Dios xtachuwinanit.

16 Chu taxtukgolh kBetel. Akxni makgatku xtsankga nachankgo kʼEfrat, Raquel tsukulh malakachininan pero nila xmalakachini kskgata. 17 Chu akxni tlakg tuwa wa namalakachininan, puskat tiku xmakgtayama wanilh: «Ni kapekuanti, xlakata na nakgalhiya uma kgawasa». 18 Pero Raquel xnimaja. Chu akxni nina xniy, limapakuwilh kskgata Ben-Oní.* Pero Jacob limapakuwilh Benjamín.* 19 Chuna nilh Raquel, chu maknuka kxtiji Efrat, uma wamputun, Belén. 20 Jacob yawalh kgantum talayaw niku maknulh Raquel. Wa uma talayaw nema ya niku aknu Raquel asta la uku.

21 Alistalh, Israel alh latama tsinu lakgamakgat niku xya torre nema xwanikan Éder chu anta yawalh xchik xaxuwa. 22 Akxni Israel xlama kʼuma tiyat, akgtum kilhtamaku Rubén alh chu tatamalh Bilhá, atanu xpuskat* xtlat, chu Israel katsilh.

Xliputum, Jacob kgalhilh kgalhkutiy lakgkgawasan. 23 Kamanan nema takgalhilh Lea, wa Rubén, xapuxku xkgawasa, alistalh Simeón, Leví, Judá, Isacar chu Zabulón. 24 Kamanan nema takgalhilh Raquel wa José chu Benjamín. 25 Kamanan nema takgalhilh Bilhá, kskujni Raquel, wa Dan chu Neftalí. 26 Chu kamanan nema takgalhilh Zilpá, kskujni Lea, wa Gad chu Aser. Putum uma wa xkamanan Jacob, nema kakgalhilh kPadán-Aram.

27 Titaxtulh kilhtamaku, Jacob chalh niku xlama Isaac, xtlat. Chalh kMamré, kxtiyat Quiryat-Arbá, uma wamputun, Hebrón, niku Abrahán chu Isaac latamakgolh chuna la tiku xalak atanu país. 28 Isaac latamalh 180 kata. 29 Alistalh nilh chu alh katajaxa xalakgmakgan xnatlatni,* makgas chu xatapaxuwan latamalh. Esaú chu Jacob, xlakgkgawasan, maknukgolh.

36 Wa uma tuku lichuwinankan xpalakata Esaú, uma wamputun, Edom.

2 Esaú katatamakgaxtokgli laktsuman xalak Canaán. Tatamakgaxtokgli Adá xtsumat Elón tiku hitita xwanit chu Oholibamá xtsumat Aná chu xtanat Zibeón tiku heveo xwanit. 3 Na tatamakgaxtokgli Basemat, xtsumat Ismael tiku xtala Nebayot xwanit.

4 Esaú takgalhilh Adá chatum kgawasa tiku xwanikan Elifaz, chu Basemat takgalhilh chatum kgawasa tiku xwanikan Reuel

5 chu Oholibamá takgalhilh Jeús, Jalam chu Coré.

Wa umakgolh xkamanan Esaú, nema kakgalhilh kxtiyat Canaán. 6 Alistalh, Esaú alh latama kʼatanu tiyat niku ni lu makgat xlama Jacob, xtala, chu kalilh xlakpuskatin, xlakgkgawasan, xlaktsuman chu putum tiku xtapakgsikgo kxchik, na kalilh xwakax chu xborregos chu amakgapitsi xʼanimales chu putum tuku lhuwa xtapalh xmaʼakgstokgwilinit kxtiyat Canaán. 7 Xlakata xchatiykan lhuwa tuku xkgalhikgo, nialhla akxtum xlatamakgo. Lhuwa animales xkgalhikgo chu nialh xkaʼakchani liwat ktiyat niku xlamakgo.* 8 Wa xlakata Esaú alh latama kxkasipijni Seír. Esaú wa Edom.

9 Wa uma tuku lichuwinankan xpalakata Esaú, xtlatkan edomitas, tiku lamakgo kxkasipijni Seír.

10 Lakgkgawasan nema Esaú kgalhilh wa Elifaz, xkgawasa Adá, xpuskat Esaú, chu Reuel, xkgawasa Basemat, atanu xpuskat Esaú.

11 Xkamanan Elifaz xkawanikan Temán, Omar, Zefó, Gatam chu Quenaz. 12 Chu Elifaz, xkgawasa Esaú, kgalhilh atanu xpuskat* tiku xwanikan Timná. Titaxtulh kilhtamaku, xla takgalhilh Elifaz chatum kgawasa tiku xwanikan Amalec. Wa uma xlakgkgawasan Adá, xpuskat Esaú.

13 Xkamanan Reuel xkawanikan Náhat, Zérah, Samá* chu Mizá. Wa uma xtukuwanikan xlakgkgawasan Basemat, xpuskat Esaú.

14 Chu Oholibamá xtsumat Aná, xtanat Zibeón chu xpuskat Esaú, takgalhilh Esaú umakgolh kamanan: Jeús, Jalam chu Coré.

15 Xkamanan Esaú tiku napuxkun* litaxtukgolh wa umakgolh. Kxfamilia Elifaz, xapuxku xkgawasa Esaú, taxtucha puxku Temán, puxku Omar, puxku Zefó, puxku Quenaz, 16 puxku Coré, puxku Gatam chu puxku Amalec. Wa umakgolh napuxkun tiku minkgocha kxfamilia Elifaz kxtiyat Edom. Wa umakgolh xlakgkgawasan Adá.

17 Kxfamilia Reuel, xkgawasa Esaú, taxtucha puxku Náhat, puxku Zérah, puxku Samá* chu puxku Mizá. Wa umakgolh napuxkun tiku minkgocha kxfamilia Reuel kxtiyat Edom. Wa umakgolh xlakgkgawasan Basemat, xpuskat Esaú.

18 Xaʼawatiya, kxfamilia Oholibamá, xpuskat Esaú, taxtucha puxku Jeús, puxku Jalam chu puxku Coré. Wa umakgolh napuxkun tiku taxtukgocha kxfamilia Oholibamá, xtsumat Aná chu xpuskat Esaú.

19 Wa umakgolh xkamanan Esaú, uma wamputun, Edom, chu napuxkun nema taxtukgocha kxfamilia.

20 Xkamanan Seír tiku horeo xwanit, tiku xlamakgolh kʼuma país, xkawanikan Lotán, Sobal, Zibeón, Aná, 21 Disón, Ézer chu Disán. Wa umakgolh napuxkun tiku horeos xwankgonit, xkamanan Seír, kxtiyat Edom.

22 Xkamanan Lotán xkawanikan Horí chu Hemam. Chu Timná xtala tsumat Lotán xwanit.

23 Xkamanan Sobal xkawanikan Alván, Manáhat, Ebal, Sefó chu Onam.

24 Xkamanan Zibeón xkawanikan Ayá chu Aná. Wa uma Aná tiku tekgsli xatsitsi chuchut kxakaskakni tiyat akxni xkuentajtlawama xburros Zibeón, xtlat.

25 Aná kgalhilh chatum kgawasa tiku xwanikan Disón chu chatum tsumat tiku xwanikan Oholibamá.

26 Xlakgkgawasan Disón xkawanikan Hemdán, Esbán, Itrán chu Kerán.

27 Xkamanan Ézer xkawanikan Bilhán, Zaaván chu Acán.*

28 Xkamanan Disán xkawanikan Uz chu Arán.

29 Wa umakgolh napuxkun tiku horeos xwankgonit: puxku Lotán, puxku Sobal, puxku Zibeón, puxku Aná, 30 puxku Disón, puxku Ézer chu puxku Disán. Wa umakgolh napuxkun tiku horeos xwankgonit tiku xlamakgolh kxtiyat Seír.

31 Mapakgsinanin tiku mapakgsinankgolh kxtiyat Edom akxni israelitas nina xkgalhikgo chatum mapakgsina wa umakgolh. 32 Bela xkgawasa Beor mapakgsinalh kʼEdom, chu kkachikin niku xlama xwanikan Dinhabá. 33 Akxni Bela nilh, Jobab xkgawasa Zérah xalak Bozrá tsukulh mapakgsinan kxlakgxokgo. 34 Akxni Jobab nilh, Husam xalak xtiyat temanitas tsukulh mapakgsinan kxlakgxokgo. 35 Akxni Husam nilh, Hadad xkgawasa Bedad tsukulh mapakgsinan kxlakgxokgo, chu xkachikin xwanikan Avit. Xla kamakgatlajalh madianitas kxtiyat Moab. 36 Akxni Hadad nilh, Samlá xalak Masrecá tsukulh mapakgsinan kxlakgxokgo. 37 Akxni Samlá nilh, Shaúl xalak Rehobot nema xwi kkgalhtuchokgo tsukulh mapakgsinan kxlakgxokgo. 38 Akxni Shaúl nilh, Baal-Hanán xkgawasa Acbor tsukulh mapakgsinan kxlakgxokgo. 39 Akxni Baal-Hanán xkgawasa Acbor nilh, Hadar tsukulh mapakgsinan kxlakgxokgo. Xkachikin xwanikan Paú chu xpuskat xwanikan Mehetabel, xtsumat Matred, xtsumat Mezahab.

40 Wa umakgolh xtukuwanikan napuxkun nema taxtukgocha kxkamanan Esaú, nema xtalakkaxtawilakgonit chuna la pulakatunu xfamiliajkan chu xkachikinkan, wa puxku Timná, puxku Alvá, puxku Jetet, 41 puxku Oholibamá, puxku Elá, puxku Pinón, 42 puxku Quenaz, puxku Temán, puxku Mibzar, 43 puxku Magdiel chu puxku Iram. Wa umakgolh napuxkun xalak Edom, nema xtalakkaxtawilakgonit ktiyat niku xkatapakgsini. Wa uma Esaú, xtlatkan edomitas.

37 Jacob chuntiya latamalh kxtiyat Canaán, niku xtlat latamalh chuna la tiku xalak atanu país.

2 Wa uma tuku lichuwinankan xpalakata Jacob.

Akxni José, xkgawasa, xkgalhi akgkutujun kata, xkatakuentajtlawa borregos chu cabras xkamanan Bilhá chu Zilpá, xlakpuskatin xtlat. Akgtum kilhtamaku José maxkilh xtlat akgtum nixatlan tamakatsinin xpalakata xnatalan. 3 Israel tlakg xpaxki José nixawa amakgapitsi xkamanan xlakata wa xkgawasa nema kgalhilh akxni xlina kata, chu xla matlawinanilh maktum lu xatlan lhakgat.* 4 Akxni xnatalan José akxilhkgolh pi xtlat tlakg xpaxki nixawa xlakan, tsukukgolh sitsinikgo. Chu asta ni lakatitum xtachuwinankgo.

5 Akgtum kilhtamaku, José kgalhilh akgtum tamanixnat, chu kalitachuwinalh xnatalan, chu uma tlawalh pi tlakg ksitsinikgolh. 6 Xla kawanilh: «Katlawatit litlan kakgaxpattit tuku klimanixnalh. 7 Xpachimaw trigo kxlakʼitat kapukuxtun, chu tuku xakpachinit takilh chu tayalh. Alistalh trigo nema xpachinitantit litastilikgolh tuku xakpachinit chu lakgtakilhputakgolh». 8 Xnatalan wanikgolh: «¿Wamputuna pi mapakgsina nalitaxtuya chu nakilamapakgsiyaw?». Uma xtamanixnat José chu tuku kawanilh tlawalh pi tlakg ksitsinikgolh.

9 Alistalh, José kgalhipa atanu tamanixnat chu kalitachuwinalh xnatalan. Kawanilh: «Kkgalhiparanit atanu tamanixnat. Anta xkilakgtakilhputamakgo chichini, papaʼ chu akgkawitu staku». 10 Xla litachuwinalh xtlat chu xnatalan. Wa xlakata xtlat kilhnilh chu wanilh: «¿Tuku kilhchanima uma mintamanixnat? ¿Wamputuna pi mintse, minatalan chu akit nakkalakgtalakgatsokgostayan?». 11 Chu xnatalan lakgsitsilakanikgolh José, pero xtlat chuntiya xlilakpuwama tuku xla xkawaninit.

12 Akgtum kilhtamaku, xnatalan ankgolh kamapuchwayanikgo xborregos chu xcabras xtlatkan lakatsu kSiquem. 13 Alistalh, Israel wanilh José: «Minatalan ankgonit kamapuchwayanikgo borregos chu cabras lakatsu kSiquem. Kapit kaʼakxilha». Chu José kgalhtinalh: «Tlan kintlat, nakan». 14 Chu xtlat wanipa: «Katlawa litlan, kapit akxilha komo tlan lamakgocha minatalan. Na naʼakxilha komo tlan wilakgocha borregos chu cabras chu natana kimakatsiniya». Wa xlakata, José alh lata kxakapuskan* Hebrón asta kSiquem. 15 Alistalh, akxni José xlapula kkapukuxtun tatanokglhli chatum chixku chu kgalhskilh: «¿Tuku putsapat?». 16 José wanilh: «Kkaputsama kinatalan. ¿Katsiya niku kamapuchwayanimakgolh borregos chu cabras? Katlawa litlan, kakiwani». 17 Chu chixku kgalhtilh: «Unu xlamakgolh, pero kkgaxmatli pi lawanikgolh: “Kaʼaw kDotán”». Wa xlakata José alh kaputsa xnatalan chu kakitekgsli kDotán.

18 Pero akxni nina xchan niku xlamakgolh xnatalan, xlakan akxilhkgolh pi lakgamakgat xminacha chu tsukukgolh lakkaxwilikgo chuna la namakgnikgo. 19 Chu tsukukgolh lawanikgo: «¡Kaʼakxilhtit! Aminacha manixna». 20 Katantit, kamakgniw chu kamujuw kʼakgtum pozo. Nawanaw pi tantum xaluku animal walh. Alistalh naʼakxilhaw komo nakgantaxtu xtamanixnat. 21 Pero akxni Rubén kgaxmatli uma, xlakgmaxtuputun. Xla kawanilh: «Ni kamakgniw». 22 Rubén wampa: «Ni kastajmakgantit kgalhni. Kamujutit kpozo nema wi kxakaskakni tiyat, pero nitu katlawanitit». Xla xlakgmaxtuputun xlakata tlan xmaspitnilh xtlat.

23 Wa xlakata, akxni José chalh, xnatalan makglhtikgolh xatlan lhakgat nema xlin. 24 Chipakgolh chu mujukgolh kpozo. Uma kilhtamaku ni xʼanan chuchut kʼuma pozo.

25 Alistalh tsukukgolh wayankgo, chu akxni talakayawakgolh, akxilhkgolh pi xmimakgo lhuwa stananin, ismaelitas xwankgonit. Minkgocha kʼGalaad chu xʼamakgo kʼEgipto. Xcamelloskan xlinkgo kstajat kiwi,* bálsamo* chu xchaxuwa kiwi.* 26 Wa xlakata Judá kawanilh xnatalan: «¿Chu tuku natlajayaw komo namakgniyaw kintalakan chu namakgtsekgwiliyaw pi makgniw?* 27 Kakastamaxkiw ismaelitas chu nitu katlawaniw. Xla na kintalakan chu na lin kinkgalhnikan».* Wa xlakata kgaxmatnikgolh xtalakan. 28 Chu akxni stananin madianitas titaxtukgolh anta, xnatalan José makutukgolh kpozo chu kalistamaxkikgolh ismaelitas akgpuxam tumin xaplata. Wa xlakata umakgolh lakchixkuwin linkgolh José kʼEgipto.

29 Akxni Rubén taspitli kpozo, chu akxilhli pi José nialh anta xwi, xtitli klhakgat. 30 Alistalh alh niku xwilakgo xnatalan chu pixlanka wa: «¡Kintalakan tsalalh! ¿Chu akit tuku naktlawa?».

31 Wa xlakata, makgnikgolh tantum xakgawasa cabra chu limastajakgolh kgalhni klhakgat José. 32 Alistalh linikgolh xtlatkan uma lu xatlan lhakgat chu wanikgolh: «Ktekgswi uma. Katlawa litlan, kaʼakxilhti komo uma lhakgat xla minkgawasa o ni». 33 Akxni akxilhli, pixlanka wa: «¡Wa uma klhakgat kinkgawasa! ¡Max tantum xaluku animal walh! ¡Max laktsu laktsu tlawaka José!». 34 Wa xlakata Jacob xtitli klhakgat, litatampulakgchilh lhakgat xla talipuwan* chu akglhuwa kilhtamaku lakglipuwa xkgawasa. 35 Putum xkamanan chu xlaktsuman xmakgoxamixiputunkgo, pero xla ni xmasta talakaskin namakgoxomixikan. Wata xwan: «¡Chuntiya naklakglipuwan kinkgawasa asta akxni nakan kPutaknun!».* Chu Jacob chuntiya xlakgtasama José.

36 Madianitas stakgolh José kʼEgipto. Stamaxkikgolh Potifar, xla lhuwa limapakgsin xkgalhi kxpumapakgsin faraón chu wa xpuxkukan xwanit soldados tiku xkuentajtlawakgo mapakgsina.

38 Alistalh, Judá kamakgxtakgli xnatalan chu yawalh xchik xaxuwa lakatsu niku xwi chatum chixku adulamita tiku xwanikan Hirá. 2 Anta Judá akxilhli xtsumat chatum cananeo tiku xwanikan Súa, tatamakgaxtokgli chu tatalakgxtumilh. 3 Chu xla xʼama kgalhi skgata. Alistalh malakachinilh chatum kgawasa, chu limapakuwilh Er. 4 Amakgtum xʼamapa kgalhi skgata, chu malakachinilh chatum kgawasa tiku limapakuwilh Onán. 5 Alistalh malakachinipa chatum kgawasa chu limapakuwilh Selá. Judá xlama kʼAczib akxni xpuskat malakachinilh uma kskgata.

6 Titaxtulh kilhtamaku, Judá tamamakgaxtokgli Er, xapuxku xkgawasa, chatum tsumat tiku xwanikan Tamar. 7 Pero Jehová lu nitlan xʼakxilha xtayat Er, xapuxku xkgawasa Judá. Wa xlakata Jehová makgnilh. 8 Xlakata uma, Judá wanilh Onán: «Katatamakgaxtokgti xpuskat mintala tiku ninita, xlakata kamanan nema nakgalhiya xla mintala nawan». 9 Pero Onán xkatsi pi xkamanan ni xla xʼamaka kaliʼakxilhkan. Wa xlakata, maski makglhuwa xtatalakgxtumi xpuskat xtala, xtlawa pi ni xtakgalhilh kamanan.* 10 Pero tuku xtlawa, nitlan xʼakxilha Jehová. Wa xlakata, xla na makgnilh. 11 Chu Judá wanilh Tamar, xpuwiti:* «Katamakgxtakgti kxchik mintlat chu niti katatamakgaxtokgti asta akxni kinkgawasa Selá nastakkgo». Xlakata xlakpuwan: «Nixawa na nani* chuna la xnatalan». Wa xlakata Tamar alh chu tamakgxtakgli kxchik xtlat.

12 Titaxtulh kilhtamaku nilh xpuskat Judá, tiku xtsumat Súa xwanit. Akxni xtitaxtukgonita xtalipuwan Judá, lakgalh Hirá, xʼamigo, niku xwilakgo tiku xmaksitkgo xborregos kTimná,* Hirá adulamita xwanit. 13 Chu wi tiku wanilh Tamar: «Mimputiatlat* mima kTimná* xlakata nakamaksita xborregos». 14 Wa xlakata lakgpalilh klhakgat nema xlimasiya pi xninita xchixku, talakgatlapalh, wililh xchal chu tawi niku xlaktanukan kʼEnaim, nema wi ktiji nema linan kTimná.* Chuna tlawalh xlakata xakxilha pi Selá kstaknita chu nina xtamamakgaxtokgkan.

15 Akxni Judá akxilhli, lakpuwa pi uma puskat ksta xmakni, xlakata Tamar xtalakgatlapanit. 16 Wa xlakata patanulh ktiji, lakgalh chu xlakata ni xkatsi pi xpuwiti xwanit, wanilh: «Kakimaxki talakaskin naktatalakgxtumiyan, katlawa litlan». Xla wanilh: «¿Tuku nakimaxkiya komo naktatalakgxtumiyan?». 17 Judá wanilh: «Nakmalakgachaniyan tantum xakgawasa kincabra». Pero xla kgalhtilh: «¿Wi tuku nakimakgxtakgniya nema naklikatsi pi nakimalakgachaniya?». 18 Judá kgalhskilh: «¿Tuku lakaskina nakmakgxtakgniyan?». Chu xla wanilh: «Miʼanillo nema liwiliya sello chu xtasiw, nachuna milixtokgo nema chipanita». Wa xlakata xla maxkilh, tatalakgxtumilh Tamar chu xla xʼama kgalhi skgata. 19 Alistalh, xla alh, nialh maklakaskilh xchal chu wilipa klhakgat nema xlimasiya pi xninita xchixku.

20 Judá malakgachalh xʼamigo, tiku adulamita xwanit, xlakata xlinilh xakgawasa cabra chu chuna xmaspitnika tuku xmakgxtakgninit uma puskat, pero xla ni kitekgsli. 21 Wa xlakata kakgalhskilh lakchixkuwin xalak uma kachikin: «¿Niku wi puskat tiku sta xmakni* chu xwi kʼEnaim lakatsu ktiji?». Pero xlakan wanikgolh: «Unu nikxni ananit chatum puskat tiku sta xmakni». 22 Alistalh, xla taspitli niku xwi Judá chu wanilh: «Ni kkitekgsli. Lakchixkuwin xalak uma kachikin kiwanikgolh: “Unu nikxni ananit chatum puskat tiku sta xmakni”».* 23 Wa xlakata Judá wanilh: «Katatamakgxtakgli tuku kmaxkilh, nixawa nakinkalikgalhkgamanankanan komo chuntiya naputsayaw. Akit kmalakgachanilh xakgawasa cabra, pero wix ni kitekgsti».

24 Max akgtutu papaʼ alistalh, wanika Judá: «Mimpuwiti Tamar stalh xmakni. Chu xlakata stalh xmakni, la uku ama kgalhi skgata». Wa xlakata Judá wa: «Katamakxtutit kxkilhtin kachikin chu kalhkuyutit». 25 Akxni xtamakxtumaka, xla malakgachanilh uma tamakatsin xputiatlat: «Chixku tiku tapakgsini uma tuku kkgalhi wa kskgata nema wi kkimpan». Chu wampa: «Katlawa litlan, kaʼakxilhti tiku tapakgsini uma anillo nema liwilikan sello, uma tasiw chu uma lixtokgo». 26 Judá akxilhli tuku xkgalhi Tamar chu wa: «Xla tlakg xaʼakgstitum nixawa akit, xlakata ni kmakamaxkilh kinkgawasa Selá». Lata ama kilhtamaku nialh tatalakgxtumilh Tamar.

27 Akxni lakgchalh kilhtamaku namalakachininan, kamalakachinilh stiyun. 28 Akxni xmalakachininama, chatum kskgata maxtulh xmakan. Puskat tiku xmakgtayama tiyalh kgantum xaspinini hilo, limakachilh chu wa: «Wa uma tiku pulana lakachilh». 29 Pero xla tamaknupa xmakan chu xtala wa tiku taxtulh. Wa xlakata puskat wa: «¡Kaʼakxilhti tuku tlawa xlakata tlan xtaxtu!». Chu limapakuwika Pérez.* 30 Chu alistalh lakachilh xtala tiku xlimakachikanit xaspinini hilo. Chu xla limapakuwika Zérah.

39 Ismaelitas linkgolh José k’Egipto. Anta stamaxkikgolh chatum egipcio tiku xwanikan Potifar, xla lhuwa limapakgsin xkgalhi kxpumapakgsin faraón chu wa xpuxkukan xwanit soldados tiku xkuentajtlawakgo mapakgsina. 2 Pero Jehová xtawi José. Wa xlakata tlan kitaxtunilh, chu xmalana, tiku egipcio xwanit, lakgayawalh xchik. 3 Xmalana akxilhli pi Jehová xtawi José chu pi Jehová xmakgtaya xlakata tlan xkitaxtunilh putum tuku xtlawa.

4 Potifar chuntiya tlakg tsukulh lipawan José chu xmakgtayana limaxtulh. Wa xlakata Potifar lakgayawalh xchik chu putum tuku xkgalhi. 5 Lata akxni lakgayawalh xchik chu putum tuku xkgalhi, Jehová tsukulh sikulunatlawa xchik uma egipcio xpalakata José. Jehová sikulunatlawalh putum tuku xkgalhi kxchik chu kxkapukuxtun. 6 Alistalh, Potifar lakgayawalh José putum tuku xkgalhi. Nitu xlilakgaputsa, kajwatiya tuku xwaputun. Nachuna, José chatum tliwakga kgawasa wa chu lilakgatit xtasiya.

7 Chu xpuskat xmalana tsukulh akxilha José chu tsukulh wani: «Kakintatapa». 8 Pero xla ni xlakaskin chu xwani xpuskat xmalana: «Kaʼakxilhti, kimalana nitu lilakgaputsa tuku anan kxchik xlakata akit unu kwi, chu kilakgayawanit putum tuku kgalhi. 9 Ni anan kʼuma chiki tiku tlakg kgalhi limapakgsin, kaj watiya akit. Chu xla putum kimakamaxkinit, chu kajwatiya wix tiku ni kimakamaxkinit, xlakata wix xpuskat. Wa xlakata, akit ni ktitlawalh tuku lu nitlan chu naklakgalhinan kxlakatin Dios».

10 Puskat chali chali chuna xwani, pero José nikxni mastalh talakaskin natatama chu natatamakgxtakga. 11 Pero akgtum kilhtamaku akxni tanulh kchiki xlakata naskuja, nipara chatum skujni xwi. 12 Uma kilhtamaku puskat lichipalh José klhakgat chu wanilh: «¡Kakintatapa!». Pero xla tsalataxtulh chu puskat tatamakgxtakgli klhakgat. 13 Akxni xla akxilhli pi José xtsalataxtunit chu pi xmakgxtakgnit klhakgat, 14 xla pixlanka tsukulh katasani lakchixkuwin tiku kskujmakgo kxchik chu kawanilh: «¡Kaʼakxilhtit! Uma hebreo tiku kinkaliminin kinchixku kinkamamaxaniputunan.* Xafuerza xkintatamaputun, pero akit pixlanka ktsukulh katasaniyan. 15 Chu akxni kgaxmatli pi pixlanka xaktasaskima tamakgtay, tsalataxtulh chu makgxtakgli klhakgat». 16 Alistalh wililh lhakgat kxpaxtun chu kgalhkgalhilh asta akxni xmalana José xtaspitli kxchik.

17 Chu watiya uma tachuwin tuku wanilh Potifar: «Skujni hebreo tiku kilaliminiw, kimamaxaniputulh. 18 Chu akxni kgaxmatli pi pixlanka xaktasaskima tamakgtay, tsalataxtulh chu makgxtakgli klhakgat». 19 Akxni xmalana José kgaxmatli pi xpuskat xwanima: «Wa uma tuku kintlawanilh miskujni», xla lu sitsilh. 20 Wa xlakata xmalana José chipalh chu tamaknulh kpulachin niku xkatamaknukan xtachin mapakgsina. Chu José lakgachinuka kpulachin.

21 Pero Jehová chuntiya xtawi José. Chuntiya limasiyanilh xtapaxkit nema ni makgxtakgnan chu tlawalh pi xkuentajtlawana pulachin xlipawa. 22 Wa xlakata, xkuentajtlawana pulachin lakgayawalh José putum tiku anta xtanumakgo. José xʼakxilha pi xmakgantaxtikgolh putum tuku xlitlawatkan xwanit. 23 Chu xkuentajtlawana pulachin nitu xlilakgaputsa putum tuku xlakgayawanit José, xlakata Jehová xtawi José chu Jehová xmakgtaya xlakata tlan xkitaxtunilh putum tuku xtlawa.

40 Titaxtulh kilhtamaku, xpuxkukan tiku xmaxkikgo vino mapakgsina xalak Egipto chu xpuxkukan tiku xtlawakgo kaxtalanchu, tlawakgolh tuku nitlan kxlakatin mapakgsina xalak Egipto, xmalanakan. 2 Chu faraón kasitsinilh umakgolh chatiy napuxkun, uma wamputun, xpuxkukan tiku xmaxkikgo vino chu xpuxkukan tiku xtlawakgo kaxtalanchu. 3 Wa xlakata katamaknulh kpulachin nema xwi kxchik xpuxkukan soldados tiku xkuentajtlawakgo faraón, niku na xtanuma José. 4 Xkuentajtlawana pulachin lakgayawalh José pi anta xkatatawilalh chu xkakuentajtlawalh, chu xlakan anta tawilakgolh kpulachin akglhuwa kilhtamaku.

5 Akgtum katsisni, xpuxkukan tiku xmaxkikgo vino mapakgsina xalak Egipto chu xpuxkukan tiku xtlawakgo kaxtalanchu nema xtanumakgo kpulachin, kgalhikgolh akgtum tamanixnat watiya uma katsisni. Chu akgatunu xtamanixnatkan wi tuku xkilhchanima. 6 Lichali tsisa, akxni José tanulh niku xwilakgo, kaʼakxilhli pi xlipuwamakgo. 7 Wa xlakata, kakgalhskilh kskujnin faraón tiku xtatanumakgolh kpulachin kxchik Potifar, xmalana: «¿Tuku xlakata la uku tasiya pi lu lipuwampatit?». 8 Xlakan kgalhtikgolh: «Chatunu akinin kkgalhiw akgtum tamanixnat, pero ni kkatsiyaw tuku kilhchanima». Wa xlakata José kawanilh: «Kajwatiya Dios tlan nakawaniyan tuku kilhchanima mintamanixnatkan. Katlawatit litlan, kakiwanitit tuku limanixnantit».

9 Xpuxkukan tiku xmaxkikgo vino mapakgsina wanilh José tuku limanixnalh. Wanilh: «Kkintamanixnat kakxilhli akgatum uva 10 nema xkgalhi kgantutu xʼakgan. Uma uva akgapulh, xanalh chu muslhuwa kgalhilh xachan uvas. 11 Akit xakchipanit xcopa faraón. Wa xlakata ktiyalh uvas chu klakgchitli kxcopa faraón. Alistalh kmaxkilh faraón». 12 Wa xlakata José wanilh: «Wa uma tuku kilhchanima mintamanixnat. Kgantutu xʼakgan uva kilhchanima akgtutu kilhtamaku. 13 Xliʼakgtutu kilhtamaku, faraón natamakxtuyan kpulachin chu nalakgayawaparayan taskujut nema xkgalhiya. Namaxkiparaya xvino faraón chuna la xtlawaya xapulana. 14 Pero kakilakapastakti akxni tlan nakitaxtuniyan. Katlawa litlan, kakilimasiyani tapaxkit nema ni makgxtakgnan chu kalitachuwinanti faraón kimpalakata xlakata nakintamakxtukan unu. 15 Kinkgalhanka kxtiyatkan hebreos, chu unu ni ktlawanit tuku nitlan xlakata nakintamaknukan kpulachin».*

16 Akxni xpuxkukan tiku xtlawa kaxtalanchu kgaxmatli pi José wa pi tlan tuku xkilhchanima tamanixnat, wanilh: «Akit na kmanixnalh chu xakakgstipuwi patutu canasta niku xtajuma xatlan kaxtalanchu. 17 Xlipatutu canasta xtajuma tipalhuwa kaxtalanchu nema xtlawanikanit faraón, chu tsiktsi* xwamakgo kaxtalanchu kʼuma canasta». 18 Wa xlakata José wanilh: «Wa uma tuku kilhchanima mintamanixnat. Patutu canasta kilhchanima akgtutu kilhtamaku. 19 Akgtutu kilhtamaku tsankga, faraón napixkaktiyan chu naxtokgowakayan kkgantum kiwi, chu tsiktsi nawakgo miliwa».

20 Akgtutu kilhtamaku alistalh faraón makatamilh xkata. Wa xlakata faraón katlawanilh akgtum lanka fiesta putum kskujnin chu limapakgsinalh pi xkaliminka kxlakatin kskujnin xpuxkukan tiku xmaxkikgo xvino chu xpuxkukan tiku xtlawakgo kaxtalanchu. 21 Chu lakgayawapa xtaskujut xpuxkukan tiku xmaxkikgo vino, chu xla chuntiya maxkilh vino faraón. 22 Pero limapakgsinalh pi kxtokgowakaka xpuxkukan tiku xtlawakgo kaxtalanchu, chuna la xkawaninit José pi xkilhchanima xtamanixnatkan. 23 Pero xpuxkukan tiku xmaxkikgo vino faraón nialh lakapastakli José.

41 Akxni xtitaxtunita akgtiy kata, faraón manixnalh pi xya kxkilhtun kgalhtuchokgo Nilo. 2 Kaj xalan takutkgolh kkgalhtuchokgo tantujun xalakgkgoniwa chu xalakglilakgatit wakax chu tsukukgolh puchwayankgo kxkilhtun kgalhtuchokgo Nilo. 3 Akxni xtakutkgonita, na takutkgolh kkgalhtuchokgo tantujun xalaklukutwa chu xalaklixkajni wakax chu na tsukukgolh puchwayankgo kxkilhtun kgalhtuchokgo Nilo, kxpaxtunkan xalakgkgoniwa wakax. 4 Alistalh, xalaklukutwa chu xalaklixkajni wakax tsukukgolh kawakgo tantujun xalakgkgoniwa chu xalakglilakgatit wakax. Chu faraón stakwanalh.

5 Alistalh lhtatapa chu xlimakgtiy manixnampa. Chu akxilhli kgantum trigo nema xkgalhi kgantujun xʼakgan chu xlitsamakgo lhuwa xatlan talhtsi. 6 Alistalh na stakpa kgantujun xalaktsatsu trigo chu xkalhkuyunit un xalak este. 7 Chu trigo nema laktsatsu xwanit tsukukgolh wakgo trigo nema xkgalhi kgantujun xʼakgan chu xlitsama xatlan talhtsi. Uma kilhtamaku faraón stakwanalh chu akxilhli pi kaj xmanixnama.

8 Lichali tsisa, xla lu xlakgaputsama. Wa xlakata faraón kamatasaninalh putum sacerdotes xalak Egipto tiku xalakgskgalalan xwankgonit chu xtlawakgo magia, chu kalitachuwinalh tuku xlimanixnanit. Pero ni analh tiku tlan xwanilh tuku xkilhchanima.

9 Wa xlakata xpuxkukan tiku xmaxkikgo vino faraón wanilh: «La uku nakwan kintalakgalhin. 10 Wix, faraón, lu kilasitsiniw, wa xlakata limapakgsinanti pi akit chu xpuxkukan tiku tlawakgo kaxtalanchu xkinkatamaknukan kpulachin nema wi kxchik xpuxkukan soldados tiku kuentajtlawakgoyan. 11 Alistalh, chatunu akinin kmanixnaw watiya katsisni, chu akgatunu tamanixnat wi tuku xkilhchanima. 12 Anta na xtanuma chatum kgawasa tiku hebreo xwanit, chatum kskujni xpuxkukan soldados tiku kuentajtlawakgoyan. Akxni kwaniw tuku klimanixnaw, xla kinkawanin tuku xkilhchanima. 13 Chu chuna kgantaxtulh tuku xla xkinkawaninitan: akit kilakgayawaparaka kintaskujut chu xpuxkukan tiku xtlawakgo kaxtalanchu xtokgowakaka».

14 Chu faraón limapakgsinalh pi xʼanka putsakan José, chu xla tunkun kitiyaka kpulachin.* José taswikli,* lakgpalilh klhakgat chu alh kxlakatin faraón. 15 Wa xlakata faraón wanilh José: «Kkgalhilh akgtum tamanixnat, pero ni anan tiku nakiwani tuku kilhchanima. Chu kiwanikanit pi akxni litachuwinankana akgtum tamanixnat, wix tlan wana tuku kilhchanima». 16 José kgalhtilh faraón: «Akit nitu klitaxtu. Wa Dios tiku namaxkiyan laktlan tamakatsinin».

17 Wa xlakata faraón wanilh José: «Kkintamanixnat kakxilhli pi xaklaya kxkgalhtuchokgo Nilo. 18 Kaj xalan takutkgolh kkgalhtuchokgo tantujun xalakgkgoniwa chu xalakglilakgatit wakax chu tsukukgolh puchwayankgo kxkilhtun kgalhtuchokgo Nilo. 19 Alistalh takutkgolh tantujun xalakskakniwa, xalaklixkajni chu xalaklukutwa wakax. Nikxni kakxilhnit kxlikalanka Egipto laklixkajni wakax chuna la umakgolh. 20 Xalaklukutwa chu xalaklixkajni wakax tsukukgolh kawakgo tantujun xalakgkgoniwa wakax. 21 Pero akxni kawakgolh, ni xtasiya pi xlakan xkawakgonit, xlakata chuntiya lu laklixkajni xtasiyakgo. Chu uma kimalakastakwanilh.

22 »Alistalh kakxilhli kkintamanixnat kgantum trigo nema xkgalhi kgantujun xʼakgan chu xlitsamakgo lhuwa xatlan talhtsi. 23 Alistalh stakkgolh kgantujun nema xalaktsatsu xwanit chu xkalhkuyunit un xalak este. 24 Chu trigo nema laktsatsu xwanit tsukukgolh wakgo trigo nema xkgalhi kgantujun xʼakgan chu xlitsama xatlan talhtsi. Kkalitachuwinalh tuku klimanixnalh sacerdotes tiku tlawakgo magia, pero ni analh tiku xkiwanilh tuku xkilhchanima».

25 José wanilh faraón: «Kimalana faraón, mintamanixnat kaj pulaktum tuku kilhchanima. Xaxlikana Dios wi tuku natlawa chu xla makatsininitan. 26 Tantujun xalakglilakgatit wakax kilhchanima akgtujun kata, chu akgatujun xalaktlan trigo na kilhchanima akgtujun kata. Umakgolh tamanixnat watiya tuku kilhchanima. 27 Tantujun xalaklukutwa chu xalaklixkajni wakax nema takutkgolh alistalh, kilhchanima akgtujun kata. Akgatujun trigo nema ni kgalhikgo xtalhtsi chu lhkuyunit un xalak este, kilhchanima pi naʼanan tatsinkstat akgtujun kata. 28 Wa uma tuku kwaninitan, malana, xaxlikana Dios masiyaninitan tuku natlawa.

29 »Kxlikalanka xtiyat Egipto naʼanan lhuwa liwat akgtujun kata. 30 Pero alistalh naʼanan tatsinkstat akgtujun kata nema natlawa pi nialh nalakapastakkan pi lhuwa xʼanan liwat kʼEgipto. Naʼanan lanka tatsinkstat kkatiyatni. 31 Chu nialhti katilakapastakli pi lhuwa liwat xʼanan kpaís, xlakata lanka tatsinkstat nema naʼanan. 32 Malana faraón, makgtiy limanixnanti uma xlakata xaxlikana Dios liwana lakkaxwilinit chuna natlawa, chu xaxlikana Dios nialh makgas namakgantaxti.

33 »Wa xlakata, kaputsa chatum chixku tiku tlan lakapastaknan chu xaskgalala, chu kalakgayawa putum tuku anan kxtiyat Egipto. 34 Lakapala chuna katlawa malana, chu kakaputsa lakchixkuwin tiku nakuentajtlawakgo país, xlakata namaʼakgataxtikgo pulaktum tuku pulakkitsis namamakxtumikan kʼEgipto akgtujun kata akxni naʼanan lhuwa liwat. 35 Xlakan xlimamakxtumitkan liwat kʼumakgolh kata akxni lhuwa tuku namakgalakan. Chu xlimaʼakgstokgwilitkan talhtsi kkachikinin chu anta xlimakitkan. Uma talhtsi wix natapakgsiniyan. 36 Umakgolh liwat nakamaxkikan latamanin xalak país akxni naʼanan tatsinkstat akgtujun kata kxlikalanka xtiyat Egipto. Chuna latamanin ni katinikgolh xlakata tatsinkstat».

37 Putum uma tuku kawanika faraón chu kskujnin lakgatikgolh. 38 Wa xlakata faraón kawanilh kskujnin: «Ni katitekgswi atanu chixku tiku kgalhi xʼespíritu Dios chuna la xla». 39 Wa xlakata faraón wanilh José: «Ni anan atanu tiku tlan lakapastaknan chu lu skgalala chuna la wix, xlakata Dios tlawanit pi nakatsiya putum uma. 40 Wix klakgayawayan putum kinkachikin. Putum kinkachikin natlawa putum tuku nakawaniya. Kajwatiya akit tlakg xlakaskinka nixawa wix, xlakata akit mapakgsina». 41 Nachuna, faraón wanipa José: «Kaʼakxilhti, klakgayawayan putum tuku anan kxtiyat Egipto». 42 Faraón tamakgaxtulh xʼanillo nema liwili sello chu mamakganulh José. Alistalh malhakgelh xatlan lhakgat nema xlitatlawanit lino chu mapixnulh akgtum tapixnu xaʼoro. 43 Na tlawalh pi xtawakalh kxliʼakgtiy tlakg xlakaskinka xputlaw faraón, chu kxlakatin pixlanka xkilhwamakgo: «¡Avrékh!».* Chuna faraón lakgayawalh putum tuku xʼanan kxtiyat Egipto.

44 Faraón wanipa José: «Maski akit faraón, putum kachikin nakgalhakgaxmatan. Kxlilakanka Egipto, ni anan chixku tiku natlawa tuku wix ni namastaya talakaskin».* 45 Alistalh, faraón limapakuwilh José Zafenat-Panéah chu makamaxkilh Asenat, xtsumat Potifera, sacerdote xalak On,* xlakata xpuskat xlitaxtulh. Chu José wa lakgatayalh putum xtiyat Egipto. 46 José xkgalhi puxamakaw kata akxni alh kxlakatin* faraón, mapakgsina xalak Egipto.

Alistalh José taxtulh niku xwi faraón chu alh akxilha putum xtiyat Egipto. 47 Akgtujun kata akxni xʼanan lhuwa liwat, tiyat chuntiya lhuwa xmakgalanama. 48 Xla chuntiya xmaʼakgstokgwilima liwat kxtiyat Egipto umakgolh akgtujun kata chu maʼakgstokgwililh kkachikinin. Kʼakgatunu kachikin xmaki tuku xmakgala kapukuxtun nema xwilakgo kxkilhpan kachikin. 49 José chuntiya xmakima lhuwa talhtsi, lu lhuwa xwanit chuna la muntsaya xalak pupunu. Lhuwa analh chu nialhla xpulhkakgo, chu alistalh nialh pulhkakgolh.

50 Chu akxni nina xtsuku tatsinkstat, José takgalhilh chatiy kamanan Asenat, xtsumat Potifera, sacerdote xalak On.* 51 José limapakuwilh Manasés* xapuxku xkgawasa, xlakata xwan: «Dios tlawanit pi nakpatsankga* putum tuku nitlan ktitaxtulh chu putum xchik kintlat». 52 Xlichatiy xkgawasa limapakuwilh Efraín,* xlakata xwan: «Dios tlawanit pi naklhuwan* ktiyat niku lu kpatinanit».

53 Titaxtulh kilhtamaku sputli akgtujun kata akxni xʼanan lhuwa liwat kxtiyat Egipto. 54 Chu tsukulh akgtujun kata akxni tsukulh tatsinkstat chuna la xlichuwinanit José. Chu kputum países analh tatsinkstat, pero putum kxtiyat Egipto xʼanan liwat.* 55 Alistalh na tsukulh anan tatsinkstat kxtiyat Egipto, chu latamanin lu xlakgaputsamakgo chu tsukukgolh skinikgo liwat* faraón. Wa xlakata faraón kawanilh egipcios: «Kapitit niku wi José chu katlawatit putum tuku nakawaniyan». 56 Chu chuntiya xʼanan tatsinkstat kxlikalanka katiyatni. Wa xlakata José tsukulh kamalakki niku xkamaʼakgstokgwilinit talhtsi chu tsukulh kastamaxki talhtsi egipcios, xlakata tatsinkstat xtalakgatuminit kxtiyat Egipto. 57 Chu latamanin xalak tanu tanu kachikinin xminkgo makgtamawakgo talhtsi José kʼEgipto, xlakata tatsinkstat xtalakgatuminit kputum kachikinin.

42 Akxni Jacob katsilh pi kʼEgipto xʼanan liwat,* kawanilh xlakgkgawasan: «¿Tuku xlakata kaj lalakaʼakxilhwilatit chu nitu tlawapatit?». 2 Chu wampa: «Kkgaxmatnit pi anan liwat kʼEgipto. Kapitit anta chu katamawatit liwat xlakata chuntiya nalatamayaw chu ni naniyaw». 3 Wa xlakata kgalhkaw xnatalan José ankgolh tamawakgo liwat kʼEgipto. 4 Pero Jacob ni mastalh talakaskin pi Benjamín, xtala José, xkastalanilh xnatalan, chu kawanilh: «Ni klakaskin wi tuku naʼakgspula chu nani».

5 Wa xlakata xlakgkgawasan Israel kastalanikgolh amakgapitsi latamanin tiku na xʼamakgo tamawakgo liwat Egipto, xlakata tatsinkstat xchanit asta kxtiyat Canaán. 6 Chu José wa tiku xlakgaya putum tuku xʼanan kpaís chu wa tiku xkastamaxki liwat latamanin xalak tanu tanu kachikinin. Wa xlakata xnatalan José ankgolh niku xla xwi chu lakgtalakgatsokgostakgolh asta kkatiyatni. 7 Akxni José kaʼakxilhli xnatalan tunkun kalakgapasli, pero ni kawanilh tiku xla xwanit. Wa xlakata palha kakgalhskilh: «¿Niku xala wixin?». Xlakan kgalhtikgolh: «Akinin xalak xtiyat Canaán chu kmiw tamawayaw liwat».

8 Chuna José kalakgapasli xnatalan, pero xlakan ni lakgapaskgolh. 9 José tunkun lakapastakli tuku xlimanixnanit xlakata xnatalan chu kawanilh: «¡Wixin skgalananin! ¡Tanitantit akxilhatit niku tlan natalatlawayatit kachikin!». 10 Pero xlakan wanikgolh: «Nichuna, kimalana. Akinin kaj kminitaw tamawayaw liwat. 11 Kimputumkan kaj chatum kintlatkan. Ni kʼakgskgawinanaw. Akinin ni skgalananin». 12 Xla kawanilh: «¡Uma ni xlikana! ¡Tanitantit akxilhatit niku tlan natalatlawayatit kachikin!». 13 Pero xlakan kgalhtinankgolh: «Kgalhkutiy linatalan akinin. Kimputumkan xkamanan klitaxtuyaw chatum chixku xalak xtiyat Canaán. Xaʼawatiya tatamakgxtakgcha kintlatkan chu achatum nialh kinkatalaman».

14 Pero José kawanilh: «Kkawaninitana: “¡Wixin skgalananin!”. 15 Nakkaliʼakxilhan. Kkalitayaniyan kxtukuwani faraón pi ni katitaxtutit unu asta akxni xaʼawatiya mintalakan namin. 16 Chatum wixin kaʼalh putsa xaʼawatiya mintalakan chu amakgapitsin unu nakalakgachinukan. Chuna nakakxilhaw komo xlikana tuku wanatit. Chu komo nichuna, nakkatsiyaw pi wixin skgalananin». 17 Akxni chuna kawanikgolh, xputumkan kalakgachinulh akgtutu kilhtamaku.

18 Xliʼakgtutu kilhtamaku José kawanilh: «Akit kpekuani Dios, wa xlakata katlawatit tuku kkawaniyan chu chuna ni katinitit. 19 Komo wixin ni akgskgawinanatit, chatum katamakgxtakgli unu niku kalakgachinukanitantit chu amakgapitsin kaʼankgolh chu kakalinikgolh liwat xfamiliajkan xlakata nakgalhikgo tuku nawakgo. 20 Alistalh kalitantit xaʼawatiya mintalakan xlakata chuna nalimasiyayatit pi xlikana tuku wanatit, chu chuna ni katinitit». Chu xlakan makgamakglhtinankgolh tuku kawanika.

21 Chu tsukukgolh lawanikgo: «Max lakgaxokgomaw putum tuku tlawaniw kintalakan. Akxilhwi akxni kinkatasaskinin pi xlimasiyaniw talakgalhaman, pero ni kuentajtlawaniw. Wa xlakata la uku, akinin patimaw putum uma». 22 Rubén kawanilh: «¿Lakapastakatit pi kkawanin “nitu katlawanitit kgawasa” chu wixin ni kgaxpattit? Chu la uku namastayaw kuenta xlakata xkgalhni». 23 Pero xlakan ni xkatsikgo pi José xkaʼakgatekgsni, xlakata akxni xkatachuwinan wi tiku xkamatitaxtini kxtachuwinkan. 24 Wa xlakata, José tapanulh chu tsukulh tasa. Chu akxni taspitpa xlakata nakatachuwinan xnatalan, chipalh Simeón chu lichilh tasiw kxlakatinkan xnatalan. 25 Alistalh, José limapakgsinalh pi xkalimatsamanika talhtsi xkuxtalhkan chu pi xchatunukan xkamujuniparaka xtuminkan kxkuxtalhkan. Na limapakgsinalh pi xkamaxkika tuku xwakgolh ktiji. Chu chuna tlawaka.

26 Alistalh xlakan makukikgolh talhtsi xburroskan chu ankgolh. 27 Akxni chankgolh niku xʼamakgo lhtatakgo, chatum makgalhkgelh xkuxtalh xlakata namawi xburro chu akxilhli pi xtumin xtajuma kxkgalhni xkuxtalh. 28 Tunkun kawanilh xnatalan: «¡Kimaspitnika kintumin! ¡Kaʼakxilhtit! ¡Tajuma kkinkuxtalh!». Akxni kgaxmatkgolh, xputumkan lu pekuankgolh chu lhpipikgolh chu lawanikgolh: «¿Tuku xlakata Dios kinkatlawanin uma?».

29 Akxni chankgolh kxtiyat Canaán niku xwi Jacob, xtlatkan, litachuwinankgolh putum tuku xkaʼakgspulanit. Wanikgolh: 30 «Xmalana país palha kinkatachuwinan chu kinkalimawakan pi kaj xakanitaw skgalayaw país. 31 Pero akinin kwaniw: “Ni kʼakgskgawinanaw. Akinin ni skgalananin. 32 Kgalhkutiy linatalan akinin, kaj chatum kintlatkan. Chatum nialh kinkatalaman chu xaʼawatiya tatamakgxtakgcha kintlatkan kxtiyat Canaán”. 33 Pero xmalana país kinkawanin: “Nakkatsi pi ni akgskgawinanatit komo natlawayatit tuku nakkawaniyan. Kamakgxtakgtit unu chatum mintalakan. Kalipitit liwat xlakata mifamiliajkan nakgalhikgo tuku nawakgo chu kapitit. 34 Alistalh kakilitanitit xaʼawatiya mintalakan xlakata nakkatsi pi ni akgskgawinanatit chu ni skgalananin wixin. Chuna tlan nakkamaspitniparayan mintalakan chu tlan natamawayatit kpaís tuku lakaskinatit”».

35 Akxni puxtakgekgolh xkuxtalhkan, xchatunukan tekgskgolh xtuminkan kxkuxtalhkan. Akxni xlakan chu xtlatkan akxilhkgolh tumin, lu pekuankgolh. 36 Wa xlakata Jacob, xtlatkan, wa: «¡Wixin kimakglhtipatit kinkamanan! ¡José nialh kinkatalaman! ¡Simeón nialh kinkatawilan! ¡Chu la uku lipimputunatit Benjamín! ¡Akit tiku patima putum uma!». 37 Pero Rubén wanilh xtlat: «Komo ni nakmaspitniyan, tlan nakamakgniya chatiy kilakgkgawasan. Akit kakimakuentajli chu nakmaspitniyan». 38 Pero Jacob kgalhtinalh: «Kinkgawasa ni katikataʼan, xlakata xtala ninita chu kajwatiya xla akgataxtunit. Komo wi tuku naʼakgspula ktiji chu nani, natlawayatit pi talipuwan nakimakgni».*

43 Tatsinkstat nema xʼanan kpaís lu lanka xwanit. 2 Wa xlakata, akxni makgasputkgolh liwat nema xkitiyakgonit kʼEgipto, xtlatkan kawanilh: «Kataspittit chu kakitamawaparatit liwat». 3 Wa xlakata Judá wanilh: «Xmalana país liwana kinkawanin: “Nialh nakilakgtanatit komo ni nalitanatit mintalakan”. 4 Komo nakinkamaxkiya talakaskin pi kintalakan nakinkataʼanan, nakanaw tamawayaw liwat. 5 Pero komo ni namaxkiya talakaskin pi nakinkataʼanan, ni ktiʼaw, xlakata xmalana país kinkawanin: “Nialh nakilakgtanatit komo ni nalitanatit mintalakan”». 6 Wa xlakata Israel kakgalhskilh: «¿Tuku xlakata chuna kintlawatit? ¿Tuku xlakata wanitit uma chixku pi xkgalhiyatit atanu mintalakan?». 7 Xlakan kgalhtikgolh: «Chixku kinkakgalhskin kimpalakatakan chu xpalakata kintalilakgapasnikan. Kinkakgalhskin: “¿Lamajku mintlatkan? ¿Kgalhiyatit atanu mintalakan?”. Chu akinin kkgalhtiw xtakgalhskinin. Ni xakkatsiyaw pi xla xʼama kinkawaniyan: “kalitantit mintalakan”».

8 Wa xlakata Judá tasaskinilh Israel, xtlat: «Kakimaxki talakaskin naklin minkgawasa, chu kakinkamaxki talakaskin nakanaw xlakata chuntiya nalatamayaw, ni nakniyaw, ni naniya chu na ni nanikgo kinkamanankan. 9 Klitayaniyan pi nitu katiʼakgspulalh. Akit nakkuentajtlawa. Komo ni nakmaspitniyan chu ni nakmakamaxkiyan, akit naklin kuenta* putum kilhtamaku. 10 Pero komo ni xakmakgapalaw, kanitawa xwa chu makgtiya xaktaspitwi».

11 Wa xlakata, Israel, xtlatkan, kawanilh: «Komo chuna, katlawatit tuku nakkawaniyan. Kamujutit kminkuxtalhkan tuku tlakg xatlan makgala uma país chu kalipinitit uma chixku: tsinu bálsamo,* tsinu ksakgsi cera,* kstajat kiwi,* xchaxuwa kiwi,* pistachos* chu almendras. 12 Nachuna, tlakg kalipitit tumin* chu na kalipitit tumin nema xtajuma kxkgalhni minkuxtalhkan. Max kaj akgtsankgaka. 13 Kalipitit mintalakan chu kalakgtaspittit uma chixku. 14 Dios Tiku kgalhi putum litliwakga kamastalh talakaskin pi uma chixku kakalimasiyanin talakgalhaman chu kamakgxtakgli Simeón chu Benjamín. Chu akit, komo kilimakgatsankgat kilakgkgawasan, nakkamakgatsankga».

15 Wa xlakata, akxni tiyakgolh tumin chu tuku xʼamakgo maskiwinankgo, ankgolh kʼEgipto chu linkgolh Benjamín. Anta champarakgolh kxlakatin José. 16 Akxni José akxilhli pi xnatalan xtaminkgo Benjamín, tunkun wanilh chixku tiku xkuentajtlawa xchik: «Kakalipi umakgolh lakchixkuwin kchiki, kakamakgni makgapitsi animales chu katlawa liwat, xlakata nakintawayankgo tastunut». 17 Chixku tunkun tlawalh tuku wanika chu kalilh kxchik José. 18 Pero xlakan lu pekuankgolh akxni kalinka kxchik José. Chu tsukukgolh lawanikgo: «Kinkaliminkan unu xlakata tumin nema kinkamaspitnikan chu xtajuma kkinkuxtalhkan. ¡La uku nakinkatlawanikanan tuku nitlan chu skujni nakinkalimaxtukanan, chu natatamakgxtakgkgo kiburroskan!».

19 Wa xlakata lakgtalakatsuwikgolh chixku tiku xkuentlajtlawa xchik José chu tachuwinankgolh niku xlaktanukan kchiki. 20 Wanikgolh: «¡Kakinkatapati, kimalana! Xapulana akxni kkilachiw unu, wa akxni kkitamawachiw liwat. 21 Pero akxni xaktaspitmaw chu kchaw niku xakamaw lhtatayaw, ktsukuw makgalhkgeyaw kinkuxtalhkan, kakxilhwi pi kintuminkan xtajuma kxkgalhni kinkuxtalhkan. Anta xtajuma xaʼakchan kintuminkan. Wa xlakata kkamaspitniputunan. 22 Nachuna, tlakg kliminaw tumin xlakata naktamawayaw liwat. Ni kkatsiyaw tiku mujulh tumin kkinkuxtalhkan». 23 Wa xlakata xla kawanilh: «Ni kapekuantit. Nitu lama. MiDioskan chu xDios mintlatkan mujulh uma tumin kminkuxtalhkan. Akit pulana kilakgchilh mintuminkan». Alistalh xla kaliminilh Simeón.

24 Alistalh chixku kawanilh pi xtanukgolh kxchik José, kamaxkilh chuchut xlakata xtuchakgankgolh chu liwat xlakata xmaxkikgolh xburroskan. 25 Xlakata katsikgolh pi José xʼama chin tastunut chu xʼama katawayan, lakkaxwilikgolh tamaskiwin* nema xliminkgo. 26 Akxni José tanulh kxchik, linikgolh tamaskiwin chu lakgtalakgatsokgostakgolh asta katutsu. 27 Alistalh José kakgalhskilh komo tlan xwilakgo. Na kakgalhskilh: «¿Tlan wi mintlatkan tiku xkilalitachuwinanitaw? ¿Lamajku?». 28 Chu xlakan kgalhtikgolh: «Kimalana, kintlatkan tlan wi, lamajku». Wa xlakata tatsokgostakgolh chu takilhputakgolh.

29 Akxni talakayawalh chu akxilhli Benjamín, xtala, xkgawasa tiku na xtse xwanit, kgalhskininalh: «¿Wa uma mintalakan tiku xkilalitachuwinanitaw? ¿Wa uma tiku xaʼawatiya?». Chu wampa: «Kinkgawasa, Dios kalimasiyanin xtalakgalhaman». 30 Pero José ni tayanilh akxni akxilhli xtala. Wa xlakata lakapala taxtulh xlakata xtasaputun, tanulh kʼakgtum cuarto chu tsukulh tasa. 31 Alistalh lakgachakgalh, chu akxni nialh xtasama, taxtulh chu wa: «Kamujutit liwat». 32 Xla wilinika xliwat k’akgtum mesa, xnatalan kawilinika k’atanu mesa chu egipcios tiku xtawilakgo José na k’atanu mesa kawilinika xliwatkan. Egipcios nila akxtum xkatawayankgo hebreos xlakata uma lu nitlan x’akxilhkgo egipcios.

33 Wa xlakata xnatalan* kawilika kxlakatin. Wilika xapuxku niku xlakgchan xlakata xapuxku xwanit chu xaʼawatiya wilika niku xlitawilat xwanit xlakata xkata. Chu xlakan kaks xlalakaʼakxilhkgo. 34 José xtlawa pi liwat nema xwi kxmesa, xlinka kmesa niku xwilakgo xnatalan. Pero liwat nema xmamujuninan xpalakata Benjamín, pulakkitsis xlilhuwa xwanit nixawa tuku xkamaxkikan amakgapitsin. Chu chuntiya tawayankgolh chu takgotnankgolh asta akxni kgalhkgaskgolh.

44 Alistalh, José wanilh chixku tiku xkuentajtlawa xchik: «Kakalimatsamani liwat xkuxtalhkan umakgolh lakchixkuwin chu kakamujuni xtuminkan kxkgalhni xkuxtalhkan. 2 Pero kxkuxtalh xaʼawatiya* xtalakan, ni kajwatiya xtumin namujuya, na namujuya anta kincopa xaplata». Wa xlakata, uma chixku tlawalh tuku José limapakgsilh.

3 Akxni xkgakgalh, lakchixkuwin tataspitkgolh xburroskan. 4 Akxni nina makgat xtamakgatlikgonit kkachikin, José limapakgsilh chixku tiku xkuentajtlawa xchik: «¡Kalakapala! ¡Kakaʼakstala!* Akxni nakalakgchipina, kakawani: “¿Chuna paxtikatsiniyatit kimalana maski xla tlan kalikatsinin? 5 ¿Tuku xlakata kgalhantit xcopa kimalana? ¿Ni katsiyatit pi uma copa wa tuku maklakaskin xlakata nakatsi tuku aku nala? Lu nitlan tuku tlawanitantit”».

6 Chu akxni kamataxtukli, chuna kawanilh. 7 Pero xlakan kgalhtikgolh: «¿Tuku xlakata chuna wan kimalana? Miskujnin nikxni xtlawakgolh uma tuku wana. 8 Wix katsiya pi kminchaw lata kCanaán xlakata nakmaspitaw tumin nema xtajuma kxkgalhni kinkuxtalhkan, wa xlakata ni xlilat nawana pi kkgalhanitaw oro o plata kxchik mimalana. 9 Komo nakinkamakgtekgsa tuku putsapat, kamakgnika tiku namakgtekgskan, chu amakgapitsin, kskujnin kimalana naklitaxtuyaw». 10 Wa xlakata xla kawanilh: «Nala chuna la wixin wanatit. Pero kajwatiya tiku kgalhi tuku kputsama kiskujni nalitaxtu. Chu amakgapitsi wixin ni katilipitit kuenta». 11 Chu xlakan tunkun maktikgolh chu makgalhkgekgolh xkuxtalhkan. 12 Xla tsukulh putsa kkgetunu kuxtalh, limatsukilh xapuxku chu limasputulh xaʼawatiya. Chu copa tekgska kxkuxtalh Benjamín.

13 Wa xlakata xtitkgolh klhakgatkan. Alistalh makukaniparakgolh xburroskan, chu taspitparakgolh kkachikin. 14 Akxni Judá chu xnatalan chankgolh kxchik José, xla antaku xwi. Wa xlakata xlakan lakgtalakgatsokgostakgolh. 15 José kawanilh: «¿Tuku tlawanitantit? ¿Ni xkatsiyatit pi akit kkatsi tuku aku nala?». 16 Judá kgalhtilh: «Ni kkatsiyaw tuku nakkawaniyan, kimalana. ¿Tuku tlan naktlawayaw xlakata naklimasiyayaw pi ni klinaw kuenta? Xaxlikana Dios katsinit tuku nitlan ktlawanitaw. Wa xlakata, ¡la uku tiku makgtekgska copa chu putum akinin, kskujnin kimalana naklitaxtuyaw!». 17 Pero José kgalhtinalh: «¡Akit nikxni chuna ktitlawalh! Chixku tiku xkgalhi copa wa kiskujni nalitaxtu. Amakgapitsi wixin kalakgtaspittit mintlatkan».

18 Wa xlakata Judá lakgtalakatsuwilh chu wanilh: «Ktasaskiniyan, kimalana, katlawa litlan, kakimaxki talakaskin naktachuwinanan chu ni kakisitsini, xlakata akit miskujni, chu wix litaxtuya xtachuna la faraón. 19 Kimalana, wix kakgalhskinti miskujnin: “¿Lamajku mintlatkan? ¿Kgalhiyatit atanu mintalakan?”. 20 Chu akinin kkawanin: “Chuna, lamajku kintlatkan, pero lina kata. Na kkgalhiyaw atanu kintalakan, xaʼawatiya. Lakachilh akxni kintlatkan xlina kata, chu kamanan nema kgalhilh xtse kajwatiya xla akgataxtunit, xlakata nilh xtala. Chu xtlat lu paxki”. 21 Alistalh wix kinkawani: “Kakilitanitit xlakata nakakxilha”. 22 Akinin kkawanin: “Kgawasa nila makgxtakga xtlat. Komo chuna xtlawalh, xtlat nani”. 23 Pero wix kinkawani: “Komo ni nalitanatit xaʼawatiya mintalakan, nialh nakilakgtanatit”.

24 »Akxni kaw niku wi kintlatkan, kwaniw tuku wix kinkawani, kimalana. 25 Titaxtulh kilhtamaku, kintlatkan kinkawanin: “Kapimparatit tamawayatit tsinu liwat”. 26 Pero akinin kwaniw: “Nila kanaw anta. Nila klakganaw xmalana país komo ni naklinaw xaʼawatiya kintalakan. Kajwatiya nakanaw komo nakinkastalaniyan xaʼawatiya kintalakan”. 27 Wa xlakata kintlatkan kinkawanin: “Wixin liwana katsiyatit pi kaj chatiy kamanan ktakgalhilh kimpuskat. 28 Chatum kiʼakgxtakgwililh chu kwa: «¡Max tantum xaluku animal laktsu laktsu tlawalh!». Chu lata uma kilhtamaku nialh kakxilhli. 29 Chu la uku komo uma kinkgawasa makgat nalipinatit chu komo wi tuku naʼakgspula chu nani, natlawayatit pi talipuwan nakimakgni”.*

30 »Kintlat lu paxki uma kgawasa nixawa la xla paxkikan. Chu komo akit naktaspita niku wi kintlat chu uma kgawasa ni nakinkataʼanan, 31 kintlatkan nani akxni naʼakxilha pi uma kgawasa ni kinkataʼanan. Naktlawayaw pi talipuwan namakgni.* 32 Akit klitayanilh kintlat pi xakama kuentajtlawa xkgawasa. Kwanilh: “Komo ni nakmaspitniyan, akit naklin kuenta* kmilakatin putum kilhtamaku”. 33 Wa xlakata, katlawa litlan, kamasta talakaskin pi akit naktamakgxtakga xlakata miskujni naklitaxtu chu ni wa uma kgawasa, xlakata xla tlan nakatataspita xnatalan. 34 Akit nila ktaspita niku wi kintlat komo ni naklin uma kgawasa. ¡Ni ktitayanilh komo nakakxilha kintlat pi napati uma tuku lu nitlan!».

45 Akxni kgaxmatli uma, José nialh tayanilh kxlakatin kskujnin chu pixlanka wa: «¡Kakatamakxtutit putum tiku tanumakgo unu!». Chu akxni kajwatiya xnatalan tamakgxtakgkgolh, xla kawanilh pi wa José.

2 Wa xlakata xla pixlanka tsukulh tasa pi asta egipcios kgaxmatkgolh chu tiku xwilakgo kxchik faraón. 3 Alistalh José kawanilh xnatalan: «Akit José. Chu kintlat, ¿lamajku?». Pero xnatalan nila kgalhtikgolh xlakata lu kaks lilakawankgolh. 4 Wa xlakata, José kawanilh xnatalan: «Katalakatsuwitit, katlawatit litlan». Chu xlakan talakatsuwinikgolh.

Xla kawanilh: «Akit José, mintalakan, tiku wixin stamakgantit kʼEgipto. 5 Pero ni kalilakgaputsatit xlakata kistamakgantit, nachuna ni kalaliwanitit chatunu wixin, xlakata Dios kilimilh unu akxni wixin nina xtanatit xlakata chuna tlan nalakgtaxtukgo latamanin. 6 Uma xliʼakgtiy kata chuna la anan tatsinkstat kpaís, chu tsankgajku akgkitsis kata xlakata namaklakaskinkan tuku lilakgwaxkan tiyat chu tlan namakgalanankan. 7 Akxni wixin nina xtanatit unu, Dios kilimilh xlakata ni naniyatit chu chuna ni putum nasputatit kxkgalhni katiyatni.* 8 Wa xlakata, ni wixin tiku kilitantit unu, wata wa xaxlikana Dios. Chuna tlawalh xlakata xapuxku kstakyawana faraón xkilimaxtulh chu xmalana putum xchik, na mapakgsina kilimaxtulh kxlikalanka xtiyat Egipto.

9 »Wa xlakata, lakapala kapitit niku wi kintlat chu kawanitit: “Wa uma tuku wan José, minkgawasa: «Dios wa tiku malana kilimaxtunit kxlilakgatum Egipto. Katat niku kwi, ni kamakgapala. 10 Nalatapaya kxtiyat Gosén, lakatsu niku klama. Anta nakatalatapaya minkamanan, minatanatni, miborregos chu mincabras, miwakax chu mintoros, chu putum tuku kgalhiya. 11 Akit nakmaxkiyan liwat anta, xlakata chuntiya naʼanan tatsinkstat akgkitsis kata. Komo ni natana, wix chu putum tiku xalak minchik natalimaxkgekgo, chu na namakgatsankgaya putum tuku kgalhiya»”. 12 Wixin chu kintala Benjamín liwana akxilhpatit pi akit tiku kkatachuwinaman. 13 Kalitachuwinantit kintlat putum lilanka nema kkgalhi kʼEgipto chu putum tuku akxilhnitantit. Kalakapalatit chu kalitantit unu kintlat».

14 Alistalh akgpixtilh* Benjamín, xtala, chu tsukulh tasa, chu Benjamín na tsukulh tasa. 15 Nachuna, José katsukli xnatalan chu xtasama akxni xkaʼakgpixtinit. Alistalh, xnatalan tachuwinankgolh.

16 Chu kxchik faraón chilh uma tamakatsin: «¡Minkgonit xnatalan José!». Wa xlakata, akxni faraón chu kskujnin katsikgolh uma lu paxuwakgolh. 17 Alistalh faraón wanilh José: «Kakawani minatalan: “Kamakaxtit miburroskan* chu kapitit kCanaán, 18 chu kalitantit unu mintlatkan chu mifamiliajkan. Nakkamaxkiyan tuku tlakg xatlan makgalakan kxtiyat Egipto chu nawayatit tuku tlakg xatlan anan kpaís”. 19 Nachuna, klimapakgsiyan pi kakawani: “Kalipitit putlaw xalak Egipto xlakata nakalitanatit laktsu minkamanankan chu milakpuskatinkan, chu kʼakgtum putlaw kalitantit mintlatkan. 20 Ni kalilakgaputsatit tuku namakgxtakgatit, xlakata unu kxtiyat Egipto nakgalhiyatit tuku tlakg xatlan”».

21 Chu xkamanan Israel chuna tlawakgolh. Nachuna, José kamaxkilh putlaw chuna la xlimapakgsinit faraón, chu na kamaxkilh tuku xʼamakgo maklakaskinkgo ktiji. 22 Chu José kamaxkilh chatunu xnatalan maktum xasasti lhakgat, pero Benjamín maxkilh akgtutu ciento tumin xaplata chu makkitsis xasasti lhakgat. 23 Chu malakgachanilh xtlat tankaw burros nema xlinkgo tuku tlakg xatlan anan kʼEgipto chu tankaw burras nema xlinkgo talhtsi, kaxtalanchu chu atanu liwat nema xʼama maklakaskin xtlat akxni xmilh kʼEgipto. 24 Wa xlakata José kamalakgachalh xnatalan chu akxni xʼamakgo, xla kawanilh: «Ni nalatataʼakglhuwiyatit ktiji».

25 Chu xlakan taxtukgolh kʼEgipto chu chankgolh kxtiyat Canaán niku xwi Jacob, xtlatkan. 26 Chu wanikgolh: «¡José lama chu mapakgsi putum xtiyat Egipto!». Pero Jacob nitu wa xlakata ni kanajlalh. 27 Pero akxni tsukukgolh wanikgo tuku José xkawaninit chu akxni akxilhli putlaw nema José xmalakgachanit xlakata xlinka, Jacob tsukulh paxuwa. 28 Wa xlakata Israel wa: «¡La uku kkanajla! ¡Kinkgawasa José lama! ¡Kiliʼanat chu kiliʼakxilhat xlakata nina kniy!».

46 Wa xlakata Israel kamamakxtumilh putum tuku xkgalhi* chu alh. Akxni chalh kBeer-Seba, tlawanilh tamakamastan xDios Isaac, xtlat. 2 Kkatsisni, Israel kgalhilh akgtum tamalakawanin niku Dios wanilh: «¡Jacob! ¡Jacob!». Chu Jacob kgalhtinalh: «¡Unu kwi!». 3 Dios wanilh: «Akit xaxlikana Dios, xDios mintlat. Ni kapekuanti napina kʼEgipto, xlakata anta akgtum lanka kachikin naklimaxtuyan. 4 Akit naktaʼanan kʼEgipto chu akit nakmaspitparayan. Chu José nawili xmakan kmilakgastapu».*

5 Alistalh, Jacob taxtulh kBeer-Seba. Xlakgkgawasan Israel mawakakgolh Jacob, xtlatkan, nachuna xkamanankan chu xlakpuskatinkan, kputlaw nema faraón xmalakgachanit. 6 Linkgolh xʼanimaleskan chu putum tuku xkgalhikgo kxtiyat Canaán. Chu chuna Jacob chu putum xkamanan chankgolh kʼEgipto. 7 Jacob kalilh xlakgkgawasan, xlaktsuman chu xnatanatni, uma wamputun, pi kalilh kʼEgipto putum xkamanan.

8 Xtukuwanikan xlakgkgawasan Israel, uma wamputun, xlakgkgawasan Jacob tiku chankgolh kʼEgipto wa umakgolh. Rubén, xapuxku xkgawasa Jacob xwanit.

9 Xlakgkgawasan Rubén xkawanikan Hanok, Palú, Hezrón chu Carmí.

10 Xlakgkgawasan Simeón xkawanikan Jemuel, Jamín, Ohad, Jakín, Zóhar chu Shaúl, xkgawasa chatum puskat xalak Canaán.

11 Xlakgkgawasan Leví xkawanikan Guersón, Cohat chu Merarí.

12 Xlakgkgawasan Judá xkawanikan Er, Onán, Selá, Pérez chu Zérah. Pero, Er chu Onán nikgolh kxtiyat Canaán.

Chu xlakgkgawasan Pérez xkawanikan Hezrón chu Hamul.

13 Xlakgkgawasan Isacar xkawanikan Tolá, Puvá, Yob chu Simrón.

14 Xlakgkgawasan Zabulón xkawanikan Séred, Elón chu Jahleel.

15 Wa umakgolh lakgkgawasan nema Jacob takgalhilh Lea kPadán-Aram, na kgalhilh chatum tsumat tiku xwanikan Dina. Xliputum, puxamakututu kamanan kgalhilh Jacob.

16 Xlakgkgawasan Gad xkawanikan Zifión, Haguí, Suní, Ezbón, Erí, Arodí chu Arelí.

17 Xlakgkgawasan Aser xkawanikan Imná,* Isvá, Isví chu Berías, chu xtsumat xwanikan Sérah.

Chu xlakgkgawasan Berías xkawanikan Héber chu Malkiel.

18 Wa umakgolh xlakgkgawasan Zilpá, skujni nema Labán maxkilh Lea, xtsumat. Zilpá chu Jacob kgalhikgolh kgalhkuchaxan kamanan.

19 Xlakgkgawasan Raquel, xpuskat Jacob, xkawanikan José chu Benjamín.

20 Anta kxtiyat Egipto José takgalhilh Asenat xtsumat Potifera, sacerdote xalak On,* chatiy lakgkgawasan, Manasés chu Efraín.

21 Xlakgkgawasan Benjamín xkawanikan Bela, Béker, Asbel, Guerá, Naamán, Ehí, Ros, Mupim, Hupim chu Ard.

22 Wa umakgolh lakgkgawasan nema Raquel takgalhilh Jacob. Raquel chu Jacob kgalhikgolh kgalhkutati kamanan.

23 Xkgawasa* Dan xwanikan Husim.

24 Xlakgkgawasan Neftalí xkawanikan Jahzeel, Guní, Jézer chu Silem.

25 Wa umakgolh xlakgkgawasan Bilhá, skujni nema Labán maxkilh Raquel, xtsumat. Bilhá chu Jacob kgalhtujun kamanan kgalhikgolh.

26 Xliputum, tutumpuxamachaxan xwanit kamanan nema Jacob kataʼalh kʼEgipto, unu ni kataputlekgekanit xlakpuskatinkan xlakgkgawasan Jacob. 27 Chu xlakgkgawasan José nema lakachinkgolh kʼEgipto chatiy xwankgonit. Xliputum, tutumpuxamakaw xalak xchik Jacob tiku chankgolh kʼEgipto.

28 Jacob wanilh Judá pi xpulalh chu xmakatsinilh José pi xtlat xchamaja kʼGosén. Akxni chankgolh kxtiyat Gosén, 29 José limapakgsinalh pi xmakaxka xputlaw chu alh paxtokga Israel, xtlat, kʼGosén. Akxni akxilhli xtlat, tunkun akgpixtilh* chu makglhuwa tasalh. 30 Alistalh Israel wanilh José: «Tlantiya nakni, xlakata kakxilhman chu kkatsi pi lapat».

31 Chu José kawanilh xnatalan chu putum tiku xalak xchik xtlat: «Kakinkgalhkgalhitit, nakan makatsini faraón chu nakwani: “Chinkgonit kinatalan chu putum tiku xalak xchik kintlat tiku xlamakgolh kxtiyat Canaán. 32 Xlakan mapuchwayaninanin chu liminkgonit putum xʼanimaleskan. Xborregoskan, xwakaxkan chu putum tuku kgalhikgo”. 33 Akxni faraón nakatasaniyan chu nakakgalhskinan “¿Tuku liskujatit?”, 34 wixin milikgalhtitkan “Akinin, miskujnin, xkuentajtlawananin animales klitaxtuyaw lata akxni laktsujku xakwanitaw, chuna la xtlawakgo xalakgmakgan kinatlatnikan”. Chuna nakamaxkiyan talakaskin nalatapayatit kxtiyat Gosén, xlakata egipcios kaxkajnikgo tiku kuentajtlawakgo borregos».

47 Wa xlakata José alh wani faraón: «Kintlat chu kinatalan minkgonitancha kxtiyat Canaán chu liminkgonit xborregoskan, xwakaxkan chu putum tuku kgalhikgo. Tamakgxtakgkgonit kxtiyat Gosén». 2 Alistalh José kalaksakli kgalhkitsis xnatalan chu kalilh xlakata faraón xkalakgapasli.

3 Faraón kakgalhskilh xnatalan José: «¿Tuku liskujatit?». Xlakan kgalhtikgolh: «Akinin, miskujnin, kmapuchwayaniyaw borregos, chuna la xalakgmakgan kinatlatnikan». 4 Nachuna, wanikgolh faraón: «Kminitaw latamayaw kʼuma país xlakata tatsinksni nema anan kxtiyat Canaán lu taliwakanit, ni anan sekget nema nawakgo xborregoskan miskujnin. Katlawa litlan, kamasta talakaskin pi miskujnin tlan nalatamakgo kxtiyat Gosén». 5 Faraón wanilh José: «Mintlat chu minatalan minkgonit xlakata akxtum natatawilakgoyan. 6 Putum xtiyat Egipto kmimakan wi. Kalipi mintlat chu minatalan xlakata nalatamakgo ktlakg xatlan tiyat nema anan kpaís. Kalatamakgolh kxtiyat Gosén. Chu komo kalakgapasa makgapitsi lakchixkuwin xalak mifamilia tiku lu tlan skujkgo, kakamakuentajli kiʼanimales».

7 Alistalh José lilh Jacob, xtlat, kxlakatin faraón chu malakgapasnilh. Chu Jacob sikulunatlawalh faraón. 8 Faraón kgalhskilh Jacob: «¿La akglit kata kgalhiya?». 9 Jacob kgalhtilh faraón: «Klina 130 kata lata klapula.* Tuwa tuku ktitaxtunit umakgolh kata, pero ni lhuwa nixawa la xlilhuwa kata latapulikgolh* xalakgmakgan kinatlatni». 10 Alistalh, Jacob sikulunatlawalh faraón chu taxtulh.

11 Wa xlakata José tlawalh pi xtlat chu xnatalan xlatamakgolh kxtiyat Egipto chu kamaxkilh tlakg xatlan tiyat xalak uma país, xtiyat Ramesés, chuna la xlimapakgsinanit faraón. 12 José xkuentajtlawa pi xtlat, xnatalan chu putum xfamilia xtlat xmakgamakglhtinankgolh liwat* chuna la xlilhuwa kamanan xkgalhikgo.

13 Ama kilhtamaku, ni xʼanan liwat* kputum xtiyat Egipto chu kxtiyat Canaán, xlakata tatsinkstat lu xtalhuwinit. Chuna, latamanin xalak xtiyat Egipto chu xalak xtiyat Canaán nialhtu tuku xwakgo. 14 José xmakglhtinan tumin nema latamanin xalak xtiyat Egipto chu xalak xtiyat Canaán kxokgokgo akxni xtamawakgo talhtsi, chu xlin kxchik faraón. 15 Titaxtulh kilhtamaku latamanin xalak xtiyat Egipto chu xalak xtiyat Canaán makgasputkgolh xtuminkan. Wa xlakata putum latamanin xalak Egipto lakgankgolh José chu tsukukgolh wanikgo: «¡Kakilamaxkiw liwat! ¿Namastaya talakaskin pi nakniyaw kaj xlakata nialhtu kkgalhiyaw tumin?». 16 José kawanilh: «Komo nialhtu kgalhiyatit tumin, kalitantit miʼanimaleskan chu nakkalilakgpaliniyan liwat». 17 Wa xlakata, xlakan tsukukgolh linikgo xʼanimaleskan. Chu José xkalilakgpalini liwat xkawayuskan, xborregoskan chu xcabraskan. Nachuna xwakaxkan, xtoroskan chu xburroskan. Uma kata, José kalilakgpalinilh liwat xʼanimaleskan.

18 Pero uma kata sputli. Chu akxni tsukupa atanu kata, xlakan lakgankgolh chu tsukukgolh wanikgo: «Malana, milikatsit pi kkamaxkinitan putum kintuminkan chu putum kiʼanimaleskan. Kajwatiya tlan nakkamaxkiyan kimpukuxtukan chu kilatamatkan. 19 ¿Namastaya talakaskin pi nakniyaw chu pi kimpukuxtukan nialhti napuskuja? Kakinkatamawa chu kakinkamakgtamawa kimpukuxtukan, chu kakinkamaxki liwat. Kskujnin faraón naklitaxtuyaw chu wa natapakgsini kimpukuxtukan. Kakinkamaxki talhtsi xlakata naklakgtaxtuyaw chu ni nakniyaw chu xlakata kimpukuxtukan ni natakgxtakgtawilakgo». 20 Xlakata tatsinksni lu xtaliwakanit, egipcios stakgolh putum xpukuxtukan chu José kamakgtamawalh xlakata xtapakgsinilh faraón. Wa xlakata putum pukuxtu tapakgsinilh faraón.

21 Alistalh tlawalh pi latamanin tiku xlamakgo ktiyat nema xtapakgsini Egipto xʼankgolh latamakgo klaklanka kachikinin. 22 Kajwatiya sacerdotes ni kamakgtamawalh xpukuxtukan. Xlakata faraón xkamaxki liwat chu wa tuku xlakan xwakgo, sacerdotes ni stakgolh xpukuxtukan. 23 Wa xlakata José kawanilh latamanin: «La uku kkatamawanitan chu ktamawanit mimpukuxtukan xlakata natapakgsini faraón. Uwi talhtsi xlakata nachanananatit kmimpukuxtukan. 24 Akxni namakgalananatit, pulakkitsis namapitsiyatit mintachanankan, pulaktum namakamaxkiyatit faraón. Chu pulaktati nalimaklakaskinatit xlakata nalichananamparayatit kmimpukuxtukan chu naliwayanatit wixin, tiku wilakgo kminchikkan chu minkamanankan». 25 Wa xlakata, xlakan wanikgolh: «Malana, lakgmaxtunita kilatamatkan. Komo tlan akxilha, kskujni faraón naklitaxtuyaw». 26 Chu José lakkaxwililh akgtum limapakgsin nema stalanikan asta la uku kxtiyat Egipto: pulakkitsis kamapitsitit mintachanankan chu pulaktum kamaxkitit faraón. Kajwatiya sacerdotes ni xmastakgo, xlakata xtiyatkan ni tapakgsinilh faraón.

27 Chu Israel latamalh kxtiyat Gosén, kʼEgipto. Xla chu xfamilia tawilakgolh anta, kgalhikgolh kamanan chu lu lhuwankgolh. 28 Jacob latamalh akgkutujun kata kxtiyat Egipto. Xla latamalh 147 kata.

29 Akxni xʼamaja niy, Israel tasanilh José, xkgawasa, chu wanilh: «Komo kimpaxkiya, ktasaskiniyan pi katlawa uma: kawili mimakan kxpakgalhu kintantin chu kakilitayani pi nakilimasiyaniya tapaxkit nema ni makgxtakgnan chu pi namakgantaxtiya tuku nakimalaknuniya. Katlawa litlan, ni nakimaknuya* kʼEgipto. 30 Akxni nakni, kakintamakxtu kʼEgipto chu kakimaknu niku aknukgo xalakgmakgan kinatlatni». Chu José wanilh: «Naktlawa tuku kiwanipat». 31 Pero xla wanilh: «Kakilitayani». Chu José litayanilh. Alistalh Israel takilhputalh kxʼakan putama.

48 Akxni xtitaxtunita putum uma, wanika José: «Mintlat lu snunama». Wa xlakata, xla alh akxilha chu kalilh chatiy xlakgkgawasan, Manasés chu Efraín. 2 Chu wanika Jacob: «Minkgawasa José unu wi. Minitan akxilhan». Wa xlakata Israel tlawalh akgtum lanka litliwakga xlakata natawila kputama. 3 Chu Jacob wanilh José:

«Dios Tiku kgalhi putum litliwakga kintasiyanilh kLuz, kxtiyat Canaán, chu kisikulunatlawalh. 4 Kintlawanilh uma tamalaknun: “Nakmaxkiyan kamanan, chu lu nakmalhuwiyan. Naktlawa pi lhuwa kachikinin nalitaxtuya. Nakmaxki uma tiyat minkamanan chu naktlawa pi xlakan nawan xliputum kilhtamaku”. 5 Chu chatiy lakgkgawasan nema kgalhi unu kxtiyat Egipto akxni akit nina xaktatanokglhan, na kinkamanan. Efraín chu Manasés kinkamanan nalitaxtukgo chuna la Rubén chu Simeón kinkamanan litaxtukgo. 6 Pero kamanan nema nakgalhiya alistalh mila nawankgo. Chu nakalilakgapaskan xtukuwanikan xnatalan akxni namakglhtinankgo tiyat nema nakamaxkikan. 7 Chu akit xakminacha kPadán akxni Raquel, tiku akxtum xkintamin, nilh kxtiyat Canaán. Pero xlakata makgatku xkinkatsankganiyan nakchanaw kʼEfrat, kmaknulh* ktiji nema linan kʼEfrat, uma wamputun, Belén».

8 Alistalh Israel kaʼakxilhli xkamanan José chu kgalhskininalh: «¿Tiku umakgolh?». 9 José kgalhtilh: «Wa kamanan nema Dios kimaxkinit kʼuma kachikin». Chu xtlat wanilh: «Katlawa litlan, kakamalakatsuwi kkilakatin xlakata nakkasikulunatlawa». 10 Israel nialh lu liwana xlakawanan, xlakata xlina kata. Wa xlakata José kamalakatsuwinilh chatiy xlakgkgawasan, chu xla katsukli chu kaʼakgpixtilh.* 11 Alistalh, Israel wanilh José: «Klakpuwa pi nikxni xakkamapa akxilhan, pero la uku, Dios kimaxkinit talakaskin nakkalakgapasa minkamanan». 12 Alistalh José kamapanulh tsinu xkamanan kxlakatin xtlat* chu lakgtalakgatsokgostalh asta kkatiyatni.

13 Alistalh José kamalakatsuwinipa Israel xkamanan. Efraín litiyalh xpakgastakat* chu wililh kxpakgxwiki* Israel, chu Manasés litiyalh xpakgxwiki chu wililh kxpakgastakat Israel. 14 Pero Israel wililh xmakan xalak xpakgastakat kxʼakgxakga Efraín, maski xaʼaktsujku* xwanit, chu wililh xmakan xalak xpakgxwiki kxʼakgxakga Manasés. Maski xkatsi pi Manasés wa xapuxku xwanit, ni wa akwililh xpakgastakat. 15 Alistalh sikulunatlawalh José chu wa:

«Kskin pi xaxlikana Dios, tiku kinatlatni Abrahán chu Isaac skujnanikgolh,*

xaxlikana Dios, tiku kinkuentajtlawanit kputum kilatamat asta la uku,

16 ángel tiku kilakgmaxtunit akxni xaktitaxtuma tuku nitlan, kakasikulunatlawalh lakgkgawasan.

Chu xlakan kalinkgolh kintukuwani chu xtukuwani kinatlatni, Abrahán chu Isaac,

chu akgtum lanka kachikin kalitaxtukgolh kkatiyatni».

17 Pero José akxilhli pi xtlat chuntiya xwilinit xmakan xalak xpakgastakat kxʼakgxakga Efraín chu ni lakgatilh. Wa xlakata xmapanuputun xmakan xtlat nema xwi kxʼakgxakga Efraín chu xwiliputun kxʼakgxakga Manasés. 18 José wanilh xtlat: «Tlat, nichuna katlawa, wa uma xapuxku. Kawili mimpakgastakat kxʼakgxakga». 19 Pero xtlat nichuna tlawaputulh chu wanilh: «Kkatsi, kinkgawasa, kkatsi. Xla na akgtum kachikin nalitaxtu, chu na xlakaskinka nawan. Pero xaʼaktsujku xtala tlakg xlakaskinka nalitaxtu chu xkamanan lhuwa nawankgo chu laklanka kachikinin nalitaxtukgo». 20 Ama kilhtamaku chuntiya kasikulunatlawalh chu wa:

«Xkamanan Israel kamapakuwikgon akxni nakasikulunatlawakgo amakgapitsin, kawankgolh:

“Dios kasikulunatlawan chuna la Efraín chu Manasés”».

Chu xla chuntiya lakan wililh Efraín chu alistalh Manasés.

21 Alistalh, Israel wanilh José: «Kaʼakxilhti, nialh lhuwa kilhtamaku tsankga xlakata nakni, pero Dios xlikana chuntiya nakatatawilayan chu nakamaspitan ktiyat niku xlamakgolh xalakgmakgan minatlatnikan. 22 Chu wix kmaxkiman tlakg tilanka tiyat nixawa minatalan, akgtum tiyat nema kkamakglhtilh amorreos akxni kkalitlajalh kiʼespada chu kiʼarco».*

49 Chu Jacob katasanilh xkamanan chu kawanilh: «Katamakxtupitit xlakata nakkawaniyan tuku nakaʼakgspulayan kkilhtamaku nema aku mima. 2 Katamakxtupitit chu kakinkgaxpatnitit, xkamanan Jacob. Kakgaxpatnitit mintlatkan Israel.

3 »Rubén, wix xapuxku kinkgawasa, kilitliwakga chu xapulana xliputum kinkamanan.* Wix tiku tlakg xkgalhiya kakni chu litliwakga. 4 Pero ni tlakg xlakaskinka katilitaxtu nixawa minatalan, xlakata litaxtu chuna la chuchut nema takgayawa chu nila machokgokan chu tatalakgxtupi xpuskat mintlat. Amacha kilhtamaku, maxkajwani kintamakgaxtokgat. Chuna, tatalakgxtupi kimpuskat.

5 »Simeón chu Leví linatalan. Xlakan lakluku lakchixkuwin chu limakgninankgo xʼespadajkan. 6 Nikxni lakxtum kkatalaputun chu ni klakaskin kakililakgapaska pi kkatatamakxtumi, xlakata akxni lu ksitsimakgolh kamakgnikgolh lakchixkuwin chu xlakata kaj chuna tlawaputunkgolh, lakluntu kamakgxtakgkgolh* toros. 7 Lu nitlan kitaxtulh xlakata akxni lu ksitsimakgolh, tlawakgolh tuku nitlan chu kamakgnikgolh latamanin, chu ni limasiyakgolh talakgalhaman. Nakkamalakgatumi kxtribus Jacob, nema wilakgolh kxtiyat Israel.

8 »Wix, Judá, minatalan namalankikgoyan. Nawiliya mimakan kxpixnikan mintalatlawananin. Xkamanan mintlat natakilhputanikgoyan. 9 Judá xtachuna la tantum xaskgata león. Wix, kinkgawasa, akxni nawakgoya tuku nachipaya natapanuya. Xla natakilhputa chu natastonkga chuna la tantum león. ¿Chu tiku malakastakwaniputun tantum león? 10 Lixtokgo ni katitamakgatlinilh Judá, nipara lixtokgo nema limapakgsinan ni katitamakgatlinilh kxtantun, asta akxni namin Siló,* chu kachikinin nakgalhakgaxmatkgo. 11 Xla nachiyawa xburro kʼakgatum uva chu xaskgata xburro nachiyawa kʼakgatum xatlan uva. Nalichakge vino klhakgat chu xchuchut uva. 12 Xlakgastapu tsutsokgojwa xlakata vino chu xtatsan lakgsnapapa xlakata leche.

13 »Zabulón nalatama lakatsu kpupunu, lakatsu kxkilhtun niku kachiwilikan barcos. Chu xtiyat nakitapakgta niku lipakgan wi Sidón.

14 »Isacar xtachuna la tantum burro nema lakgtliwakga kgalhi xlukut, tama xlakata najaxa chu kgewaka kgetiy kuxtalh. 15 Chu naʼakxilha pi uma tiyat lu tlan tasiya chu tlan jaxkan. Nastipuʼan* xlakata nalin takuka chu namasta talakaskin pi namatlawikan palha taskujut.

16 »Dan, akgtum tribu xalak Israel, nalakputsanani xkachikin. 17 Dan nalitaxtu la tantum luwa nema tawila ktiji, tantum luwa nema kgalhi xʼakgalokgot chu tawila niku tlawankan, nema tsankxka kawayu chu mamokgosi tiku kgewi. 18 Oh, Jehová, nakkgalhkgalhi pi wix nakinkalakgmaxtuya.

19 »Kgalhananin natlawanikgo tuku nitlan Gad, pero xla nakatalatlawa chu nakaputsastalani.

20 »Aser nakgalhi lhuwa liwat chu namasta xatlan liwat chuna la tuku way mapakgsina.

21 »Neftalí xtachuna la tantum xatsumat juki nema lu lilakgatit chu akxni chuwinan maklakaskin lakglilakgatit tachuwin.

22 »José xʼakgapu akgatum kiwi nema masta lhuwa xtawakat, akgatum kiwi nema masta lhuwa xtawakat chu ya xkilhtun taxtunu,* nema akgspuntsala xʼakgan akgtum patsaps. 23 Pero tiku maskujukgo arco* putsastalanikgolh, litalakgolh flecha chu chuntiya sitsinikgolh. 24 Maski chuna, xla ni malakxilhli xʼarco chu xmakan tliwakga xwanit chu lakapala xmaskuju. Uma chuna lalh xlakata tiku lu tliwakga makgtayalh Jacob. Xla mapuchwayanina, xchiwix Israel. 25 Xla* tapakgsini xDios mintlat, chu namakgtaya. Xla tawi Tiku kgalhi putum litliwakga, chu nalisikulunatlawa tasikulunalin xalak akgapun, tasikulunalin xalak pupunu, chu nasikulunatlawa xlakata nakgalhi lhuwa kamanan chu animales. 26 Xtasikulunalin xtlat tlakg lhuwa nawan nixawa tasikulunalin nema makglhtinankgo kasipijni nema putum kilhtamaku wilakgo, chu tlakg lhuwa nixawa tuku xtapalh wilakgo klaktsu sipi nema putum kilhtamaku makgapalakgo. Chuntiya natawila kxʼakgxakga José, kxʼakgstipun tiku laksakka kxlakgstipan xnatalan.

27 »Benjamín nalakxtitmi xtachipa chuna la tlawa tantum lobo. Tsisa nawa xtachipa chu kakgotanun namaʼakgpitsi xtatlaja».

28 Putum umakgolh xlikgatsikgo akgkutiy tribu xla Israel, chu wa uma tuku kawanilh xtlatkan akxni kasikulunatlawalh. Chatunu chatunu kamaxkilh tasikulunalin nema xkalakgchan.

29 Alistalh wa uma tuku kawanilh xlakgkgawasan pi xlitlawatkan: «Nakkatajaxa xalakgmakgan kinatlatni.* Kakimaknutit* niku aknukgo xalakgmakgan kinatlatni, klhuku nema wi kxpukuxtu Efrón tiku hitita. 30 Wa lhuku nema wi kpukuxtu Macpelá, lakatsu kMamré, kxtiyat Canaán. Wa uma pukuxtu nema Abrahán makgtamawalh Efrón tiku hitita xwanit, xlakata anta tlan xmaknunalh. 31 Anta maknuka Abrahán chu Sara, xpuskat. Anta maknuka Isaac chu Rebeca, xpuskat. Chu anta kmaknulh Lea. 32 Pukuxtu chu lhuku nema wi anta, kamakgtamawaka xkamanan Het».

33 Chuna Jacob kawanikgolh xkamanan tuku xlitlawatkan xwanit. Alistalh tamapa, nilh chu alh katajaxa xalakgmakgan xnatlatni.*

50 Wa xlakata José litawakalh xtlat, lakgtasalh chu tsukli. 2 Alistalh José kamalakgachalh kskujnin, tiku makuchinanin xwankgonit, xlakata xkaxtlawakgolh* xmakni xtlat. Wa xlakata makuchinanin kaxtlawakgolh xmakni Israel. 3 Tipuxam kilhtamaku limaxtukgolh, xlakata chuna xmakgapala akxni xkaxtlawakan xmakni tiku xniy. Chu egipcios chuntiya lakgtasakgolh tutumpuxamakaw kilhtamaku.

4 Akxni xtitaxtunita xtalipuwankan, José katachuwinalh tiku xmakgtapakgsikgo kxpumapakgsin* faraón chu kawanilh: «Katlawatit litlan, kamaxkitit uma tamakatsinin faraón: 5 “Kintlat tlawalh pi wi tuku xaklitayanilh. Kiwanilh: «Kaʼakxilhti, nialh makgas nakni. Kakimaknu* kputaknun nema kwaxnit kxtiyat Canaán». Katlawa litlan, kakimaxki talakaskin nakan maknu kintlat chu alistalh naktaspitpara”». 6 Wa xlakata faraón kgalhtilh: «Kapit maknuya mintlat, chuna la litayani».

7 Wa xlakata José alh maknu xtlat. Taʼankgolh putum kskujnin faraón, lakgkgolotsin tiku xmakgtapakgsikgo kxpumapakgsin chu putum lakgkgolotsin xalak xtiyat Egipto, 8 chu putum tiku xtapakgsikgo kxchik José, xnatalan chu putum tiku xtapakgsikgo kxchik xtlat. Kajwatiya makgxtakgkgolh kxtiyat Gosén laktsu xkamanankan, xborregoskan chu xcabraskan, nachuna xtoroskan chu xwakaxkan. 9 Na stalanikgolh tiku xlinkgo putlaw chu tiku xkgewilakgo kawayu. Lu lhuwa tiku taʼankgolh. 10 Wa xlakata chankgolh kpukuxtu nema lilakgapaskan Atad,* nema wi kxtiyat Jordán. Anta lu tasakgolh chu lu lipuwankgolh, chu José chuntiya lakglipuwa xtlat akgtujun kilhtamaku. 11 Akxni cananeos, tiku xlamakgo anta, akxilhkgolh pi lu xtalipuwanimakgolh kpukuxtu nema xlilakgapaskan Atad, wankgolh: «¡Uma akgtum lanka talipuwan xpalakatakan egipcios!». Wa xlakata anta limapakuwika Abel-Mizraim,* nema wi kxtiyat Jordán.

12 Xlakgkgawasan Jacob chuna tlawakgolh tuku xla xkaskininit. 13 Wa xlakata xlakgkgawasan linkgolh kxtiyat Canaán chu maknukgolh klhuku nema xwi kpukuxtu Macpelá, pukuxtu nema lakatsu xwi kMamré chu nema Abrahán xmakgtamawanit Efrón tiku hitita xwanit, xlakata anta tlan xmaknunanka. 14 Akxni kimaknukgolh xtlat, José katataspitli xnatalan kʼEgipto chu putum tiku xtaʼankgonit akxni kimaknulh xtlat.

15 Akxni xninita xtlat, xnatalan José tsukukgolh wankgo: «Max José nakinkasitsiniyan chu nakinkamalakgaxokgeyan putum tuku nitlan tlawaniw». 16 Wa xlakata malakgachanikgolh José uma tamakatsin: «Akxni nina xni mintlat, kinkalimapakgsin: 17 “Wa uma tuku miliwanitkan José: «Ktasaskiniyan, katlawa litlan, kakatapati tuku nitlan tlawakgolh minatalan, kakatapati xtalakgalhinkan chu tuku nitlan tlawanikgon»”. Wa xlakata, katlawa litlan, kakatapati tuku nitlan tlawakgonit xlakskujnin xDios mintlat». Akxni wanikgolh putum uma, José tsukulh tasa. 18 Chu xnatalan lakgankgolh, lakgtakilhputakgolh chu wanikgolh: «¡Unu kwilaw, akinin miskujnin!». 19 José kawanilh: «Ni kapekuantit. ¿Akit kwi kxlakgxokgo Dios? 20 Maski wixin xkintlawaniputunatit tuku nitlan, Dios maklakaskilh uma xlakata natlawa tuku tlan chu xlakata xkalakgmaxtulh lhuwa latamanin. Chu wa uma tuku tlawama la uku. 21 Wa xlakata ni kapekuantit. Chuntiya nakkamaxkiyan liwat, wixin chu minkamanankan». Chu xla kamakgoxamixilh chu tlan kalimamakgkatsinilh xtachuwin.

22 José chu putum xfamilia* xtlat chuntiya latamakgolh kʼEgipto. Chu José latamalh 110 kata. 23 José kalakgapasli xlikilhmaktutu xkamanan Efraín, nachuna xkamanan Makir, xkgawasa Manasés. José xkaliʼakxilha chuna la xkamanan.* 24 Alistalh, José kawanilh xnatalan: «Nialh makgas nakni, pero Dios xlikana naminan kamakgtayayan. Xla nakatamakxtuyan kʼuma tiyat chu nakalinan ktiyat nema kamalaknunilh Abrahán, Isaac chu Jacob pi xʼama kamaxki». 25 Wa xlakata José tlawalh pi xkamanan Israel wi tuku xlitayanikgolh akxni kawanilh: «Kakilitayanitit pi akxni Dios naminan kamakgtayayan, nalipinatit kilukut». 26 Chu José nilh akxni xkgalhi 110 kata. Wa xlakata kaxtlawaka xmakni chu mujuka kʼakgtum kaxa* kʼEgipto.

Uma wamputun, akgapun.

O: «kxʼitat».

Alakatanu wankan «palhma» o «laktsu kiwi».

Xaʼhebreo: «niku nitu anan».

Kilhchanima akxni chananankan, akxni makikan tachanan, akxni lhkaknan chu akxni lonkgnan.

Xaʼhebreo: «niku nitu anan».

Xaʼhebreo: «namapakgsi».

Xaʼhebreo: «niku nitu anan».

Xaʼhebreo: «namapakgsikgo».

Xaʼhebreo: «niku nitu anan».

O: «animales nema tatsuwikgo», chu tuku ni makgtanuma kgrupo nema kalichuwinanitawa.

O: «kakamapakgsilh».

Alakatanu wankan «tamakgnin».

O: «kakamapakgsitit».

Alakatanu wankan «xastakga palhma».

Kaʼakxilhti glosario.

O: «xtlawakgonita putum tuku xtlawama».

Uma xapulana akxni min xtukuwani Dios kBiblia, יהוה (YHWH). Kaʼakxilhti apén. A4.

Alakatanu wankan «palhma» o «laktsu kiwi».

Tachuwin xaʼhebreo néfesh nema kilhchanima “tuku o tiku staknan nema jaxanan”. Kaʼakxilhti glosario, néfesh.

O: «xakalilakgatit tiyat».

Xalakpalha kstajat makgapitsi kiwi nema lu muksun takgankgawanan.

Kaʼakxilhti glosario.

O: «Tigris».

O: «ni namakgxtakga». Ktachuwin xaʼhebreo kilhchanima tuku tlan lachipa, xtachuna la tuku lislamanankan.

O: «chatum nalitaxtukgo».

Alakatanu wankan «xalaklhtitili».

O: «kxakalilakgatit tiyat».

Xaʼhebreo: «natalakki milakgastapukan».

Alakatanu wankan «xalaklhtitili».

Alakatanu wankan «xapalhma».

O: «litatlapakgolh kxlakatinkan chu kxchakgenkan».

O: «akxni xkaskgawiwima».

O: «nitlan nalalikatsiniyatit».

Xaʼhebreo: «mintalhtsi».

O: «xkamanan».

Alakatanu wankan «naʼakgpachayan».

Alakatanu wankan «natsanpachaya».

Alakatanu wankan «mintakgxtakgajni».

Alakatanu wankan «malakgawaninana».

Nema kilhchanima “chixku xalak katiyatni” o “latamanin”.

Xaʼhebreo: «Nalipatinana xlakata nawaya tuku namakgala».

Nema kilhchanima “tiku staknan”.

Xaʼhebreo: «putum tiku kstaknankgolh».

Kxaʼhebreo uma tachuwin ni katsikan chuna la xlilhuwa kilhtamaku makgapala, ni katsikan tuku kilhtamaku tsuku chu tuku kilhtamaku sputa. Na kilhchanima lhuwa kilhtamaku chu putum kilhtamaku.

Kaʼakxilhti glosario.

Xaʼhebreo: «lu lilipuwa».

O: «¿ni lakpuwana pi tlan nakmalankiyan?».

Xaʼhebreo: «xlitliwakga».

Xaʼhebreo: «kxlikalanka katiyatni».

Xaʼhebreo: «nialhla kintiʼakxilhti».

O: «kxtiyat Nod».

Alakatanu wankan «kimakgawilh».

Nema kilhchanima “mapakuwikanit” o “wilikanit”.

O: «Adán», «Chixku».

Uma max kilhchanina “tajaxni” o “takgoxamixat”.

O: «nakinkamakgoxamixiyan».

Kxaʼhebreo, uma tachuwin kakilhchanima ángeles.

Uma max kilhchanima «tiku likatalanankgo». Kaʼakxilhti glosario.

O: «lu lilipuwa».

Xaʼhebreo: «tlan akxilhli».

O: «Ni limawakaka».

Xaʼhebreo: «latamanin».

Xaʼhebreo: «akgtum lanka caja».

O: «betún». Kaʼakaxilhti glosario.

Uma wamputun, 134 metros xlilhman, 22 metros xlitilanka chu 13 metros xlitalhman. Akgtum codo kgalhi 44.5 cm. Kaʼakxilhti apén. B14.

Max xkilhchanima xmun arca nema akgtum codo xtalakpatanit chu ni wa xkilhchanima akgtum ventana niku tlan xtanulh xkgakganat. Ktachuwin xaʼhebreo wa Tsóhar.

Alakatanu wankan «xpuwilhta».

Alakatanu wankan «tastapnat».

Alakatanu wankan «minapuwitinlaktsuman» o «minataskinin».

Max: «tantujun xalakgkgawasan chu tantujun xalaktsuman».

Max: «tantujun xalakgkgawasan chu tantujun xalaktsuman».

Alakatanu wankan «Tastapnat».

Alakatanu wankan «xnapuwitinlaktsuman» o «xnataskinin».

Alakatanu wankan «xnapuwitinlaktsuman» o «xnataskinin».

Alakatanu wankan «spitu».

Alakatanu wankan «puwilhta».

Xaʼhebreo: «15 codos». Akgtum codo kgalhi 44.5 cm. Kaʼakxilhti apén. B14.

Xaʼhebreo: «Xla».

Xaʼhebreo: «Dios lakapastakli». Alakatanu wankan «ni akgtsonkgswalh».

O: «chuchut xalak akgapun tachokgolh».

Alakatanu wankan «xʼakpun» o «xkgalhni».

Alakatanu wankan «tantsasnat».

Xaʼhebreo: «niku tlan xtantujaxli».

Alakatanu wankan «xapalhma».

Alakatanu wankan «minapuwitinlaktsuman» o «minataskinin».

Alakatanu wankan «xnapuwitinlaktsuman» o «xnataskinin».

Xaʼhebreo: «majaxalh».

O: «Nikxni ktiwampa pi tiyat naʼakgspula tuku nitlan».

Alakatanu wankan «tamakgnin».

Alakatanu wankan «palhma».

Xaʼhebreo: «Komo chatum chixku nastajmakgan xkgalhni chatum lataman».

Alakatanu wankan «tastapnat».

Xaʼhebreo: «animales chu latamanin».

Alakatanu wankan «kimakxkulinkat».

Alakatanu wankan «kgotli».

Alakatanu wankan «xalhtitili».

Xaʼhebreo: «chu chakgeniya».

Alakatanu wankan «xatajo».

Uma wamputun, Sem.

Uma chiki xuwa xlitlawakanit.

Alakatanu wankan «Tastapnat».

O: «ktiyat nema listilikgo pupunu».

O: «soldado».

O: «Xkilhtsukut xtamapakgsin wa».

Max: «Wa litakgatsikgolh xalanka kachikin».

Alakatanu wankan «xatajo».

Tatsokgni xaʼhebreo na makgatekgsninan pi Sem wa xapuxku xtala xwanit Jafet.

Nema kilhchanima “tapapitsit”.

Xaʼhebreo: «tapapitsilh tiyat».

Alakatanu wankan «Katatit».

O: «betún». Kaʼakxilhti glosario.

Xaʼhebreo: «taktalh xlakata naʼakxilha».

Nema kilhchanima “ni katsikan tuku tlawakan”.

Alakatanu wankan «Tastapnat».

Alakatanu wankan «xpuwititsumat» o «xtaskin».

Uma kilhchanima pi naliskujkgo xlakata namakglhtinankgo akgtum tasikulunalin.

Xaʼhebreo: «chu Lot, xkgawasa xtala».

O: «xlakata anta xlatamalh chuna la tiku xalak atanu país».

O: «xlakata chuntiya naklatama».

Alakatanu wankan «kpakgaxuk».

Alakatanu wankan «kxpakgkana».

O: «xakalilakgatit xtiyat».

Uma wamputun, kxaNin pupunu.

O: «betún». Kaʼakxilhti glosario.

O: «xlama klaktsu chiki xaxuwa».

Xaʼhebreo: «xtala».

Xaʼhebreo: «xtala».

Xaʼhebreo: «Akit miʼescudo».

Xaʼhebreo: «talhtsi».

Alakatanu wankan «tantsasnat».

Alakatanu wankan «kxpakgaxuk».

Alakatanu wankan «kxpakgkana».

O: «laklanka tsiktsi nema wakgo liwa».

Alakatanu wankan «namujukana» o «naʼakgtapukana».

Alakatanu wankan «kmusni».

Nema kilhchanima “Dios kgaxmata”.

Makgapitsi lakpuwankgo pi kilhchanima tantum cebra. Max xlakata kaj xʼakstu latapuli.

Max: «Nakatalatlawa».

Nema kilhchanima “xpozo Tiku staknan nema kiʼakxilha”.

Nema kilhchanima “xatlat lanka (malankikanit)”.

Nema kilhchanima “xtlatkan lhuwa latamanin”.

Kxaʼhebreo uma tachuwin kaj chatum lataman kilhchanima, pero na kilhchani lhuwa latamanin.

Kaʼakxilhti glosario.

Xaʼhebreo: «putum lakgkgawasan», nachuna laktsu kamanan.

Xaʼhebreo: «uma kgawasa», na kakilhchanima laktsu kamanan.

Max kilhchanima “tiku maʼakglhuwinan”.

Nema kilhchanima “princesa”.

Xaʼhebreo: “xmapakgsinakan kachikinin”.

Nema kilhchanima “talitsi”.

Xaʼhebreo: «putum lakgkgawasan», nachuna laktsu kamanan.

Xaʼhebreo: «namatliwakglhatit minakujkan».

Xaʼhebreo: «patutu pupulhkan xla sea». Patum sea taju 7.33 L. Kaʼakxilhti apén. B14.

Xaʼhebreo: «nialh xtitaxtu tuku akgatunu papaʼ titaxtukgo lakpuskatin».

Uma wamputun, Dios.

Uma kilhchanima pi naliskujkgo xlakata namakglhtinankgo akgtum tasikulunalin.

Alakatanu wankan «xpuwilhta».

Alakatanu wankan «katatit».

Xaʼhebreo: «akgskgekgnankgo».

Alakatanu wankan «Katakgenu».

Alakatanu wankan «minapuwitinlakgkgawasan» o «mimpuwitinin».

O: «kilimasiyanipat tapaxkit nema ni makgxtakgnan».

Uma wamputun, ángel tiku xpalakachuwinama Dios.

Nema kilhchanima “lu xaʼaktsu”.

Alakatanu wankan «palhma» o «laktsu kiwi».

Uma wamputun, chiwixlalh.

Alakatanu wankan «xapipi».

O: «xlakata chuna ni nasputa xfamilia kintlatkan».

O: «Chuna ni nasputa xfamilia kintlatkan».

Alakatanu wankan «xatut».

O: «xlama chuna la tiku xalak atanu país».

Alakatanu wankan «Chinchuwa».

O: «xaʼakgstitum».

Xaʼhebreo: «Kaʼakxilhti, xtachuna la maktum lhakgat nema litalakgatlapakan».

O: «xatapaxuwan kimakgalitsinit». Alakatanu wankan «kimakgatsiyalh».

Max: «nakililitsin».

Xaʼhebreo: «kgawasa nema xtakgalhinit Abrahán».

Uma wamputun, Ismael.

Xaʼhebreo: «Kakgaxpatti xtachuwin».

Kaʼakxilhti glosario.

O: «chuna la xlimakgat lhkgen makankan kgantum flecha».

Max kilhchanima “kpozo niku wi tuku lalitayanika” o “pozo xla tantujun [borregas]”.

Akgatum kiwi nema kgalhi laktsu xtuwan chu nikxni akgayuja, kxanat xasnapapa o xarosajwa.

O: «latamalh chuna la tiku xalak atanu país».

Uma wamputum, chatum ángel nema palakachuwinama Jehová.

Nema kilhchanima “Jehová namasta” o “Jehová naʼakxilha”.

Xaʼhebreo: «mintalhtsi».

Xaʼhebreo: «naʼakgchipakgo xmalakchakan».

Uma kilhchanima pi naliskujkgo xlakata namakglhtinankgo akgtum tasikulunalin.

Kaʼakxilhti glosario.

O: «niku kamujukan nin».

Alakatanu wankan «nakmuju» o «nakʼakgtapu».

Max: «wix chatum xatlan puxku».

Alakatanu wankan «kxpuwilhta».

Max 4.6 kg. Akgtum siclo kgalhi 11.4 g. Kaʼakxilhti apén. B14.

Max 4.6 kg. Akgtum siclo kgalhi 11.4 g. Kaʼakxilhti apén. B14.

Uma wamputun, lhuku nema xwi kpukuxtu.

Xaʼhebreo: «kawili mimakan kxpakgalhu kintantin».

Alakatanu wankan «tatain» o «talakgalhaman».

Alakatanu wankan «kmusni».

Taʼakganu o akgastujut xaʼoro nema wilikan kkinkan.

Xaʼhebreo: «akgtum beka». Kaʼakxilhti apén. B14.

Xaʼhebreo: «10 siclos». Kaʼakxilhti apén. B14.

Max wa Labán.

Xaʼhebreo: «tiku ktatlawanit».

O: «kxfamilia».

Alakatanu wankan «Kakgotti».

Xaʼhebreo: «xtsumat».

Xaʼhebreo: «xlakata nakan kpakgastakat o kpakgxwiki».

O: «nila kkawaniyan tuku tlan chu tuku nitlan».

Xaʼhebreo: «pi xtalakan Rebeca».

Uma wamputun, puskat tiku matsikilh chu la uku kskujni xlitaxtu.

Xaʼhebreo: «kaʼakgchipakgolh xmalakchakan».

Alakatanu wankan «tatain» o «talakgalhaman».

Xaʼhebreo: «tamamakxtumika xkachikin». Uma tachuwin maklakaskinkan akxni wi tiku niy.

Alakatanu wankan «tamujulh» o «akgtapukgolh».

O: «xchikkan xaxuwa nema xlistili patsaps».

Xaʼhebreo: «tamamakxtumika xkachikin». Uma tachuwin maklakaskinkan akxni wi tiku niy.

Max: «Xla katalatlawalh».

Xaʼhebreo: «akgtiy kachikinin».

Alakatanu wankan «xatajo».

Alakatanu wankan «listu».

Nema kilhchanima “tiku lu makchixiwa”.

Nema kilhchanima “tiku tsanchipanan” o “tiku lakgamakglhtinan”.

O: «xlakata ktsinksnima».

Nema kilhchanima “spinini”.

Uma kilhchanima pi naliskujkgo xlakata namakglhtinankgo akgtum tasikulunalin.

Alakatanu wankan «ksnatma».

Kaʼakxilhti glosario.

Kaʼakxilhti glosario.

O: «xkuentajtlawananin borregos».

Nema kilhchanima “latataʼakglhuwikan” o “latalatlawakan”.

Nema kilhchanima “limawakanankan”.

Nema kilhchanima “kxalaktilanka tiyat”.

O: “talakkaxlan nema xlitamakgantaxtit”.

Alakatanu wankan «tatlanan».

Nema kilhchanima “tiku tsanchipanan” o “tiku lakgamakglhtinan”.

Xaʼhebreo: «nalaktukxa xmukiwi kmimpixni».

Alakatanu wankan: «kmujunita» o «kʼakgtapunita».

Xaʼhebreo: «Akxni lakglipuwankgokanita nawan».

Alakatanu wankan «naʼakgtsonkgswa».

Uma kilhchanima pi naliskujkgo xlakata namakglhtinankgo akgtum tasikulunalin.

Alakatanu wankan «xpuwilhta».

Nema kilhchanima “xchik Dios”.

O: «komo xatapaxuwan naktaspita».

Uma wamputun, akgtum país nema wi kxʼeste Canaán.

O: «tiku xkuentajtlawakgo borregos».

Xaʼhebreo: «xtala».

Alakatanu wankan «snatli».

Xaʼhebreo: «kilukut chu kiliwa».

Xaʼhebreo: «kintala».

Alakatanu wankan «xapipi».

Alakatanu wankan «xatut».

Xaʼhebreo: «Lea ksitsinikan».

Xaʼhebreo: «malakkinilh xmatriz».

Nema kilhchanima “¡kaʼakxilhtit, chatum kgawasa!”.

Nema kilhchanima “kgaxmatkan”.

Nema kilhchanima “ni lamakgxtakgkan” o “makxtum lanit”.

Nema kilhchanima “tuku limalankinankan” o “malankikanit”.

Nema kilhchanima “juez”.

Nema kilhchanima “tuku klitalatlawananit”.

Nema kilhchanima “lanka tasikulunalin”.

Nema kilhchanima “paxuwa” o “tapaxuwan”.

Pukgalhtum tuwan nema xtachuna la papas, kgalhi xtankgoyut o xcamote chu masta xtawakat. Xlakpuwankan pi xmakgtayanan tlan nakgalhikan skgata.

Nema kilhchanima “xla chatum taskgaw”.

Alakatanu wankan «tatain» o «talakgalhaman».

Nema kilhchanima “makgamakglhtinankan”.

Xaʼhebreo: «Kgaxmatnilh chu malakkinilh xmatriz».

Tukuwani José, wa xaʼaktsu xtukuwani Josifías, nema kilhchanima “Jah kamaliwakalh”.

O: «pi xaʼakgstitum klikatsinit».

Uma wamputun, akgatum kiwi nema lilakgapaskan plátano oriental.

Xaʼhebreo: «laksakti».

Alakatanu wankan «lakgawanti».

Xaʼhebreo: «terafim». Alakatanu wankan «tamakanitlaw».

Uma wamputun, kgalhtuchokgo Éufrates.

O: «xtalilakgapasni».

Xaʼhebreo: «Kuenta katlawa tuku tlan chu tuku nitlan nawaniya Jacob».

Xaʼhebreo: «kinkamanan».

Xaʼhebreo: «Kuenta katlawa tuku tlan chu tuku nitlan nawaniya Jacob».

Uma silla xkgalhi akgtum canasta niku tlan wi tuku xmakikan.

Xaʼhebreo: «chu xtapekua Isaac».

Xaʼhebreo: «nakinkalitaxtuniyan chuna la chatum testigo».

Tukuwani arameo nema kilhchanima “tuku makxtum wi nema wi tuku malakapastakanan”.

Tukuwani hebreo nema kilhchanima “tuku makxtum wi nema wi tuku malakapastakanan”.

Xaʼhebreo: «nakinkalitaxtuniyan chuna la chatum testigo».

Xaʼhebreo: «xpalakata xtapekua Isaac, xtlat».

Xaʼhebreo: «xkamanan».

Nema kilhchanima “kgamputiy soldados”.

Xaʼhebreo: «pukuxtu».

O: «kintata».

Alakatanu wankan «tatain» o «talakgalhaman».

Kaʼakxilhti glosario.

Alakatanu wankan «tantixamalh».

Alakatanu wankan «tatantimuyokgli».

Nema kilhchanima, “tiku talatlawa Dios” o “Dios talatlawa”.

Nema kilhchanima “xlakan Dios”.

O: “kPeniel”.

Alakatanu wankan «xluntunantilha».

Kaʼakxilhti glosario.

Alakatanu wankan «ktankilhni».

Alakatanu wankan «snatli».

Alakatanu wankan «tatain» o «talakgalhaman».

Xaʼhebreo: «kintasikulunalin».

Nema kilhchanima “laktsu chiki” o “putatsekgni”.

Xaʼhebreo: «tachuwinalh xnaku tsumat».

Alakatanu wankan «tatain» o «talakgalhaman».

Alakatanu wankan «kxpuwilhta».

O: «nakixkajnikgo».

Alakatanu wankan «tamakanitlaw».

Alakatanu wankan «akgastujut».

O: «matsekgli».

Nema kilhchanima “Dios xalak Betel”.

Alakatanu wankan: «mujuka» o «akgtapuka».

Nema kilhchanima “Akgatum palha Kiwi niku Tasaka”.

Nema kilhchanima “kgawasa nema klipatinalh akxni lakachilh”.

Nema kilhchanima “kgawasa xalak pakgastakat”, uma wamputun, kinkgawasa tiku tlakg kpaxki.

Kaʼakxilhti glosario.

Xaʼhebreo: «tamamakxtumika xkachikin». Uma tachuwin maklakaskinkan akxni wi tiku niy.

O: «niku xlamakgo chuna la tiku xalak atanu país».

Kaʼakxilhti glosario.

O: «Samah». Kaʼakxilhti apén. A2.

O: «pulalinanin, lakgkgolotsin». Uma tachuwin minacha kxaʼhebreo «akgtum mil», chu kilhchanima «xpulalina akgtum mil».

O: «Samah». Kaʼakxilhti apén. A2.

O: «Aqán». Kaʼakxilhti apén. A2.

O: «maktum xalhman chu xalilakgatit lhakgat».

O: «kxpakgalhu».

Xaʼhebreo: «ládano».

Xamuksun aceite nema kamaxtunikan makgapitsi tuwan chu kiwi.

Kstajat uma xchaxuwa kiwi xmaklakaskinkan xlakata nalitlawakan perfume.

O: «namakgtsekgwiliyaw xkgalhni».

Xaʼhebreo: «chu na kiliwakan».

Kaʼakxilhti glosario.

O: «Seol». Uma kilhchanima anta niku jaxmakgolh tiku nikgonita. Kaʼakxilhti glosario.

O: «xmakgan ksemen xlakata ni xtakgalhilh kamanan».

Alakatunu wankan «xpuwititsumat» o «xtaskin».

Alakatanu wankan «Xamakgtum na nani».

O: «Timnah». Kaʼakxilhti apén. A2.

Alakatanu wankan «Mimpuwitikgolo».

O: «Timnah». Kaʼakxilhti apén. A2.

O: «Timnah». Kaʼakxilhti apén. A2.

Kaʼakxilhti glosario.

Kaʼakxilhti glosario.

Nema kilhchanima “taxtitli”. Max kilhchanima pi xtse taxtitli akxni malakachininalh.

Xaʼhebreo: «kinkalilitsimputunan».

Xaʼhebreo: «kpozo», «ktawaxni».

Alakatanu wankan «spitu».

Xaʼhebreo: «kpozo», «ktawaxni».

Ktachuwin hebreo max uma kilhchanima pi talakgaswikli chu takgswikli.

Uma tachuwin max xmaklakaskinkan akxni xkaskinikan amakgapitsin pi xmaxkikgolh kakni o xmalankikgolh chatum lataman.

Xaʼhebreo: «nila tiku katichaxli xmakan chu xtantun».

Uma wamputun, Heliópolis.

O: «akxni tsukulh skujnani faraón».

Uma wamputun, Heliópolis.

Nema kilhchanima “tiku mapatsankganinan” o “tiku tlawa pi nialh nalakapastakkan”.

Alakatanu wankan «nakʼakgtsonkgswa».

Nema kilhchanima “makgtiy lhuwanit”.

O: «tlan nakinkitaxtuni».

Xaʼhebreo: «kaxtalanchu».

Xaʼhebreo: «kaxtalanchu».

Max trigo o cebada.

O: «talipuwan nakilin kSeol». Kaʼakxilhti glosario.

O: «talakgalhin».

Xamuksun aceite nema kamaxtunikan makgapitsi tuwan chu kiwi.

Alakatanu wankan «taxkat».

Xaʼhebreo: «ládano».

Kstajat uma xchaxuwa kiwi xmaklakaskinkan xlakata nalitlawakan perfume.

Uma talhtsi xtachuna la kakaw, pero xcolor smukuku chu xtakniwa.

O: «Nachuna, akgtiy xlakata kalipitit tumin nema lipitit xapulana».

Alakatanu wankan «tatain» o «talakgalhaman».

Xaʼhebreo: «xlakan».

Alakatanu wankan «xatajo».

Alakatanu wankan «Kakaputsastalani».

O: «talipuwan nakilin kSeol». Kaʼakxilhti glosario.

O: «talipuwan nalin kSeol». Kaʼakxilhti glosario.

O: «talakgalhin».

O: «kpaís».

Alakatanu wankan «snatli».

Xaʼhebreo: «miʼanimaleskan nema kukanankgo».

O: «putum xfamilia».

Kilhchanima pi xʼama malakgatsi Jacob akxni xnilh.

O: «Imnah». Kaʼakxilhti apén. A2.

Uma wamputun, Heliópolis.

Xaʼhebreo: «Xkamanan». Max xkgalhi atanu kamanan nema ni kamapakuwikan.

Xaʼhebreo: «litawakalh kxpixni».

O: «klapula chuna la tiku xalak atanu país (tiku kaj makgwi)».

O: «latamakgolh chuna la tiku xalak atanu país (tiku kaj makgwilakgo)».

Xaʼhebreo: «kaxtalanchu».

Xaʼhebreo: «kaxtalanchu».

Alakatanu wankan: «nakimujuya» o «nakiʼakgtapuya».

Alakatanu wankan: «kmujulh» o «kʼakgtapulh».

Alakatanu wankan «kasnatli».

Xaʼhebreo: «kxtsokgosni Israel».

Alakatanu wankan «kxpakgkana».

Alakatanu wankan «kxpakgaxuk».

Alakatanu wankan «xatajo».

Xaʼhebreo: «kxlakatin latamakgolh».

O: «kimputipni».

O: «xkilhtsukut kilitliwakga».

O: «katupixchukukgolh».

Nema kilhchanima “wa tiku xla” o “wa tiku lakgchan”.

Xaʼhebreo: «Naʼakglhchan».

Alakatanu wankan «musni».

O: «putipni».

Uma wamputun, José.

Xaʼhebreo: «Nakintamamakxtumikan kinkachikin». Uma tachuwin maklakaskinkan akxni wi tiku niy.

Alakatanu wankan: «Kakimujutit» o «Kakiʼakgtaputit».

Xaʼhebreo: «tamamakxtumika xkachikin». Uma tachuwin maklakaskinkan akxni wi tiku niy.

Uma kilhchanima pi akxni wi tiku xniy xlimaktlawakan xamuksun aceite xlakata ni lakapala xlakxlalh xmakni.

O: «xchik».

Alakatanu wankan: «Kakimuju» o «Kakiʼakgtapu».

Uma pukuxtu xmaklakaskinkan akxni xlakgmakgankan trigo chu cebada.

Nema kilhchanima “xtalipuwankan egipcios”.

Xaʼhebreo: «xchik».

Xaʼhebreo: «Lakachinkgolh kxtsokgosni José». Uma wamputun, kakuentajtlawalh chuna la xkamanan chu lu tlan kalikatsinilh.

Alakatanu wankan: «pakglhat».

    Likgalhtawakga xatotonaco (1993-2026)
    Ktaxtuputun
    Matsukikan sesión
    • totonaco
    • Matitaxtikan
    • La lakkaxwilikan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tuku milikatsit
    • La maklakaskinkan uma página
    • Tlan nalakgpaliya tuku tsokgwili mimpalakata
    • JW.ORG
    • Matsukikan sesión
    Matitaxtikan